Шайх Абу Хамза хўромий: муқаддамот дарслари / бешинчи дарс:Шаръий душманшиносий (4) шаръий адабиётдаги муртадларни аниқлаш ва муртадларга, уларни жибхасига қандай муносабатда бўлиш
Шайх Абу Хамза хўромий хафизахуллохни аудио тасмасидан ёзиб олинган.
(4- қисм)
Мунофиқлар ва секулярзадалар бахсида айтиб ўтганимиздек, мунофиқларни тўдаси ва секулярзадалар бир хил бўлишмайди, балки улар андак сонли ички пинхон кофирлардан ва жуда кўп сонли алданган,адашган мусулмонлардан ташкил топгандир. Уларни атрофини ўраб олган мусулмонлар, ё янги мусулмон бўлган ва аллохни шариатини яхши етарли танимайдиган ёки бошқача истелох билан айтганда иймони заиф кишилар бўлишади, улар хар вақт ошкор кофирларни шубхаларига таслим бўлиб алданишлари мумкин ёки улар қалблари бемор кишилар ва ўзларини нафсларига зулм қилишган.
Мана буларни хаммасини аллох таоло мунофиқлар,секулярзадалар жумласидан деб хисоблаган, улар ўзларини мусулмонлардан жудо қилишмас ва мусулмонларни орасида яшириниб олишар экан,улар мусулмонларни жумласига киришади. Мана бу бир-бирига қарама-қарши, хилма-хил тўда мусулмонларни орасида бўлар экан,уларга нисбатан бир бемор киши сифатида, мусулмонларга ўхшаш муносабат билдирилади. Улар амалга ошираётган бузғунчиликлар ва рухий жангларга қарамасдан улар мусулмонлар жумласидан хисобланади. Аммо хар қандай сабабга кўра мусулмонларни сафидан ажрайдиган бўлишса, ана ўша миқдорда исломий шиддатли муносабатга дучор бўлишади, бу хақида мунофиқлар,секулярзадаларни таниб олиш дарсида сухбат қилган эдик.
Шу сабабли хам мана бундай кишилар ўзларини сафларини сўз ё амал билан мусулмонлардан жудо қилиб олишса ва сўз,амал билан кофирларга қайтиб боришса,бир мунофиқ эмас,балки бир мусулмон сафини ўзгартирибди,дейилади. Мана бу мусулмонни исломдан ошкор кофирлар сафига қилган ўзгариши ортга қайтиш хисобланади ва куфрга қайтиш бўлиб муртад бўлиш,дейилади.
Албатта мунофиқлар,секулярзадаларни тўдаси ёки мусулмонлар баъзи мархалаларда одамлардаги қудратни ёки хукумат қудратини химояси остида четга чиқариб ташланади ва сафлари мусулмонлардан жудо ва ошкор бўлади:
Қасамки,агар мунофиқлар,дилларида мараз бўлган кимсалар ва мадинада миш-миш тарқатиб юрувчилар (ўз қилмишларидан) тўхтамасалар албатта биз сизни уларга қарши оёқлантирурмиз, сўнгра улар (мадинада) сиз билан бирга тура олмай қолурлар, магар лаънатга дучор бўлган холларида озгина (вақт тура олурлар холос).
Демак, мусулмонлар уларни мана шундай холатда чиқариб юборишади ёинки ўзларини ихтиёрлари билан пинхон холатларидан чиқиб ошкор ва маълум бўлишади ва ўзларини сафларини жудо қилишиб мусулмонларни жамиятидан четга чиқиб кетишади.
Хар қандай холатда хам уларнинг ўзлари уларга қилинадиган муомалани равишини ўзгартиришади, энди уларга мунофиқлар ё секулярзадалар деб бўлмайди, чунки улар ошкор ва маълум бўлишди. Балки уларга секуляристлар ва ошкор кофирлар дейилади. Демак,мунофиқлар ва секулярзадаларнинг ислом ва мусулмончиликни босиб ўтиб ошкор кофирга,секуляристга айланадиган мархалани муртад бўлиш ,дейилади. Мунофиқлар деган исм улардан олиб ташланиб ўрнига муртад ва муртадлар калимаси қўйилади.
Баъзи ахли фан хилма-хил ривоятларда уларга нисбатан мунофиқ калимасини хам ишлатган, яъни энди уларга мунофиқлар тўдаси ,дейилмайдида мунофиқ дейилади. Хўп, энди мунофиқ хам ана ўша пинхон ё ошкор кофирдир. Хозир ошкор бўлган ва биз унга мунофиқ дея оламиз. Уларни ошкор бўлмаган холатида мунофиқ эмас, фақат мунофиқлар калимасини ишлатамиз, аммо ошкор бўлишгандан сўнг уларга мунофиқ ё муртад ва жамланган холатига эса муртадлар дейишимиз мумкин. Чунки уларни мусулмонлардан ажратиб ташхис бера оламиз.
Шайх Абу Хамза хўромий: муқаддамот дарслари / бешинчи дарс:Шаръий душманшиносий (4) шаръий адабиётдаги муртадларни аниқлаш ва муртадларга, уларни жибхасига қандай муносабатда бўлиш.
Шайх Абу Хамза хўромий хафизахуллохни аудио тасмасидан ёзиб олинган.
Мухаммад фақат бир пайғамбар, холос. Ундан илгари хам пайғамбарлар ўтгандир. Бас, агар у (яъни Мухаммад алайхиссалом) вафот қилса ё ўлдирилса, кетингизга (куфрга) қайтиб кетасизми?! Кимда- ким кетига қайтиб кетса, аллохга бирон зиён етказа олмас, (балки фақат ўзига зарар қилади,холос), аллох эса (йўлларидан қайтмай) шукр қилгувчи бандаларини муносиб мукофотлайди.
Хўп, аллох таоло мана бу оятларда иртидодни олдиндан орқага қайтишлик дейди,тўғрими? Яъни шахс бир йўлни олдинга қараб босиб ўтади, сўнгра эса яна қайтадан аввалги жойига қайтиб боради. Яъни сиз манзилингиздан иш жойингизга борасиз,сўнгра ишдан манзилга келасиз, мана бунга қайтиш дейилади. Аммо агар иш жойингиздан бошқа жойга кетсангиз бунга қайтиб келиш дейилмайди,тўғрими?
Демак, аввалги турган жойига яна қайтадан келишга қайтиш,дейилади. Инсон куфр ва кофирликдан мўъмин бўлиш учун иймон ва ислом сари харакат қилади, аммо орада яна аввалги эски жойига қайтишга қарор қилади, яъни куфрга қайтади, мана шунга муртад бўлиш,дейилади.
Бу ердаги нозик нуқталардан бири шуки, хар қандай қайтиш “огох холда,қасддан, ўзини ихтиёри билан” амалга ошади,тўғрими? Яъни шахс қаерга боришини яхши билади, мақсадини яхши билади ва шуни қасд қилиб қайтади. Яъни агар бир кишини кўзини,қулоғини боғлаб уни аввалги жойига қайтариб олиш келишган бўлса, унга қайтиб келди,дейилмайди,балки қайтариб олиб келишди ,дейилади.
Демак, қайтишлик огохона,қасддан бўлиши билан бирга шахсни ихтиёри билан хам бўлиши керак. Уни қўл-оёғини,кўзини боғлаб тахдид қилиб ё мажбурлаб қайтариб келмасликлари лозим. Мажбурий холатда хам қайтиб келди дейилмайди,балки қайтариб олиб келишди,дейилади.
Демак,шахс ўзини ихтиёри билан қайтган бўлиши керак, уни қайтариб келмасликлари ё шахс бошқа жойга боришни қасд қилган,лекин адашиб аввалги жойига келиб қолган бўлмаслиги лозим. Хар икки холатда хам шахс ўзини аввалги жойига қайтишни хохламаган балки ё бошқалар уни қайтариб олиб келишган ё адашиб келиб қолган.
Мана бундай шахсга ўзи қайтиб келди,дейилмайди, балки куч билан қайтариб келинди ё йўлни билмас экан адашиб келиб қолди ,дейилади. Энди агар сиз бир кишига сени қайтиб келишга хаққинг йўқ, агар қайтиб келсанг сенга бир миллион жарима соламан,десангиз ва кимдир уни мажбурлаб қайтариб олиб келган бўлса, шу холатда унга жарима соласанми? Албатта йўқ. Агар йўлдан адашиб қайтиб келиб қолган бўлсачи? Бунда хам албатта йўқ. Агар у адашиб келиб қолган бўлса унга жарима солмаслигинг аниқ нарса. Балки у огох холда ўзини ихтиёри билан қайтган пайтидагина жарима соласан.
Энди ахли қиблани орасидаги қайси қатлам “огох холда ва ўзини ихтиёри билан” қайтишга қарор қабул қилиб орқага яъни кофирларни жамиятига куфрга қайтиб кетади?
تعارفي درس / پنځم درس : شرعي دښمن پیژندنه (3) / د داخلي پټو کفارو او یا منافقانو او سیکولر شوی سره د چلند لنډ پیژندنو او طریقه (64)
58- دوی خدای هېر کړی دی،له همدې امله الله تعالی هم دوی هېر کړي دي:«نَسُوا اللَّهَ فَنَسِيَهُمْ إِنَّ الْمُنَافِقِينَ هُمُ الْفَاسِقُونَ» (توبه/67،(دوی خدای هېر کړی، خدای هم دوی هېر کړی دی،که تاسو له دوی سره په ساعتونو یا حتی ورځو کې ناست یاست، د دوی د خبرو تمرکز د دوی د خپلې ډلې، د هغه د مشرانو، د دوی سیکولر پروګرامونو، هوا، کور او بازار، کار او کورنۍ، تفریح، سفرونو، فلمونو، خوندونو ستاینه او ستاینه ده. دنياوي، ښځې او نجونې، موټرې، د کفري سياستونو او د شرعي پلوه مجاهدينو توهين او د همدی شیانو کیږی.
دوی تقریبا د هرې لاری او هر څه په اړه خبرې کوي مګر د الله له ذکر او یاد،د الله شریعت د قانون پرته،د الله په لاره کې مجاهدین، د الله تعالی د شریعت نافذول او د اسلامي حکومت جوړول یا د اسلامي حکومت ټینګول.دوی لومړی الله، او د هغه د قانون او احکام او فرمانون هېر کړل او له هغه وروسته الله تعالی دوی هېر کړل.
دا هغه ناروغان دي چې د ډاکټر تشخیص او د ډاکټر درمل یې له پامه غورځولي او بیا ډاکټر ته نه ورځي، نو ځکه یې ډاکټر هېر کړی دی.
د دې هېرولو پایله دا ده چې د دوی ناروغي نوره هم زیاتیږي او په تدریج سره داسې مرحلې ته رسیږي چې ناروغي یې لاعلاجه شي.«فِی قُلُوبِهِم مَرَضٌ فَزَادَهُمُ اللهُ مَرَضاً»دا لاعلاج کیږي او د دوی لپاره خبرې کول هیڅ ګټه نلري.
Муқаддамот дарслари/ тўртинчи дарс: ислом нима ва мусулмонлар кимлар?
(матлабни комил матни)
Бисмиллах валхамдулиллах
“Албатта хамд ва сано танхо аллохга лойиқдир, унга шукр айтамиз ва ундан ёрдам сўраймиз, ва ундан мағфират талаб қиламиз ва ўзимизни нафсларимизни шарридан ,амалларимизни ёмонлигидан аллохдан панох сўраймиз, кимни аллох хидоят қилса уни хеч ким гумрох қила олмайди, кимники аллох гумрох қиладиган бўлса уни хеч ким хидоят қила олмайди, ва аллохдан ўзга илох йўқлигига ва уни шериксиз эканига гувохлик бераман, Мухаммад уни бандаси,элчиси эканига шаходат бераман.”
“Эй мўъминлар,аллохдан хақ-рост қўрқиш билан қўрқинглар ва фақат мусулмон бўлган холларингда дунёдан ўтинглар!”
“Эй инсонлар! Сизларни бир жондан (одамдан) яратган ва ундан жуфтини (хавони) вужудга келтирган хамда у икковидан кўп эркак ва аёлларни тарқатган парвардигорингиздан қўрқингиз! Яна ораларингиздаги савол-жавоблардан ўртага номи солинадиган аллохдан қўрқингиз ва қариндош- уруғларингиз (билан ажралиб кетишдан сақланингиз)! Албатта аллох устингизда кузатувчи бўлган зотдир.”
“Эй мўъминлар, аллохдан қўрқинглар, тўғри сўзни сўзланглар! (Шунда аллох) ишларингизни ўнглар ва гунохларингизни мағфират қилур. Ким аллохга ва унинг пайғамбарига итоат этса, бас у улуғ бахтга эришибди.”
Аммо баъад: энг рост сўз аллохни китоби ва энг яхши равиш Мухаммад саллаллоху алайхи васалламни равишидир, энг ёмон иш динда янгилик вужудга келтиришдир, динда янги пайдо бўлган нарса, бидъатдир; хар қандай бидъат гумрохлик ва хар бир гумрохлик эса жаханнамдадир.[1]
Ассаламу алайкум ва рохматуллохи ва барокатух
Олдинги уч дарсни ўқиган биродарлар ва опа-сингиллар дин нима эканини яхши билишади. Уни тўрт мафхуми,маъноларини ўрганишган, бунга қўшимча равишда, жохилият махсусан мухим ишлардан бўлмиш тоғутга куфр келтириш масаласини яхшилаб таниб олишган, бугунги дарсни дарк қилиш хам уларга жуда осон ва енгил бўлади.
Дарсимизни аввалидаёқ шу нуқтани мусулмон биродарларимиз ва опа-сингилларимизга эслатиб ўтмоқчиманки, қуръон назари бўйича икки дин мавжуддир: ё ислом дини ё мушрикларни дини, аллох таоло ўзини каломида қаерда мушрикларни исмини келтирган бўлса, ундан мақсад ғайри ахли китобни мушриклари бўлган. Яъни соддароқ бугунги забон билан айтганда, фақат иккита дин бор, ё ислом дини ( ўзини хилма-хил шариатлари билан) ё секуляризм дини ( у хам ўзини юзлаб турли-хил мазхаблари,фирқалари билан бирга).
Бу холатда, осмоний динлар деган сўзни ишлатиш дуруст бўлмайди, балки қуръонни назари бўйича фақат биргина осмоний дин мавжуд ва барча пайғамбарлар бир динни етказиш,таблиғ қилиш учун келишган у хам бўлса исломдир; аллох таоло таъкидлаб айтадики:
Барча пайғамбарлар одамларни мана бу ягона динга даъват қилиш бўйича эргашадиган икки содда аммо мухим аслдан иборат бўлган, ана ўша даврни пайғамбарини канали орқали мана бу икки аслга таслим бўлган киши, ислом доирасига кирарди. Аллох таоло мана бу икки асл хақида мархамат қиладики:
(эй Мухаммад), биз сиздан илгари юборган хар бир пайғамбарга хам: “хеч қандай илох йўқ, магар менгина бордирман, бас менгагина ибодат қилинглар,” деб вахий юборгандирмиз.
Шу сабабли хам мана бу мафхумни тасдиқлаб мархамат қиладики:
Росулуллох саллаллоху алайхи васаллам хам ўзларини даъватларини бошида мухотобларга рисолат сифатида баён қиладиган нарса,(жамиятдаги ижроий ахкомлар нозил бўлишидан олдин) мана бу икки асл бўлган, у киши мархамат қиладиларки:
يَا أَيُّهَا النَّاسُ، قُولُوا: لا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ تُفْلِحُوا؛
Исломни икки умумий,хамма нарсани ўз ичига олувчи маъноси:
1-Ла илаха- тоғутга куфр келтириш, яъни аллохни шариатидаги қонунларга хилоф бўлган барча қонунларни,программаларни,йўлларни оёқ-ости қилиш, рад қилишдир. [2]
2-Иллаллох- аллохга иймон келтириш, яъни бизлар намозларимизда бераётган ахддир:
Муқаддамот дарслари/ тўртинчи дарс: ислом нима ва мусулмонлар кимлар?
(2-қисм)
Аллох таоло уларни “мушриклар” лафзи билан номлайдиган секуляризм динини муридлари ва секуляристлар учун, сизлар исломни икки асли бўлмиш (яъни тоғутга куфр келтириш ва аллохга иймон келтиришни) пайғамбарларни барча одамларга олиб келган хабарини баён қилишингизни ёқтиришмайди. Улар сизнинг ислом динини бутун башарият тарихи хақидаги ўтмишини одамларга очиқ-ойдин баён қилишингизни хам исташмайди, сизнинг ислом динини тарихи доимо тоғутга куфр келтириш ва аллохга иймон келтириш ёки барча даврлар ва маконларни дардига ейдиган собит мохиятга эга ана ўша ла илаха иллаллох бўлганини айтишингиз хам уларга жуда оғир ботади.
(Эй мўъминлар,аллох) сизлар учун хам диндан Нухга буюрган нарсани ва биз сизга (яъни Мухаммадга) вахий қилган нарсани, (шунингдек) биз Иброхим, Мусо ва Ийсога буюрган нарсани – шариат (қонун) қилди. – “динни барпо қилинглар ва унда фирқа- фирқа бўлиб бўлинманглар” (эй Мухаммад),мушрикларга сиз даъват қилаётган нарса (яъни ёлғиз аллохга ибодат қилиш) зўр келди – оғирлик қилди. Аллох у (динга) хидоят топиш учун ўзи хохлаган кишиларни сайлар ва унга (ёлғиз аллохга) илтижо қиладиган кишиларни хидоят қилур.
Муслим ва Бухорий хам ривоят қилишганки росулуллох саллаллоху алайхи васаллам мархамат қиладиларки:” биз пайғамбарлар бир хонадонни фарзандларимиз, хаммамизни динимиз ягонадир.” [1]
Шу сабабли хам аллох жалла жалалаху мана бу оятда мархамат қиладики:
“Динни барпо қилинглар ва унда фирқа-фирқа бўлиб бўлинманглар!”
Яъни барча пайғамбарларни олиб келган хабаридан ва уларни ўртасидаги ўша муштарак нуқтадан ( тоғутга куфр келтириш ва аллохга иймон келтиришдан) ғафлатда қолиш,тафарруқни омилидан хисобланади. Ха,тафарруқни омили мана бу ердадир. Аллох таоло хамма мусулмонларни агарчи секуляристлар мусулмонларни мана бу ишларини ёқтиришмаса ва уларга оғирлик қилса хам, тоғутга куфр келтиришни ва аллохга иймон келтиришни асосига кўра бирлашишга ва тафарруқдан пархез қилишга даъват қилади.
Шунинг учун хам росулуллох саллаллоху алайхи васаллам ислом динини бузилган шохалари хисобланган ахли китобга мана шу икки муштарак нуқтани бирлашиш учун баён қилиб мархамат қиладики:
Айтинг (эй Мухаммад): “эй ахли китоб (яъни яхудий ва насронийлар), бизга хам, сизга хам баб-баробар бўлган бир сўзга келингиз- ёлғиз аллохгагина ибодат қилайлик, унга хеч нарсани шерик қилмайлик ва бир-бировларимизни аллохдан ўзга худо қилиб олмайлик.” Агар улар (яъни ахли китоблар) ушбу даъватдан юз ўгирсалар, у холда сизлар (эй мўъминлар): “гувох бўлинглар, биз мусулмонлар –ягона аллохга итоат қилгувчилармиз”,деб айтингиз!
Шубхасиз шайтон пайғамбарларнинг бутун тарих давомидаги мана бу хабарини яхши билади, хаддиақал уни ўзи секуляризм динини асосчиси бўлган ва барча пайғамбарларни даъватига яқиндан гувохдир, бошқача истелох билан айтганда бу ишлар бўйича тажрибага эга.
Шундай бўлгач, биринчи бўлиб хужум қилинадиган марказ қайси эканини хам жуда яхши билади? Шу сабабли хам ўзини жин лашкари орқали, бундай тажрибага эга бўлмаган ва ислом динини,мусулмонларни душмани бўлган инсонларни мусулмонларга қарши рухий жанг қилишга ундайди, ёки бошқача айтганда мусулмонлар билан қандай қилиб бахс қилишни,рухий жанг олиб боришни уларга вахий қилади. Яъни шайтон уларга юрадиган йўлларини чизиб беради. Аллох таоло мана бу хақиқатни баён қилиб мархамат қиладики:
Албатта,шайтонлар ўз дўстларини (яъни мушрикларни) сизлар билан жанжаллашишлари учун васвасага солурлар. Агар уларга бўйинсунсангизлар, хеч шак-шубхасиз мушриклардан бўлиб қолурсизлар.
Муқаддамот дарслари/ тўртинчи дарс: ислом нима ва мусулмонлар кимлар?
(1-қисм)
Бисмиллах валхамдулиллах
“Албатта хамд ва сано танхо аллохга лойиқдир, унга шукр айтамиз ва ундан ёрдам сўраймиз, ва ундан мағфират талаб қиламиз ва ўзимизни нафсларимизни шарридан ,амалларимизни ёмонлигидан аллохдан панох сўраймиз, кимни аллох хидоят қилса уни хеч ким гумрох қила олмайди, кимники аллох гумрох қиладиган бўлса уни хеч ким хидоят қила олмайди, ва аллохдан ўзга илох йўқлигига ва уни шериксиз эканига гувохлик бераман, Мухаммад уни бандаси,элчиси эканига шаходат бераман.”
“Эй мўъминлар,аллохдан хақ-рост қўрқиш билан қўрқинглар ва фақат мусулмон бўлган холларингда дунёдан ўтинглар!”
“Эй инсонлар! Сизларни бир жондан (одамдан) яратган ва ундан жуфтини (хавони) вужудга келтирган хамда у икковидан кўп эркак ва аёлларни тарқатган парвардигорингиздан қўрқингиз! Яна ораларингиздаги савол-жавоблардан ўртага номи солинадиган аллохдан қўрқингиз ва қариндош- уруғларингиз (билан ажралиб кетишдан сақланингиз)! Албатта аллох устингизда кузатувчи бўлган зотдир.”
“Эй мўъминлар, аллохдан қўрқинглар, тўғри сўзни сўзланглар! (Шунда аллох) ишларингизни ўнглар ва гунохларингизни мағфират қилур. Ким аллохга ва унинг пайғамбарига итоат этса, бас у улуғ бахтга эришибди.”
Аммо баъад: энг рост сўз аллохни китоби ва энг яхши равиш Мухаммад саллаллоху алайхи васалламни равишидир, энг ёмон иш динда янгилик вужудга келтиришдир, динда янги пайдо бўлган нарса, бидъатдир; хар қандай бидъат гумрохлик ва хар бир гумрохлик эса жаханнамдадир.[1]
Ассаламу алайкум ва рохматуллохи ва барокатух
Олдинги уч дарсни ўқиган биродарлар ва опа-сингиллар дин нима эканини яхши билишади. Уни тўрт мафхуми,маъноларини ўрганишган, бунга қўшимча равишда, жохилият махсусан мухим ишлардан бўлмиш тоғутга куфр келтириш масаласини яхшилаб таниб олишган, бугунги дарсни дарк қилиш хам уларга жуда осон ва енгил бўлади.
Дарсимизни аввалидаёқ шу нуқтани мусулмон биродарларимиз ва опа-сингилларимизга эслатиб ўтмоқчиманки, қуръон назари бўйича икки дин мавжуддир: ё ислом дини ё мушрикларни дини, аллох таоло ўзини каломида қаерда мушрикларни исмини келтирган бўлса, ундан мақсад ғайри ахли китобни мушриклари бўлган. Яъни соддароқ бугунги забон билан айтганда, фақат иккита дин бор, ё ислом дини ( ўзини хилма-хил шариатлари билан) ё секуляризм дини ( у хам ўзини юзлаб турли-хил мазхаблари,фирқалари билан бирга).
Бу холатда, осмоний динлар деган сўзни ишлатиш дуруст бўлмайди, балки қуръонни назари бўйича фақат биргина осмоний дин мавжуд ва барча пайғамбарлар бир динни етказиш,таблиғ қилиш учун келишган у хам бўлса исломдир; аллох таоло таъкидлаб айтадики:
Барча пайғамбарлар одамларни мана бу ягона динга даъват қилиш бўйича эргашадиган икки содда аммо мухим аслдан иборат бўлган, ана ўша даврни пайғамбарини канали орқали мана бу икки аслга таслим бўлган киши, ислом доирасига кирарди. Аллох таоло мана бу икки асл хақида мархамат қиладики:
(эй Мухаммад), биз сиздан илгари юборган хар бир пайғамбарга хам: “хеч қандай илох йўқ, магар менгина бордирман, бас менгагина ибодат қилинглар,” деб вахий юборгандирмиз.
Шу сабабли хам мана бу мафхумни тасдиқлаб мархамат қиладики:
Росулуллох саллаллоху алайхи васаллам хам ўзларини даъватларини бошида мухотобларга рисолат сифатида баён қиладиган нарса,(жамиятдаги ижроий ахкомлар нозил бўлишидан олдин) мана бу икки асл бўлган, у киши мархамат қиладиларки:
يَا أَيُّهَا النَّاسُ، قُولُوا: لا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ تُفْلِحُوا؛
Исломни икки умумий,хамма нарсани ўз ичига олувчи маъноси:
1-Ла илаха- тоғутга куфр келтириш, яъни аллохни шариатидаги қонунларга хилоф бўлган барча қонунларни,программаларни,йўлларни оёқ-ости қилиш, рад қилишдир. [2]
2-Иллаллох- аллохга иймон келтириш, яъни бизлар намозларимизда бераётган ахддир:
« إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ»
Мана бу ахдга биноан, ўзимизни барча ибодат ишларимизни кундалик ишларимиз, хаётимиз, хукумат, қонун, таълим ва тарбия ва хамма нарсани аллохга топширамиз.
Бутун тарих давомида, мана бу икки аслга таслим бўлган хар бир киши ( ла илаха- тоғутга куфр келтириш ва иллаллох- аллохга иймон келтириш), ана ўша асрни канали орқали, яна таъкидлаб айтаман, мана бу икки аслга таслим бўлиш албатта ана ўша асрни пайғамбарини канали орқали бўлиши керак, ёки бошқача таъбир билан айтганда охирги пайғамбарни канали орқали бўлиши лозим; бу холатда мана бу шахс ислом доирасига киради ва дунёда уни исломи қабул бўлади, энди мана бу шахсни қалбида нима борлигини, рост ё ёлғонми, қалбидаги нарса аллохга топширилади,қиёмат кунига қолади, мана бу дунёда ислом доирасига қолади ва биз уни қалбидаги нарсадан бехабармиз.
Мана энди росулуллох саллаллоху алайхи васаллам шахсларга бир неча дақиқани ичида тушунтирган фахмлаш осон бўлган содда исломни қайси эканини билиб олгандирсизлар? Хар қандай ёшда ва хар қандай саводни мезонига эга бўлган мукаллаф шахс ё уни қабул қиларди ё рад қиларди. Аммо бугунги кунда ,тавхидни навлари ва қисмлари хақида ўнлаб китоблар ёзилган ва йиллар давомида олий ўқув даргохларида тавхид ва даъват дарси таълим олинади ва бу соха бўйича докторлик,аспирант, бакалавр каби илм даражаларини хам назарга олишган, аммо бу ишларни охирида тоғутларни хизматига бериладиган натижа қўлга киритилади холос. Бизлар мана бу натижаларни оли саъудни олий ўқув даргохларида, зайтунада,алазхарда ва ахли суннат деб маъруф бўлган фирқаларни диний мадрасаларини аксарида кўриб турибмиз.
Хар қандай суратда хам:
Хозиргача ислом дини нима эканини тушунгандирмиз? Шахс қандай қилиб ислом доирасига киради? Аллох таоло ўзини динига кирган шахсларга қандай исмни танлаган? Хозирги пайтда бизлар кўриб турган дасталар,гурухлар хатто фан ва сохаларни хам ўзига хос исми бор, мана бу фан ва сохаларни,гурухларни,хизбларни эгалари мана бу исмларни ихтиёр қилишган: нажжорлик,хайдовчилар,муаллимлар, табиблар ва …….секуляризм динида хам хар қандай киши ўзига бир исмни қўйиб олган, бири ўзини секуляр либирал деса, бошқаси нацианал социалист дейди, яна бошқа бири эса социал демократ, яна бошқаси моркисист ленинист дейди, шунга ўхшаш кумала,демократ,порти,екити ва …….дейишади.
Умуман айтганда, биз хар бир янги туғилган бола учун хам исм қўямиз, ёки хар қандай ишлаб чиқарилган нарсалар учун хам ўзига хос исмни таъйин қилинади. Энди аллох таоло ўзини вохид ислом динига эргашган кишиларга қайси исмни ихтиёр қилган? Мана бу вохид динга эргашган кишилар хар бир даврда бир исмга эга бўлишганми? Секуляризм динига эргашганларга ўхшаш турли-хил номларни ихтиёр қилишганми? Чунки секуляризм динига эргашувчиларни хар бирини ўзига хос исми бўлган, бутун тарих давомида уларни мохиятлари битта бўлгани билан хилма-хил исмларга эга бўлишган. Росулуллох саллаллоху алайхи васаллам замонларида ё қуръон адабиётида ва фиқхда уларга “мушриклар” дейилган,аммо хозирда уларга “секуляристлар” деймиз, биз уларни умумий суратда бу исм билан номлаймиз, фирқалари эса нихоятда хилма-хилдир. Уларни мазхаблари хам ранго-ранг номларга эга бўлган, хозирда хам вазият шундай, хар бир минтақада ўнлаб исмга эга ва турли-хил ахзобларни кўринишидадир. Ислом дини хам ана ўшаларга ўхшайдими ё болалар,сохалар,маконлар ва нарсаларга ўхшаш уларга ўзимиз бир исмни ихтиёр қилишимиз учун аллох таоло рухсат берганми?
Яъни саййидимиз Иброхим секулярист хам бўлмаган,яхудий хам, насроний хам бўлмаган, балки “мусулмон” бўлган. Аллох таоло исломга эргашган кишиларга уни пайдо бўлган кунидан бошлаб то қиёмат кунигача фақат бир исмни ихтиёр қилган, у хам бўлса “мусулмон” деган номдир. Аллох таоло ла илаха иллаллох ,деб тоғутга куфр келтирган ва ибодатни фақатгина аллохга хос қилган ва бу усулга таслим бўлган кишиларни исмини мусулмон деган:
(аллохнинг) ўзи сизларни илгари(ги муқаддас китобларида) хам, мана шу (қуръонда) хам мусулмонлар (яъни ўзининг динига буйсинувчилар) деб атади.
Мусулмон биродарлар ва опа-сингиллар! Диққат қилинглар аллох таоло бутун башарият тарихидаги ислом динига эргашувчиларни исмини мусулмон деб ихтиёр қилди, хозирда хам бизларни исмимиз мана шудир. Агар ерни,осмонни, дарёни, тоғни,шамолни,офтобни,ойни исмини ўзгартира олмайдиган бўлсак ёки уни ўзгартириш ва ўзгартирмаслик хақида холиқ томонидан буюрилган хам эмасмиз. Худди дарёга тоғ ёки осмонга тоғ дея олмаганингга ўхшаш, аллох таоло бутун башарият тарихи бўйича сенга ихтиёр қилган исмни хам ўзгартира олмайсан. Тоғга бу исмни сен қўйгансан аммо сенга бу исмни аллох қўйган. Пайғамбарлар ўзларини тарихда қандай таништирганликларига бир эътибор бер: нух алайхиссалом айтадики:
Иброхим, у билан бирга Яъқуб хам болаларига шу динни васият қилиб дедилар: “ўғилларим, албатта аллох сизлар учун шу динни танлади. Бас, мусулмон бўлган холингизда дунёдан ўтинг!”
“(Эй ийсо), гувох бўлгинки, биз аллохга буйсингувчилармиз. парвардигоро, нозил қилган нарсангга ишондик, пайғамбарингга эргашдик.”
Мана бу келтирилган далиллар очиқ-ойдиндир, шунингдек “ислом дини” барча пайғамбарларни рисолатини ташкил қилган, “мусулмон” номи хам бутун башарият тарихи давомида ислом динига эргашганларга берилгандир. Агар бутун қуръонни қидириб чиқсангиз,унга “мусулмон” дан бошқа хеч қандай исм берилмаганини кўрасиз. Мана бу исмни аллох таоло бизлар учун ихтиёр қилган; бу дин бутун башарият тарихи бўйича бир исмга эга бўлган ва бу динга эргашганларга хам бир исм берилган, мана бу дин бизлар учун то қиёмат кунигача нозил қилингандир.
Секуляризм динининг муридлари секуляризм динидаги ўзгаришлар,ўргартиришларни ислом динига қиёс қилиш сабабли ( чунки секуляризм динида ўзгаришлар,ўзгартиришлар жуда хам кўп), ислом динига нисбатан хам мана шу ўзгаришлар,ўзгартиришлар кўз-қараши билан қарашни хохлашади ва айтишадики: ислом дини бундан 1400 йил олдинги нарса, улар шу йўл орқали мана бу шубхани ривожлантиришни исташади,шунингдек секуляризм дини бутун тарих давомида башарни ақлига муносиб равишда ўзгарган, кундан- кунга ривожланиб бугунги холига етиб келган, улар хатто айтишадики: секуляризм бугун хам ўзгариб боряпти, бугун бизни дардимизга еган нарсани эртага ёқтирмай қолишимиз мумкин, уни рад қилиб ўрнига бошқа нарсани қўйишимиз хам мумкин. Яъни улар хавойи нафсларига эргашиб юришади, кўнгиллари нимани хохласа шуни қилишади. Дини ислом хақида улар худди шундай фикрга эга, ислом хам хавойи нафсга эргашади ва бу дин бундан 1400 йил олдинги даврники, бу дин ана ўша макон,замон ва миллатники ва бошқа замонларни,маконларни дардига емайди,дейишади.
Бизлар мана бунга ўхшаш шубхаларни махаллий секуляристлар хатто жахон секуляристларидан жуда кўп эшитганмиз, уларни фикрича ислом дини барча пайғамбарларни дини бўлган ва росулуллох саллаллоху алайхи васаллам келгач, у кишини даврида хам уни склети ана ўша ла илаха ( тоғутга куфр келтириш) ва иллаллох ( аллохга иймон келтириш) бўлган, бизлар ибодатни бир қисми сифатида хар куни “ийяка наъбуду ва ийяка настаъин” орқали баён қиламиз.
Мана бу бечора,девона секуляристлар хато қилишади. Одамни алайхиссаломни давридан буён дин мана шу дин бўлган, фақат уларни шариатлари фарқ қилган, исломни 1400 йил олдинги дин ,дейишни ўрнига уни олдинги пайғамбарларга хам қайтаришлари лозим. Уларни ақли мана бу даражада, уларни жохил ва фахмсиз дейилишини сабаби хам шу, улар фақат гумон,шубхаларга асосланиб сўзлашади.
Буни жавобига шуни айтиш лозимки, аллох таоло хеч қайси умматни хар бир макон ва замонда йўлбошчисиз қўйиб қўйган эмас, у зот мархамат қиладики:
(сизнинг умматингиздан аввалги) хар бир уммат ичида хам албатта бир огохлантирувчи – пайғамбар ўтгандир.
ثُمَّ أَرْسَلْنا رُسُلَنا تَتْرا (مؤمنون/44)،
Сўнгра пайдар-пай пайғамбарлар юбордик.
Мана бу ва шунга ўхшаш оятларни бизларга айтаётган нарсаси шуки, ислом дини хамма замонлар ва хамма насллар учун рисолатдир, муайян давр ё макон ё мушаххас насл учун махсус қонун,программа бўлмаган; балки собит мохиятга эга барча пайғамбарларни хамма наслларга,маконларга,замонларга тегишли рисолатидир.
Ислом дини секуляризм динига ўхшаш хос бир табақа ё нажод ва миллат учун вужудга келтирилган нарса эмас. Бугун бир нарсани хохлаб эртага ундан воз кечадиган нисбий,хар куни ўзгариб турадиган ва бугун бир нарсани истаб эртага бошқа нарсани кўнгли тусаб қоладиган хавойи нафсига тобеъ, ноқис башар фикридан пайдо бўлган нарса эмас, шу сабабли хам ўзгаришлар,ўзгартиришларга бўйсинмайди. Ўзини хос табақасини доирасига муносиб равишда инсон томонидан ишлаб чиқарилган хос бир табақа ё хос бир миллат учун ана ўша табақани манфаъатларини таъминлаш йўлида ишлаб чиқарилган хам эмас. Ислом учун даъват қилиш уни фахмлаш хам ўзига хос бир табақани ихтироси бўлмаган. Ислом дини охирги пайғамбарни келган кунидан бошлаб то қиёмат кунигача аллох таолони барча одамлар учун хидояти,қонуни,рахмати бўлади. Аллох таоло мархамат қиладики:
Росулуллох саллаллоху алайхи васалаллам ислом динини ана ўша тарихий занжирини давом эттирувчиси ва уни охирга халқаси рахматул лилаъламиндир ва қиёмат кунигача умумий хамма инсонлар хох у араб,турк, форс, курд, балуч,хўромий ва оқ,қора,сариқ,қизил бўладими, уларни барчаси учун аллохни юборган элчисидир.
(давоми бор…..)
[1] این مقدمه را رسول الله صلی الله علیه وسلم قبل از هر خطبه و سخنرانی ایراد می فرموند.
[2] که در جلسه ی قبل به صورت موردی به چند مورد اساسی آن ها اشاره کردیم.
“Албатта хамд ва сано танхо аллохга лойиқдир, унга шукр айтамиз ва ундан ёрдам сўраймиз, ва ундан мағфират талаб қиламиз ва ўзимизни нафсларимизни шарридан ,амалларимизни ёмонлигидан аллохдан панох сўраймиз, кимни аллох хидоят қилса уни хеч ким гумрох қила олмайди, кимники аллох гумрох қиладиган бўлса уни хеч ким хидоят қила олмайди, ва аллохдан ўзга илох йўқлигига ва уни шериксиз эканига гувохлик бераман, Мухаммад уни бандаси,элчиси эканига шаходат бераман.”
“Эй мўъминлар,аллохдан хақ-рост қўрқиш билан қўрқинглар ва фақат мусулмон бўлган холларингда дунёдан ўтинглар!”
“Эй инсонлар! Сизларни бир жондан (одамдан) яратган ва ундан жуфтини (хавони) вужудга келтирган хамда у икковидан кўп эркак ва аёлларни тарқатган парвардигорингиздан қўрқингиз! Яна ораларингиздаги савол-жавоблардан ўртага номи солинадиган аллохдан қўрқингиз ва қариндош- уруғларингиз (билан ажралиб кетишдан сақланингиз)! Албатта аллох устингизда кузатувчи бўлган зотдир.”
“Эй мўъминлар, аллохдан қўрқинглар, тўғри сўзни сўзланглар! (Шунда аллох) ишларингизни ўнглар ва гунохларингизни мағфират қилур. Ким аллохга ва унинг пайғамбарига итоат этса, бас у улуғ бахтга эришибди.”
Аммо баъад: энг рост сўз аллохни китоби ва энг яхши равиш Мухаммад саллаллоху алайхи васалламни равишидир, энг ёмон иш динда янгилик вужудга келтиришдир, динда янги пайдо бўлган нарса, бидъатдир; хар қандай бидъат гумрохлик ва хар бир гумрохлик эса жаханнамдадир.[1]
Шундай экан, бутун тарих давомида келган барча пайғамбарлар биринчи бўлиб инсонларга тоғутдан узоқлашишни яъни тоғутга куфр келтиришни ўргатиш ва мана бу мухим ишдан сўнг, ибодатларини фақат аллохга хос қилишни ўргатиш учун келишган; ибодат инсонни хаётини хаммасини иш қилиш,намоз ўқиш,жиход қилиш,садақа бериш, илм касб қилиш ва ……..хатто ўлим равишини хам ўз ичига олишини хаммамиз яхши биламиз. Шу сабабли аллох таоло амр қиладики:
Айтинг (эй Мухаммад): “албатта намозим,ибодатларим,хайту-мамотим бутун оламларнинг парвардигори бўлмиш аллох учундир. У зотнинг биронта шериги йўқдир. Мана шунга (яъни ягона аллохга ихлос-ибодат қилишга) буюрилганман. Ва мен буйсингувчиларнинг аввали- пешқадамиман”.
Кўриниб турганидек,тоғутга куфр келтиришлик аллохга иймон келтиришни ва аллохни ибодатини муқаддамаси хисобланади. Аллохга иймон келтириш ва аллохга ибодат қилиш, мусулмонларнинг ақида биносини иккинчи табақасини ташкил қилади, тоғутга куфр келтириш ва тоғутдан узоқлашиш бу бинони пойдеворидир; бинони иккинчи табақасини хавони устига қуриб бўлмаслигини хаммамиз хам яхши биламиз. Балки аввал бу бинони пойдеворини мустахкам қилиш лозим, бундан сўнг иккинчи табақага харакат қилса уни ишларини амалга оширса бўлади. Аввалги табақани пояларини қанчалик илм ва билим билан мустахкам қилинган бўлса, иккинчи табақа хам хавфсизлиги,мустахкамлиги жихатидан яхши мезонга эга бўлади.
Бундан келиб чиқадики, тоғутни таниб унга куфр келтириш мухим иш бўлиб, мусулмонни ақидасини асосий қисмини ташкил қилади; башариятни тарихи давомидаги барча пайғамбарларни рисолатини ярми бўлган, аммо агар хозир жуда кўп жамиятларга бориб улардан барча пайғамбарлар нима учун келган?-деб сўрасангиз, жуда хам кам одам сизга қуръоний жавобни беришга қодир бўлади, агар уларга тоғутга куфр келтириш нима?-деб савол берсангиз, жуда кам одам тўғри жавоб бера олади, аслини олганда бу нарсалар ақидани ярмини ташкил қилади.
Аммо агар мана шу шахсларга ақидани иккинчи табақаси бўлган нарсалар хақида савол берсангиз, масалан ўзини ўзи қуръонда таништирган аллохни таниш ва унга иймон келтириш, шариатда баён қилинган жаннат ва жаханнамни таниш ва унга иймон келтириш, аллох йўлидаги жиход, аллохни шариати билан хукм қилишни лозимлиги, исломий хукумат, мусулмонларни ўртасидаги вахдатни жойгохи, аллохни ва уни авлиёларини яхши кўриш, аллохни яхши кўрган йўлда хаёт ва ўлимни хидоят қилиш, ё шунга ўхшаш масалалар бўйича сўрасангиз, уларни билими қуръонга яқин бўлмайди. Улар унчалик кўп маълумотга эга бўлмасликлари,танимасликлари мумкин,ёки уларни билимлари булғанган бўлиши хам мумкин. Аммо тахорат,мисвок уриш, эрталаб ва кечки зикрлар, намоздан кейинги зикрлар, суннат намозлари, эътикоф, хижобни риоя қилиш, қабрни устига ўтиришдан пархез қилиш ёки шунга ўхшаш юзлаб майда масалалар хақида савол сўрасангиз одатда жуда кўп яхши маълумотларни сизларга беришади. Мана бу бандайи худо бир томондан мана бу масалалар унга мухимроқ қилиб кўрсатилганини сизга тушунтириб беради, ёки уни ўзига шариат масалаларини ичида фақат мана шу нарсалар унга мухим бўлиб кўринган бўлади…….
“Муқаддамот дарслари/ иккинчи дарс: янги секуляризм динини таниб олишлик, иймонни хифз қилиш ва жиход, ширкдан пархез қилиш учун бир заруратдир.
Бисмиллах валхамдулиллах.
“Албатта хамд ва сано танхо аллохга лойиқдир, унга шукр айтамиз ва ундан ёрдам сўраймиз, ва ундан мағфират талаб қиламиз ва ўзимизни нафсларимизни шарридан ,амалларимизни ёмонлигидан аллохдан панох сўраймиз, кимни аллох хидоят қилса уни хеч ким гумрох қила олмайди, кимники аллох гумрох қиладиган бўлса уни хеч ким хидоят қила олмайди, ва аллохдан ўзга илох йўқлигига ва уни шериксиз эканига гувохлик бераман, Мухаммад уни бандаси,элчиси эканига шаходат бераман.”
“Эй мўъминлар,аллохдан хақ-рост қўрқиш билан қўрқинглар ва фақат мусулмон бўлган холларингда дунёдан ўтинглар!”
“Эй инсонлар! Сизларни бир жондан (одамдан) яратган ва ундан жуфтини (хавони) вужудга келтирган хамда у икковидан кўп эркак ва аёлларни тарқатган парвардигорингиздан қўрқингиз! Яна ораларингиздаги савол-жавоблардан ўртага номи солинадиган аллохдан қўрқингиз ва қариндош- уруғларингиз (билан ажралиб кетишдан сақланингиз)! Албатта аллох устингизда кузатувчи бўлган зотдир.”
“Эй мўъминлар, аллохдан қўрқинглар, тўғри сўзни сўзланглар! (Шунда аллох) ишларингизни ўнглар ва гунохларингизни мағфират қилур. Ким аллохга ва унинг пайғамбарига итоат этса, бас у улуғ бахтга эришибди.”
Аммо баъад: энг рост сўз аллохни китоби ва энг яхши равиш Мухаммад саллаллоху алайхи васалламни равишидир, энг ёмон иш динда янгилик вужудга келтиришдир, динда янги пайдо бўлган нарса, бидъатдир; хар қандай бидъат гумрохлик ва хар бир гумрохлик эса жаханнамдадир.[1]
Ассаламу алайкум ва рохматуллохи ва барокатух
Бизни бугунги дарсимиз, янги секуляризм динини таниб олишлик, иймонни хифз қилиш,жиход ва ширкдан пархез қилиш учун бир заруратдир,деган мавзуда бўлади.
Муслим ва Бухорий Хузайфа розиаллоху анхудан нақл қилиб айтишадики: ” одамлар росулуллох саллаллоху алайхи васалламдан яхшилик хақида савол сўрашарди,аммо мен ёмонлик хақида сўрардим; чунки мана бу ёмонликка гирифтор бўлиб қолишдан қўрқардим.”
Шундай бўлгач, фақат яхшилик ва хақни танишлик кофий бўлмайди. Чунки агар фақат яхшиликни ўзинигина танийдиган бўлсак ва ёмонликка гирифтор бўлиб қолган пайтимизда уни шар эканини билолмай қолишимиз мумкин. Худди жохилият ва секуляризм динини офатига дучор бўлган аммо уни хақиқатидан бехабар бўлиб юрган аксар мусулмонзодаларга ўхшаш вазиятга тушиб қоламиз.
Умар ибни Хаттоб айтадики: ” ислом занжири халқа-халқа бўлиб узилади,қачон? Исломда жохилиятни танимайдиган кишилар ўсиб вужудга келган пайтида шундай бўлади.”
Росулуллох салллаллоху алайхи васалламни сахобалари яхшилик ва шарни,ёмонликни комилан яхши танишарди,чунки улар мана шу (шарни) ичида парвариш топишган, улар шардан безор бўлиб қатъий холда яхшиликни хохлашарди. Чунки улар иймонни ва солих амални яхшилигини,гўзаллигини ва куфр,гунохни эса паст,хуник эканини яхши билишарди. Шу сабабли хам уларни иймони,тушунчаси,фахмлаши улардан кейин келган кишиларга нисбатан кучлироқ,махкамроқ,салобатлироқ бўлган, Сумайя,Хадича,Мусъаб,Билол ва …….шундай жохилиятдан чиқиб келишиб иймонни қудрати,салобат ва истиқоматни энг чўққисига етишган эди.
Кейинги замонларда хам жохилиятни яхши таниган кишилар, мусулмон ота-онадан туғилган ва жохилиятни танимайдиган кишиларга нисбатан исломни яхши тушунишган ва иймон,жиход йўлида сахобаларга яқинроқ бўлишган. Шундай бўлгач бир мусулмон “ла илаха” деб тоғутга куфр келтирса, “иллаллох”ни айтишдан ва аллохни шариатидаги қонунлар,буйруқларга бўйин эгишдан олдин, “ла илаха” ва тоғутга куфр келтириш,жохилиятни яхши таниган бўлиши лозим.
“Жахл” хақга эргашмаслик маъносида келади; яъни бир киши хақга қарши бўлган амални қилади, бу киши мана бу амални огох холда қиладими ё огох бўладими фарқи йўқ, бундай кишига жохил дейилади. Шу сабабли Олусий ва ибни Манзурга ўхшаш уламолар айтишганки: хар қандай киши ўзида бор илмига амал қилмайдиган бўлса,жохил хисобланади.
Хақга қарши амални қилган киши,агар олдин қилган бу амали хақида маълумотга эга бўлмайдиган бўлса, яъни хақиқатда огох бўлмаса, шундай кишига ўхшайдики бир киши мухтож бир одамни кўради,аммо бу мухтож одам ўзини эхтиёжини ошкор қилмагани сабабли, уни кўрган киши уни ўзига тўқ,бениёз одам ,деб ўйлайди. Аллох таоло мана бундай хақни фахмламаган,аммо жохил шахс хақида мархамат қиладики:
“қаноатлари сабабли,билмаган одамга бой-бадавлат бўлиб кўринадиган фақир- камбағаллар учундир.”
Бу ерда жахл ва жохилдан мақсад шундай кишиларки,улар мусулмон бўлиши аммо хос ахкомларга нисбатан жохил бўлиши, лекин бошқа ўринларда олим бўлиши хам мумкин, ёки шахс ғайри мусулмон бўлиши ва хақ ахкомлар борасидаги жахолати билан бирга, мана бу мушаххас ўринда хам жохил бўлиши мумкин.
Мана бу суратда, бу ғайри мусулмонни жахолат касаллигини шаддати кучайиб кетади ва мана бу жахл бир холатга,йўлга,равишга,одоб ва русумга айланади ва умумий маданият холатига ўтади; мана бу умумий маданият уни дунёга нисбатан кўз-қарашини,қонунларини, мумкин ва мумкин бўлмаган нарсаларни, арзишларни ва арзишларни зиддини таъйин қилади, ва мана бу шахсни кўз-қарашини шакллантирадиган ўзига хос ақидани,рафторни вужудга келтиради.
Жамиятдаги жахл мана шу даражага кўтарилган пайтда ва бу хадга етганда, аллох таоло мана бу жамиятни сифатлаш учун жохилият калимасини истефода қилади ва жохилиятни хамма қирраларини тўрт маданий сурада бизларга равшан қилиб беради:
Албатта хамд ва сано танхо аллохга лойиқдир, унга шукр айтамиз ва ундан ёрдам сўраймиз, ва ундан мағфират талаб қиламиз ва ўзимизни нафсларимизни шарридан ,амалларимизни ёмонлигидан аллохдан панох сўраймиз, кимни аллох хидоят қилса уни хеч ким гумрох қила олмайди, кимники аллох гумрох қиладиган бўлса уни хеч ким хидоят қила олмайди, ва аллохдан ўзга илох йўқлигига ва уни шериксиз эканига гувохлик бераман, Мухаммад уни бандаси,элчиси эканига шаходат бераман.
“Эй инсонлар! Сизларни бир жондан (одамдан) яратган ва ундан жуфтини (хавони) вужудга келтирган хамда у икковидан кўп эркак ва аёлларни тарқатган парвардигорингиздан қўрқингиз! Яна ораларингиздаги савол- жавобларда ўртага номи солинадиган аллохдан қўрқингиз ва қариндош- уруғларингиз ( билан ажралиб кетишдан сақланингиз)! Албатта аллох устингизда кузатувчи бўлган зотдир.”
“Эй мўъминлар, аллохдан қўрқинглар, тўғри сўзни сўзланглар! ( шунда аллох) ишларингизни ўнглар ва гунохларингизни мағфират қилур. Ким аллохга ва унинг пайғамбарига итоат этса, бас у улуғ бахтга эришибди.”
Энг рост сўз аллохни китоби ва энг яхши равиш Мухаммад саллаллоху алайхи васалламни равишидир, энг ёмон иш динда янгилик вужудга келтиришдир, динда янги пайдо бўлган нарса, бидъатдир; хар қандай бидъат гумрохлик ва хар бир гумрохлик эса жаханнамдадир.
Аллохга ва охират кунига ишонмайдиган, аллох ва унинг пайғамбари харом деган нарсани харом деб билмайдиган, хақ ( яъни ислом) динига эътиқод қилмайдиган ахли китоблардан иборат бўлган кимсаларга қарши то улар хорланган (мағлуб) холларида ўз қўллари билан (зиммаларидаги ) солиқни тўламагунларича жанг қилингиз!
Шубхасиз ахли китоблар худо,қиёмат, харом ва халол борасида ўзларини ақидаларининг асосига кўра ўз тасаввуротларига эгадирлар, аммо аллох таоло бундай тасаввуротларни қабул қилмайди,балким охирги элчиси томонидан баён қилинган ақиданигина қабул қилади.
-Хар бир киши худо хақида ўзини тасаввурига,таърифига эга, аммо бир мусулмон қуръонда ва пайғамбар орқали ўзини таништирган аллохни қабул қилади.
-Хар бир киши “қиёмат” хақида хам ўзини тасаввурига, таърифига эга,аммо бир мусулмон киши аллох таоло ўзини охирги элчиси орқали сифатлаган қиёматни қабул қилади.
-Хар бири кишини “озодлик” ва “мамнуъият” хақида ўзига хос тасаввури бор, аммо бир мусулмон аллох “озод” дейдиган “озодлик” нигина “озодлик” деб ва аллох “мамнуъ” қилган нарсани “мамнуъият” деб қабул қилади.
“Дин” ни таърифи хақида хам инсонларни ўртасида жуда кўп ихтилофлар мавжуд, қуръон нозил бўлган араб тилида ва қуръон оятларида “дин” ни маъноси нима эканини билишимиз керак?
Бир араб учун дин калимаси зикр қилинган пайтда, у тўрт маънони ўз ичига олар эди:
