مُقَدَّمات دَرسلَرِی/ آلتِینچِی دَرس: نِیمَه قِیلِیش کِیرَک؟ آنگلِی، مَقصَدلِی وَ حَرَکَتلَه نوُچِی وَحدَت.
شیخ ابو حمزه هورامی حفظه الله نی ااودیا تسمه سیدن یازیب آلینگن.
(4-قیسم)
اِیندِی مَنَه بوُ حِمایَه قِیلوُچِیلَرنِی هَر بِیرِینِی اوُزِیگه خاص اَلله تامانِیدَن اوُلَرگه بِیرِیلگن حُقوُقلَرِی مَوجُود بوُلِیب، اوُلَرنِینگ بِیر- بِیرلَرِینِی حِمایَه قِیلِیشلَرِیگه ضَربَه اوُرِیلمَسلِیگِی اوُچُون بُو حُقوُقلَرنِی رِعایَه قِیلِینِیشِی هَم کِیرَک بوُلَه دِی، مَخصُوصاً بِیزلَرنِینگ هَمَّه مِیز خَطا قِیلِیب قوُیگن پَیتِیمِیزدَه یاکِی خَطا عَقِیدَه لَرگه وَ رَفتارلَرگه دوُچار بوُلِیب قالگن وَقتِیمِیزدَه وَ مَنَه بوُلَرگه بِیزلَرنِی تَأثِیرِیمِیز بوُلمَه گن پَیتدَه، اَلله تَعالَی خَطاکار مُسُلمانلَرگه بِیرگن عُذرلَر بِیلَن – بِیزلَر اوُتگن دَرسلَرِیمِیزدَه مَنَه بوُ عُذرلَرنِی بَعضِیسِیگه اِیشارَه قِیلگنمِیز- شَرعِی رَوِیش بِیلَن بِیزلَرگه مُناسَبَتدَه بوُلِینِیشِینِی، اِنصاف بِیلَن مُعامَلَه قِیلِینِیشِینِی کوُتَه مِیز. چوُنکِی بِیزلَرنِینگ مَنَه بوُ خَطالَرِیمِیز یاکِی بِیزلَرگه نِسبَتاً قِیلِینگن مُناسَبَتلَر تَفرَقَه گه یا حِمایَه قِیلِیشدَن قوُلِیمِیزنِی تارتِیشِیمِیزگه یاکِی حَتَّی دُشمَنچِیلِیککَه یا بِیر- بِیرِیمِیزگه ضَربَه اوُرِیشِیمِیزگه بائِث بوُلمَسلِیگِی لازِم.
هَمَّه مِیز هَم اَلله تامانِیدَن بِیرِیلگن حُقوُقلَردَن بَهرَمَند بوُلِیشنِی اِیستَیمِیز، لِیکِن بِیزلَرنِینگ حِمایَه مِیزنِی هاحلَیدِیگن کِیشِیلَر مَنَه بُو حُقوُقلَرنِی پایمال قِیلمَسلِیکلَرِی کِیرَک. حوُددِی شوُ طَرزدَه بِیزلَر هَم بِیزنِی حِمایَه قِیلِیشلَرِینِی هاحلَیدِیگن کِیشِیلَرنِینگ حَقلَرِینِی پایمال قِیلمَسلِیگِیمِیز کِیرَک بوُلَه دِی.
مَنَه بوُ صوُرَتدَه بِیزلَر بِیر- بِیرِیمِیزگه یاردَم بِیرُوچِیلَر بوُلَه مِیز وَ بِیر- بِیرِیمِیزنِی حَقلَرِیمِیزنِی وَ وَحدَتِیمِیزنِی مُخافِظَت قِیلَه مِیز وَ بَرچَه مِیزنِی مُخافِظَت قِیلِیش اوُچُون هَمَّه مِیز قوُرگن بِینانِینگ پَرچَه لَه نِیشِیگه یوُل قوُیمَسلِیگِیمِیز کِیرَک، « “الْمُؤْمنُ للْمُؤْمِنِ كَالْبُنْيَانِ يَشدُّ بعْضُهُ بَعْضًا» [1] مُؤمِن کِیشِی باشقَه مُؤمِنلَر بِیلَن بِیرگه هَر بِیر بوُلَگِی بِیر- بِیرِینِی مُستَحکَملَب توُرگن بِینانِینگ بوُلَکلَرِیگه اوُحشَیدِی. بِیزلَرنِینگ مَنَه بوُ مُستَحکَم یاکِی پوُلَتدَن قوُرِیلگن بِینایِیمِیز اَلله گه اِطاعَت قِیلمَسلِیک یا تَفرَقَه یاکِی جوُدا بوُلِیش تَأثِیرِیدَه مَیدَه لَه نِیب کِیتِیشِیگه، قوُلَه شِیگه، نابوُد بوُلِیشِیگه رُحصَت بِیرمَیمِیز. وَأَطِیعُواْ اللّهَ وَرَسُولَهُ وَلاَ تَنَازَعُواْ فَتَفْشَلُواْ وَتَذْهَبَ رِیحُکُمْ وَاصْبِرُواْ إِنَّ اللّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ(انفال/46) وَ اَلله گه وَ اوُنِینگ پَیغَمبَرِیگه اِطاعَت قِیلِینگِیز وَ (اوُزَرا) تَلَه شِیب – تارتِیشمَنگِیزکِی، اوُ حالدَه سُوستلَه شِیب، کوُچ – قُوَّتِینگِیز کِیتوُر. صَبر- طاقَت قِیلِینگِیز! اَلبَتَّه اَلله صَبر- طاقَت قِیلگوُچِیلَر بِیلَن بِیرگه دوُر.
اَلله تَعالَی مَنَه بوُندَی تَفرَقَه سالَه دِیگن کِیمسَه لَرنِی یَحشِی کوُرمَیدِی،بَلکِی مَرحَمَت قِیلَه دِیکِی: إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الَّذِینَ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِهِ صَفّاً کَأَنَّهُم بُنیَانٌ مَّرْصُوصٌ (صف/4) اَلبَتَّه اَلله اوُزِینِی یوُلِیدَه گوُیا توُتَش بِینالَردِیک بِیر صَفگه تِیزِیلگن حاللَرِیدَه جِهاد قِیلَه دِیگن ذاتلَرنِی سُیُور.
اَلله تَعالَی تَرقاق مُسُلمانلَرنِی اِیمَس،بَلکِی مُتَّحِد مُسُلمانلَرنِی یَحشِی کوُرَه دِی. رَسُول الله صَلّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم هَم مَنَه بوُنگه اوُحشَه گن آیَتلَرنِی رَوشَن بَیان قِیلِیش بارَه سِیدَه مَرحَمَت قِیلَه دِیلَرکِی: الْمُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِ كَالْبُنْيَانِ الْمَرْصُوصِ يَشُدُّ بَعْضُهُ بَعْضًا وَشَبَّكَ بَيْنَ أَصَابِعِهِ. [2] مُؤمِن کِیشِی باشقَه مُؤمِنلَر بِیلَن بِیرگه قوُرغاشِیندَن یاکِی بِیزلَرنِی سوُزِیمِیز بِیلَن اَیتگندَه پوُلَتدَن قوُرِیلگن وَ اوُنِینگ بِیر بوُلَه گِی باشقَه بِیر بوُلَه گِینِی مَحکَم اوُشلَب توُرگن بِیناگه اوُحشَیدِی، سُونگرَه رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم بَرماقلَرِینِی بِیر- بِیرِیگه یاپِیشتِیردِیلَر. اَلبَتَّه بَرماقلَرنِی هَمَّه سِی بِیر هِیل اِیمَس، اوُلَر بِیر- بِیرِیدَن فَرق قِیلَه دِی، بِینانِی قوُرِیلِیشِیدَه هَم توُرلِی- هِیل مَتِیرِییاللَردَن فایدَه لَه نِیلَه دِی، بُو مَتِیرِییاللَر تِیمِیر، سِیمِینت، تاش، بوُر، چوُپ، قوُم وَ باشقَه نَرسَه لَردَن عِبارَت بوُلِیب، اوُلَرنِی هَمَّه سِی بِیر- بِیرِیدَن طَبِیعِی رَوِیشدَه فَرق قِیلَه دِی، اَمّا اوُلَرنِی هَمَّه سِی بِیر وَظِیفَه نِی بَجَرَه دِی وَ بِینانِی سَقلَه نِیب قالِیشِی اوُچُون بِیر- بِیرلَرِینِی مَحکَم اوُشلَب توُرِیشَه دِی.
آچِیق- آیدِین کوُرِینِیب توُرگه نِیدِیک مَنَه بوُ قوُللَب – قُوَّتلَشلَر، حِمایَه قِیلِیشلَر فَقَط زَباندَه قالِیب کِیتَه دِیگن اِیش اِیمَس، بَلکِی اوُلَرنِی بِیلگِیسِی بار وَ بَعضِی عَمَللَر هَم بَجَه رِیلِیشِی کِیرَک، چوُنکِی بوُلَرنِی واسِیطَه سِیدَه تَرَفنِینگ اِدَّعاسِی قَی دَرَجَه دَه توُغرِی، صادِیقانَه اِیکَنلِیگِی تَشخِیص بِیرِیلَه دِی، عُمُومِی صوُرَتدَه دَرسِیمِیزگه باغلِیق بُولگن بِیر نِیچَه اوُرِینگه اِیشارَه قِیلِیب اوُتماقچِیمِیز. اِنشاءَلله:
1-اَوَّلگِی وَ مُقَدَّماتِی اوُرِین اِسلامِی بِرادَرلِیکنِی عَمَلدَه اِجرا قِیلِیشدوُر، «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ” مُؤمِنلَر اوُچُون کَمتَر وَ تَواضِعلِیک بوُلِیش، « وَاخْفِضْ جَنَاحَكَ لِلْمُؤْمِنِينَ» مُؤمِنلَرنِی بَرابَرِیدَه زَلِیل بوُلِیش، «أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ» اَگرچِی بِیر تامانلَه مَه بوُلسَه هَم.
رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّم اِیماننِی وَ مَعنَه وِی اِیمانِی عَلاقَه لَرنِی تَعلِیم بِیرگنلَرِیدَن سوُنگ، ظاهِرِی وَعَمَلِی اَبزارلَرنِی هَم کوُرسَه تِیب بِیرَه دِیلَر وَ بُو بِیلَن مَنَه بوُ اِیمان عَلاقَه لَرگه عَمَلِی کوُرِینِیش بِیرِیلَه دِی: لَا تَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ حَتَّى تُؤْمِنُوا، وَلَا تُؤْمِنُوا حَتَّى تَحَابُّوا، أَوَلَا أَدُلُّكُمْ عَلَى شَيْءٍ إِذَا فَعَلْتُمُوهُ تَحَابَبْتُمْ؟ أَفْشُوا السَّلَامَ بَيْنَكُمْ [3] اِیمان کِیلتِیرمَه گوُنِینگِیزچَه جَنَّتگه کِیرمَیسِیزلَر وَ بِیر- بِیرِینگِیزنِی یَحشِی کوُرمَه گوُنِینگِیزچَه اِیمان کِیلتِیرمَیسِیزلَر،اَگر بِیر اِیشنِی قِیلسَنگِیزلَر، بِیر- بِیرِینگِیزنِی یَحشِی کوُرِیشِینگِیزگه سَبَب بوُلَه دِیگن بِیر اِیشگه سِیزلَرنِی یوُللَب قوُیَیمِی؟ آرَنگِیزدَه سَلامنِی تَرقَه تِینگلَر.
شُو سَبَبلِی هَم رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم “مُؤمِنلَر جَملَنگن جایدَه” اوُشَه مُشَخَّص جَماعَه نِی اِیختِیاجلَرِیگه مُناسِب رَوِیشدَه” اِیمانِی تَعلِیملَرنِی عَمَلدَه اِجرا قِیلِیش بارَه سِیدَگِی مُسُلماننِینگ مُسُلماننِی اوُستِیدَگِی 6 تَه حَققِیگه اِیشارَه قِیلِیب مَرحَمَت قِیلَه دِیلَرکِی: حَقُّ الْمُسْلِمِ عَلَى الْمُسْلِمِ سِتٌّ مُسُلماننِینگ مُسُلماننِی اوُستِیدَگِی حَققِی آلتِیتَه. شوُندَه اَیتِیلدِیکِی: اِی رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم، اوُلَر قَیسِی حُقوُقلَردَن عِبارَت؟ مَرحَمَت قِیلدِیلَر: «إِذَا لَقِيتَهُ فَسَلِّمْ عَلَيْهِ، وَإِذَا دَعَاكَ فَأَجِبْهُ، وَإِذَا اسْتَنْصَحَكَ فَانْصَحْ لَهُ، وَإِذَا عَطَسَ فَحَمِدَ اللهَ فَشمِّتْهُ، وَإِذَا مَرِضَ فَعُدْهُ وَإِذَا مَاتَ فَاتَّبِعْهُ [4]« اَگر اوُ بِیلَن اوُچرَه شِیب قالسَنگِیز، اوُنگه سَلام بِیرِینگِیز؛ اَگر سِیزنِی تَکلِیف قِیلسَه، قَبوُل قِیلِینگِیز؛ اَگر سِیزدَن نَصِیحَت هاحلَه سَه، اوُنگه نَصِیحَت قِیلِینگِیز وَ عَطسَه اوُرِیب اَلحَمدُ لِله دِیسَه، اوُنِی عَطسَه سِینِی جَوابِیگه (یَرحَمُکَ الله دِییِیش بِیلَن) جَواب بِیرِینگِیز وَ اَگر بِیمار بوُلِیب قالسَه، اوُنِی کوُرگه نِی بارِینگِیز وَ اَگر وَفات تاپسَه، جَنازَه سِیدَه اِیشتِراک اِیتِینگِیز.
(دوامی بار………)
[1] متفق علیه. ” أخرجه البخاري، كتاب المظالم والغصب، باب نصر المظلوم، (3/ 129) برقم: (2446)، ومسلم، كتاب البر والصلة والآداب، باب تراحم المؤمنين وتعاطفهم وتعاضدهم، (4/ 1999)، برقم: (2585(.
[2]بخاری، نسائی، ترمذی و…
[3] مسلم، کتاب الإیمان، باب بیان أنه لا یدخل الجنة إلا المؤمنون (1/74)، (ش: 54).
[4] البخاری مع الفتح بنحوه فی کتاب الجنائز، باب الأمر باتباع الجنائز (3/112)، (ش: 1240)؛ ومسلم فی کتاب السلام، باب من حق المسلم على المسلم رد السلام (4/1705).