مُقَدَّمات دَرسلَرِی/ آلتِینچِی دَرس: نِیمَه قِیلِیش کِیرَک؟ آنگلِی، مَقصَدلِی وَ حَرَکَتلَه نوُچِی وَحدَت.
شیخ ابو حمزه هورامی حفظه الله نی ااودیا تسمه سیدن یازیب آلینگن.
(10- قیسم)
رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِینگ حَدِیثلَرِینِی رَوشَن قِیلِیب بِیرِیشِیچَه، مُسُلمانلَر حَرَکَت قِیلَه یاتگن یوُللَرِی مابَینِیدَه، یَعنِی رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی زَمانلَرِیدَن باشلَب نُبُوَّت دَورِیدَن تا قِیامَت کوُنِیگه چَه اوُچ هِیل حُکوُمَت کوُرِیشَه دِی: رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّم مَرحَمَت قِیلَه دِیلَرکِی:
تَكُونُ النُّبُوَّةُ فِيكُمْ مَا شَاءَ اللَّهُ أَنْ تَكُونَ، ثُمَّ يَرْفَعُهَا إِذَا شَاءَ أَنْ يَرْفَعَهَا، ثُمَّ تَكُونُ خِلَافَةٌ عَلَى مِنْهَاجِ النُّبُوَّةِ ، فَتَكُونُ مَا شَاءَ اللَّهُ أَنْ تَكُونَ، ثُمَّ يَرْفَعُهَا إِذَا شَاءَ أَنْ يَرْفَعَهَا، ثُمَّ تَكُونُ مُلْكًا عَاضًّا، فَيَكُونُ مَا شَاءَ اللَّهُ أَنْ يَكُونَ ، ثُمَّ يَرْفَعُهَا إِذَا شَاءَ الله ُأَنْ يَرْفَعَهَا ، ثُمَّ تَكُونُ مُلْكًا جَبْرِيّاً ، فَتَكُونُ مَا شَاءَ اللَّهُ أَنْ تَكُونَ ، ثُمَّ يَرْفَعُهَا إِذَا شَاءَ أَنْ يَرْفَعَهَا ، ثُمَّ تَكُونُ خِلَافَةٌ عَلَى مِنْهَاجِ النُّبُوَّةِ ، ُثمَّ سَكَتَ. [1]
- رَسُول الله نِی مَنهَجلَرِیگه وَ رَوِیشلَرِیگه مُوافِق بوُلگن خِلافَت. خِلَافَةٌ عَلَى مِنْهَاجِ النُّبُوَّةِ.
- پادشاهلِیک دَورِی هَم اِیککِی کَتتَه دَستَه گه تَقسِیم بُولَه دِی، اوُلَرنِی بَعضِیسِی فَقَط زُورَوانلِیککَه اِیگه بوُلسَه لَر، بَعضِیلَرِی اِیسَه بوُنگه قوُشِیمچَه رَوِیشدَه ظُلم وَ دِیکتَه تارلِیک بِیلَن یُوللَرِینِی دَوام اِیتتِیرِیشَه دِی، ثُمَّ تَكُونُ مُلْكًا جَبْرِيّاً
- رَسُول الله نِی مَنهَجِیگه وَ رَوِیشِیگه مُوافِق بوُلگن خِلافَتنِی قَیتِیشِی، خِلَافَةٌ عَلَى مِنْهَاجِ النُّبُوَّةِ
رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمدَن کِییِینگِی خُلَفالَرنِی حُکوُمَتِیدَه بِیزلَر اِیککِی مُهِم اَصلگه گوُواه بوُلَه مِیز: اوُلَرنِی بِیرِی حاکِمنِینگ وَ حُکوُمَتنِینگ وَ مُسُلمانلَرنِی دَولَتِینِینگ اَمنِیَتگه وَ مِللَتلَراَرا عَلاقَه لَرگه آئِد مَسَلَه لَردَن تَشقَه رِی بوُلگن اِیچکِی عَمَللَرِیگه هَمَّه نِینگ نَظارَتِی بوُلِیب،رَهبَرلَرنِینگ اوُزِی بوُندَی نَظارَتگه باشقَه لَرنِی تَرغِیب قِیلِیشگن:
اَبُو بَکر صِدِّیق رَضِیَ الله عَنهُ مَنَه بُو بارَه دَه اَیتَه دِیکِی: “اَگر یَحشِی وَ توُغرِی عَمَل قِیلسَم، مِینگه یاردَم بِیرِینگلَر وَ اَگر یامان وَ ناتوُغرِی رَفتار قِیلسَم، مِینِی اِصلاح قِیلِینگلَر. [2]
عُمَر فارُوق رَضِیَ الله عَنهُ هَم اَیتَه دِیکِی: ” مِینِی نَزدِیمدَگِی اِینگ سِیوِیملِی کِیشِی، مِینِی عَیبلَرِیمنِی مِینگه اِیسلَتگن کِیشِیدوُر. [3]” اوُ کِیشِی یَنَه مَرحَمَت قِیلَه دِیلَرکِی: ” مِین شُو نَرسَه دَن قوُرقَه مَنکِی، مِین خَطا قِیلسَم- اوُ، لِیکِن سِیزلَرنِی بِیرارتَنگِیز بوُنِی اِیسلَه تِیشگه جُرعَت قِیلمَه سَنگِیز”. . [4]
عُثمان رَضِیَ عَنهُ هَم اَیتَه دِیکِی: “اَگر اَلله نِی کِتابِیدَه شوُندَی بِیر آیَتنِی تاپسَنگِیزلَرکِی، اوُنِی اَساسِیدَه مِینِی باغلَب قَمَب قوُیِیش کِیرَک بوُلسَه، اَلبَتَّه بوُ اِیشنِی قِیلِینگلَر.” [5]
عَلِی رَضِیَ الله عَنهُ هَم اَیتَه دِیکِی: ” بُو، سِیزلَرنِی حَققِینگِیز ( یَعنِی سِیزلَر اِیشلَرِینگِیزنِی هاحلَه گن کِیشِیگه تاپشِیرَه آلَه سِیزلَر) وَ بُو یِیردَه هِیچ کِیمنِی حَققِی یوُق، فَقَطگِینَه سِیزلَرنِی حَققِینگِیز بار، اوُنِی اوُزِینگِیزگه باشلِیق قِیلَه آلَه سِیزلَر. مِین هَم سِیزلَرنِی حِمایَنگِیزسِیز اوُستِینگِیزدَه هِیچ قَندَی وِلایَتگه اِیگه بوُلَه آلمَیمَن.” [6]
نُبُوَّت مَنهَجِیگه اَساسلَنگن خِلافَتدَگِی باشقَه مُهِم اَصل اوُلِی الاَمر شوُراسِیدوُر. مَنَه بوُندَی سِیستِیمَه دَه اِجتِهاد قِیلِینَه دِیگن اِیشلَر واحِد شوُرانِی وَ واحِد اِجماعنِی کَنَلِی آرقَه لِی اِرایَه بِیرِیلَه دِی، شُو سَبَبلِی هَم بِیزلَر مَنَه بوُ دَوردَه مَذهَب ناملِی نَرسَه نِی کوُرمَیمِیز، بُو یِیردَگِی بار نَرسَه فَقَط اِسلام، اوُ دَوردَه اَنَه اوُشَنچَه عالِم وَ دانِیشمَند صَحابَه لَر، تابِیئِنلَر بوُلِیشِیگه قَرَمَسدَن بَنِی اوُمَیَّه وَ بَنِی عَبّاس وَ باشقَه پادشاهلِیکلَر عَصرِیدَه مَذهَبلَرنِی کوُرمَیمِیز.
رِسُول الله صَلّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِینگ وَفاتلَرِیدَن کِییِینگِی نُبُوَّت مَنهَجِیگه اَساسلَنگن خِلافَتنِی عُمرِی حَقِیدَه اوُ کِیشِی مَرحَمَت قِیلگنلَرکِی: خِلافَةُ النُّبُوَّةِ ثَلاثُونَ سَنَةً ثُمَّ يُؤْتِي اللَّهُ الْمُلْكَ أَوْ مُلْكَهُ مَنْ يَشَاءُ [7] “نُبُوَّت خِلافَتِی 30 یِیل وَ اوُندَن سُونگ خُداوَند پادشاهلِیکنِی هاحلَه گن کِیشِیگه بِیرَه دِی.” یاکِی مَرحَمَت قِیلگنلَر: الْخِلاَفَةُ فِي أُمّتِي ثَلاَثُونَ سَنَةً، ثُمّ مُلْكٌ بَعْدَ ذَلِكَ. [8]
رَسُول الله صَلّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم هِجرِی 11 یِیلنِی رَبِیعُ الاَوَّلِیدَه وَفات اِیتگنلَرِینِی بِیلَه مِیز وَ اَبُو بَکر صِیدِّیق خَلِیفَه بوُلَه دِی وَ حَسَن اِبنِ عَلِی رَضِیَ الله عَنهُما هَم هِجرِی 41 یِیلنِی رَبِیعُ الاَوَّلِیدَه، یَعنِی قَحَتچِیلِیک یِیلِی دِیب مَشهُور بوُلگن یِیلدَه، مَجبُور حالدَه خِلافَتدَن باش تارتَه دِی وَ حُکوُمَت قُدرَتِینِی مُعاوِیَه گه تاپشِیرَه دِی وَ خِلافَت اَنِیق 30 دَوام اِیتَه دِی؛ مَنَه بوُ رَسُول الله صَلّی الله عَلَیهِ وَسَلّمنِینگ نُبُوَّتِینِی اِنکار قِیلِیب بوُلمَیدِیگن نِشانَه سِی وَ اَلله تَعالَی رَسُولِینِی زَبانِی آرقَه لِی کوُرسَتگن یَشِیرِیب بوُلمَیدِیگن مُعجِیزَه سِیدوُر.
حَسَن اِبنِ عَلِی رَضِیَ الله عَنهُما فَقَط حُکوُمَت قُدرَتِیدَن قوُللَرِینِی تارتَه دِی، حُکوُمَتنِینگ باشقَه تَشکِیلاتلَرِی مُعاوِیَه حاکِم بوُلگندَن سُونگ هَنوُز مُستَقِیل رَوِیشدَه اوُزِینِی حَیاتِینِی دَوام اِیتتِیرَر اِیدِی، زَکات سِیستِیمَه سِی وَ فِقهِی مَسَلَه لَرنِی حَل قِیلِیش سِیستِیمَه سِی، قَضاوَت سِیستِیمَه سِی وَ باشقَه لَر حَسَننِی خِلافَتِی پَیتِیدَه بوُلگه نِیدِیک دَوام اِیتَردِی. حَتَّی حَسَن اِبنِ عَلِی رَضِیَ الله عَنه ُنِی مُعاوِیَه گه قوُیگن شَرطلَرِیدَن بِیرِی هَم شُو بوُلگن اِیدِیکِی، مُعاوِیَه اوُزِینِینگ حُکوُمَتِینِی قوُرِیشدَه اَلله نِی کِتابِیگه وَ پَیغَمبَرِیمِیز صَلّی الله عَلَیهِ وَسَلّمنِی سُنَّتلَرِیگه مُوافِق، هَمدَه خُلافایِی راشِیدِیننِی رَوِیشِیگه کوُرَه عَمَل قِیلِیشِی کِیرَک اِیدِی. اَیتِیلِیشِیچَه حَسَن اِبنِ عَلِینِینگ مُعاوِیَه بِیلَن توُزگن صُلحِینِی شَرطلَرِیدَن بِیرِی، مُعاوِیَه دَن سوُنگ حَسَن اِبنِ عَلِی رَهبَرلِیکنِی قوُلگه آلِیشِی کِیرَک بوُلگن. [9] مُعاوِیَه هَم مُسُلمانلَرگه رَهبَرلِیک قِیلِیشگه قادِر بُولمَه گن پَیتِیدَه رَهبَرلِیکنِی حَسَن رَضِیَ الله عَنهُگه تاپشِیرِیشگه سوُز بِیرَه دِی. [10] یاکِی اِبنِ حَجَر هَیتَمِینِی اَیتِیشِیچَه: صُلحنِی پَیمانِی بُویِیچَه مُعاوِیَه دَن کِییِینگِی رَهبَر مُسُلمانلَرنِینگ شوُراسِی تَرَفِیدَن تَعیِین قِیلِینِیشِی کِیرَک اِیدِی. [11] شوُ سَبَبلِی هَم بُو وَضِیعیَتگه وَ اَیتِیلگن شَرطلَرگه کوُرَه کوُرِیب توُرگه نِیمِیزدِیک مُعاوِیَه اَیتَه دِیکِی: “مِین آخِیرگِی خَلِیفَه وَ اَوَّلگِی پادشاه بُولَه مَن!؟” .. [12]
(دوامی بار…….)
[1] روى الإمام أحمد عن النعمان بن بشير/ وروى الحديث أيضًا الطيالسي والبيهقي في منهاج النبوة، والطبري ، والحديث صححه الألباني في السلسلة الصحيحة، وحسنه الأرناؤوط
[2]البداية و النهاية (6/306).
[3]البداية والنهاية (6/305).
[4]الشيخان ابوبكر و عمر، ص231.
[5]الشيخان ابوبكر و عمر ص231 و نظام الحكم في عهد الخلفاء الراشدين ص 198.
[6]مسند احمد (524).
[7]سننابيداود، شرح عونالمعبود (12/259) و صحيح سنن (3/879). صححه آلبانی
[8] الترمذي عن سعيد بن جمهان
[9]فتح الباري (13/70).
[10]سيراعلامالنبلاء (3/264).
[11]الصواعق المحرقه (2/299)
[12]البدایة والنهایة : ج 8 ص 16