مُقَدَّمات دَرسلَرِی/ آلتِینچِی دَرس: نِیمَه قِیلِیش کِیرَک؟ آنگلِی، مَقصَدلِی وَ حَرَکَتلَه نوُچِی وَحدَت.
شیخ ابو حمزه هورامی حفظه الله نی ااودیا تسمه سیدن یازیب آلینگن.
(13-قیسم)
مَنَه بُو حالَتدَه کوُرِینِیب توُرگه نِیدِیک، مُسُلمانلَر اوُزلَرِیدَگِی اوُزگه رِیش سَبَبلِی نُبُوَّت مَنهَجِیگه اَساسلَنگن خِلافَتنِی قوُلدَن بای بِیرِیشگه شَرائِطنِی مُهَیّا قِیلِیشگن وَ نُبُوَّت مَنهَجِیگه اَساسلَنگن خِلافَت شاهِیگرلِیک وَ مُلوُکِیَت حُکوُمَتِیگه اَیلَه نِیب قالدِی، حاضِرگِی کوُنگه چَه بِیزلَر بُو حُکوُمَتلَرنِی کَتتَه وَ کِیچِیک شَکللَرِیگه گوُواه بُولِیب کِیلیَپمِیز. اَلله تَعالَی مَرحَمَت قِیلَه دِیکِی: وَاتَّقُواْ فِتْنَةً لاَّ تُصِیبَنَّ الَّذِینَ ظَلَمُواْ مِنکُمْ خَآصَّةً وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ (انفال/25) هَمدَه سِیزلَردَن فَقَط ظالِم کِیمسَه لَرنِینگ اوُزِیگه گِینَه یِیتمَی ( بَلکِی بَرچَه گه یِیتَه دِیگن ) بَلادَن سَقلَه نِینگِیز! وَ بِیلِینگِیزکِی، اَلبَتَّه اَلله نِینگ عَذابِی قَتتِیقدِیر. رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم مَرحَمَت قِیلَه دِیلَرکِی: « لتُنْقَضَنَّ عُرَى الْإِسْلَامِ ،عُرْوَةً عُرْوَةً , فَكُلَّمَا انْتَقَضَتْ عُرْوَةٌ، تَشَبَّثَ النَّاسُ بِالَّتِي تَلِيهَا ، وَأَوَّلُهُنّ نَقْضًا الْحُكْمُ، وَآخِرُهُنَّ الصَّلَاةُ» اِسلام دَستَه لَرِی بِیرمَه – بِیر سِیندِیرِیلَه دِی، بُو دَستَه لَردَن بِیرِی نابوُد بوُلگن پَیتِیدَه آدَملَر اوُنگه یَقِینراق بوُلگه نِیگه چَنگ سالِیشَه دِی، اوُلَرنِینگ اَوَّلِی حُکم وَ آخِیرگِیسِی نَمازدوُر. یَعنِی نُبُوَّت مَنهَجِیگه اَساسلَنگن خِلافَتنِی کَنَلِی آرقَه لِی حُکمنِی سِیندِیرِیلگندَن سُونگ آدَملَر اوُنگه یَقِینراق بُولگن نَرسَه گه چَنگ سالِیشدِی. اوُ زَماندَه مُسُلمانلَر بَنِی اوُمَیَّه شاهِیگرلِیگِیگه اَساسلَنگن حُکوُمَتگه چَنگ سالِیشدِی وَ اَستَه – سِیکِینلِیک بِیلَن باشقَه دَستَه لَر سِیندِیرِیلدِی، تائِنکِی بِیزلَر زَمانِیمِیزگه یِیتِیب کِیلدِی، اَلبَتَّه اوُشَه زَماندَه باشلَب بِیرِیلگن فِتنَه لَر هَلِی – هَنوُز بِیزلَرگه چَه یِیتِیب کِیلگن، بوُلِیب هَم شِددَتلِیراق صُورَتدَه دَوام اِیتیَپگن.
هَر قَندَی حالَتدَه هَم، بَنِی اوُمَیَّه نِینگ مُلوُکِیَت وَ شاهِیگرلِیک حُکوُمَتِی اِضطِرارِی حالَتدَه قَبوُل قِیلِیندِی، مَنَه بُو اِضطِرارِی بَدَل حُکوُمَتدَه «الضرورات تبيح المحظورات» حُکمِی بُویِیچَه جوُدَه کوُپ اَصحابلَر مَوجُود بُولِیشگن، اوُلَر بَتتَردَن پَرهِیز قِیلِیش وَ شَرعِی واجِبنِی بَجَه رِیش اوُچُون هَم بُو حُکوُمَتگه بَیعَت بِیرِیشگن. نِیمَه اوُچُون واجِب؟ چُونکِی باشقَه واجِبلَرنِی مَنَه شُو حُکوُمَت آرقَه لِی بَجَه رِیلَردِی وَ اَگر بُو حُکوُمَت بوُلمَیدِیگن بُولسَه باشقَه واجِبلَرنِی بَجَه رِیب بوُلمَس اِیدِی. مَا لاَ يَتِمُّ الْوَاجِبُ إِلاَّ بِهِ؛ فَهُوَ وَاجِبٌ.
بِیز ضَرُورَت حالَتِیدَه حَلال وَ پاکِیزَه آذوُقَه نِی قوُلدَن بای بِیرگن وَ باشقَه آذوُقَه گه اِیگه بوُلمَه گن پَیتِیمِیزدَه، جانِیمِیزنِی سَقلَب قالِیش اوُچُون اوُلگن حَیوانلَرنِی گوُشتِی یاکِی نَهِی قِیلِینگن نَرسَه لَردَن فایدَه لَه نَه مِیز، بُو یِیردَه اوُلگن حَیوانلَرنِی گوُشتِینِی اِستِعمال قِیلِیش یَنَه قَیتَه دَن پاکِیزَه وَ حَلال طَعامنِی قوُلگه کِیرِیتگوُنِیمِیزچَه وَ ضَرُورَت حالَتِیدَن چِیققِینِیمِیزگه چَه بِیزلَرگه واجِب بوُلَه دِی. چوُنکی جاننِی سَقلَب قالِیش واجِبدوُر، فَقَطگِینَه مَنَه شُو اوُلِیک حَیواننِی گوُشتِینِی اِستِعمال قِیلِیش بِیلَن بِیزلَر جانِیمِیزنِی نَجات بِیرَه مِیز، دِیمَک اوُلَکسَه نِی گوُشتِینِی اِستِعمال قِیلِیش هَم بِیزلَرگه واجِب بوُلَه دِی. نُبُوَّت مَنهَجِیگه اَساسلَنگن خِلافَتنِی قوُلدَن بای بِیرگن وَ باشقَه نَرسَه گه اِیگه بوُلمَه گن وَقتِیمِیزدَه، دِینِیمِیزنِی وَ اِسلامِیمِیزنِی سَقلَب قالِیش اوُچُون اِسلامِی بَدَل حُکوُمَتدَن پَناه تاپَه مِیز، تائِنکِی مَنَه بُو ضَرُورَتلَرِیمِیز اوُرتَه دَن کوُتَه رِیلگوُنچَه وَ یَنَه قَیتَه دَن نُبُوَّت مَنهَجِیگه اَساسلَنگن خِلافَتنِی قوُلگه کِیرِیتمَه گوُنِیمِیزچَه.
بِیزلَر شوُنِی هَم یَحشِی بِیلَه مِیزکِی، اَنَه اوُشَه ضَرُورَت حالَتِیگه توُشِیب قالگه نِیمِیزدَه جانِیمِیزنِی سَقلَب قالِیش اوُچُون اوُلِیک حَیواننِی گوُشتِینِی اِستِعمال قِیلِیشگه مَجبُور بوُلِیشِیمِیز، بُو مَسَلاً اوُلَکسَه نِی گوُشتِینِی حِیدِینِی یامان کوُرگنلِیگِیمِیز یاکِی اوُنِی مَزَه سِینِی یاقتِیرمَه گه نِیمِیز یاکِی اوُلَکسَه نِی گوُشتِینِی رَنگِینِی یامان کوُرِیشِیمِیز اوُچُون اِیمَس، بَلکِی فَقَط جانِیمِیزنِی سَقلَب قالِیش اوُچُوندوُر؛ بِیزلَر مَنَه بوُ اوُلَکسَه نِی گوُشتِینِی جوُدَه هَم یامان کوُرَه مِیز. بِیزلَرنِینگ مَنَه بوُ گوُشتدَن فایدَه لَه نِیشِیمِیزنِی دَلِیلِی، عِللَتِی وَ بِیزلَرنِی مَقصَدِیمِیز تَنها جانِیمِیزنِی سَقلَب قالِیش حالاص، یَعنِی اَنَه اوُشَه مَقصَدِیمِیزگه یِیتِیب آلِیش، اِیندِی اوُزِیمِیزنِی مَقصَدِیمِیزگه یِیتِیب آلگچ اِیسَه اوُلَکسَه نِی گوُشتِینِی تَشلَب یوُبارَه مِیز.
إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَیْکُمُ الْمَیْتَةَ وَالدَّمَ وَلَحْمَ الْخِنزِیرِ وَمَا أُهِلَّ بِهِ لِغَیْرِ اللّهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَیْرَ بَاغٍ وَلاَ عَادٍ فَلا إِثْمَ عَلَیْهِ إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ (بقره/173) اوُ سِیزلَرگه فَقَطگِینَه اوُلَکسَه، قاننِی، توُنغِیز گوُشتِینِی وَ اَلله دَن اوُزگه گه اَتَه لِیب سوُیِیلگن نَرسَه لَرنِیگِینَه حَرام قِیلدِی. اِیندِی کِیمکِی ظالِم وَ حَددَن آشمَه گن حالِیدَه ناچار وضِیعیَتدَه قالسَه گوُناهکار بُولمَیدِی. اَلبَتَّه اَلله مَغفِرَت قِیلگوُچِی، رَحملِیدوُر.
شُبهَه سِیز دِیننِی سَقلَب قالِیشلِیک جاننِی سَقلَب قالِیشدَن کوُرَه مُقَدَّمراقدوُر، مالوُ- دُنیا بوُنِی بَرچَه سِی دُنیاوِی اِیستَکلَرِیمِیزدوُر، اَگر اِضطِرارِی حالَتگه توُشِیب قالسَک، دِینِیمِیزنِی سَقلَب قالِیش اوُچُون ناچار حالدَه شَرعِی اَسبابلَرگه قوُل اوُرِیشِیمِیز طَبِیعِی نَرسَه، دِینِیمِیزنِی سَقلَب قالِیش جانِیمِیزنِی وَ باشقَه دُنیاوِی نَرسَه لَرنِی سَقلَب قالِیشدَن کوُرَه یوُقارِیراقدَه توُرَه دِی.
اِیندِی اَنَه اوُشَنچَه صَحابَه لَر اِسلامِی اِضطِرارِی بَدَل حُکوُمَتگه راضِی بوُلِیب تَن بِیرگن بوُلسَه لَر، بُو دِینلَرِینِی سَقلَب قالِیش وَ مَقصَدلَرِیگه یِیتِیش اوُچُون بوُلگن، اوُلَر بُو حُکوَمَتنِی تَصدِیقلَشنِی یاکِی نُبُوَّت مَنهَجِیگه اَساسلَنگن خِلافَتنِی نابوُد قِیلِیشنِی یاکِی مُعاوِیَه نِینگ عَلِی اِبنِ اَبِی طالِبنِی زَمانِیدَن تارتِیب حَسَن اِبنِ عَلِینِی زَمانِیگه چَه بُو مَقامگه یِیتِیش اوُچُون قِیلگن عَمَللَرِینِی تَصدِیقلَشنِی قَصد قِیلِیشگن اِیمَس، یوُق، بَلکِیم مُسُلمانلَرنِینگ اوُزلَرِی اوُزلَرِیدَه وُجُودگه کِیلتِیرِیشگن مَنفِی اَسبابلَر، اوُزگه رِیشلَر مَنَه بُو بُویُوک کِیشِیلَرنِی شوُندَی اِضطِرارِی حالَتگه سالِیب قوُیَه دِی، اوُلَر نَتِیجَه دَه شوُندَی قَرار قَبُول قِیلِیشَه دِیکِی، تَفَرُّقدَن قاچِیش مُسُلمانلَرنِی اوُرتَه سِیدَگِی قِیرغِینگه خاتِیمَه بِیرِیش وَ عُثماننِی اوُلِیمِیدَن سُونگ توُحتَب قالگن اِسلامِی فَتحلَرنِی قَیتَه دَن باشلَش، هَمدَه مُسُلمانلَرنِی آرَه سِیگه اَمنِیَت وَ فَراوانلِیک قَیتِیب کِیلِیشِی وَ بوُندَن باشقَه بِیزلَر بِی خَبَر بوُلگن باشقَه یَحشِیلِیکلَر اوُچُون بُو اِیشگه قوُل اوُرِیشَه دِی، بوُ یِیردَه اِسلامِی اِضطِرارِی بَدَل حُکوُمَتدَن کوُرَه باشقَه یوُل یوُق، ناچار حالدَه مَوجُود اِضطِرارِی وَضِیعیَتدَه مَنَه بُو پَستراقدَگِی اِسلامِی بَدَلدَن فایدَه لَه نِیش کِیرَک.
اِنسان اِضطِرارِی حالَتگه توُشِیب قالگه نِیدَه عاددِی اِیشگه رُوبَرُو بوُلمَسلِیگِی اَنِیق نَرسَه، اَگر نَمازِینگنِی توُرِیب اوُقِیشگه قادِر بوُلمَیدِیگن بوُلسَنگ، اوُنِی اوُتِیرِیب بوُلسَه هَم اوُقِیسَن، یَعنِی بَدَنِینگدَه بِیر عَیب وُجُودگه کِیلگن، لِیکِن نَمازِینگنِی اوُتِیرگن حالدَه دَوام اِیتتِیرَه سَن، اِیندِی اَگر یاتگن حالدَه نَمازِینگنِی اوُقِیدِیگن بوُلسَنگ، دِیمَک جِسمِینگدَه یَنَدَه کَتتَه راق عَیب مَوجُود، شُو سَبَبلِی فَرض بوُلگن نَمازلَرِینگنِی اوُزِینِی عاددِی کوُرِینِیشِیدَه بَجَرَه آلمَیسَن، اَمّا بَرِیبِیر اوُنِی تَرک قِیلمَیسَن وَ یاتگن حالدَه بوُلسَه هَم بَجَرَه سَن. مَنَه بُو عَیب وَ نوُقصانلَرنِی هَمَّه سِی نَمازِینگنِی اوُقِیشِینگگه مانِع بوُلَه آلمَیدِی، حَتَّی اَگر پاکلِیک وَ ناپاکلِیک یا طَهارَت آلِیش وَ آلمَسلِیک یا تَیَمُّوم آلِیشگه قادِر بوُلِیش وَ تَیَمُّوم قِیلمَسلِیک بارَه سِیدَه مُشکِلاتلَرگه دوُچار بوُلسَنگ هَم وَ بوُندَن کوُرَه اِضطِرارِی، بَتتَرراق حالَتلَرگه توُشِیب قالسَنگ هَم بَرِیبِیر بُو حالَتلَر سَبَبلِی فَرضِی عَین بُولگن نَمازِینگنِی تَرک قِیلَه آلمَیسَن.
(دوامی بار…….)