12 имомлик шиъаларга мансуб бўлган ғуллотларни турлари.
Холид хўромий.
Бир қанча шиъа тадқиқотчилари ва олимларининг айтишларига қараганда шиъа ғуллотларини уч қисмга ажратса бўлади: а) Али алайхиссалом хақида ғулув қилиб у кишини худо дейдиган кимсалардир, улар “алиюллохийлар” номи билан машхур бўлишган. Б) Улар Али алайхиссаломни ахли байтлари (хонадонлари) хақида ғулув қилиб улар хақида баъзи бир сифат ва хусусиятларни бор деб эътиқод қиладиган кишилардир, лекин мана бу маъсум хонадонни ўзида бундай эътиқод топилмайди. В) бу гурухни эътиқоди бўйича имомни танишлик билан инсон барча ибодат ва вожиботлардан бениёз бўла олади; шунинг учун хам ахли байтни дўстлиги, вилояти сабабли тахорат, намоз, рўза, хаж ва закотни тарк қилишади. [1]
Мана бу гурухдаги ёзувчиларни назаридан четда қолиб кетган нарса шуки: ички яширин кофирлар ( мунофиқлар тўдаси) ўша куннинг шароитига, махсусан хоким бўлиб турган харбий қудратга муносиб равишда қадам ташлашарди. Шу сабабли хам маълум мархалаларда ўзларининг ишончларини фақат баъзи бир қисмини баён қилишар ва заминаси муносиброқ бўлиб кўринган бошқа мархалаларда қадамларини тезлатишарди. Хатто хоким бўлиб турган шароит уларни орқага қадам ташлашга хам мажбур қилар ва оқибатда улар ўзларини нифоқ қобиқларига янада кўпроқ яшириниб олишарди.
Яширин ички кофирлар ( мунофиқлар тўдаси) нинг ақидаларини баён қилиш ва даражама-даража ошкор бўлишдаги мана бу харакатлари,баъзи бир кишиларнинг уларни тақсимлаш борасида хато қилишларига ва уларни икки гурухга яъни худосиз ғуллот хамда шиъаларни гурухини ичидаги ғуллот деб, ажратишларига боис бўлган эди. Мана бу заминада шундай тақсимлашни тарафдорларидан бўлган ёзувчиларни бирини айтишича: “ғулув ва ғулув қилувчиларни текшириб чиқгандан сўнг, уларни икки қисматга худосиз ғуллот ва гурухни ичидаги ғуллотга тақсим қилса бўлади. Худосиз ғуллотлар имом алайхиссаломларни худони шаънига кўтариб уни даражасида деб эътиқод қилишарди ва шиъаларни китобларида уларни тайёра ғуллоти, мазхабни фасодчилари,эътиқодни фасодчилари ва аралаштириш ахли деган номлар билан аталади. Гурухни ичидаги ғуллотларни хам муфаввиза ва иртифоъ ахли деб номланган , бу кишилар имомларга илм, чегарасиз қудрат,мўъжизалар ва шунга ўхшаш нарсаларни нисбатлаб, уларни башариятдан хам юқоридаги ғайри табиий мавжудот сифатида келтиришади.” [2]
Инки яширин кофирларга нисбатан муомала қилиш борасида қуръонни оятларига ва росулуллохни сийратларига ва у зотни ўринбосарларини муомаласига эътибор берадиган бўлсак, бу дунёда ички яширин кофирларни фақат баъзи мархалаларда мусулмонлар жумласидан деб хисобласа бўлади холос, бўлиб хам бу мархалада улар зохирда шаръан мусулмонларга ўхшаб амал қилишлари лозим бўлади ; лекин аллохни шариатини бир қисмини ё хаммасини ошкора четга суриб қўйишадиган ва мусулмонларни қаршисидаги хос бир фирқани қолибида ўзларини кўрсатадиган бўлишса ва мана шу яширин кофирлар ўзларини унга нисбатлаган исломий фирқаларни рахбарияти уларни ўзини фирқасидан эмаслигини айтиб, такфир бўлганликлари хақида фатво содир қиладиган бўлса, мана бу холатда уларни шиъа ё сунний бўлган хар қандай исломий фирқаларни бирига нисбатлаш огох ва ақлли одамга ярашадиган иш эмас .
Ички яширин кофирларни ( шайтонни ошкор намояндаларини) исломий фирқаларни бирига нисбатлаш, ана ўша фирқани ўзи учун хар қандай ташқи душмандан кўра хатарлироқдир. Чунки бу иш ана ўша фирқани ақидасини булғаниши ва ичкаридан тартибсизликни ижод қилиб уни ёлғизланиб қолишига сабаб бўлибгина қолмасдан, балки бу жамоатни бошқа инсонларни назарида тизгингиз,бефарқ, ғайратсиз, фосид, вахший, ахмоқ,орқада қолган…….. холатда кўрсатади. Жисмоний куч ишлатишни муқаддимаси бўлган умумий шубха ва нафратланишни ривожлантиб уларни қирилишига майдонни тайёрлаб беради . Ўзларини сафларини ошкора ажратиб олиб алохида гурух,оқим бўлиб олган ички яширин кофирларни исломий фирқаларни бирига нисбатлашлик шундай натижаларга олиб келгандан сўнг ,бундай иш ақллик дўстни иши бўлиши мумкин эмас.
[1]هاشمي، [بي تا]، ج 1، ص 231
[2]مدرسي، 1374، ص 23-36