Савол: имом яъни нима? Нима учун Мамусто Крикор хам оятуллох Хумайнийга имом ,дейди,хозирда хам баъзилар оятуллох Хоминаийга хам имом,дейишади? Эрон исломий жумхурияти хам инқилобни аввалида референдум ўтказди, сизни референдум хақида назарингиз қандай?
Жавоб: имоми Мовардий айтадики: имомликни воситасида, нубувватга ўринбосар бўлиш ва дин, дунё сиёсатини қўриқлаш мавзусидаги имоматдир, имоми Нававий айтадики: имомга халифа,имом, амирал мўъминин дейилиши жоиздир. Бу ердаги имом сўзи ханафий, жаъфар содиқ, зайд,табарий, моликий, шофеъий, ахмад ибни ханбалга ўхшаш ахли фиқх катталарига нисбатан ишлатилган маънода эмас, балки бу ердаги манзур дорул исломни “рахбари” маъносидадир.
Референдум масаласида хам ўша йилларда бу масала хақида хаммани фикрини сўралиши борасида мувофиқ ва мухолиф бўлганлар мавжуд эди, аммо эрон дорул исломини асосчисини дастурига кўра икки асосий ўрин бўйича хаммани назарини сўралди: биринчиси 1357 йилни 10 ва 11 фарвардинида хукуматни қолиби хақидаги ўрин танловида исломий жумхурий хукуматни қолиби танланди ва иккинчиси 1357 йилни 11 ва 12 озарида асосий қонунлар мана бу хукуматни қолибига жойланди,бу борада хаммани назари сўралди, эрондаги 99% одамлар бу борада ўзларини мусбат назарларини эълон қилишди.
Мана бу референдум ва хаммани назарини сўраш аслида “умумий,ом байъат” бўлиб, амирал мўъминин Али ибни Аби Толибни сўзларига амал қилиш бўлади, у киши айтадиларки: ” бу сизнинг хаққингиз, ишларингизни тизгинини хохлаган кишингизга топшира оласиз ва бу борада хеч кимни хаққи йўқ магар ўзингиз бу кишини бошлиқ қилиб сайлайсизлар. Мен хам сизларни химоянгиз бўлмайдиган бўлса,сизларни устингизда хеч қандай волийлик қила олмайман. [1]
Мўъминлар хам 57 йилдаги исломий инқилобни бошида фақих рахбарият ироя берган хукумат қолибига хам ўзларини мусбат назарларини беришди ва бу ишлари билан “умумий байъат” беришди ва олимлар, улил амр кишилари тузиб чиққан қонунларга хам байъат беришди, мана бу шакл билан одамлар ўзларини фақих рахбариятга,низомга,асосий қонунларга нисбатан химоятларини “умумий байъат” орқали эълон қилишди ва низом ўз ўрнида қарор топди.
Аслида мана бу бугунги эрон дорул исломидаги равиш бўйича ахли хал ва ақдни хос байъатидан кейинги умумий байъат хисобланади; худди шунга ўхшаш ғарбий хўромон исломий иморатини дорул исломида ё афғонистон исломий иморатида ва молида,сумолида бизлар суннатий ва қабилавий равиш билан ўтказилган референдум ё хаммани сайловига гувох бўлганмиз.
Мана бу “умумий байъат” хам одамлар томонидан исломий низомга фақат бир марта берилса кифоя қилади, уни бир муддатдан сўнг такрорланиб туришига хожат йўқ. Энди рахбарият масаласида хам ахли шўро танлаган рахбарга одамлар ўзларини умумий назарларини эълон қилишади, чунки янги рахбар мана шу ахли шўро томонидан сайланади, ахли шўро хам аслида одамлар томонидан ўзини вақтида сайланган. Мўъмин киши турли-хил шўроларни сайловида иштирок этиши билан ўзини исломий низомга,рахбариятга нисбатан химоятини эълон қилади.
Хозирги пайтда хам бутун жахон секуляр кофирлари ва инқилобни аввалидаги 2% ташкил қилган махаллий секуляр муртадлар (ошкор душманлар) ва махаллий мунофиқлар тўдаси ( пинхон душманлар) ўзларини кенг- кўламли рухий жангларининг ахборот воситалари панохида турли-хил қавмларни номи остида дорул исломда яна янгидан умумий байъат берилишини ё ана ўша референдумни ўтказилишига таблиғ қилишяпти, инқилобни аввалида хам мана булар эрон миллатининг 98 % мусбат овозини қаршисида 2% билан манфий овоз беришди ва одамларни,эрон дорул исломини ички қуролли жангга мажбур қилишди.
Инқилобни аввалидаги равиш бўйича референдумга даъват қилишлик, мусулмонларни умумий фикри билан ўйнашишдир ва мана бу ошкор ва пинхон душманларни истакларига таслим бўлиш аллохни шариатида ё хулафойи рошидинни сийратида ё исломий хилма-хил мазхабларни фиқхида хам мавжуд эмас, бу фақат “ёлғон ишлаб чиқарувчи учталик” томонидан йўлга қўйилган рухий жанг бўлиб, дорул исломга хоким низомни қабул қилиниш меъзонини савол остига қўйиш учун олиб бориляпган нарса, сиз референдумга даъват қилаётганларни орасида харгиз мўъмин кишини топа олмайсиз; яъни хатто агарчи мана бу низомга қарши бўлса хам, бундай референдумни тарафдори бўлган мўъмин топилмайди, хатто бир калима сўз билан бўлса хам таблиғ қилишган эмас.
Шунга қарамасдан эрон дорул исломидаги асосий қонунни 59 аслида айтиладики: ” нихоятда мухим иқтисодий, сиёсий,ижтимоъий,маданий масалалар бўйича муқаннина кучларини аъмоли хаммани сайловига қўйилиши ва мустақим одамларни раъйига мурожааъат қилиниши хам мумкин. Умумий раъйга мурожаъат қилиш хам албатта мажлис намояндаларининг учдан икки овози билан тасдиқланиши лозим.”
Бу дорул исломдаги қонунлар,одамларнинг истаклари ва ўзгарувчан орзуларига кўра эмас, балки исломий мазхабларни бирини канали орқали аллохни собит шариатига асосан тузиб чиқилган; бу дорул исломда хар бир тахассус учун мана бу тахассуснинг ўзига хос улил амр шўроси мавжуд; бизлар мана бу дорул исломда 14 асрдан сўнг рахбарият олимларини шўросига эга бўлган фақих рахбарга гувох бўлиб турибмиз, мана бу мутахассисларни бир четга суриб мусулмон ва ғайри мусулмон бўлган ва мутахассисликка хам эга бўлмаган одамларни раъйига мурожаъат қилиш тўғри иш эмас.
Хулафойи рошидин хам қарор қабул қилиш мушкил бўлиб қолган ўринларда улил амр шўросига ё ахли хал мутахассисларига мурожаъат қилишарди, дорул исломдаги умумий одамларга мурожаъат қилишган эмас, бу одамларни ўртасида мадинани атрофидаги яхудий кофирлари ё нижронни насронийлари ё ахсоъни мажуслари ёки жуда кўп сонли мунофиқлар тўдаси ёки ғайри мутахассис бўлган мўъминлар мавжуд эди.
Улил амр шўроси ё мутахассислар амри хақида сухбат қилинган пайтда, бундай кишилардан манзур шуки, улар шу тахассус бўйича мутахассис кишилар томонидан танлаб сайланган шахслардир. Масалан табобат ишларини улил амр шўроси мутахассис табиблар томонидан сайланади, энди табобатга оид раъй беришга эхтиёжи бор ишларга дуч келган вақтимизда хеч ким бу масалани референдумга қўймайди, балки табобат бўйича мутахассисларни раъйини меъёр қилиб олинади ва одамларни устида хукумат қудрати билан ижро қилинади ва одамлардан фақат “итоат” қилиш талаб қилинади.
Мана шу шаклда сиёсий,иқтисодий, ижтимоъий,маданиятга оид мухим ишларда улил амр шўросига мурожаъат қилиниши лозим ва мана бу шўрони буйруқларини хукуматни қудрати билан ижро қилиш керак, “иймонли” мўъминлар мана бу буйруқларга итоат қилишади ва мунофиқлар тўдаси хам хукуматни қудратидан ё шахсларни ё мўъминларни жамиятини қудратидан қўрқиб ўзларини итоатларини намоён қилишади, ахли китоб ва шибхи ахли китоб кофирлари хам дорул ислом билан тузган ахд-паймонларига асосан “итоат” қилишади.
Росулуллох саллаллоху алайхи васаллам мархамат қиладиларки:
مَنْ أَطَاعَنِی فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ وَمَنْ عَصَانِی فَقَدْ عَصَى اللَّهَ، وَمَنْ یُطِعِ الأَمِیرَ فَقَدْ أَطَاعَنِی وَمَنْ یَعْصِ الأَمِیرَ فَقَدْ عَصَانِی.[2]
Менга итоат қилган киши аллохга итоат қилибди. Менга осий бўлган киши аллохга осий бўлибди. Ўзини амирига итоат қилган киши менга итоат қилибди. Унга осий бўлган киши хам менга осий бўлибди.
Ахли таъвил хаворижларидан ташқари, мусулмонларни орасида дорул исломни рахбариятига шаръий ва маъруф ишларда ўзини “итоатини” кўрсатишга мойил бўлмаган ва хамиша бўйин товлаб тафарруқ ижод қилишга ва ўзини сафини мўъминларни сафидан турли-хил номлар,унвонлар билан жудо қиладиган танхо гурух мунофиқларни тўдаси бўлади.
Росулуллох саллаллоху алайхи васаллам мархамат қиладиларки:
«أَنَا آمُرُكُمْ بِخَمْسٍ اللَّهُ أَمَرَنِي بِهِنَّ، السَّمْعُ وَالطَّاعَةُ وَالجِهَادُ وَالهِجْرَةُ وَالجَمَاعَةُ، فَإِنَّهُ مَنْ فَارَقَ الجَمَاعَةَ قِيدَ شِبْرٍ فَقَدْ خَلَعَ رِبْقَةَ الإِسْلَامِ مِنْ عُنُقِهِ إِلَّا أَنْ يَرْجِعَ، وَمَنْ ادَّعَى دَعْوَى الجَاهِلِيَّةِ فَإِنَّهُ مِنْ جُثَا جَهَنَّمَ»
Аллох менга амр қилган бешта нарсага мен сизларни амр қиламан: эшитиш ва итоат қилиш, жиход, хижрат қилиш ва жамоат билан бирга бўлиш (вахдатга эга бўлиш), зеро жамоатдан бир қарич жудо бўлган киши, ислом арқонини ўзини бўйнидан чиқариб ташлабди,магар яна жамоатга қайтса, ўзини жохилият номлари,унвонлари билан номлайдиган ва унга эътиқод қиладиган киши, у жаханнам ахлини жумласидандур. Шу пайтда бир киши айтдики: эй росулуллох! Агар намоз ўқиса ва рўза тутса хам хам?! Росулуллох мархамат қилдилар:
«وَإِنْ صَلَّى وَصَامَ، فَادْعُوا بِدَعْوَى اللَّهِ الَّذِي سَمَّاكُمُ المُسْلِمِينَ المُؤْمِنِينَ، عِبَادَ اللَّهِ»[3]
Агарчи намоз ўқиса ва рўза тутса хам, шундай бўлгач эй аллохни бандалари! Бир-бирингизни аллох сизларга қўйган номлар,унвонлар билан чақириб мусулмон ва мўъмин деб номлангиз.
Шундай бўлгач шўро барча ташкилотларга, ижроъий ва хукумат органларига хатто мусулмонларни ижтимоъий, маданий, иқтисодий лаёқатига хам хокимият қилади ва мўъминлар ўзларини “итоат”ларини мана бу вохид шўрони вохид ижмоъсига беришлари лозим, чунки бу шўро уларга вохид жамоатни вужудга келтиради ва мўъминларни ўртасида тафарруқ ва даста-даста бўлишни олдини олади, мана бу “итоат”
مَن خَلَعَ يَدًا مِن طَاعَةٍ، لَقِيَ اللَّهَ يَومَ القِيَامَةِ لا حُجَّةَ له، وَمَن مَاتَ وَليسَ في عُنُقِهِ بَيْعَةٌ، مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً[4]
асосидаги дорул ислом рахбариятига мўъминлар берган умумий байъатга қайтиб боради.
Асли шўро билан бир қаторда, нубувват манхажига асосланган исломий хукуматни нишоналаридан яна бири, хокимиятни ва мусулмонлар давлатини ички амал қилишини устида аллохни шариатидаги қонунларга асосланган “хамма томонидан қилинадиган назорат” бўлиб, бу хавфсизлик масалаларидан ташқаридаги нарсадир; шунингдек халифайи рошид айтадики: агар аллохни китобида бир оят топиб уни асосида мени боғлаб қамаб қўя олсангизлар, шу ишни амалга оширинглар. [5]
Умумий қилиб айтганда:асли шўрони ишларига умумий одамларнинг фаолият майдони, асли шўрони ва улил амр мутахассисларига тегишли бўлган ишларига аралашишда эмас, балки умум одамларнинг фаолият доираси хос ва ом байъатни бергандан сўнг “хамма томонидан қилинадиган назорат”дан иборатдир.
Албатта хижратга хожати қолмаган кишилар дорул исломни рахбариятига бир неча ўринларда байъат бера олишади, масалан ислом,иймон,жиходга кўра; яъни исломга асосан байъат беришдан ва мусулмонларни умумий доирасига киргандан сўнг, мўъминларни хос доирасига киришга хам байъат беришади ва жиход қилишади: мужошиъни айтишича, мен ва биродарим макка фатх бўлгандан сўнг росулуллох саллаллоху алайхи васалламни олдиларига келдик, шунда мен айтдимки, эй росулуллох мен биродарим билан бирга бизлардан хижратга байъат олишингиз учун келдик. Росулуллох мархамат қилдилар:
ذَهَبَ أهْلُ الهِجْرَةِ بما فِيهَا،
Мухожирларни хижрат силсиласи макка фатх бўлгандан сўнг тамом бўлди. Шунда айтдимки: унда сиз бизлардан нима ишлар бўйича байъат оласиз? Росулуллох мархамат қилдилар:
أُبَايِعُهُ علَى الإسْلَامِ، والإِيمَانِ، والجِهَادِ،[6]
Хозир сизлардан ислом, иймон ва жиходга байъат олинади.
Улуғ кишиларни сўзларига кўра:
رَحِمَ اللهُ امْرءً عَرَفَ قَدْرَه نَفْسِهِ وَلَمْ يَتَعَدَّ طَوْرَهُ.
Ўзини қадри,андозасини биладиган ва ўзини чегарасидан ошиб тажовуз қилмайдиган кишига аллохни рахмати бўлсин.
[1]مسند احمد (524).
[2] متفق علیه
[3] أخرجه أبو داود (4758)، وأحمد (21561) باختلاف يسير، وابن أبي عاصم في (السنة) 892/ صحيح الترمذي2863
[4] مسلم1851
[5] الشيخان ابوبكر و عمر ص231 و نظام الحكم في عهد الخلفاء الراشدين ص 198
[6] أخرجه البخاري 4305-4307/ ومسلم 1863