Аллохдан тақво қилиш ўзи нима? Қандай қилиб тақвойимизни мезонини билсак бўлади?
(матлабни комил матни)
Бисмиллах валхамдулиллах
“إنِ الْحَمْدَ لِلَّهِ، نَحْمَدُهُ ، وَنَسْتَعِينُهُ ، وَنَسْتَغْفِرُهُ، وَنَعُوذُ بِاللَّهِ مِنْ شُرُورِ أَنْفُسِنَا، وَمِنْ سَيِّئَاتِ أَعْمَالِنَا، مَنْ يَهْدِهِ اللَّهُ فَلَا مُضِلَّ لَهُ ، وَمَنْ يُضْلِلْ فَلَا هَادِيَ لَهُ، وَأَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ، وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ”
Албатта хамд ва сано танхо аллохга лойиқдир, унга шукр айтамиз ва ундан ёрдам сўраймиз, ва ундан мағфират талаб қиламиз ва ўзимизни нафсларимизни шарридан ,амалларимизни ёмонлигидан аллохдан панох сўраймиз, кимни аллох хидоят қилса уни хеч ким гумрох қила олмайди, кимники аллох гумрох қиладиган бўлса уни хеч ким хидоят қила олмайди, ва аллохдан ўзга илох йўқлигига ва уни шериксиз эканига гувохлик бераман, Мухаммад уни бандаси,элчиси эканига шаходат бераман.
«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنتُم مُّسْلِمُونَ» (۱۰۲آل عمران)؛
Эй мўъминлар, аллохдан хақ-рост қўрқиш билан қўрқинглар ва фақат мусулмон бўлган холларингда дунёдан ўтинглар!
«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَقُولُوا قَوْلًا سَدِیدًا»(احزاب ۷۰)؛
Эй мўъминлар, аллохдан қўрқинглар ва тўғри сўзни сўзланглар!
«یَا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُم مِّن نَّفْسٍ وَاحِدَهٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالًا کَثِیرًا وَنِسَاءً وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی تَسَاءَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحَامَ إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَلَیْکُمْ رَقِیبًا»(نساء/ ۱)؛
Эй инсонлар! Сизларни бир жондан (одамдан) яратган ва ундан жуфтини (хаввони) вужудга келтирган хамда у икковидан кўп эркак ва аёлларни тарқатган парвардигорингиздан қўрқингиз! Ва қариндош – уруғларингиз (билан ажралиб кетишдан сақланингиз)! Албатта аллох устингизда кузатувчи бўлган зотдир.
یَا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمْ وَاخْشَوْا یَوْماً لَّا یَجْزِی وَالِدٌ عَن وَلَدِهِ وَلَا مَوْلُودٌ هُوَ جَازٍ عَن وَالِدِهِ شَیْئاً إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَلَا تَغُرَّنَّکُمُ الْحَیَاةُ الدُّنْیَا وَلَا یَغُرَّنَّکُم بِاللَّهِ الْغَرُورُ (٣٣/ لقمان)
Эй инсонлар,парвардигорингиздан қўрқингиз ва яна бир кундан( яъни қиёматдан) қўрқингизким,(у кунда) бирон ота ўз боласи томонидан (бирон нарса) ўтай олмас ва бола хам отаси томонидан бирон нарса ўтай олгувчи бўлмас. Албатта аллохнинг (қайта тирилтириб,хисоб-китоб қилиш хақидаги) ваъдаси хақдир. Бас,харгиз сизларни ғурур (яъни шайтон) аллох (хар қандай гунохни кечираверади деган алдов) билан алдаб қўймасин!
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَلْتَنظُرْ نَفْسٌ مَّا قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ (18/ حشر)
Эй мўъминлар, аллохдан қўрқинглар ва (хар бир) жон эрта (қиёмат куни) учун нимани (яъни қандай эзгу амални) тақдим этганига қарасин! Аллохдан қўрқинглар! Албатта аллох қилаётган амалларингиздан хабардордир.
Аммо баъад:
إِنَّ أَصْدَقَ الْحَدِيثِ كِتَابُ اللَّهِ وَ خَيْرَ الْهَدْىِ هَدْىُ مُحَمَّدٍ وَشَرَّ الأُمُورِ مُحْدَثَاتُهَا وَكُلَّ مُحْدَثَةٍ بِدْعَةٌ وَكُلَّ بِدْعَةٍ ضَلاَلَةٌ وَكُلَّ ضَلاَلَةٍ فِي النَّارِ “
Энг рост сўз аллохни китоби ва энг яхши равиш Мухаммад саллаллоху алайхи васалламни равишидир, энг ёмон иш динда янгилик вужудга келтиришдир, динда янги пайдо бўлган нарса, бидъатдир; хар қандай бидъат гумрохлик ва хар бир гумрохлик эса жаханнамдадир.
Ассаламу алайкум ва рохматуллохи ва барокатух.
Бир неча кун хўромонда бўлиб ўтган бахсларимизни орасида бир гурух бузургвор кишилар тақво нима эканини сўрашган эди? Аллохдан тақво қилишни ўзи нима? Аллохдан пархез қилса бўладими? Қандай қилиб ахли тақво ва ахли пархез бўлиш мумкин? Тақвойимизни мезонини қандай қилиб билсак бўлади?
Бизларни қалбимизга,нафсимизга алоқаси бўлган ўринни озгина муфассал кўриб чиқишимизга рухсат берасизлар, чун афсуски мусулмонларни жуда кўплари хатто мўъминларни баъзилари хам “аллохдан тақво қилиш” га нисбатан жохил бўлганликлари боис, жахондаги секуляр кофирларни ва махаллий муртад секуляристларни махсусан мунофиқлар тўдаси ё секулярзадаларни фитнасига алданиб ўтиришибди.
Аллох таоло аввал бошидаёқ бани одамнинг арвохини хаммаси яратилган пайтда, бани одамдан тавхид борасида ахд-паймон олган:
وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَىٰ أَنْفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ ۖ قَالُوا بَلَىٰ ۛ شَهِدْنَا ۛ أَنْ تَقُولُوا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّا كُنَّا عَنْ هَٰذَا غَافِلِينَ (اعراف/172)
Парвардигорингиз одам болаларининг белларидан (яъни пушти камаридан то қиёмат кунигача дунёга келадиган барча) зурриётларини олиб: “мен парвардигорингиз эмасманми?”,деб, ўзларига қарши гувох қилганида, улар: “хақиқатан сен парвардигоримизсан, бизлар бунга шохидмиз”, деганларини эсланг! ( сизлардан бундай гувохлик- ахд-паймон олишимиз) қиёмат кунида: “бизлар бундан бехабар эдик”,демасликларингиз учундир.
أَوْ تَقُولُواْ إِنَّمَا أَشْرَکَ آبَاؤُنَا مِن قَبْلُ وَکُنَّا ذُرِّیَّةً مِّن بَعْدِهِمْ أَفَتُهْلِکُنَا بِمَا فَعَلَ الْمُبْطِلُونَ (اعراف/173)
Ёки: “ахир илгари ота-боболаримиз мушрик бўлган эсалар, бизлар улардан кейин келган ( ва уларнинг ўтгатган йўлларига эргашган) авлод бўлсак, ўша нохақ йўлда ўтган кимсаларнинг қилмишлари сабабли бизларни халок қилурмисан?!, демасликларингиз учундир.
Энди аллох таоло амр қиладики:
فَأَقِمۡ وَجۡهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفٗاۚ فِطۡرَتَ ٱللَّهِ ٱلَّتِی فَطَرَ ٱلنَّاسَ عَلَیۡهَاۚ لَا تَبۡدِیلَ لِخَلۡقِ ٱللَّهِۚ ذَٰلِکَ ٱلدِّینُ ٱلۡقَیِّمُ وَلَٰکِنَّ أَکۡثَرَ ٱلنَّاسِ لَا یَعۡلَمُونَ (روم/ 30)
Бас,(эй Мухаммад), ўзингизни доимо тўғри бўлган динда ( исломда) тутинг! Аллох инсонларни яратган табиий хилқатни сақлангиз! Аллохнинг яратиши ўзгартирилмас. Энг тўғри дин мана шудир. Лекин кўп одамлар билмаслар.
Росулуллох саллаллоху алайхи васаллам хам мана бу масала бўйича изох бериб мархамат қиладиларки:
«كُلُّ مَوْلُودٍ يُولَدُ عَلَى الفِطْرَةِ، فَأَبَوَاهُ يُهَوِّدَانِهِ، أَوْ يُنَصِّرَانِهِ، أَوْ يُمَجِّسَانِهِ، كَمَثَلِ البَهِيمَةِ تُنْتَجُ البَهِيمَةَ هَلْ تَرَى فِيهَا جَدْعَاءَ؟!»[1]
“Хар бир янги туғулган чақалоқ фатратга кўра дунёга келади,аммо уни ота-онаси уни ё яхудий ё насроний ё мажус қилади, худди чорва хайвонлари солим,айбсиз,нуқсонсиз боласини дунёга келтирганига ўхшаш; қулоғи кесилган холда дунёга келган хайвонни кўрганмисизлар?!
Фитрат яъни исломдир. Яъни хар бир туғилган бола ислом динига кўра дунёга келади, худди росулуллох саллаллоху алайхи васаллам мархамат қилганларидек:
«مَا مِنْ مَوْلُودٍ يُولَدُ إِلَّا وَهُوَ عَلَى الْمِلَّةِ»:
“хар бир янги туғилган чақалоқ ислом динига кўра дунёга келади”.
«مَا مِنْ مَوْلُودٍ يُولَدُ إِلَّا عَلَى هَذِهِ الْمِلَّةِ، حَتَّى يُبَيِّنَ عَنْهُ لِسَانُهُ»[2]:
“хар бир янги туғилган бола мана бу динга кўра дунёга келади, тоинки уни тили у томонидан мана бу мухимни баён қилади.”
Мана шунга асосан агар кофирларни фарзандлари балоғат ёшига етмасдан ўлган бўлса, мусулмонлар жумласидан хисобланади ва бу ахли суннатни рожих раъйидир,хатто секуляристларнинг ( ё араб тили билан айтганда мушриклар) мукаллаф бўлмаган болалари хам шу жумладандир. Шунингдек росулуллох саллаллоху алайхи васаллам мархамат қиладиларки, Иброхим алайхиссаломни мусулмон ва кофирларни фарзандлари билан бирга жаннатни боғида кўрганлар, росулуллох саллаллоху алайхи васалламдан сўралдики:
يَا رَسُول الله وَأَوْلَاد الْمُشْركين؟ فَقَالَ رَسُول الله صلى الله عَلَيْهِ وَسلم: وَأَوْلَاد الْمُشْركين.[3]
Аммо шуни хам яхши билишимиз лозимки, инсон жахолат ва нодонлик билан туғилади ва даражама- даража бартараф бўлиши керак , янги дунёга келган фарзанд тавхид асосида аллохга берган ахдини унутиб юборишлиги табиий нарса, мана бу хақида хеч нарса билмайди:
وَاللّهُ أَخْرَجَکُم مِّن بُطُونِ أُمَّهَاتِکُمْ لاَ تَعْلَمُونَ شَیْئاً وَجَعَلَ لَکُمُ الْسَّمْعَ وَالأَبْصَارَ وَالأَفْئِدَةَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ (نحل/78)
Аллох сизларни оналарингиз қорнидан бирон нарса билмаган холингизда чиқарди ва шукр қилиш учун сизларга қулоқ,кўзлар ва дилларни берди.
Энди мана бундай замина билан туғилган бола қайта ва қайта турли-хил ақидавий,рафторий хатоларга дучор бўлиши мумкин,фитратига муносиб тўғри таълим унга етмагунича ( ёки истелох билан айтганда иқомайи хужжат бўлмагунича) саргардон бўлади,аллох таоло хадиси қудсийда мархамат қиладики:
يَا عِبَادِي كُلُّكُمْ ضَالٌّ إِلَّا مَنْ هَدَيْتُهُ، فَاسْتَهْدُونِي أَهْدِكُمْ …[4]
Эй бандаларим! Сизларни хаммангиз гумрохсизлар, магар мен уни хидоят қилган кимса ундай эмас, шундай экан мендан хидоят қилишимни сўранглар,шунда мен сизларни хидоят қиламан.
Аллох таоло хануз аллохни шариатидаги калом етиб келмаган ва хикмат таълим берилмаган росулуллох саллаллоху алайхи васалламга хитоб қилиб мархамат қиладики:
وَوَجَدَكَ ضَالاًّ فَهَدَى (ضحی/7)
У зот сизни гумрох-ғофил холда топиб,(хақ йўлига) хидоят қилиб қўйди-ку!
وَکَذَلِکَ أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ رُوحاً مِّنْ أَمْرِنَا مَا کُنتَ تَدْرِی مَا الْکِتَابُ وَلَا الْإِیمَانُ وَلَکِن جَعَلْنَاهُ نُوراً نَّهْدِی بِهِ مَنْ نَّشَاء مِنْ عِبَادِنَا وَإِنَّکَ لَتَهْدِی إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ (شوری/52)
(Эй Мухаммад),шундай қилиб (худди аввалги пайғамбарларга вахий қилганимиздек) биз ўз амримиз билан сизга рухни- қуръонни вахий қилдик. Сиз (пайғамбар бўлишингиздан) илгари ва китобни- қуръонни ва на иймонни ( яъни унинг хақиқат-мохиятини) билгувчи эдингиз. Лекин биз уни (қуръонни) бир нур қилдикки, у билан бандаларимиздан ўзимиз хохлаган кишиларни хидоят қилурмиз. Албатта сиз ( ўзингизга тушган вахий ёрдамида уларни) тўғри йўлга етаклайсиз.
Шундай бўлгач ислом дини асосида яратилган мана бу нафсда исломни қабул қилиш шароити тўлиқ мухайёдир, фақатгина эслатишга ва дилсўзлик билан огохлантиришга эхтиёжи бор, унга яхши ва ёмон йўлни кўрсатилган ва мана бу йўллардан бирини танлаш ихтиёри уни ўзида: аллох таоло мархамат қиладики:
وَهَدَیْنَاهُ النَّجْدَیْنِ (بلد/10)
Ва икки аниқ ва ошкор яхши ва ёмон йўлни кўрсатиб қўймадикми?
Мана бу саргардонлик даври мусулмонзодалар билан ғайри мусулмонлар учун фарқи бор. Мусулмонзодалар учун балоғат ёшигача бўлиб, таклифни қабул қилиш вақти саргардонликни нихояси хисобланади, аммо ғайри мусулмонлар умрларини охиригача саргардон бўлиб қолишади ва саргардон бўлиб ўлиб кетишади.
Аллох таоло шамс сурасида бир қанча қасамлардан сўнг мархамат қиладики:
وَنَفْسٍ وَمَا سَوَّاهَا * فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا * قَدْ أَفْلَحَ مَن زَکَّاهَا * وَقَدْ خَابَ مَن دَسَّاهَا ( شمس /7-10)
Жонга ва уни расо қилиб-яратиб, унга фисқу-фужурини хам,тақвосини хам илхом қилиб-ўргатиб қўйган зотга қасамки.*** Дархақиқат, уни ( яъни ўз нафсини- жонини иймон ва тақво билан) поклаган киши нажот топди. Ва у (жонни фисқ-фужур билан) кўмиб хорлаган кимса номурод бўлди.
Шундай экан мана бу “нафс” аллох таоло унга берган ва шу ихтиёр билан хайвонлардан,малоикалардан,бошқа мавжудотлардан фарқ қиладиган ихтиёр сифати сабабли,шунчалик мослашувчанликка эгаки нотўғри,ғалат тарбия сабабидан ўзгариб кета олади. Шунга асосланган холда аллох таоло хадиси қудсийда мархамат қиладики:
«وَإِنِّي خَلَقْتُ عِبَادِي حُنَفَاءَ كُلَّهُمْ، وَإِنَّهُمْ أَتَتْهُمُ الشَّيَاطِينُ فَاجْتَالَتْهُمْ عَنْ دِينِهِمْ، وَحَرَّمَتْ عَلَيْهِمْ مَا أَحْلَلْتُ لَهُمْ، وَأَمَرَتْهُمْ أَنْ يُشْرِكُوا بِي مَا لَمْ أُنْزِلْ بِهِ سُلْطَانًا»[5]
“Албатта мен хамма бандаларимни тўғри,мухлис йўлда яратдим ва албатта бандаларимни олдига шайтон келиб уларни динларидан адаштирди ва мен уларга халол қилган нарсаларни харом қилди ва бандаларимга менга ширк келтиришларини буюрди, холбуки мен бу нарсаларни менга шерик эканлиги хақида хужжат нозил қилмаган эдим.”
Шунингдек қуръонда хам секуляристлар( ёки араб тили билан айтганда мушриклар) ўзларининг ихтиёрлари билан аллохни шариатига хилоф равишда баъзи нарсаларни халол ва баъзи нарсаларни харом қилиб олишгани хақида мархамат қиладики:
أَمْ لَهُمْ شُرَكَاءُ شَرَعُوا لَهُم مِّنَ الدِّينِ مَا لَمْ يَأْذَن بِهِ اللَّهُ ۚ (شوری/21)
Балким улар (макка мушриклари) учун ( куфр ва ширк каби) аллох буюрмаган нарсаларни – “дин”ни, уларга шариат қилиб берган шериклари – бутлари бордир?!
Шунга қарамасдан фитрат ва ислом дини асосида яратилган ва ислом динини қабул қилишга тайёр мана бу нафс хатто агар шахс ўзи билан мубораза қилиши орқали вужудидаги ислом талаб қилишни бостирса хам, бу вужуддаги илдиз хеч қачон йўқолиб кетмайди, фақатгина эслатишга ва аллохни шариати бўйича тўғри таълимга эхтиёжи бор холос, энди ғайри мусулмонларни орасида хам шундай инсонлар топилиши мумкинки:
1-Умумий ахлоқларга тобеъ бўлишади ва ўзларини мана бу ахлоқлар билан муқайяд қилишади.
2-Ёки анбиёларни таълимотларида келган мўъминларни яхши сифатларини бир қисми уларга етказилиши билан мана бу яхшиликларни қабул қилишга нихоятда олий мойиллик кўрсатишади.
3-Ёки уларга ислом етказилиши билан тезда исломий ақидалардаги ахлоқларга тобеъ бўлишади, мана бу холат барча инсонларни вужудида мавжуд бўлган ислом талаб қилиш фитратига асосланган шароит сабаблидир.
Демак хар бир шахсни нафси бор ва бу нафс мана бу дунёга келгандан сўнг жохилият ё балоғатга етгунича бўлган саргардонлик даврида олган таълимига асосан ўзини бир ақидага боғлайди ва мана шу ақидадан дастур олиб амал қилади.
Бу ерда шахс солим фитрат асосида дунёга келади, уни нафси бир бўш идишга ё оппоқ қоғозга ўхшайди, бу идишни ичига қуйилган ёки қоғозга ёзилган нарсага кўра амал қилади ва мана бу таълим ота-она ундан сўнг мактаб,мадраса,жамият…….. томонидан берилади ва бу шахсни яхудий ё мажусий қилади ё гурух ё даста ёки исломий шариатлардаги мазхабларни бирига ёки секуляризм динини сон-санақсиз,турли –хил мазхабларига ва ахзобларига киргизади.
Мисол қилиб айтадиган бўлсак гўдак бошида ёлғон гапиришга қодир бўлмайди, аммо нотўғри,ғалат тарбия, таълим сабабли ёлғон гапиришга қодир бўлиб шароит вужудга келади, аммо агар мана бу гўдак инсонлар мавжуд бўлмайдиган жойга ташлаб қўйилса, ўлгунича ёлғон гапирмайди,чунки уни нафси ислом,тўғрилик асосида яратилган.
Аллох таоло ота-онани фарзандларни тарбияси бўйича масъул қилиб қўйган,
« وَالرَّجُلُ رَاعٍ عَلَى أَهْلِ بَيْتِهِ، وَهُوَ مَسْئُولٌ عَنْهُمْ، وَالْمَرْأَةُ رَاعِيَةٌ عَلَى بَيْتِ بَعْلِهَا وَوَلَدِهِ، وَهِيَ مَسْئُولَةٌ عَنْهُمْ »
Агар мана шу ота- онани ўзи фарзандларни исломий тарбияси бўйича шуғулланмаса ёки уларни шариатдан огох бўлган инсонларни хузурига тарбиялаш учун жўнатмайдиган бўлса ва бу фарзандларни бутун жахон секуляр кофирларини, махаллий муртад секуляристларни қўлидаги мажозий фазосини,спутник воситаларини қўлига, кўча ва хиёбонга ёки дўстларига топширадиган бўлса, мана бу жиноятчи,енгилтак ота- она мана бу шаклда ўзининг мухим вазифасини кофирларга ва аллохни шариатини душманларига топширган бўлади, уни фарзандига мана бу спутник воситалари,мажозий фазолар ё бошқалар таълим-тарбия беришади, шахс олган таълим-тарбияси асосидаги ақидалари,арзишлари бўйича амал қилиб хукм чиқаради.
Мана бу таълим-тарбияларни аксари умумий ахлоқлар жумласига киради ва одатда барча инсонларни ўртасида муштаракдир, масалан ёлғон ё қотиллик ёмон ва садоқат,хақиқатни талаб қилиш, мухтожларга ёрдам бериш,мехмонни чиройли кутиб олиш, ахдига вафо қилиш……..яхшидир. росулуллох саллаллоху алайхи васаллам мана бу умумий чиройли сифатларга риоя қиладиган кишилар хақида мархамат қиладиларки:
تَجِدُونَ النَّاسَ مَعَادِنَ، خِيَارُهُمْ فِي الْجَاهِلِيَّةِ خِيَارُهُمْ فِي الْإِسْلَامِ إِذَا فَقِهُوا.[6]
Одамлар маъдан конларига ўхшашади, жохилият даврида энг яхши бўлган кишилар, ислом даврида хам агар фиқхни ва динни фахмини яхши ўрганган бўлишса, энг яхши кишилардан бўла олишади.
Шу билан бирга нафс таълимотларини катта қисмини ақидавий ахлоқлар ташкил қилади, бу ерда нафсларга сингдирилган ақида ёмон ва яхшини ва мумкин ё мумкин бўлмаган нарсаларни қайсилар эканини таъйин қилади ва мана шу ақида шахсни амалларини йўлбошчиси бўлади,жанглар ва тўқнашувлар хам турли-хил қонунларни булоғидан сув ичган хилма-хил ақидавий ахлоқлар ва рафторлар сабабли вужудга келади.
Росулуллох саллаллоху алайхи васаллам садоқатни ва барча умумий ахлоқларни,чиройли рафторларни намунаси бўлган эдилар, аммо секуляристлар ( ёки араб тили билан айтганда мушриклар) жамиятида қонунларни баён қилгач ва мана бу қонунларга муносиб равишдаги ақидавий ахлоқларни ва рафторларни кўрсатгач қурайш секуляр кофирларини душманчилиги бошланган эди,аллох таоло мархамат қиладики:
فَإِنَّهُمْ لاَ یُكَذِّبُونَكَ وَلَكِنَّ الظَّالِمِینَ بِآیَاتِ اللّهِ یَجْحَدُونَ. ( انعام / ۳۳٫)
Зотан,улар сизни ёлғончи қилмайдилар, балки бу золимлар аллохнинг оятларини инкор қиладилар.
Термизий Али ибни Аби Толиб розиаллоху анхудан ривоят қиладики, Абу жахл секуляристларни рахбари сифатида росулуллох саллаллоху алайхи васалламга хитоб қилиб айтадики: биз сизни шахсингизни ёлғончи демаймиз, балки олиб келган нарсаларингизни ёлғон деймиз!
Энди замир,қалб,нафсни баробарига виждон деган асоссиз,пуч калимани қўйиб олишган, масалан гохида фалончини виждони йўқ,дейишади, мана бу шахсларни жахолатидан келиб чиққан асоссиз сўздир. Нафси йўқ тирик инсон умуман топилмайди, нафси йўқ дегани яъни нафсини қўлдан бой берган ўлган кишидир, буни ўрнига бу шахслар турли-хил таълим кўрган нафсларга эга ва улар нафсларига берилган таълим-тарбияга биноан амал қилишади.
Энди бир киши сизни назарингизда жиноят бўлган амални қилган бўлса, аммо худди шу амал уни ўзини назари бўйича жиноят эмас,балки яхши иш хисобланиши хам мумкин. Масалан секуляр англиянинг Сулаймонияни химиявий бомба билан захарлаши ва 1918 дан 1923 йилгача бўлган даврда мусулмон курдларини умумий холда мажбурий кўчишлари ёки саддам хусайнни сардаштга,қалъажига, халабчага химиявий бомба ташлаши хам уни ўзини назари бўйича яхши иш хисобланган,аммо бизни назаримиз бўйича вахшийлик ва………бўлади.
Диққат қилинглар қурайш секуляристларининг намояндаси бўлмиш утба ибни робиъа росулуллох саллаллоху алайхи васалламга нима дейди? Мана бу мужрим айтадики: сендан кўра кўпроқ қавмини бадбахт бўлишига сабаб бўлган киши топилмайди. Сен бизларни гурухимизни пароканда қилдинг ва сен бизларни орамизга рахна солдинг,динимиздан айб топдинг ва бизларни бутун арабларни ўртасида расво қилдинг, хатто шундай миш-мишлар хам тарқалганки: қурайшни орасида бир кохин зохир бўлибди. Аллохга қасамки, бизлар бир-биримизни қаршимизда қилич билан юзма-юз келиб бир-биримизни нобуд қилишимизга озгина қолди холос. Эй эркак! Агар фақир бўлсанг, сенга молларимизни жамлаб берамиз, шунда сен қурайшдаги энг бадавлат кишига айланасан, агар сенга хотин керак бўлса қурайшни орасидан хохлаган аёлингни танлаб ол, улардан ўнтасини сенга олиб берамиз. [7]
Албатта секуляристлар ( ёки араб тили билан айтганда мушриклар) подшохликни ва ўзларидаги хокимиятни хам росулуллох саллаллоху алайхи васалламга беришмоқчи бўлишган, буни эвазига эса росулуллох саллаллоху алайхи васаллам олиб келган қонунлардан воз кечиб секуляристик қонунлар асосида уларни устида подшохлик қилишлари керак эди, кўриб турганимиздек пайғамбаримиз қабул қилмаганлар. Ундан сўнг бир йил бизни қонунимиз ва кейинги йили сен олиб келган қонунлар,дейишди! Росулуллох саллаллоху алайхи васаллам буни хам қабул қилмаганлар,балки очиқ-ойдин қилиб
«لکم دینکم و لی دین»
яъни ўзингизни динингизни тўрт маъноси ва мафхуми ўзингиз учун ва мени динимни тўрт маъноси ва мафхуми хам ўзим учундир.
Қурайш секуляристлари хар қандай келишувга рози бўлишарди, ўртада фақат росулуллох саллаллоху алайхи васаллам муроса қилсалар бўлди эди. Аллох таоло мархамат қиладики:
وَدُّوا لَوْ تُدْهِنُ فَیُدْهِنُونَ (قلم/9)
Улар сизнинг (ўзларига) кўнгилчанлик- муроса қилишингизни истарлар, шунда улар хам (сизга) кўнгилчанлик қилурлар.
Аммо росулуллох саллаллоху алайхи васаллам барча пайғамбарларга ўхшаб асосий асл бўйича аввало секуляристларни ўзидан бароат қилишлари кейин уларни ақидалари,қонунларидан безор бўлиб бароат қилишлари лозим бўларди, у киши мана шу ишни қилдилар хам.
Секуляристларнинг аёлларини никохлашга ва сўйган хайвонини гўштини истемол қилишга,таомини ейишга хаққи бўлмаган мусулмон киши қандай қилиб уларни хокимиятини,подшохлигини,рахбариятини қабул қила олади?! Энди мунофиқлар тўдасига ўхшаб бир кишининг исломни даъво қилган холда хам дорун надвани намояндалигини қилиши ва хам секуляристларнинг парламентида ишлаши ёки уларни харбий ва харбий бўлмаган идораларида масъул бўлиб ишлаши хақида гапирмаса хам бўлади!!!
Бу ерда уларни хар қайси бири ўзи қабул қилган қонунлар асосида бошқалар хақида хукм содир қилади ва масалан абу жахлга,абу лахабга,утбага ёки секуляр англияга ё секуляр саддам хусайнга ё отатуркка ё гитлерга ё сталинга ,россияга,хитойга ёки комбуждаги секуляр хамрларга ёки юз миллиондан ошиқ қизил танлиларни фақатгина терисини ранги ва нажоди сабабли қатли ом қилган секуляр америкага ёки бир хафтадан камроқ вақт ичида 3000 дан ошиқ мусулмон аёлларни,болаларни, ёшу-қарини суриянинг боғурида фосфор бомбалари билан қириб ташлаган ва ярим жон ярадорларни эса ужалонни хизбини сотқинлари ёрдамида тириклайин гўрга кўмганларга қарата,мана бу ғарб секулярларини виждони йўқ экан,дея олмаймиз, балки уларга мана буларни нафслари ёмон таълим-тарбия кўрган ва мана бу кўрган таълимлари сабабли жинояткор,мужрим нафсга айланишган ,дейишимиз керак.
Бир ғарблик секуляр ва кофир сенга қараб яхши виждонга эга бўлгин,деган пайтида унга қарата айтамизки, сен қалбингдаги ўзингни ички кучинг,қозийинг,қўмондонинг билан ўзинг яхши тарбия топган ана ўша яхши секуляристик меъёрлар асосида ёки секуляр арзишлар асосида амал қил,мана бу таълим-тарбияларга хилоф иш қилма.
Энди секуляристлар (яъни мушриклар) умумий қонунларга ва арзишларга эга бўлиб уларни ўзларини парламентларида тасдиқлашган ва хукуматни қудрати билан одамларга бажартиришади, одамлар хам мана бу қонунларга риоя қилишга мажбурдирлар. Барча ахолини нафсида бир хилликни ижод қиладиган бу қонунларга умумий,ижтимоъий виждон,дейилади.
Нафсларни бир хил қиладиган ва нафслардан бир хилликни талаб қиладиган мана бу қонунлар билан бир қаторда ,жамиятда ёзилмаган ва шахсий озодликлар унвони остидаги бир қатор қонунлар,таълимотлар вужудга келади,улар шахсий қирраларга эга бўлиб жамиятдаги барча шахсларни сони бўйича қонун вужудга келиши мумкин, чунки уларни хар бирини алохида хавойи нафси бор, буни натижасида эса ўзларини истелохлари билан айтганда хилма-хил виждонлар вужудга келади.
Мана бу борада сиз фалончини виждони яхши эмас,дея олмайсиз,балки сиз хам шахсий озодликларни сақлаш қонуни,шиори остида улар хам сиз хам ўзингизни нафсингизга эга бўлиш хуқуқига эгасизлар.
Исломда хам нафсларни,қалбларни бир хил бўлиши аллохни шариатидаги қонунлар воситасида вужудга келади. Аллох таоло мархамат қиладики:
وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا ۚ وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا … (آل عمران/103)
Ва барчангиз аллохнинг арқонига (қуръонга) боғланингиз ва бўлинмангиз! Хамда аллохнинг сизларга берган неъматини эсланг: бир-бирингизга душман бўлган пайтларингизда дилларингизни ошно қилиб қўйди-ю, сизлар унинг неъмати сабаб биродарларга айландингиз.
Мўъминларни нафси хукм чиқараётган пайтида мана шу бир хил шариат қонунлари асосида қарор қабул қилишади, шу сабабли хам мана бу замина бўйича огох нафслар бир хил амал қилишади,бошқа мўъминларни нафслари хам шариат қонунларидан огох бўлиш меъзонига қараб хукм чиқаришади ва амал қилишади.
Жохилият системасида махсусан таълим-тарбия ва таълимотлар,арзишлар,шартлар орқали хилма-хил нафслар вужудга келадиган секуляризм динида хар бир шахсни илохи ўзини нафси бўлади. Яъни қонун ишлаб чиқариш хам яратиш хам аллохни ишидир,
«أَلَا لَهُ الْخَلْقُ وَالْأَمْرُ» (اعراف/54)
аммо мана бу нажас,қийматсиз секуляр
«إِنَّمَا الْمُشْرِكُونَ نَجَسٌ» (توبه/28) ،
Қонун чиқариш бўйича аллох таолони хам бир четга суриб қўйиб ўзини ё бошқа инсонларни аллохни ўрнига қўйиб олади ва қонун чиқариш бўйича аллох таолони ишини қилмоқчи бўлади. Мана бундай ахмоқгарчиликларга дучор бўлган ва бу ишларда ўзларини аллохга баробар қиладиган кимсалар қиёмат кунида афсус ва надомат билан айтишадики:
«تَاللَّهِ إِنْ كُنَّا لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ، إِذْ نُسَوِّيكُمْ بِرَبِّ الْعَالَمِينَ» (شعراء/97-98).
“Аллох номига қасамки,албатта бизлар сизларни (эй бут ва санамлар!) барча одамлар парвардигорига тенглаштирган пайтимизда очиқ залолатда бўлган эканмиз.
Аллох таоло умумий ва шахсий масалаларда ўзларини хаво,истакларини ёки бошқа инсонларни аллохни шариатидаги қонунларни ўрнига қўйиб олган ва башар томонидан чиқарилган мана бу қонунларга нафсини ўргатган инсонлар дастаси хақида айтадики:
أَفَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَٰهَهُ هَوَاهُ وَأَضَلَّهُ اللَّهُ عَلَىٰ عِلْمٍ وَخَتَمَ عَلَىٰ سَمْعِهِ وَقَلْبِهِ وَجَعَلَ عَلَىٰ بَصَرِهِ غِشَاوَةً فَمَنْ يَهْدِيهِ مِنْ بَعْدِ اللَّهِ ۚ أَفَلَا تَذَكَّرُونَ (جاثیه/23)
(Эй Мухаммад), хавойи нафсини ўзига “илох” қилиб олган ва аллох уни билган холида йўдан оздириб, қулоқ ва кўнглини мухрлаб, кўз олдига парда тортиб қўйган кимсани кўрганмисиз? Бас, уни аллох (йўлдан оздиргани)дан сўнг ким хидоят қила олур?! Ахир эслатма-ибрат олмайсизларми?!
Шундай бўлгач,агар мана бу нафс ғайри исломий хилма-хил ва ранго-ранг қонунлар,тарбиялар,таълимлар воситасида шаклланадиган бўлса, худди мана шу ранго-ранг ғайри исломий қонунлар,таълимлар сингари уни чиқарган хукмлари хам ғайри исломий,ранго-ранг бўлади ва мана бу хукмлар ишончли,бехато хам бўла олмайди.
Аллохни шариатидаги қонунларни назарига хилоф бўлган либирал ё чап секулярни ахлоқий,ижтимоъий,оилавий,иқтисодий ,хавфсизлик ва таълим-тарбия борасидаги фалон масала хақидаги фикри таскин берувчи ва қабул қилинадиган бўлмаганига ўхшаш, мана бундай ғайри исломий назар билан ўзларини таълим-тарбия қилган кишиларни чиқарган хукмлари хам таскин берувчи ва қабул қиладиган бўла олмайди.
Шу сабабли хам аллох таоло мўъминларга амр қиладики “олтиталик кофирларни” хеч қайси бирини ( яъни: 1- яхудийлар, 2- собеин, 3- насоро, 4- мажус, 5- валлазина ашроку ( мушриклар ё бугунги забон билан айтганда секуляристлар) 6- муртадлар) валий қилиб олманглар. Чунки аллох таоло уларга ғазаб қилган:
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَوَلَّوْا قَوْماً غَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ (ممتحنة/ 13)
Эй мўъминлар, аллохнинг ғазабига дучор бўлган қавм билан дўст бўлманглар!
Муттақин кишиларни валийси,хокими,бошлиғи фақатгина аллох ва уни росули ва шариат қонунларини ижро қилувчи мўъминлардир.
إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا (مائده/55)
Мана бу “олтиталик кофирларни” ўзларига бошлиқ,қўмондон,рахбар,раис қилиб олишга хеч бир мусулмонни бахонаси йўқ, чунки аллох таоло “олтиталик кофирлар”дан бирортаси хар қандай шароитда мусулмонларни устидан хукмронлик қилишларига йўл қўймади:
وَلَن يَجْعَلَ اللَّهُ لِلْكَافِرِينَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ سَبِيلًا (نساء/141)
Чунки уларнинг аллохни дини ва уни бандалари баробаридаги хукмлари,тушунчалари ва сиёсатлари ғалат ва исломга зид,фосиддир.
Бу ерда нафсга берилган дастурлар йўлбошчи бўлади, фалончи системани ўзи бу ишни қилган дейишимиз,нотўғридир,балки бу ерда мана бу системага берилган фалон дастур системани бу ишни қилишига боис бўлган,дейилиши керак, чунки дастурсиз системани ўзи хеч нарса эмас, у фақат ичи бўш бир идиш холос.
Сталин ё гитлер ё саддам хусайн ё отатуркка…….. ўхшаш секулярлар мана бундай жиноятларга қўл урган бўлса ва уларни нафслари хам бундан рози бўлган бўлса, мана буни сабаби уларни нафсларини парвариш берган секуляристик қонунлардир, мана бу секуляристик қонунлар бу жиноятларни уларга асослаб беради.
Ўзларидаги хукмлар бўйича хурсанд бўлиб сўфийларни,шиъаларни қатли ом қилаётган ва бу ишлари билан фахрланишаётган бизлар кўриб турган наждийлар жараёни хам, мухаммад ибни абдулваххобни ва бошқа нажд уламоларини тафаккуротидан келиб чиққан қонунлар билан ўзларига таълим беришган ва улар ўзларини амалларига комил розидирлар.
Қурмитий ва сафавий ташайъюси ёки инглиз ташайъюси номлари билан танилган ғуллот шиъаларини жараёни хам шунчалик вахшийлик билан ахли суннатни қатли ом қилишига хам, уларнинг нафсларига таълим-тарбия бериб парвариш қилинган , ўргатилган қонунлар,ақидалар сабаб бўлган.
Мана бу шахслар ўзларининг ишончлари хато эканини ёки ақида асосида қилган ишларининг ғалат,хато эканини тушунишган пайтларидагина нафсларини маломат қилиб пушаймон бўлишади.
Бу ердаги мана бу секуляр шахсларга ё мусулмонларни ўртасидаги адашган кишиларга қилган сизни маломатларингизни таъсири бўлмайди. Нима учун? Чунки сиз улар қабул қилмайдиган қонунлар билан уларни маломат қиляпсиз, мана бу кишиларни нафси ички қози сифатида сизни олдингизда жиноят бўлмаган нарсаларни жиноят деб билади ва уни нафси ички қози сифатида қонунлари таъйин қилган кишиларни ўлимга,нобуд бўлишга мустахақ дейди. Шу сабабли агарчи сизга ёқмаса хам, ўзини нафси қабул қилган қонунлар асосида жиноятчи хисобланган кишиларни нобуд қилиб ўлдиради.
Мана бу инсонларни йўлбошчиси,насихатчиси,қозиси бўлмиш нафслари ўзлари қабул қилган ақидалар,қонунлар асосида қилинган бундай амаллардан хурсанд бўлиб лаззатланишади.
Энди мана бу турли-хил қонунлар асосида парвариш топган нафслар хақидадир, аммо агар бир киши ўзи парвариш топган нарсага хилоф равишда амал қиладиган бўлса, хато ва гунох қилган хисобланади ва шахс мана бу холатда пушаймон бўлиб нафси азобланиши хам мумкин.
Мана бу секуляристлар( ёки араб тили билан айтганда мушриклар) қадим замонлардан буён хозирги кунгача икки шаръий исмни ўрнига афсуски одамларни кўча-бозор адабиёти бўйича киргизилган ғалат,нотўғри истелохни қўйиб олишган:
1-Омонизм (форс тили билан айтганда инсоният)ни аллохни ўрнига қўйиб олишган.
2-Виждонни эса нафсни ўрнига қўйишган.
Инсониятга қасам ичаётган жохил шахсларни кўрмагансизми? Яъни уни ўзи омонизмга қасам ичади,аммо аслида омонизм ё инсоният қандай таърифга эга эканини хам билмайди? Хозирги пайтдаги ёшлардан эмас балки 40-50 йилдан буён инсоният номига қасам ичаётган одамлардан инсоният ўзи нима?-деб сўрангчи. Улар хеч нарса билишмайди. Шу сабабли хам курд қавмидаги жохил,фахмсиз секулярлар ва секулярзадаларни орасидагина бундай қасам ичишлар мавжуд, яъни европаликларни ўртасида хам бундай ахмоқгарчилик топилмайди, туркларни ва арабларни,форсларни ё бошқа хеч қайси қавмни орасида хеч ким инсониятга қасам ичмайди фақат фахмсиз курдларгина бундай қасам ичишади.
Бунга қўшимча равишда секуляристларни ва бизларни алданган авом халқни хатто тахсил кўрган авомзодаларни орасида хам “виждон” нафсни ўрнига ўринбосар қилинган. Одамларни орасида ўзинг билан бошқаларни ўртасига виждонингни қози қил!-деган сўзларни эшитмаганмисизлар? Аммо бизлардан олдин ўтган солих кишилар айтишадики: ўзинг билан бошқаларни ўртасига нафсингни тарозу қилиб қўй, чунки мана бу нафс аллохни шариатидаги қонунлар бўйича таълим-тарбия кўргандир. Ривоят қилинишича Али ибни Аби Толиб розиаллоху анху фарзанди Хасан розиаллоху анхуга айтадики:
وَاجْعَلْ نَفْسَک میزاناً فیما بَینَک وَ بَینَ غَیرِک [8]
Нафсингни ўзинг билан одамларни ўртасида меъзон қилиб қўйгин.
Рух инсонни жисмини ичида бўлар ва жисмга боғланган холда бўлар экан, унга нафс дейилади, рух мана бу жисмдан чиққан пайтида унга рух дейилади. Аллох таоло мархамат қиладики:
اللَّهُ یَتَوَفَّى الْأَنفُسَ حِینَ مَوْتِهَا وَالَّتِی لَمْ تَمُتْ فِی مَنَامِهَا فَیُمْسِکُ الَّتِی قَضَى عَلَیْهَا الْمَوْتَ وَیُرْسِلُ الْأُخْرَى إِلَى أَجَلٍ مُسَمًّى إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ (زمر/42)
Жонларни ўлим вақтларида, (хали-хануз) ўлмаганларни эса ухлаётган пайтларида – аллох олур. Бас, ўзи ўлимга хукм қилган жонларни (баданларга қайтармасдан) ушлаб қолур, бошқаларга эса белгиланган бир муддатгача (яъни ажаллари етгунича) қўйиб юборур. Албатта бунда тафаккур қиладиган қавм учун оят-ибратлар бордир.
Ғарбликлар виждонни “conscience” дейишади ва ботиний касалликларга дучор бўлган кишиларга эса “psychosis” дейишади, арабларда эса амрозун нафсиях,дейилади. Сен даволамоқчи бўлган касалликлар қаерда виждон номи билан келган? Чунки аслида виждон номли нарсани ўзи мавжуд эмас, виждон бутун тарих давомида секуляристлар ёки араб тили билан айтганда мушриклар нафсни ўрнига қўйишни хохлаган бир хаёлий нарсадир.Ўзингни қавмингни ёки бошқа мусулмон қавмларни тарихини,шеърларини ,одобларини бир текшириб чиқчи, мана бу калимани исломий миллатга кириб келганига неча йил бўлган? Нима учун ўзингни бунчалик қийматсиз,бир тийин қилиб масхара қиласан?
Нафсни жисм билан бўлган алоқаси ўзаро хамкорлик асосида содир бўлишини тушуниб етдик. Нафс дастур беради ва жисм хам уни ижро қилади. Демак нафс дастур беради ва баданимиз эса уни амалда ижро қилади, бизлар уч хил холатда уч хил сифатга эга бўла оламиз:
-Нафсни аввалги сифати ва холати:
«إِنَّ النَّفْسَ لأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلاَّ مَا رَحِمَ رَبِّيَ (يوسف: 53 )
Чунки нафс – агар парвардигорим рахм қилмаса – албатта барча ёмонликларга буюргувчидир. Нафсга нотўғри,ғалат таълим берилган вақтда мана бу холат пайдо бўлади, нафсимизни устида ғайри шаръий хавойи- истаклар ғалаба қилади ва нафс гунохга,тўғёнга тушади натижада ёмонликка буюради.
-Иккинчи холат ва сифат:
« وَلَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ» (القيامة/ 2)
Ва мен маломатгўй нафсга қасам ичурманки, (хеч шак-шубхасиз қайта тирилиб,хисоб-китоб қилинурсизлар)! Нафс хато ё гунох қилган ва қилган ишига пушаймон бўлган пайтида мана бу вазият вужудга келади, унда нафс ўзини мухокама қилиб айблайди.
Такоммулашган холат ва сифат учинчи нафс:
« يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ، ارْجِعِي إِلَى رَبِّكِ رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً، فَادْخُلِي فِي عِبَادِي، وَادْخُلِي جَنَّتِي. (فجر: 27 – 30)
“Эй хотиржам- сокин жон, Сен (аллох ато этган неъматлардан) рози бўлган (ва аллох таоло томонидан сенинг амалларингдан ) рози бўлинган холда парвардигоринг (хузури) га қайт! Бас,(солих) бандаларим қаторига киргин, ва менинг жаннатимга киргин!”
Мана бу холат ва хотиржамлик сифати ёмонликлардан узоқлашиб нафсда тебранмайдиган собит рафтор хосил бўлганда вужудга келади, унда нафс фақат аллохни шариатидаги қонунлар асосида амал қилади ва бадандаги аъзоларни хам фақатгина аллохни шариатидаги қонунларга биноан харакатга келтиради, аллохни шариатидаги қонунлар эшитишга буюрган нарсаларни эшитади ва аллохни шариатидаги қонунлар рухсат берган нарсаларга қарайди. Гўёки хадиси қудсийда айтилганидек холат вужудга келади,аллох таоло мархамат қиладики:
مَنْ عَادَى لِي وَلِيًّا فَقَدْ آذَنْتُهُ بِالحَرْبِ، وَمَا تَقَرَّبَ إِلَيَّ عَبْدِي بِشَيْءٍ أَحَبَّ إِلَيَّ مِمَّا افْتَرَضْتُ عَلَيْهِ، وَمَا يَزَالُ عَبْدِي يَتَقَرَّبُ إِلَيَّ بِالنَّوَافِلِ حَتَّى أُحِبَّهُ، فَإِذَا أَحْبَبْتُهُ: كُنْتُ سَمْعَهُ الَّذِي يَسْمَعُ بِهِ، وَبَصَرَهُ الَّذِي يُبْصِرُ بِهِ، وَيَدَهُ الَّتِي يَبْطِشُ بِهَا، وَرِجْلَهُ الَّتِي يَمْشِي بِهَا، وَإِنْ سَأَلَنِي لَأُعْطِيَنَّهُ، وَلَئِنِ اسْتَعَاذَنِي لَأُعِيذَنَّهُ.[9]
“Мени валийим ва дўстимга душманчилик қилган хар қандай кимсага қарши албатта жанг эълон қиламан; мени наздимда энг суюкли бўлган ва бандам уни воситасида менга яқинлашадиган нарса мен фарз қилган амаллардир, бандам суннатларни қилиш билан менга яқинлашиб бораверади, хаттоки мен уни яхши кўраман; уни яхши кўрганим сабабли: уни эшитадиган қулоғига айланаман, уни кўрадиган кўзига айланаман, ушлайдиган қўлига айланаман, юрадиган оёғига айланаман ва агар у мендан бир нарсани сўраса албатта унга ато қиламан; агар бирор нарсани шарридан панох сўраса албатта унга панох бераман.
Энди қуйидаги саволга осонлик билан жавоб берсак хам бўлади: жисмга йўлни,чохни кўрсатадиган рух ёки нафсни нима билан ром қилиб мудирият қилса бўлади? Қонунлар ва арзишлар билан. Мўъмин шахс мана бу қонунларни қаердан олади? Фарзлардан
«مِمَّا افْتَرَضْتُ عَلَيْهِ»
ва суннатлардан
«بِالنَّوَافِلِ»
аллохни шариатидаги қонунлардан олади. Шунингдек ибодат дегани фақат намоз ва рўзадан иборат эмас,балки ақидага ва қалбга ва тилга, баданга,молга оид масалалар хам шомил бўлади, фарз деганда хам фақат намозни ва рўзани…….. назарда тутилмайди,балки аллохни шариатидаги қонунларнинг барча ахкомлари фарз хисобланади,аммо буларни барчасини аллох томонидан олиниши лозим ва аллохни шариатидаги ахкомларни эшитиш билан сўроқ-савол қилиб ўтирмасдан итоат қилишинг керак:
إِنَّمَا كَانَ قَوْلَ الْمُؤْمِنِينَ إِذَا دُعُوا إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ أَن يَقُولُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا ۚ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ (نور/51)
Аллох ва унинг пайғамбарига ўрталарида хукм чиқариш учун чорланган вақтларида, мўъминларнинг сўзи “эшитдик ва бўйинсундик”,(демоқдир). Ана ўшалар нажот топгувчилардир.
Аллох таоло баъзи қонунларни аллохдан ва баъзиларини эса секуляризм динидан ёки ўзингни хавойи нафсингдан олишингни қабул қилмайди, агар 1- огох холда , 2- қасддан, 3- ўзингни ихтиёринг билан мана бу жиноятни қиладиган бўлсанг ва мўътабар шаръий узрга эга бўлмасанг, ислом доирасидан чиқасан ва ўзингни
« أُولَٰئِكَ هُمُ الْكَافِرُونَ حَقًّا…» (نساء/151)
оятига шомил қилган бўласан. Натижада нафсингни булғаб бемор қилибсан.
Фатрат бўйича хақталаб ва ислом талаб бўлиб дунёга келган бу нафс, худди мактаб боласига ўхшаб аллохни шариатидаги қонунларни тайёрлов синфи,бошланғич синф,юқори синф,олий ўқув юрти бўйича мархалаларини босиб ўтгач, аллохни шариатидаги қонунлар бўйича мутахассислик,олимлик даражасига етиб боради. Мана бу мутахассис шахс – аллохни изни билан – ўзини нафсига зарарли бўлган нарсаларни нафсидан узоқлаштиришга ва хатто ўзида мавжуд бўлган булғанишларни,жахолатни тазкия қилиб поклашга қодир бўлади.
Кўриниб турганидек нафсни тазкия қилиб поклаш хам унчалик оғир иш эмас, аммо баъзилар ўзларини алдаш, вақтини чоғ ўтказиш билан оворадирлар:
Пайғамбарлар дуо қилишадики:
رَبَّنَا وَابْعَثْ فِیهِمْ رَسُولاً مِّنْهُمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِکَ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ وَیُزَکِّیهِمْ إِنَّکَ أَنتَ العَزِیزُ الحَکِیمُ (بقره/129)
Парвардигоро, уларнинг орасига ўзларидан бўлган, уларга оятларингни тиловат қилиб берадиган, китоб ва хикматни (қуръон ва хадисни) ўргатадиган ва уларни поклайдиган бир пайғамбарни юбор! Шубхасиз, сен қудрат ва хикмат сохибисан”.
Аллох таоло хам мархамат қиладики:
کَمَا أَرْسَلْنَا فِیکُمْ رَسُولاً مِّنکُمْ یَتْلُو عَلَیْکُمْ آیَاتِنَا وَیُزَکِّیکُمْ وَیُعَلِّمُکُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ وَیُعَلِّمُکُم مَّا لَمْ تَکُونُواْ تَعْلَمُونَ (بقره/151)
Шунингдек, сизларга ўзларингиздан бўлган, сизларга бизнинг оятларимизни тиловат қиладиган, сизларни поклайдиган,сизларга китоб ва хикматни (қуръон ва хадисни) ўргатадиган ва билмаган нарсаларингизни билдирадиган бир пайғамбар юбордик.
Хар икки оятда хам мени ва сизни нафсингизни қуръон оятлари билан покланади. Ўзингни секуляристларни куфр ақидалари ва ёлғонлар,хасад,риё,хаёсизлик,ширк ва турли-хил касалликлар билан булғадингми? Қуръонни оятлари ва аллохни шариати билан ўзингни дармон қил ва покла. Ўзингни секуляр,муртад, бенамоз,машрубхўр,бехижоб, зинокор,ўғри хизблар ва турли-туман рафторга оид касалликлар билан булғадингми? Энди уни қуръонни оятлари ва аллохни шариати билан дармон қилиб тозала. Нихоятда содда иш бўлиб амалга оширга бўлади.
Энди бу нафсни макони қаерда? Нафсни макони инсонни қалбидадир, дилни поклаш нафсни поклашлик бўлади ва мана бу дилни фақат аллохни шариатидаги қонунлар билангина покласа бўлади холос. Дили аллохни шариатидаги қонунлар асосида покланган киши, аллохни тақвосига эга бўлади. Агар дилинг покланса кўзинг хам покланади, қўлинг хам покланади,бутун хаётинг покланади, аммо агар дилинг ғайри шаръий ақидалар,қонунлар,амаллар билан фосид бўлган бўлса, хамма нарсанг нопок,фосид бўлади.
Росулуллох саллаллоху алайхи васаллам мархамат қиладиларки:
ألا وإنَّ في الجَسَدِ مُضْغَةً، إذا صَلَحَتْ، صَلَحَ الجَسَدُ كُلُّهُ، وإذا فَسَدَتْ، فَسَدَ الجَسَدُ كُلُّهُ، ألا وهي القَلْبُ [10]
Огох бўлингизким, баданда бир бўлак гўшт бор бўлиб агар у ислох бўлса баданни хаммаси ислох бўлади, агар у фосид бўлса баданни хаммаси фосид бўлади, огох бўлингизким у қалбдир.
Мана бу ерда аллохни шариатидаги қонунлар билан ислох бўлган қалб ақлни ишлатади,фикр қилади. Фикрлаш ва ақлни ишлатиш қалбни ишидир:
أَفَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَتَكُونَ لَهُمْ قُلُوبٌ يَعْقِلُونَ بِهَا أَوْ آذَانٌ يَسْمَعُونَ بِهَا ۖ فَإِنَّهَا لَا تَعْمَى الْأَبْصَارُ وَلَٰكِنْ تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتِي فِي الصُّدُورِ (حج/46)
Ахир улар (яъни макка мушриклари) ер юзида сайр қилиб-айланмайдиларми, (ана ўшанда) улар учун доно диллар, тинглайдиган қулоқлар бўлур эди. Зеро, кўзлар кўр бўлмас, балки кўкраклардаги кўнгиллар кўр бўлур.
Шунга ўхшаш фикрлаш,фахмлаш,дарк қилиш хам қалбни иши хисобланади:
وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ ۖ لَهُمْ قُلُوبٌ لَا يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لَا يُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لَا يَسْمَعُونَ بِهَا ۚ أُولَٰئِكَ كَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ ۚ أُولَٰئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ (اعراف/179)
Биз жин ва инсдан кўпларини жаханнам учун яратганимиз мухаққақдир. Уларнинг диллари бору англай олмайдилар, кўзлари бору кўра олмайдилар, қулоқлари бору эшитмайдилар. Улар чорвалар кабидирлар, йўқ, улар (беақл,бефахмликда) чорвалардан хам баттардирлар. Ана ўшалар ғафлатда қолган кимсалардир.
Агар сен фалончига қараб: мана бу тоғутга куфр келтирган бўлсанг , мана бу шайтонга қўшимча равишда ошкор “олтиталик кофирлардан” хам узоқлашишинг керак ва ички пинхон кофирлардан эхтиёт бўлишинг лозим, хамда ўзингни хам эхтиёт қилишинг керак,десанг ,аммо бу одам гўёки хеч нарса кўрмагандек ва этишмагандек кетаверса, қуръонни мархамат қилишича мана бу шахсларни мушкили уларни кўзларида эмас,балки касалликни илдизи уларни кўр бўлиб қолган қалбларидадир:
فَإِنَّهَا لَا تَعْمَى الْأَبْصَارُ وَلَٰكِنْ تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتِي فِي الصُّدُورِ (حج/ 46)
Шундай бўлгач, мени даъватчи биродарим ва опа-синглим: аввало ўзингни ислох қилишни бошлагин ва муттақин кишилар жумласидан бўлгин, аллох таоло мархамат қиладики:
« فَمَنِ اتَّقَى وَأَصْلَحَ فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ » (اعراف /35)
Кимда-ким (ширкдан) сақланиб,ўзини ўнглаб олса, уларга хавф-хатар йўқдир ва улар ғамгин бўлмайдилар.
Мана бундан сўнг: шуни яхши билгинки сен аллохни шариатидаги қонунлар томонга даъват қилаётган кишиларни барчаси сени сўзларингни хаммасини эшитиб қабул қилишмайди.
Нафсини секуляристик қонунлар билан тарбиялаган нажас секуляристлар, ўзларини секуляристик қонунларидан бошқа нарсани қабул қилишмайди, агар уларга минг марта такрорласанг хам хеч нарсани эшитмагандек кетаверади, мана бу холатда сен ўзингга нисбатан шубхаланмаслигинг керак, бу ерда мушкил сендан эмас,балки уларни фосид,булғаниб кетган нафсларидандир,чунки бу нафслар исломни зиддадаги қонунлар билан қотиб тошга ўхшаб кетган шу сабабли хам бир нарса унга кира олмайди:
ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُکُم مِّن بَعْدِ ذَلِکَ فَهِیَ کَالْحِجَارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً وَإِنَّ مِنَ الْحِجَارَةِ لَمَا یَتَفَجَّرُ مِنْهُ الأَنْهَارُ وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا یَشَّقَّقُ فَیَخْرُجُ مِنْهُ الْمَاء وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا یَهْبِطُ مِنْ خَشْیَةِ اللّهِ وَمَا اللّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ (بقره/74)
Сўнгра – шундай мўъжизаларни кўргандан кейин хам дилларингиз қотди. Бас,у диллар тош кабидир ёки ундан-да қаттиқроқдир. Зеро, шундай тошлар борки, улардан дарё отилиб чиқади, яна шундайлари борки, ёрилиб ичидан сув чиқади, яна шундайлари хам борки, аллохдан қўрққанидан пастга қулайди. Аллох қилаётган амалларингдан ғофил эмасдир.
Аллох таоло мана бундай мавжудотлар хақида мархамат қиладики:
وَإِذَا قِيلَ لَهُ اتَّقِ اللَّهَ أَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ بِالْإِثْمِ فَحَسْبُهُ جَهَنَّمُ (206/بقرة)
Шундай экан мана бу даъват ва жиход йўлида:
1-Аллох таоло пархезкорлар билан бирга эканлигига шубхаланма,
« وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ (بقره/194)
Ва аллохдан пархез қилингиз! Билингларки, аллох ўзидан пархез қилувчилар билан биргадир. Шунингдек аллох таоло росулуллох саллаллоху алайхи васалламни забонларидан у киши хижрат қилаётган пайтларида ғорда панох топганларида Абу Бакр розиаллоху анхуга қараб мархамат қиладиларки:
لَا تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنَا (توبه/40)
“Ғамгин бўлма, шубхасиз, аллох биз билан биргадир”.
2-Оқибат ва “ихдал хуснаяйн” ахли тақвоники,муттақинларники эканлигида шубхаланма, агар сен тақво ахли бўлсанг сабр ахли хам бўлгин:
« فَاصْبِرْ إِنَّ الْعَاقِبَةَ لِلْمُتَّقِينَ » (هود /49)
Бас, (хақ динга даъват қилишда кофирларнинг етказаётган озорларига) сабр қилинг. Албатта, оқибат – натижа аллохдан қўрқувчи кишиларникидир.
3-Шаръий душманшиносий ва душманларни шаръий даражаларга ажратиш асосида ошкор “олтиталик кофирларга”,махсусан мунофиқлар тўдасига муносабатда бўл, ўзингни нафсингни тазкия билан аллох таолодан мукофотни таъма қилгин, фақатгина унга сўнгра эса афзал “уч абзорни” бирини каналидаги ахли вахдат мўъминларини қудратига суянгин.
Бу ерда биз тақво хақида қуйидагиларни айта оламиз: мўъмин кишини нафсидаги хукм чиқариш ва эхтиёт бўлиш,тўсқинлик қилиш, мудирият қилиш холатларини вужудга келтирадиган фикрлаш ва ақлни ишлатиш сифатларини нафс ўзига олади ва хотиржам нафсга айланади,иймонини янада юқорига кўтариб кучайтиради, мана бу холат ва сифатга тақво,пархез дейилади; мўъмин киши мана бу даражага етган пайтида пархезкорлар,муттақин,тақводорлар жумласидан хисобланади.
Кўриниб турганидек пархез қилишни ўрни қалбдир. Қалбдаги нафс сенга қандай қилиб ўзингни химоя қилишингни ўргатади ва қалбдаги тўсқинлик қилиш кучи қанчалик кучли бўлса, сиз шунчалик солим даражадаги иймонни қўлга кирита оласиз, мана бу тақво нафсий касалликларни,гунохларни қаршисида худди қалқондек бизларни химоя қилади ва аллох таолони дастурларини бажариш ва нахий қилинган нарсалардан,шубхалардан узоқлашиш иймонни даражасини кўтаради. Иймонни маркази қалбдир, аллох таоло у хақида мархамат қиладики:
وَلَکِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْإِیمَانَ وَزَیَّنَهُ فِی قُلُوبِکُمْ وَکَرَّهَ إِلَیْکُمُ الْکُفْرَ وَالْفُسُوقَ وَالْعِصْیَانَ (حجرات/7)
Лекин аллох сизларга (иймони комил,тақво имтихонидан ўтган зотларга) иймонни суюкли қилди ва уни дилларингизга чиройли қилиб кўрсатди хамда сизларга куфрни, (аллох ва пайғамбарга) итоатсизликни ва исённи ёмон кўрсатиб қўйди.
Шундай бўлгач тақвони таниб олишлик, рухга ўхшаш изох беришдан ва у хақидаги саволларга жавоб берилишидан ожиз қолинадиган нарсага ўхшамайди . Нихоятда содда нарса. Тақво ўзингни ички ва ташқи ёмон нарсалардан хифз қилиш маъносидадир. Мана бу ёмон нарсаларга росулуллох саллаллоху алайхи васаллам қуйидаги ривоятда ишора қилиб мархамат қиладиларки:
«لا تَحاسَدُوا، ولا تَناجَشُوا، ولا تَباغَضُوا، ولا تَدابَرُوا، ولا يَبِعْ بَعْضُكُمْ علَى بَيْعِ بَعْضٍ، وكُونُوا عِبادَ اللهِ إخْوانًا، المُسْلِمُ أخُو المُسْلِمِ، لا يَظْلِمُهُ ولا يَخْذُلُهُ، ولا يَحْقِرُهُ، التَّقْوَى هاهُنا – ويُشِيرُ إلى صَدْرِهِ ثَلاثَ مَرَّاتٍ- بحَسْبِ امْرِئٍ مِنَ الشَّرِّ أنْ يَحْقِرَ أخاهُ المُسْلِمَ، كُلُّ المُسْلِمِ علَى المُسْلِمِ حَرامٌ، دَمُهُ، ومالُهُ، وعِرْضُهُ» [11]
Бир-бирингизга хасад қилмангиз ва бир-бирингизни алдамангиз ва бир-бирингизга кина қилмангиз ва бир-бирингиздан аразламангиз, баъзингиз бошқа баъзиларингизни муомаласини устига муомала қилмангиз. Биродар бўлган холда аллохни бандаларидан бўлингиз, мусулмон мусулмонни биродаридир, унга зулм қилмайди, уни ёлғиз танхо ташлаб қўймайди, унга ёлғон гапирмайди ва уни хақир санамайди. Тақво уни кўкрагидадир – мусулмон биродарини хақир санашини ўзи шахсга кофоя қиладиган ёмонликдир, мусулмон кишини қони,моли,обрўси мусулмонга харомдир.
Хозир агар рухсат берсангизлар росулуллох саллаллоху алайхи васалламни сахобалари тақво хақида биз берган изохларни тасвирлаб беришади: Умар ибни Хаттоб розиаллоху анху Убай ибни Каъабдан сўрадики: тақво нима дегани? Убай айтдики: шу пайтгача тиконга тўла йўлдан юришингга тўғри келганми? Ха,деб жавоб берди. Убай айтдики: қандай қилиб ўтгансан? Умар айтди: тиконлар менга зарар етказидан қўрқиб либосларимни жамлаб эхтиёт бўлиб ўтганман, қадам қўймоқчи бўлганимда хам диққат билан қараб сўнгра қадам босардим. Убай айтдики: тақво мана шудир……. [12]
Тақво яъни: инсонни қалбидаги қудрат,дарк,фахм бўлиб уни воситасида ўзини химоя қила олади, мўъмин шахс ўзини ва гунохларни ўртасига тўсиқ,монеъ қўяди ва бу тақво мўъминни аллохни дастурларини бажаришга ундайди ва харомлардан узоқлаштиради.
Бошқача тил билан айтганда, тақво мусулмон инсон уни воситасида ўзини сўзларида,ишларида,рафторида гунохга ва аллохга осий бўлишга ташлай олмайдиган қудратга эга бўлади.
Тақво инсонни нафсидаги бир қудрат,куч бўлиб инсон қўрқадиган нарсалардан уни химоя қилади. Яъни мўъминга айб олиб келадиган ёки мўъмин азобланадиган нарсаларни хаммасини ундан узоқлаштиради.
Мисол тариқасида айтадиган бўлсак, баъзи жойларда дунё ва аёллар хақида пархез ва тақво қилинглар,дейилган, бу нима дегани? Абу Саъид Худрий розиаллоху анхудан ривоят қилинадики: пайғамбаримиз саллаллоху алайхи васаллам мархамат қиладиларки:
« إنَّ الدُّنْيا حُلْوَةٌ خَضِرَةٌ، وإنَّ اللَّهَ مُسْتَخْلِفُكُمْ فِيهَا. فينْظُر كَيْفَ تَعْمَلُون. فَاتَّقُوا الدُّنْيَا وَاتَّقُوا النِّسَاءَ. فَإِنَّ أَوَّلَ فِتْنَةِ بَنِي إِسْرَائِيلَ كَانَتْ فِي النِّسَاءِ » [13]
Албатта дунё ширин ва кўм-кўкдир. Аллох таоло сизларни унда ўрнаштириб қўйган. У зот сизларни қандай амал қилишингизни кўрмоқчи. Шундай экан дунёда ва аёлларда пархез қилинглар, чунки бани исроилнинг биринчи имтихони аёллар хақида бўлган .
Мана бу ердаги “дунёдан ва аёллардан пархез қилинглар” дейишликдан мақсад дунёдан ва аёллардан четланиш ва узоқлашиш керак дегани эмас, балки ундан мақсад аллох таоло дунё ва аёллар хақида қандай хукмлар содир қилган бўлса,шунга мувофиқ амал қилишимиз лозим. Аллох таоло дунё хақида яхши деган нарсаларни биз хам яхши деймиз ва унга амал қиламиз, ёмон деган нарсаларини хам ёмон деймиз ва ундан узоқлашиб четланамиз. Мана бу дунёдан пархез қилишдир.
Мана шу тартибда аёллар хақида аллох таоло яхши деб мархамат қилган нарсаларни биз хам яхши деймиз ва уларга амал қиламиз, ёмон деб мархамат қилган нарсаларни биз хам ёмон деймиз ва узоқлашиб четланамиз, масалан аллох таолони шариатидаги қонунларга итоат қилмасликка боис бўладиган аёлларга итоат қилиш ё номахрамларга заруратсиз қараш, номахрам билан заруратсиз сухбатлашиш, номахрам билан хақиқий ё мажозий холатда ёлғиз қолиш, номахрамга қўл бериш ё уни ушлаш ёки ахлоқий ва жинсий фасодларга боис бўладиган бошқа харомлардан четланишимиз ва ўзимизни аёллар борасидаги халоллар билан мухофизат қилишимиздир. Мана бу аёллардан пархез қилиш дегани бўлади. Нафсда вужудга келган ва аёллар томонидан эркак кишига зарар етишига йўл қўймайдиган кучга тақво дейилади. Албатта нафсда вужудга келиб эркаклар томонидан аёлларга зарар етишига йўл қўймайдиган кучга хам тақво дейилади. Чунки бу ерда эркак кишини масъулияти оғирроқ бўлганлиги боис фақат эркак кишини исми келтирилган, бўлмасам тақво умумий суратда нафсга тегишлидир, аёл хам эркак кишига ўхшаш нафсга ва ўзига хос масъулиятларга эгадир.
Кундалик ишларда хам масалан фалончини таомдан пархези бор,дейишади. Бу ердаги таомдаги пархез хам таомдан четланиш маъносида эмас, балки бу шахс баъзи таомларни истемол қилиб баъзиларидан четланиши керак деганидир. Энди мана бу шахс ўзини пархезида қанчалик кўп харакат қилса,шунчалик ахли тақво бўлади ва жисмидаги саломатликка хам яқинроқ бўлади. Мана бу ерда хам нафсда вужудга келиб озиқ-овқатлар томонидан жисмга зарар етишига йўл қўймайдиган кучга тақво дейилади.
Ёки фалончини харакатда пархези бор,дейишади. Бу хам хамиша харакатсиз ўтириш керак,дегани эмас, балки доктор унга фалон харакатларни бажармасликка буюрган ва уни қилмаслиги керак. Бу шахс ўзига ёмон дейилган харакатдан узоқлашса у хам ахли тақво хисобланади ва жисмини саломатлиги хам кучаяди. Бу ерда хам нафсда вужудга келиб шахсга мана бу харакатларни қилишга рухсат бермайдиган кучга тақво дейилади.
Демак таомда пархез қилиш дегани хамма озиқ-овқатларни емаслиги керак дегани эмас,балки унга қайси таомни ейиши ва қайсинисини емаслиги мушаххас қилинган бўлади.
Энди фалончининг харакатларда пархези бор дегани хам умуман харакат қилмаслиги керак,деган маънода эмас, унга хам қайси харакатларни қилиши ва қайсинисини қилмаслиги таъйин қилинган бўлади.
Аллохдан пархез қилиш керак ,дегани хам аллох бажаришга буюрган ишларни бажаришинг лозим бўлади ва хеч кимга хам қулоқ солмайсан,нима учун? Чунки аллох таоло мархамат қиладики:
«وَإِیَّایَ فَاتَّقُونِ» (بقره/41)
Ва фақатгина мендан пархез қилинглар; бу ерда аллох таоло қайси ишни қилишга буюрган бўлса қиласан ва қайсинисидан манъ қилган бўлса қилмайсан,махлуқотларни хеч қайсинисига қулоқ солмайсан. Мана бу аллохдан пархез қилишдир.
Мана бу ишлардан қанчалик кўпроқ харакат қилсанг дунё ва охиратингда хам шунчалик муваффақиятга эришасан. Шу сабабли хам аллох таоло очиқ-ойдин баён қиладики:
« وَإِنْ تُؤْمِنُوا وَتَتَّقُوا فَلَكُمْ أَجْرٌ عَظِيمٌ » (ال عمران /179)
“Агар иймон келтириб пархез қилсангизлар, буюк мукофотга эришасизлар.”
Муттақин кишиларни бу дунёдаги мукофоти шуки:
«وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَىٰ آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَیْهِم بَرَکَاتٍ مِّنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ…»(اعراف ۹۶)؛
“Агар у қишлоқларнинг (жойнинг) ахли иймон келтириб, тақводор бўлганларида эди, албатта биз уларга осмону ердан баракот (дарвозаларини) очиб қўйган бўлур эдик…..”
Муттақин кишиларни қиёмати хақида хам мархамат қиладики:
« وَلَأَجْرُ الْآخِرَةِ خَيْرٌ لِلَّذِينَ آمَنُوا وَكَانُوا يَتَّقُونَ » (یوسف /57)
Албатта,иймон келтирган ва тақво эгалари бўлган зотлар учун охиратдаги ажр-мукофот янада яхшироқ бўлур.
إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی جَنَّاتٍ وَنَهَرٍ (قمر/54)
Албатта тақводор зотлар жаннатларда ва дарёлар (усти) да бўлурлар.
Шундай бўлгач баъзиларга ўхшаб “тақво” ни шаръий мафхумини мураккаблаштириб ташламаслик керак, шундай хам бошқа содда мафхумларни хам мураккаб ва қўлга киритиб бўлмайдиган қилиб бўлишган. Қанчалик аллохни шариатига тобеъ бўлсанг ва ботининг ва зохирингни ғайри шаръий ишлардан мухофизат қилсанг, ана ўшанча ахли тақво хисобланасан, мана бу ишларни қўмондонлигини зиммасига олган ва кўпроқ тақвони вужудга келтиридиган марказ сени нафсингдир,у кўкрагингдаги қалбда жойлашган, росулуллох саллаллоху алайхи васаллам кўкракларига уч марта ишора қилиб мархамат қиладиларки:
«التَّقْوَى هاهُنا»
Аллохдан пархез қилиб тақво қилиш қандай қилиб комил бўлади?
Аллохни халоллар хақидаги дастурларини риоя қилиш ва бажариш,харом нарсалардан пархез қилиш, суннат ва нафлларни бажариш, истелох билан айтганда муташабохат бўлган ишлардан узоқлашиб четланиш билан амалга ошади.
Бу ерда муташабихат нарсалардан манзур харом ё халол эканини биз билмайдиган нарсалардир. Тақволи мўъмин киши бундай вазиятга тушиб қолганида бундай ишларни бажармайди,эхтиёт билан фикрлайди, бу нарсани масаласи ошкор бўлгунига қадар мана бу нарсалардан узоқлашиб четланиб туради.
Мана бундай шубхаларга дуч келганда уни қилмасдан унга қарши турган кишиларга баъзи уламолар вароъ унвонини беришган, Абу Абдуррохман Зохид айтадики: “агар бир банда ахли вароъ бўлса, уни шубхага солган нарсани ташлаб кетади ва шубхалантирмайдиган нарсага чанг солади.” [14]
Росулуллох саллаллоху алайхи васаллам мархамат қиладиларки:
« إِنَّ الْحَلَالَ بَيِّنٌ، والْحَرَامَ بَيِّنٌ، وبَيْنَهُمَا مُشْتَبِهَاتٌ لَا يَعْلَمُهُنَّ كَثِيرٌ مِنَ النَّاسِ، فَمَنِ اتَّقَى الشُّبُهَاتِ فَقَدِ اسْتَبْرَأَ لِدِينِهِ وعِرْضِهِ، ومَنْ وقَعَ فِي الشُّبُهَاتِ وقَعَ فِي الْحَرَامِ، كَالرَّاعِي يَرْعَى حَوْلَ الْحِمَى، يُوشِكُ أَنْ يَقَعَ فِيهِ، أَلَا وإِنَّ لِكُلِّ مَلِكٍ حِمًى، أَلَا وإِنَّ حِمَى اللَّهِ مَحَارِمُهُ، أَلَا وإِنَّ فِي الْجَسَدِ مُضْغَةً إِذَا صَلَحَتْ صَلَحَ الْجَسَدُ كُلُّهُ، وإِذَا فَسَدَتْ فَسَدَ الْجَسَدُ كُلُّهُ، أَلَا وهِيَ الْقَلْبُ»”[15]
“Халол ошкор ва равшандир ва харом хам ошкор ва равшандир ва халол ва харомни орасида жуда кўп одамлар уни хукмини (халол ё харом эканини) билмайдиган муташабихат бўлган ишлар хам бор. Шубхали нарсалардан пархез қилган киши динини ўзини шарафини эхтиёт қилибди, шубхали нарсаларга аралашиб қолган киши (ўзи билмаган) холда харомга хам тушиб қолади, бу тақиқланган минтақани яқинида қўйларини ўтлатиб юрган чўпонга ўхшайди, уни қўйлари мана бу минтақага кириб кетиши мумкин. Шуни яхши билингларки хар бир подшохни хам тақиқланган минтақаси мавжуд, аллохни тақиқлаб қўйган минтақаси харом қилган нарсаларидир. Огох бўлингизким инсонни жисмида бир бўлак гўшт бор, агар у яхши ва солих бўлса жисмни хаммаси солих бўлади, ва агар у фосид бўлса,жисмни хаммаси фосид бўлади, огох бўлинглар мана бу бир бўлак гўшт (қалб)дир.”
Бу ерда яна шуни айта оламизки:
Аллох таоло башарни ибодат учун яратгандир:
« وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ » (زاریات / ۵۶)
Мен инсон ва жинни фақат ўзимгагина ибодат қилишлари учун яратдим. Ибодат хам яъни: аллох таоло рози бўладиган ботиний ва зохирий нарсаларни хаммаси, эътиқоддаги ибодатларга ўхшаш (аллохга,малоикаларга, китобларига,қуръонга,аллохни шариатидаги қонунларга, қиёмат кунига,қазо ва қадарга иймон келтиришга,) қалбга оид( қўрқув,умид,хавотирланиш, валоъ,буғз,кина ва…..) забонга оид (дуо,даъват, тасбех айтиш ва …..) баданга оид ( намоз,жиход,рўза,иш қилиш,хаж ва ……)молга оид (закот,инфоқ ва…….) :убудият хам яъни: барча ақидага,қалбга,забонга,ишларга,молга оид ишларда аллохга сўзсиз,шартсиз итоат қилишдир, мана бу ботиний ва зохирий заминада хеч қайси махлуқотни аллохга шерик қилмаслик. Яъни:
قُلْ إِنَّ صَلاَتِی وَنُسُکِی وَمَحْیَایَ وَمَمَاتِی لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ * لاَ شَرِیکَ لَهُ وَبِذَلِکَ أُمِرْتُ وَأَنَاْ أَوَّلُ الْمُسْلِمِینَ (انعام/162-163)
Айтинг (Эй Мухаммад): “албатта, намозим,ибодатларим, хаёту мамотим бутун оламларнинг парвардигори бўлмиш аллох учундир. У зотнинг баронта шериги йўқдир. Мана шунга (яъни ягона аллохга ихлос-ибодат қилишга) буюрилганман. Ва мен бўйинсунгувчиларнинг аввали – пешқадамиман.”
Ибодатларни тақвога етиш учун абзор қилиб қўйди:
« ياأَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ وَالَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ» (بقره /۲۱)
Эй инсонлар, сизларни ва сизлардан илгари ўтганларни тақво эгалари бўлишингиз учун яратган парвардигорингизга ибодат қилингиз.
Охирида эса мана шу тақвони нажот топиш учун сабаб қилиб қўйди:
« وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ» (آل عمران/200)
Ва аллохдан қўрқингизким, (шунда) нажот топгайсизлар!
Энди агар мўъмин кишини тақвоси бўлмасачи? Ёки бошқа забон билан айтганда: агар киши таомдаги пархезига риоя қилмаса нима бўлади? Ёки агар шахс харакатлардаги пархезига риоя қилмаса нима бўлади? Ёки киши дунёдан пархез қилмасачи? Ёки бир киши аёллардан пархез қилмаса нима бўлади? Ёки эркаклардан пархез қилмаган шахсчи, оқибат нима бўлади?
Аллох таоло умумий суратда мархамат қиладики:
وَقُلِ الْحَقُّ مِنْ رَبِّكُمْ فَمَنْ شَاءَ فَلْيُؤْمِنْ وَمَنْ شَاءَ فَلْيَكْفُرْ، إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلظَّالِمِينَ نَارًا أَحَاطَ بِهِمْ سُرَادِقُهَا وَإِنْ يَسْتَغِيثُوا يُغَاثُوا بِمَاءٍ كَالْمُهْلِ يَشْوِي الْوُجُوهَ بِئْسَ الشَّرَابُ وَسَاءَتْ مُرْتَفَقًا (کهف/۲۹)
Айтинг: ” (бу қуръон) парвардигорингиз томонидан (келган) хақиқатдир. Бас,хохлаган киши иймон келтирсин, хохлаган кимса кофир бўлсин.” Аниқки, биз золим- кофирлар учун алангалари дўзахларни ўраб- чирмаб оладиган дўзахни тайёрлаб қўйгандирмиз. Агар улар (ташналик шиддатига чидамай) сув сўрасалар, эритилган (доғланган) ёғ каби юзларни куйдурувчи сув берилур. Нақадар ёмон ичимлик у, нақадар ёмон жой у!
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ إِنَّا لَا نُضِيعُ أَجْرَ مَنْ أَحْسَنَ عَمَلًا (کهف/۳۰)
Иймон келтирган ва яхши амаллар қилган кишиларнинг ажр-мукофотини зое қилмасмиз.
أُولَئِكَ لَهُمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهِمُ الْأَنْهَارُ يُحَلَّوْنَ فِيهَا مِنْ أَسَاوِرَ مِنْ ذَهَبٍ وَيَلْبَسُونَ ثِيَابًا خُضْرًا مِنْ سُنْدُسٍ وَإِسْتَبْرَقٍ مُتَّكِئِينَ فِيهَا عَلَى الْأَرَائِكِ نِعْمَ الثَّوَابُ وَحَسُنَتْ مُرْتَفَقًا ﴿کهف/۳۱﴾
Улар учун остларидан дарёлар оқиб турадиган абадий жаннатлар бор бўлиб, улар у жойда олтиндан бўлган билакузуклар билан безанурлар ва ипак-шойилардан бўлган, яшнаб турувчи либослар кийиб, сўриларда ястаниб ўтирурлар. Нақадар яхши мукофот у, нақадар гўзал жой у!
Бу ерда очиқ-ойдин кўриниб турганидек аллох таоло фалон ишни қилмаслигимизни ёки фалон ишни қилишимиз лозимлиги амр қиляпти, инсон ўртада қилиш ё қилмаслик бўйича мухтордир, аммо агар уни дастурларини қилган киши мукофотини олади ва агар дастурни бажармаса ўзига,жамиятга,аллохни хаққига нисбатан бир золим сифатида жазоланади. Яъни хақ мана бу,агар хохласанг уни қабул қил хохламасанг қабул қилма ,дейдиган нарса эмас. Бу дунёда агар исломни қабул қилмасдан ўзингни “олтиталик кофирларни” сафига қўшган бўлсанг, аллох таоло кофирларни мана бу дастаси учун тайёрлаб қўйган қонунлар сени кутади ва сен уларни орасида бўласан,хамда қиёматда хам жойинг жаханнамда бўлади.
Мусулмонларни хам худди шундай холат кутади. Аллох таоло мархамат қиладики мана бу хақдир,унга амал қил ва мана бу ботил ва харом ундан четлан, агар бу дастурларни бажармайдиган бўлсанг дунё ва охиратда уни оқибатини хам тотасан. Шундай бўлгач ибодатларни бажариш умумий маънода қўрқув ва умид билан амалга оширилади:
«وَیَرْجُونَ رَحْمَتَهُ وَیَخَافُونَ عَذَابَهُ» (اسراء/ ٥٧)
У зотнинг рахмат-мархаматидан умидвор бўлурлар,азобидан қўрқурлар.
Очиқ-ойдин кўриниб турганидек аллохдан пархез қилиш бир нав эхтиёт,хушёрликни қўрқув билан қўшилган кўринишида бўлади. Яъни агар бажармасанг ёки хатто бажарган бўлсанг хам баъзи далилларга кўра қабул қилинмаган бўлса,албатта жазоланасан. Худди шунга ўхшаш таомдан пархез қилиш хам бир нав қўрқувни хамрохлигида бўлади, агар бу пархезга риоя қилган бўлсанг ёки ноқис суратда риоя қилсанг, уни таъсири бўлмайди ёки кам таъсир қилади, уни хам оқибатини жисмингда кўрасан.
Араб тилида бир мисол бор:
الْكَيِّسُ مَنْ دَانَ نَفْسَهُ وَعَمِلَ لِمَا بَعْدَ الْمَوْتِ وَالْعَاجِزُ مَنْ أَتْبَعَ نَفْسَهُ هَوَاهَا وَتَمَنَّى عَلَى اللَّهِ الأماني .
Ўзини хисоб-китоб қиладиган кимса ақлли ва зийракдир, у ўзини ўлимидан кейинги (охирати учун) амал қилади; нотавон ва ожиз киши эса ўзини хавойи нафси,истакларига эргашади ва аллохдан ноўрин,беасос орзу-умидлар қилади.
Бу ерда нафс тақиқланган харом бўлган ишларни қилади ва ғайри шаръий истак-хохишларга эргашади, аммо шунга қарамасдан жаннатга киришни орзу қилади, мана бу дунё ва қиёматдаги мағлубиятни нишонасидир – аллох сақласин – агар жаннатни хохласанг унга етиш учун амалларни қил, агар жаханнамдан нажот топишни истасанг ундан узоқлашадиган амалларни қил, мана буларни хаммасини сабаби сени ўзингни қўлингда, бу сабаблардан фойдаланишга хаққинг бор, бу йўлни босиб ўтишда аллох таоло томонидан ёрдам,химоя бор:
فَأَمَّا مَنْ أَعْطَى وَاتَّقَى*وَصَدَّقَ بِالْحُسْنَى*فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْيُسْرَى*وَأَمَّا مَنْ بَخِلَ وَاسْتَغْنَى*وَكَذَّبَ بِالْحُسْنَى* فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْعُسْرَى. وَمَا یُغْنِی عَنْهُ مَالُهُ إِذَا تَرَدَّى (لیل/ 5-11)
Ана энди ким ( ўз мол-давлатидан камбағал-бечораларга берилиши лозим бўлган закот ва бошқа садақотларни) ато этса ва (аллох)дан қўрқса, ** хамда гўзал оқибатни (яъни жаннат бор эканини) тасдиқ этса,** бас биз уни осон йўлга муяссар қилурмиз. ** Энди ким (аллох йўлида хайр-саховат кўрсатишдан) бахиллик қилса ва (ўзини аллох хузуридаги ажр-мукофотлардан) бехожат билса, ** хамда гўзал оқибатни (яъни аллох ваъда қилган жаннатни) ёлғон деса,** Бас,биз уни (дунё ва охиратда бахтсиз бўладиган ) оғир йўлга “муяссар” қилурмиз! ** Ва у (дўзахда) халок бўлган вақтида молу дунёси унга фойда бермас!
Қуръонда олти марта такрорланган ва Нух,Худ,Солих,Лут, Шуъайб, Илёс мушрик қавмларидан сўраган саволни биз ўзимизни атрофимиздаги секулярларга ва уларни жохил тарафдорларига такрорлаймиз:
«أَلَا تَتَّقُونَ؟»
Аллохдан қўрқмайсизларми? Шайтонга қўшимча равишда “олтиталик кофирлардан” махсусан секуляр кофирлардан ва уларни секуляристик қонунларидан четланмайсизларми?
Албатта аллох таоло ахли китобни динфурушларига ва уларга ўхшаб динфурушлик қиладиган кимсаларга хитоб қилиб мархамат қиладики: бошқа шахслардан эмас,балки фақат аллох таолодангина пархез қилинади:
«وَلَا تَشْتَرُوا بِآيَاتِي ثَمَنًا قَلِيلًا وَإِيَّايَ فَاتَّقُونِ» (بقره/41)
Ва оятларимни қиймати оз нарсаларга алмаштирманглар ва мендангина эхтиёт бўлинглар. Биз хам бутун жахон секуляр кофирлари ёки махаллий секуляр ахзоблар ва уларни жохил тарафдорлари сабабли аллохни шариатидаги қонунларни баён қилишда бепарволик қилаётган ва аллохдан бошқа хаммани риоя қилаётган дунфурушлар дастасига шуни айтмоқчиманки: бутун жахон секуляр кофирлари ва махаллий муртад секуляристлар билан хар қандай ишда хамкорлик қилиш, гунохга ва талон-тарожга ва мусулмонларга тажовуз қилишдаги хамкорликдир, мана бу секуляр кофирлар исломга ва мусулмонларга хизмат қилиш учун бизларни диёрларимизни ишғол қилишмаганини яхши биламиз, исломга ва мусулмонларга хизмат қилиш учун бизларни аёлларимизни, эркакларимизни, ёшу-қариларимизни ўлдиришмаяпган, исломга ва мусулмонларга хизмат қилиш учун бизларни моддий манбаъларимизни ўғирлашмаяпган, шубхасиз зохирда исломгаро бўлиб кўринган уларнинг махаллий секуляр хизматкорлари хам ўзларининг секуляр арбобларини мақсадларини амалга ошириш учун сотқинлик қилиб хизмат қилишяпган, шундай бўлгач:
وَلاَ تَعَاوَنُواْ عَلَى الإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَاتَّقُواْ اللّهَ إِنَّ اللّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ (2/ المائدة)
1-Яхшилик ва тақво йўлида хамкорлик қилингиз, гунох ва хаддан ошиш йўлида хамкорлик қилмангиз! Аллохдан қўрқингиз! Шубхасиз, аллохнинг азоби қаттиқдир.
« وَلَا تَشْتَرُوا بِآيَاتِي ثَمَنًا قَلِيلًا وَإِيَّايَ فَاتَّقُونِ» (بقره/41)
2-Ва оятларимни қиймати оз бўлган нарсаларга алмаштирманглар ва мендангина эхтиёт бўлинглар.
Хўп, мана бу мархалада қуйидаги саволларга жавоб беришимиз керак: бизлар мусулмонлар билан бир оз сухбатлашгач ва уларни таниб олгач, биз мусулмонларни орасидаги мўъминларни ташхис бера оламиз; тақвони ўрнашган жойи қалб бўлганлиги учун, бизлар тақво ахлини,муттақинларни кўзимиз билан кўриб ташхис беришга қодир бўламизми?
Ахли тақво аллохни авлиёларидурлар, росулуллох саллаллоху алайхи васаллам ва у кишини асхобларига ўхшаш кишиларни кофирлардан ва мунофиқлар тўдасидан ажратиб ташхис беришга қодир эмасмизми? Аллох таоло улар хақида мархамат қиладики:
«أَلَا إِنَّ أَوْلِيَاءَ اللَّهِ لَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ * الَّذِينَ آمَنُوا وَكَانُوا يَتَّقُونَ» (يونس/ 62، 63)
Огох бўлингизким, албатта аллохнинг дўстларига (охиратда) бирон хавф-хатар йўқдир ва улар ғамгин бўлмайдилар.** Иймон келтирган ва (аллохдан) қўрқувчи бўлган зотлар учун хаёти дунёда хам, охиратда хам хушхабар бордир.
Аллох таоло хилма- хил жойларда уларни таништиради. Масалан бақара сурасини бошларида мархамат қиладики:
«ذَٰلِکَ الْکِتَابُ لَا رَیْبَ فِیهِ هُدًى لِّلْمُتَّقِینَ»:
( хақ эканлигига) хеч қандай шак-шубха бўлмаган ушбу китоб тақволи кишилар учун рахбар-йўлбошчидир.
Уларни сифатларини қуйидагича санаб беради:
الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ:
1-Ғайбга ишонадиган, кўрмасдан иймон келтирадиган кишилар, бизни асримиздаги “собиқул хойрот”лардан бирини сўзига кўра: инсон ғайб оламига иймон келтириш билан ўзини хайвондан жудо қилади, чунки хайвон ўзини зохирдаги хислари билан нарсаларни дарк қилади,аммо тақволи мўъмин киши ғайбга иймон келтиргани учун хис қилиб бўлмайдиган нарсаларни хам дарк қилади.
وَیُقِیمُونَ الصَّلاةَ :
2-Намозни барпо қилишади. Иқома айтилди ва одамлар ўринларидан туришди. Энди бу ердаги намозни иқома қилиш ,ердаги намозни тепага кўтариш,деганидир. Яъни қоғозда чизилган лойихани ерда пиёда қилиш,барпо қилишдир. Мана бу намоз барпо қилинган пайтда ўзини натижасини кўрсатади. Фотиха сураси намозни бир бўлаги сифатида қуръонни хаммасини тафсири,хулосасидир, ер юзига таъсир қилмаслиги хам мумкинми? Аллох таоло мархамат қиладики:
اتْلُ مَا أُوحِیَ إِلَیْکَ مِنَ الْکِتَابِ وَأَقِمِ الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاء وَالْمُنکَرِ وَلَذِکْرُ اللَّهِ أَکْبَرُ وَاللَّهُ یَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ (عنکبوت/45)
(Эй Мухаммад), сиз ўзингизга вахий қилинган китоб – қуръондан бўлган (оятлар) ни тиловат қилинг ва намозни тўкис адо қилинг! Албатта намоз бузуқлик ва ёмонликдан тўсур. Аниқки аллохни зикр қилмоқ (барча нарсалардан) улуғроқдир. Аллох қилаётган ишларингизни билиб турур.
وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنفِقُونَ :
3-Биз ризқ қилиб берган нарсалардан нифоқ-эхсон қиладиган тақволи кишилар. Инфоқ нафақадан келиб чиққан яъни камайиш,нобуд бўлиш, махфий қилиш,ёпиш. Шаръий истелохда хам жамиятдаги бадавлат кишилар билан фақирларни,мискинларни орасидаги фарқ камайиши, нобуд бўлиши, махфий бўлиши,ёпилиши учун молни эхсон қилиш деганидир. Мана бу икки табақани ўртасида ёриқни тўлдириш учун мол-давлатни берилади.
والَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِمَا أُنزِلَ إِلَیْکَ وَمَا أُنزِلَ مِن قَبْلِکَ:
4-Улар сизга нозил қилинган ва сиздан илгари тушурилган нарсаларга ( динларга) иймон келтирадилар;
وَبِالآخِرَةِ هُمْ یُوقِنُونَ :
5-Ва охират кунига аниқ ишонадилар;
«أُولَٰئِکَ عَلَىٰ هُدًى مِّن رَّبِّهِمْ وَأُولَٰئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» (بقره/2-5)
Парвардигорлари тарафидан хидоят топганлар ана ўшалардир ва нажот топгувчилар хам уларнинг ўзидир.
Шу тарзда барча мўъминлар тоғутга куфр келтиришлари ва сўнгра аллохга иймон келтиришлари билан шайтонни,”олтиталик кофирларни” , “ички пинхон кофирларни” баробарида ўзларини иймонларини мухофизат қилиш учун муттақинларнинг олий ўқув юртига қабул бўлишади ва ўзларини муттақинларни гурухига қўшишади, аллох таоло мўъминлар хақида мархамат қиладики:
« وَأَلْزَمَهُمْ كَلِمَةَ التَّقْوَى وَكَانُوا أَحَقَّ بِهَا وَأَهْلَهَا »( فتح /26)
Ва уларга тақво калимасини (яъни “ла илаха иллаллох” калимасини) лозим қилди. Улар ўша (калима)га жуда хақдор ва ахл-лойиқ эдилар.
Энди бундан сўнг уларни иймонларини кучайишига ва қувватланишига боис бўладиган амалларни қилиш керак бўлади,мана бу муттақин эканликларини собит қилади, улар ўзларини иддаъоларини собит қилишлари ва муваффақият билан муттақинлар дарсини ўқиб ўтишлари ва нихоят уни дипломини хам олишлари керак. Шу сабабли хам улардан қуйидагиларни талаб қилинади:
قَالَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ (مائدة/112)
“Агар мўъмин бўлсангизлар, аллохдан қўрқинглар”,деб жавоб берди.
Мана бу шахсларни зохирий амаллари,сифатларига қараб бизлар хам мўъминларни ва хам муттақинларни ташхис бера оламиз, росулуллох саллаллоху алайхи васаллам мархамат қиладиларки:
«لا تُصَاحِبْ إِلَّا مُؤْمِنًا، وَلا يَأْكُلْ طعَامَكَ إِلَّا تَقِيٌّ»[16]
“Мўъминдан бошқаси билан бирга ўтирмагин ва сени таомингни хам тақволи инсондан бошқаси емасин.”
Сен агар тақво ахли бўлган мўъминларни топган бўлсанг,дўстлик ва хамдамликда улардан бу дунёда хам қиёматда хам хеч қандай зарар кўрмайсан:
«الْأَخِلَّاءُ يَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلَّا الْمُتَّقِينَ» (زخرف /67)
У кунда дўстлар бир-бирларига душмандир, магар (аллох йўлида дўстлашган)тақводор зотларгина (мангу дўстдирлар).
اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ الجَنَّة وَمَا قَرَّبَ إِلَيْهَا مِنْ قَوْلٍ وَعَمَلٍ، وَأَعُوذُ بِكَ مَنَ النَّارِ وَمَا قَرَّبَ إِلَيْهَا مِنْ قَوْلٍ وَعَمَلٍ.
رَبَّنَا أَعِزَّنَا بِالإِسْلامِ، وَأَعِزَّ بِنَا الإسْلامَ، اللَّهُمَّ أَعْلِ بِنَا كَلِمَةَ الإسْلاَمِ، وَارْفَعْ بِنَا رَايَةَ القُرْآنِ.
سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ، أَسْتَغْفِرُكَ وَأَتُوبُ إِلَيْكَ
والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته
[1] صحیح بخاری 1358
[2] أخرجه البخاري (6599، 6600)، ومسلم (2658)
[3] البخاري (7047)
[4] مسلم2577
[5] مسلم 2865
[6] بخاری 3493
[7] ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج ۳، ص ۶۸-۶۹٫
[8] تحف العقول، صفحه 74.
[9] بخاری 6502
[10] أخرجه البخاري (52)، ومسلم (1599)
[11] البخاري (6064) مسلم (2564)
[12] محمد نصر الدين محمد عويضة، فصل الخطاب في الزهد والرقائق والآداب، صفحة 7-8، جزء 5. بتصرّف.
[13] رواه مسلم.
[14] «جامع العلوم والحکم» (ص : ۱۱۷).
[15] أخرجه البخاري (52 )، ومسلم (1599)
[16] أَبُو داود4832، والترمذي