اَلله دَن تَقوا قِیلِیش اوُزِی نِیمَه؟ قَندَی قِیلِیب تَقوایِیمِیزنِی مِیزانِینِی بِیلسَک بوُلَدِی؟

اَلله دَن تَقوا قِیلِیش اوُزِی نِیمَه؟ قَندَی قِیلِیب تَقوایِیمِیزنِی مِیزانِینِی بِیلسَک بوُلَدِی؟

(مطلبنی کامل متنی)

بسم الله والحمدلله

“إنِ الْحَمْدَ لِلَّهِ، نَحْمَدُهُ ، وَنَسْتَعِينُهُ ، وَنَسْتَغْفِرُهُ، وَنَعُوذُ بِاللَّهِ مِنْ شُرُورِ أَنْفُسِنَا، وَمِنْ سَيِّئَاتِ أَعْمَالِنَا، مَنْ يَهْدِهِ اللَّهُ فَلَا مُضِلَّ لَهُ ، وَمَنْ يُضْلِلْ فَلَا هَادِيَ لَهُ، وَأَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ، وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ”

“اَلبَتَّه حَمد وَ سَنا تَنها اَلله گه لایِیقدِیر، اوُنگه شُکر اَیتَمِیز وَ اوُندَن یاردَم سُورَیمِیز، وَ اوُندَن مَغفِرَت طَلَب قِیلَمِیز وَ اوُزِیمِیزنِی نَفسلَرِیمِیزنِی شَررِیدَن، عَمَللَرِیمِیزنِی یامانلِیگِیدَن اَلله دَن پَناه سُورَیمِیز، کِیمنِی اَلله  هِدایَت قِیلسَه اوُنِی هِیچ کِیم گوُمراه قِیلَه آلمَیدِی، کِیمنِیکِی اَلله گوُمراه قِیلَدِیگن بوُلسَه اوُنِی هِیچ کِیم هِدایَت قِیلَه آلمَیدِی، وَ اَلله دَن اوُزگه اِلاه یُوقلِیگِیگه وَ اوُنِی شِیرِیکسِیز اِیکَنِیگه گُواهلِیک بِیرَمَن، مُحَمَّد اوُنِی بَندَه سِی،اِیلچِیسِی اِیکَنِیگه شَهادَت بِیرَمَن. “

«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنتُم مُّسْلِمُونَ» (۱۰۲آل عمران)؛ اِی مُؤمِنلَر، اَلله دَن حَق- راست قوُرقِیش بِیلَن قوُرقِینگلَر وَ فَقَط مُسُلمان بُولگن حاللَرِینگدَه دُنیادَن اوُتِینگلَر!

«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَقُولُوا قَوْلًا سَدِیدًا»(احزاب ۷۰)؛ اِی مُؤمِنلَر، اَلله دَن قوُرقِینگلَر وَ توُغرِی سوُزنِی سوُزلَنگلَر!

«یَا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُم مِّن نَّفْسٍ وَاحِدَهٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالًا کَثِیرًا وَنِسَاءً وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی تَسَاءَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحَامَ إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَلَیْکُمْ رَقِیبًا»(نساء/ ۱)؛  اِی اِنسانلَر! سِیزلَرنِی بِیر جاندَن (آدَمدَن) یَرَتگن وَ اوُندَن جُفتِینِی (هَوانِی) وُجُودگه کِیلتِیرگن هَمدَه اوُ اِیککاوِیدَن کوُپ اِیرکَک وَ عَیاللَرنِی تَرقَتگن پَروَردِیگارِینگِیزدَن قوُرقِینگِیز! وَ قَرِینداش – اوُرُوغلَرِینگِیز ( بِیلَن اَجرَلِیب کِیتِیشدَن سَقلَنِینگِیز)! اَلبَتَّه اَلله اوُستِینگِیزدَه کوُزَتوُچِی بوُلگن ذاتدِیر.

یَا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمْ وَاخْشَوْا یَوْماً لَّا یَجْزِی وَالِدٌ عَن وَلَدِهِ وَلَا مَوْلُودٌ هُوَ جَازٍ عَن وَالِدِهِ شَیْئاً إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَلَا تَغُرَّنَّکُمُ الْحَیَاةُ الدُّنْیَا وَلَا یَغُرَّنَّکُم بِاللَّهِ الْغَرُورُ ‏(٣٣/ لقمان)  اِی اِنسانلَر،پَروَردِیگارِینگِیزدَن قوُرقِینگِیز وَ یَنَه بِیر کوُندَن یَعنِی قِیامَتدَن) قوُرقِینگِیزکِیم، ( اوُ کوُندَه) بِیران آتَه اوُز بالَه سِی تامانِیدَن ( بِیران نَرسَه) اوُتَی آلمَس وَ بالَه هَم آتَه سِی تامانِیدَن بِیران نَرسَه اوُتَی آلگوُچِی بوُلمَس. اَلبَتَّه اَلله نِینگ ( قَیتَه تِیرِیلتِیرِیب، حِساب – کِتاب قِیلِیش حَقِیدَگِی) وَعدَه سِی حَقدِیر. بَس، هَرگِیز سِیزلَرنِی غوُرُور ( یَعنِی شَیطان) اَلله ( هَر قَندَی گوُناهنِی کِیچِیرَوِیرَدِی دِیگن اَلداو) بِیلَن اَلدَب قوُیمَسِین!

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَلْتَنظُرْ نَفْسٌ مَّا قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ ‏(18/ حشر)

اِی مُؤمِنلَر،اَلله دَن قوُرقِینگلَر وَ ( هَر بِیر)جان اِیرتَه ( قِیامَت کوُنِی) اوُچُون نِیمَه ( یَعنِی قَندَی اِیزگوُ عَمَلنِی) تَقدِیم اِیتگنِیگه قَرَسِین! اَلله دَن قوُرقِینیگلَر! اَلبَتَّه اَلله قِیلَیاتگن عَمَللَرِینگِیزدَن خَبَرداردِیر.

امّا بعد:  إِنَّ أَصْدَقَ الْحَدِيثِ كِتَابُ اللَّهِ وَ خَيْرَ الْهَدْىِ هَدْىُ مُحَمَّدٍ وَشَرَّ الأُمُورِ مُحْدَثَاتُهَا وَكُلَّ مُحْدَثَةٍ بِدْعَةٌ وَكُلَّ بِدْعَةٍ ضَلاَلَةٌ وَكُلَّ ضَلاَلَةٍ فِي النَّارِ ”  اَمّا بَعَد:   “إِنَّ أَصْدَقَ الْحَدِيثِ كِتَابُ اللَّهِ وَ خَيْرَ الْهَدْىِ هَدْىُ مُحَمَّدٍ وَشَرَّ الأُمُورِ مُحْدَثَاتُهَا وَكُلَّ مُحْدَثَةٍ بِدْعَةٌ وَكُلَّ بِدْعَةٍ ضَلاَلَةٌ وَكُلَّ ضَلاَلَةٍ فِي النَّارِ ” اِینگ راست سُوز اَلله نِی کِتابِی وَ اِینگ یَحشِی رَوِیش محمد صلی الله علیه وسلمنِی رَوِیشِیدِیر، اِینگ یامان اِیش دِیندَه یَنگِیلِیکنِی وُجُودگه کِیلتِیرِیشدِیر، دِیندَه یَنگِی پَیدا بوُلگن نَرسَه، بِدعَتدِیر؛ هَر قَندَی بِدعَت گوُمراهلِیک وَ هَر بِیر گوُمراهلِیک اِیسَه جَهَنَّمدَه دِیر.^[1]

السلام علیکم و رحمة الله و برکاته

بِیز نِیچَه کوُن هوُراماندَه بوُلِیب اوُتگن بَحثلَرِیمِیزنِی آرَسِیدَه بِیر گوُرُوه بُزُرگوار کِیشِیلَر تَقوا نِیمَه اِیکَنِینِی سُورَشگن اِیدِی؟ اَلله دَن تَقوا قِیلِیشنِی اوُزِی نِیمَه؟ اَلله دَن پَرهِیز قِیلسَه بُولَدِیمِی؟ قَندَی قِیلِیب اَهلِی تَقوا وَ اَهلِی پَرهِیز بوُلِیش مُومکِین؟ تَقوایِیمِیزنِی مِیزانِینِی قَندَی قِیلِیب بِیلسَک بوُلَدِی؟

بِیزلَرنِی قَلبِیمِیزگه، نَفسِیمِیزگه عَلاقَه سِی بوُلگن اوُرِیننِی آزگِینَه مُفَصَّل کوُرِیب چِیقِیشِیمِیزگه رُحصَت بِیرَه سِیزلَر، چُون اَفسُوسکِی مُسُلمانلَرنِی جُودَه کوُپلَرِی حَتّی مُؤمِنلَرنِی بَعضِیلَرِی هَم “اَلله دَن تَقوا قِیلِیش”گه نِسبَتاً جاهِل بُولگنلِیکلَرِی بائِث، جَهاندَگِی سِکوُلار کافِرلَرنِی وَ مَحَلِّی مُرتَد سِکوُلارِیستلَرنِی مَخصُوصاً مُنافِقلَر تُودَه سِی یا سِکوُلارزَدَه لَرنِی فِتنَه سِیگه اَلدَنِیب اوُتِیرِیشِیبدِی.

اَلله تَعالی اَوَّل باشِیدَیاق بَنِی آدَمنِینگ اَرواحِینِی هَمَّه سِی یَرَتِیلگن پَیتدَه، بَنِی آدَمدَن تَوحِد بارَسِیدَه عَهد- پَیمان آلگن:

وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَىٰ أَنْفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ ۖ قَالُوا بَلَىٰ ۛ شَهِدْنَا ۛ أَنْ تَقُولُوا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّا كُنَّا عَنْ هَٰذَا غَافِلِينَ (اعراف/172)  پَروَردِیگارِینگِیز آدَم بالَه لَرِینِینگ بِیللَرِیدَن ( یَعنِی پوُشتِی کَمَرِیدَن تا قِیامَت کوُنِیگچَه دُنیاگه کِیلَدِیگن بَرچَه) زُرِّیاتلَرِینِی آلِیب: “مِین پَروَردِیگارِینگِیز اِیمَسمَنمِی؟”، دِیب، اوُزلَرِیگه قَرشِی گُواه قِیلگنِیدَه، اوُلَر: “حَقِیقَتاً سِین پَروَردِیگارِیمِیزسَن، بِیزلَر بُونگه شاهِدمِیز”، دِیگنلَرِینِی اِیسلَنگ! ( سِیزلَردَن بوُندَی گُواهلِیک – عَهد – پَیمان آلِیشِیمِیز) قِیامَت کوُنِیدَه : “بِیزلَر بُوندَن بِیخَبَر اِیدِیک”، دِیمَسلِیکلَرِینگِیز اوُچُوندِیر. 

  أَوْ تَقُولُواْ إِنَّمَا أَشْرَکَ آبَاؤُنَا مِن قَبْلُ وَکُنَّا ذُرِّیَّةً مِّن بَعْدِهِمْ أَفَتُهْلِکُنَا بِمَا فَعَلَ الْمُبْطِلُونَ ‏(اعراف/173) یاکی: “اَخِیر اِیلگَرِی آتَه – بابالَرِیمِیز مُشرِک بوُلگن اِیسَه لَر، بِیزلَر اوُلَردَن کِییِین کِیلگن ( وَ اوُلَرنِینگ اوُرگنگن یُوللَرِیگه اِیرگشگن) اَولاد بُولسَک، اوُشَه ناحَق یوُلدَه اوُتگن کِیمسَه لَرنِینگ قِیلمِیشلَرِی سَبَبلِی بِیزلَرنِی هَلاک قِیلوُرمِیسَن؟! – دِیمَسلِیکلَرِینگِیز اوُجُوندِیر.

اِیندِی اَلله تَعالی اَمر قِیلَدِیکِی:   فَأَقِمۡ وَجۡهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفٗاۚ فِطۡرَتَ ٱللَّهِ ٱلَّتِی فَطَرَ ٱلنَّاسَ عَلَیۡهَاۚ لَا تَبۡدِیلَ لِخَلۡقِ ٱللَّهِۚ ذَٰلِکَ ٱلدِّینُ ٱلۡقَیِّمُ وَلَٰکِنَّ أَکۡثَرَ ٱلنَّاسِ لَا یَعۡلَمُونَ (روم/ 30)  بَس، (اِی مُحَمد)، اوُزِینگِیزنِی دائِما توُغرِی بوُلگن دِیندَه ( اِسلامدَه) توُتِینگ! اَلله اِنسانلَرنِی یَرَتگن طَبِیعِی حِلقَتنِی سَقلَنگِیز! اَلله نِینگ یَرَتِیشِی اوُزگرتِیرِیلمَس. اِینگ توُغرِی دِین مَنَه شوُدِیر. لِیکِن کوُپ آدَملَر بِیلمَسلَر.

رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّم هَم مَنَه بُو مَسَلَه بُویِیچَه اِیضاح بِیرِیب مَرحَمَت قِیلَدِیلَرکِی:  

«كُلُّ مَوْلُودٍ يُولَدُ عَلَى الفِطْرَةِ، فَأَبَوَاهُ يُهَوِّدَانِهِ، أَوْ يُنَصِّرَانِهِ، أَوْ يُمَجِّسَانِهِ، كَمَثَلِ البَهِيمَةِ تُنْتَجُ البَهِيمَةَ هَلْ تَرَى فِيهَا جَدْعَاءَ؟!»[2]

” هَر بِیر یَنگِی توُغِیلگن چَقَلاق فِطرَتگه کوُرَه دُنیاگه کِیلَدِی، اَمّا اوُنِی آتَه – آنَه سِی اوُنِی یا یَهُودِی یا نَصرانِی یا مَجُوس قِیلَدِی، حُوددِی چاروَه حَیوانلَرِی سالِیم، عَیبسِیز، نُقصانسِیز بالَه سِینِی دُنیاگه کِیلتِیرگنِیگه اوُحشَش؛ قوُلاغِی کِیسِیلگن حالدَه دُنیاگه کِیلگن حَیواننِی کوُرگنمِیسِیزلَر؟!

فِطرَت یَعنِی اِسلامدِیر. یَعنِی هَر بِیر توُغِیلگن بالَه اِسلام دِینِیگه کوُرَه دُنیاگه کِیلَدِی، حُوددِی رَسُول الله صلی الله علیه وسلم مَرحَمَت قِیلگنلَرِیدِیک:   «مَا مِنْ مَوْلُودٍ يُولَدُ إِلَّا وَهُوَ عَلَى الْمِلَّةِ»: ” هَر بِیر یَنگِی توُغِیلگن چَقَلاق اِسلام دِینِیگ کوُرَه دُنیاگه کِیلَدِی”.

«مَا مِنْ مَوْلُودٍ يُولَدُ إِلَّا عَلَى هَذِهِ الْمِلَّةِ، حَتَّى يُبَيِّنَ عَنْهُ لِسَانُهُ»[3]: “هَر بِیر یَنگِی توُغِیلگن بالَه مَنَه بُو دِینگه کوُرَه دُنیاگه کِیلَدِی، تائِنکِی اوُنِی تِیلِی اوُ تامانِیدَن مَنَه بُو مُهِمنِی بَیان قِیلَدِی”.

مَنَه شوُنگه اَساساً اَگر کافِرلَرنِی فَرزَندلَرِی بَلاغَت یاشِیگه یِیتمَسدَن اوُلگن بوُلسَه، مُسُلمانلَر جُملَه سِیدَن حِسابلَنَدِی وَ بُو اَهلِی سُنَّتنِی راجِح رَعیِیدِیر، حَتَّی سِکولُارِیستلَرنِینگ ( یا عَرَب تِیلِی بِیلَن اَیتگندَه مُشرِکلَر) مُکَلَّف بُولمَگن بالَه لَرِی هَم شُو جُملَه دَندِیر. شُونِینگدِیک رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّم مَرحَمَت قِیلَدِیلَرکِی، اِبراهِیم عَلَیهِ السَّلامنِی مُسُلمان وَ کافِرلَرنِی فَرزَندلَرِی بِیلَن بِیرگه جَنَّتنِی باغِیدَه کوُرگنلَر،رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلّمدَن سُورَلَدِیکِی:

يَا رَسُول الله وَأَوْلَاد الْمُشْركين؟ فَقَالَ رَسُول الله صلى الله عَلَيْهِ وَسلم: وَأَوْلَاد الْمُشْركين.[4]

اَمّا شوُنِی هَم یَحشِی بِیلِیشِیمِیز لازِمکِی، اِنسان جَهالَت وَ نادانلِیک بِیلَن توُغِیلَدِی وَ دَرَجَه مَه – دَرَجَه بَرطَرَف بوُلِیشِی کِیرَک، یَنگِی دُنیاگه کِیلگن فَرزَند تَوحِد اَساسِیدَه اَلله گه بِیرگن عَهدِینِی اوُنوُتِیب یُوبارِیشلِیگِی طَبِیعِی نَرسَه، مَنَه بُو حَقِیدَه هِیچ نَرسَه بِیلمَیدِی:

وَاللّهُ أَخْرَجَکُم مِّن بُطُونِ أُمَّهَاتِکُمْ لاَ تَعْلَمُونَ شَیْئاً وَجَعَلَ لَکُمُ الْسَّمْعَ وَالأَبْصَارَ وَالأَفْئِدَةَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ ‏(نحل/78) اَلله سِیزلَرنِی آنَه لَرِینگِیز قارنِیدَن بِیران نَرسَه بِیلمَگن حالِینگِیزدَه چِیقَردِی وَ شُکر قِیلِیش اوُچُون سِیزلَرگه قوُلاق، کوُزلَر وَ دِیللَرنِی بِیردِی.

اِیندِی مَنَه بُوندَی زَمِینَه بِیلَن توُغِیلگن بالَه قَیتَه وَ قَیتَه توُرلِی- هِیل عَقِیدَه وِی، رَفتارِی خَطالَرگه دوُچار بُولِیشِی موُمکِین، فِطرَتِیگه مُناسِب توُغرِی تَعلِیم اوُنگه یِیتمَگوُنِیچَه ( یاکِی اِصطِلاح بِیلَن اَیتگندَه اِقامَه یِی حُجَّت بوُلمَگوُنِیچَه) سَرگردان بوُلَدِی، اَلله تَعالی حَدِیثِی قُدسِیدَه مَرحَمَت قِیلَدِیکِی:

يَا عِبَادِي كُلُّكُمْ ضَالٌّ إِلَّا مَنْ هَدَيْتُهُ، فَاسْتَهْدُونِي أَهْدِكُمْ …[5]   اِی بَندَه لَرِیم! سِیزلَرنِی هَمَّه نگِیز گوُمراهسِیزلَر، مَگر مِین اوُنِی هِدایَت قِیلگن کِیمسَه اوُندَی اِیمَس، شوُندَی اِیکَن مِیندَن هِدایَت قِیلِیشِیمنِی سوُرَنگلَر، شوُندَه مِین سِیزلَرنِی هِدایَت قِیلَمَن.

اَلله تَعالَی هَنُوز اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی کَلام یِیتِیب کِیلمَگن وَ حِکمَت تَعلِیم بِیرِیلمَگن رَسُول اَلله صلی الله علیه وسلمگه خِطاب قِیلِیب مَرحَمَت قِیلَدِیکِی:  وَوَجَدَكَ ضَالاًّ فَهَدَى (ضحی/7) اوُ ذات سِیزنِی گوُمراه – غافِل حالدَه تاپِیب، ( حَق یوُلِیگه) هِدایَت قِیلِیب قوُیَدِی- کوُ!

وَکَذَلِکَ أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ رُوحاً مِّنْ أَمْرِنَا مَا کُنتَ تَدْرِی مَا الْکِتَابُ وَلَا الْإِیمَانُ وَلَکِن جَعَلْنَاهُ نُوراً نَّهْدِی بِهِ مَنْ نَّشَاء مِنْ عِبَادِنَا وَإِنَّکَ لَتَهْدِی إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ ‏(شوری/52) (اِی مُحَمَّد)، شوُندَی قِیلِیب ( حُوددِی اَوَّلگِی پَیغَمبَرلَرگه وَحِی قِیلگنِیمِیزدِیک) بِیز اوُز اَمرِیمِیز بِیلَن سِیزگه رُوحنِی – قُرآننِی وَحِی قِیلدِیک. سِیز (پَیغَمبَر بوُلِیشِینگِیزدَن) اِیلگرِی وَ کِتابنِی – قُرآننِی وَ نَه اِیماننِی ( یَعنِی اوُنِینگ حَقِیقَت- ماهِیَتِینِی) بِیلگوُچِی اِیدِینگِیز. لِیکِن بِیز اوُنِی ( قُرآننِی) بِیر نوُر قِیلدِیککِی، اوُ بِیلَن بَندَه لَرِیمِیزدَن اوُزِیمِیز هاحلَگن کِیشِیلَرنِی هِدایَت قِیلوُرمِیز. اَلبَتَّه سِیز ( اوُزِینگِیز توُشگن وَحِی یاردَمِیدَه اوُلَرنِی) توُغرِی یوُلگه یِیتَکلَگیسِیز.

شوُندَی بُولگچ اِسلامِی دِینِنی اَساسِیدَه یَرَتِیلگن مَنَه بُو نَفسدَه اِسلامنِی قَبُول قِیلِیش شَرائِطِی توُلِیق مُهَیّادِیر، فَقَطگِینَه اِیسلَتِیشگه وَ دِیلسُوزلِیک بِیلَن آگاهلَنتِیرِیشگه اِیختِیاجِی بار، اوُنگه یَحشِی وَ یامان یوُلنِی کوُرسَتِیلگن وَ مَنَه بُو یوُللَردَن بِیرِینِی تَنلَش اِیختِیارِی اوُنِی اوُزِیدَه: اَلله تَعالی مَرحَمَت قِیلَدِیکِی:

وَهَدَیْنَاهُ النَّجْدَیْنِ ‏(بلد/10)  وَ اِیککِی اَنِیق وَ آشکار یَحشِی وَ یامان یوُلنِی کوُرسَتِیب قوُیمَدِیکمِی؟

مَنَه بُو سَرگردانلِیک دَورِی مُسُلمانزادَه لَر بِیلَن غَیرِی مُسُلمانلَر اوُچُون فَرقِی بار. مُسُلمانزادَه لَر اوُچُون بَلاغَت یاشِیگچَه بوُلِیب، تَکلِیفنِی قَبُول قِیلِیش وَقتِی سَرگردانلِیکنِی نِهایَه سِی حِسابلَنَدِی، اَمّا غَیرِی مُسُلمانلَر عُمرلَرِینِی آخِیرِیگچَه سَرگردان بوُلِیب قالِیشَدِی وَ سَرگردان بوُلِیب اوُلِیب کِیتِیشَدِی.

اَلله تَعالی شَمس سُورَه سِیدَه بِیر قَنچَه قَسَملَردَن سُونگ مَرحَمَت قِیلَدِیکِی:    وَنَفْسٍ وَمَا سَوَّاهَا ‏* ‏ فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا ‏*‏ قَدْ أَفْلَحَ مَن زَکَّاهَا ‏*‏ وَقَدْ خَابَ مَن دَسَّاهَا ‏( شمس /7-10)  جانگه وَ اوُنِی رَسا قِیلِیب – یَرَتِیب، اوُنگه فِسقوُ – فُجُورِینِی هَم، تَقواسِینِی هَم اِلهام قِیلِیب – اوُرگتِیب قوُیگن ذاتگه قَسَمکِی. ***دَرحَقِیقَت، اوُنِی ( یَعنِی اوُز نَفسِینِی – جانِینِی اِیمان وَ تَقوا بِیلَن) پاکلَگن کِیشِی نَجات تاپَدِی. وَ اوُ ( جاننِی فِسق- فُجُور بِیلَن) کوُمِیب خارلَگن کِیمسَه نامُوراد بوُلَدِی.

شوُندَی اِیکَن مَنَه بُو “نَفس” اَلله تَعالی اوُنگه بِیرگن وَ شوُ اِیختِیار بِیلَن حَیوانلَردَن، مَلائِکَه لَردَن، باشقَه مَوجُوداتلَردَن فَرق قِیلَدِیگن اِیختِیار صِیفَتِی سَبَبلِی، شُونچَه لِیک ماسلَشُوچَنلِیککَه اِیگه کِی ناتُوغرِی، غَلَط تَربِیَه سَبَبِیدَن اوُزگرِیب کِیتَه آلَدِی. شُونگه اَساسلَنگن حالدَه اَلله تَعالی حَدِیثِی قُدسِیدَه مَرحَمَت قِیلَدِیکِی:

«وَإِنِّي خَلَقْتُ عِبَادِي حُنَفَاءَ كُلَّهُمْ، وَإِنَّهُمْ أَتَتْهُمُ الشَّيَاطِينُ فَاجْتَالَتْهُمْ عَنْ دِينِهِمْ، وَحَرَّمَتْ عَلَيْهِمْ مَا أَحْلَلْتُ لَهُمْ، وَأَمَرَتْهُمْ أَنْ يُشْرِكُوا بِي مَا لَمْ أُنْزِلْ بِهِ سُلْطَانًا»[6]  ” اَلبَتَّه مِین هَمَّه بَندَه لَرِیمنِی توُغرِی، مُخلِص یوُلدَه یَرَتدِیم وَ اَلبَتَّه بَندَه لَرِیمنِی آلدِیگه شَیطان کِیلِیب اوُلَرنِی دِینلَرِیدَن اَدَشتِیرَدِی وَ مِین اوُلَرگه حَلال قِیلگن نَرسَه لَرنِی حَرام قِیلَدِی وَ بَندَه لَرِیمگه مِینگه شِرک کِیلتِیرِیشلَرِینِی بُویُورَدِی، حالبوُکِی مِین بوُ نَرسَه لَرنِی مِینگه شِیرِیک اِیکَنلِیگِی حَقِیدَه حُجَّت نازِل قِیلمَگن اِیدِیم”.

شوُنِینگدِیک قُرآندَه هَم سِکوُلارِیستلَر ( یاکِی عَرَب تِیلِی بِیلَن اَیتگندَه مُشرِکلَر) اوُزلَرِینِینگ اِیختِیارلَرِی بِیلَن اَلله نِی شَرِیعَتِیگه خِلاف رَوِیشدَه بَعضِی نَرسَه لَرنِی حَلال وَ بَعضِی نَرسَه لَرنِی حَرام قِیلِیب آلِیشگنِی حَقِیدَه مَرحَمَت قِیلَدِیکِی:

أَمْ لَهُمْ شُرَكَاءُ شَرَعُوا لَهُم مِّنَ الدِّينِ مَا لَمْ يَأْذَن بِهِ اللَّهُ ۚ (شوری/21) بَلکِیم اوُلَر ( مَککَه مُشرِکلَرِی) اوُچُون ( کُفر وَ شِرک کَبِی) اَلله بُویُورمَگن نَرسَه لَرنِی – “دِین” نِی، اوُلَرگه شَرِیعَت قِیلِیب بِیرگن شِیرِکلَرِی- بُوتلَرِی باردِیر؟!

شوُنگه قَرَمَسدَن فِطرَت وَ اِسلام دِینِی اَساسِیدَه یَرَتِیلگن وَ اِسلام دِینِینِی قَبُول قِیلِیشگه تَیّار مَنَه بُو نَفس حَتّی اَگر شَخص اوُزِی بِیلَن مُبارَزَه قِیلِیشِی آرقَلِی وُجُودِیدَگِی اِسلام طَلَب قِیلِیشنِی باستِیرسَه هَم، بُو وُجُوددَگِی اِیلدِیز هِیچ قَچان یوُقالِیب کِیتمَیدِی، فَقَطگِینَه اِیسلَتِیشگه وَ اَلله نِی شَرِیعَتِی بُویِیچَه توُغرِی تَعلِیمگه اِیختِیاجِی بار حالاص، اِیندِی غَیرِی مُسُلمانلَرنِی آرَسِیدَه هَم شوُندَی اِنسانلَر تاپِیلِیشِی مُومکِینکِی:

1. – عُمُومِی اَخلاقلَرگه تابِع بُولِیشَدِی وَ اوُزلَرِینِی مَنَه بُواَخلاقلَر بِیلَن مُقَیَّد قِیلِیشَدِی.
2. 2.     – یاکِی اَنبِیالَرنِی تَعلِیماتلَرِیدَه کِیلگن مُؤمِنلَرنِی یَحشِی صِیفَتلَرِینِی بِیر قِیسمِی اوُلَرگه یِیتکَزِیلِیشِی بِیلَن مَنَه بُو یَحشِیلِیکلَرنِی قَبُول قِیلِیشگه نِهایَتدَه عالِی مایِیللِیک کوُرسَتِیشَدِی.
3. یاکِی اوُنگه اِسلام  یِیتکَزِیلِیشِی بِیلَن تِیزدَه اِسلامِی عَقِیدَه لَردَگِی اَخلاقلَرگه تابِع بوُلِیشَدِی، مَنَه بُو حالَت بَرچَه اِنسانلَرنِی وُجُودِیدَه مَوجُود بُولگن اِسلام طَلَب قِیلِیش فِطرَتِیگه اَساسلَنگن شَرائِط سَبَبلِیدِیر.

دِیمَک هَر بِیر شَخصنِی نَفسِی بار وَ بُو نَفس مَنَه بُو دُنیاگه کِیلگندَن سُونگ جاهِلِیَت یا بَلاغَتگه یِیتگوُنِیچَه بُولگن سَرگردانلِیک دَورِیدَه آلگن تَعلِیمِیگه اَساساً اوُزِینِی بِیر عَقِیدَه گه باغلَیدِی وَ مَنَه شُو عَقِیدَه دَن دَستوُر آلِیب عَمَل قِیلَدِی.

بُو یِیردَه شَخص سالِم فِطرَت اَساسِیدَه دُنیاگه کِیلَدِی، اوُنِی نَفسِی بِیر بُوش اِیدِیشگه یا آپپاق قاغازگه اوُحشَیدِی، بُو اِیدِیشنِی اِیچِیگه قوُیِیلگن یاکِی قاغازگه یازِیلگن نَرسَه گه کوُرَه عَمَل قِیلَدِی وَ مَنَه بُو تَعلِیم آتَه – آنَه اوُندَن سُونگ مَکتَب، مَدرَسَه، جَمِیعَت……..تامانِیدَن بِیرِیلَدِی وَ بُو شَخصنِی یَهُودِی یا مَجُوسِی قِیلَدِی یا گوُرُوه یا دَستَه یاکِی اِسلامِی شَرِیعَتلَردَگِی مَذهَبلَرنِی بِیرِیگه یاکِی سِکوُلارِیزم دِینِینِی سان – سَناقسِیز، توُرلِی – هِیل مَذهَبلَرِیگه وَ اَحزابلَرِیگه کِیرگِیزَدِی.

مِثال قِیلِیب اَیتَدِیگن بوُلسَک گوُدَک باشِیدَه یالغان گپِیرِیشگه قادِر بوُلمَیدِی، اَمّا ناتوُغرِی، غَلَط تَربِیَه، تَعلِیم سَبَبلِی یالغان گپِیرِیشگه قادِر بوُلِیب شَرائِط وُجُودگه کِیلَدِی، اَمّا اَگر مَنَه بُو گوُدَک اِنسانلَر مَوجُود بوُلمَیدِیگن جایگه تَشلَب قوُیِیلسَه،اوُلگوُنِیچَه یالغان گپِیرمَیدِی، چُونکِی اوُنِی نَفسِی اِسلام، توُغرِیلِک اَساسِیدَه یَرَتِیلگن.

اَلله تَعالی آتَه – آنَه نِی فَرزَندلَرنِی تَربِیَه سِی بُویِیچَه مَسئُول قِیلِیب قوُیگن،     « وَالرَّجُلُ رَاعٍ عَلَى أَهْلِ بَيْتِهِ، وَهُوَ مَسْئُولٌ عَنْهُمْ، وَالْمَرْأَةُ رَاعِيَةٌ عَلَى بَيْتِ بَعْلِهَا وَوَلَدِهِ، وَهِيَ مَسْئُولَةٌ عَنْهُمْ »  اَگر مَنَه شُو آتَه – آنَه نِی اوُزِی فَرزَندلَرنِی اِسلامِی تَربِیَه سِی بُویِیچَه شُوغوُللَنمَسَه یاکِی اوُلَرنِی شَرِیعَتدَن آگاه بُولگن اِنسانلَرنِس حُوضُورِیگه تَربِیَه لَش اوُچُون جوُنَتمَیدِیگن بُولسَه وَ بُو فَرزَندلَرنِی بُوتوُن جَهان سِکوُلار کافِرلَرِینِی، مَحَلِّی مُرتَد سِکوُلارِیستلَرنِی قوُلِیدَگِی مَجازِی فَضاسِینِی، سپُوتنِیک واسِیطَه لَرِینِی قوُلِیگه، کوُچَه وَ خِیابان یاکِی دُوستلَرِیگه  تاپشِیرَدِیگن بوُلسَه، مَنَه بُو جِنایَتچِی، یِینگِیلتَک آتَه – آنَه مَنَه بُو شَکلدَه اوُزِینِینگ مُهِم وَظِیفَه سِینِی کافِرلَرگه وَ اَلله نِی شَرِیعَتِینِی دُشمَنلَرِیگه تاپشِیرگن بوُلَدِی، اوُنِی فَرزَندِیگه مَنَه بُو سپُوتنِیک واسِیطَه لَرِی، مَجازِی فَضالَر یا باشقَه لَر تَعلِیم وَ تَربِیَه بِیرِیشَدِی، شَخص آلگن تَعلِیم – تَربِیَه سِی اَساسِیدَه عَقِیدَه لَرِی، اَرزِیشلَرِی بُویِیچَه عَمَل قِیلِیب حُکم چِیقَرَدِی.

مَنَه بُو تَعلِیم – تَربِیَه لَرنِی اَکثَرِی عُمُومِی اَخلاقلَر جُملَه سِیگه کِیرَدِی وَ عادَتدَه بَرچَه اِنسانلَرنِی اوُرتَسِیدَه مُشتَرَکدِیر، مَثَلاً یالغان یا قاتِللِیک یامان وَ صَداقَت، حَقِیقَتنِی طَلَب قِیلِیش، مُختاجلَرگه یاردَم بِیرِیش، مِهماننِی چِیرایلِی کوُتِیب آلِیش، عَهدِیگه وَفا قِیلِیش……یَحشِیدِیر. رَسُول الله صلی الله علیه وسلم مَنَه بُو عُمُومِی چِیرایلِی صِیفَتلَرگه رِعایَه قِیلَدِیگن کِیشِیلَر حَقِیدَه مَرحَمَت قِیلَدِیلَرکِی: تَجِدُونَ النَّاسَ مَعَادِنَ، خِيَارُهُمْ فِي الْجَاهِلِيَّةِ خِيَارُهُمْ فِي الْإِسْلَامِ إِذَا فَقِهُوا.[7]  آدَملَر مَعدَن کانلَرِیگه اوُحشَشَدِی، جاهِلِیَت دَورِیدَه اِینگ یَحشِی بُولگن کِیشِیلَر، اِسلام دَورِیدَه هَم اَگر فِقهنِی وَ دِیننِی فَهمِینِی یَحشِی اوُرگنگن بوُلِیشسَه، اِینگ یَحشِی کِیشِیلَردَن بُولَه آلِیشَدِی.

شُو بِیلَن بِیرگه نَفس تَعلِیماتلَرِینِی کَتتَه قِیسمِینِی عَقِیدَه وِی اَخلاقلَر تَشکِیل قِیلَدِی، بُو یِیردَه نَفسلَرگه سِینگدِیرِیلگن عَقِیدَه یامان وَ یَحشِینِی وَ مُومکِین یا مُومکِین بوُلمَگن نَرسَه لَرنِی قَیسِیلَر اِیکَنِینِی تَعیِین قِیلَدِی وَ مَنَه شُو عَقِیدَه شَخصنِی عَمَللَرِینِی یوُلباشچِیسِی بُولَدِی، جَنگلَر وَ توُقنَشوُلَر هَم توُرلِی- هِیل قانوُنلَرنِی بوُلاغِیدَن سُو اِیچگن هِیلمَه – هِیل عَقِیدَه وِی اَخلاقلَر وَ رَفتارلَر سَبَبلِی وُجُودگه کِیلَدِی.

رَسُول الله صلی الله علیه وسلم صَداقَتنِی وَ بَرچَه عُمُومِی اَخلاقلَرنِی، چِیرایلِی رَفتارلَرنِی نَمُونَه سِی بوُلگن اِیدِیلَر، اَمّا سِکوُلارِیستلَر ( یاکِی عَرَب تِیلِی بِیلَن اَیتگندَه مُشرِکلَر) جَمِیعَتِیدَه قانوُنلَرنِی بَیان قِیلگچ مَنَه بُو قانوُنلَرگه مُناسِب رَوِیشدَگِی عَقِیدَه وِی اَخلاقلَرنِی وَ رَفتارلَرنِی کوُرسَتگچ قُرَیش سِکوُلار کافِرلَرِینِی دُشمَنچِیلِیگِی باشلَنگن اِیدِی، اَلله تَعالی مَرحَمَت قِیلَدِیکِی:  فَإِنَّهُمْ لاَ یُكَذِّبُونَكَ وَلَكِنَّ الظَّالِمِینَ بِآیَاتِ اللّهِ یَجْحَدُونَ. ( انعام / ۳۳٫) ذاتاً، اوُلَر سِیزنِی یالغانچِی قِیلمَیدِیلَر، بَلکِی بُو ظالِملَر اَلله نِینگ آیَتلَرِینِی اِنکار قِیلَدِیلَر.

تِرمِزِی عَلِی اِبنِ اَبِی طالِب رَضِیَ الله عَنهُ دَن رِوایَت قِیلَدِیکِی، اَبُو جَهل سِکوُلارِیستلَرنِی رَهبَرِی صِیفَتِیدَه رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّمگه خِطاب قِیلِیب اَیتَدِیکِی: بِیز سِیزنِی شَخصِینگِیزنِی یالغانچِی دِیمَیمِیز، بَلکِی آلِیب کِیلگن نَرسَه لَرِینگِیزنِی یالغان دِییمِیز!

اِیندِی ضَمِیر، قَلب، نَفسنِی بَرابَرِیگه وِجدان دِیگن اَساسسِیز، پُوچ کَلِیمَه نِی قوُیِیب آلِیشگن، مَثَلاً گاهِیدَه فَلانچِینِی وِجدانِی یُوق، دِییِیشَدِی، مَنَه بُو شَخصلَرنِی جَهالَتِیدَن کِیلِیب چِیققَن اَساسسِیز سُوزدِیر. نَفسِی یوُق تِیرِیک اِنسان عُمُوماً تاپِیلمَیدِی، نَفسِی یوُق دِیگنِی یَعنِی نَفسِینِی قوُلدَن بای بِیرگن اوُلگن کِیشِیدِیر، بوُنِی اوُرنِیگه بُو شَخصلَر توُرلِی – هِیل تَعلِیم کوُرگن نَفسلَرگه اِیگه وَ اوُلَر نَفسلَرِیگه بِیرِیلگن تَعلِیم- تَربِیَه گه بِینائاً عَمَل قِیلِیشَدِی.

اِیندِی بِیر کِیشِی سِیزنِی نَظَرِینگِیزدَه جِنایَت بُولگن عَمَلنِی قِیلگن بوُلسَه، اَمّا حُوددِی شوُ عَمَل اوُنِی اوُزِینِی نَظَرِی بُویِیچَه جِنایَت اِیمَس، بَلکِی یَحشِی اِیش حِسابلَنِیشِی هَم مُومکِین. مَثَلاً سِکوُلار اَنگلِیَه نِینگ سُلَیمانِیَه نِی حِمِیَه وِی بامبَه بِیلَن زَهَرلَشِی وَ 1918 دن 1923 یِیلگچَه بوُلگن دَوردَه مُسُلمان کُردلَرِینِی عُمُومِی حالدَه مَجبُورِی کوُچِیشلَرِی یاکِی صَدَّم حُسَیننِی سَردَشتگه، قَلعَه جِیگه، حَلَبچَه گه حِمِیَه وِی بامبَه تَشلَشِی هَم اوُنِی اوُزِینِی نَظَرِی بوُیِیچَه یَحشِی اِیش حِسابلَنگن، اَمّا بِیزنِی نَظَرِیمِیز بُویِیچَه وَحشِیلِیک وَ …..بُولَدِی.

دِققَت قِیلِینگلَر قُرَیش سِکوُلارِیستلَرِینِینگ نَمایَندَه سِی بوُلمِیش عُتبَه اِبنِ رابِیعَه رَسُول الله صلی الله علیه وسلمگه نِیمَه دِیدِی؟ مَنَه بُو مُجرِم اَیتَدِیکِی: سِیندَن کوُرَه کوُپراق قَومِینِی بَدبَخت بوُلِیشِیگه سَبَب بوُلگن کِیشِی تاپِیلمَیدِی. سِین بِیزلَرنِی گوُرُوهِیمِیزنِی پَراکَندَه قِیلدِینگ وَ سِین بِیزلَرنِی آرَمِیزگه رَهنَه سالدِینگ، دِینِیمِیزدَن عَیب تاپدِینگ وَ بِیزلَرنِی بوُتوُن عَرَبلَرنِی اوُرتَسِیدَه رَسوا قِیلدِینگ،حَتّی شوُندَی مِیش – مِیشلَر تَرقَلگنکِی: قُرَیشنِی آرَسِیدَه بِیر کاهِن ظاهِر بوُلِیبدِی. اَلله گه قَسَمکِی، بِیزلَر بِیر- بِیرِیمِیزنِی قَرشِیمِیزدَه قِیلِیچ بِیلَن یُوزمَه – یُوز کِیلِیب بِیر-بِیرِیمِیزنِی نابُود قِیلِیشِیمِیزگه آزگِینَه قالَدِی حالاص. اِی اِیرکَک! اَگر فَقِیر بُولسَنگ، سِینگه ماللَرِیمِیزنِی جَملَب، بِیرَمِیز، شوُندَه سِین قُرَیشدَگِی اِینگ بَدَولَت کِیشِیگه اَیلَنَسَن، اَگر سِینگه خاطِن کِیرَک بُولسَه، قُرَیشنِی آرَسِیدَن هاحلَگن عَیالِینگنِی تَنلَب آل، اوُلَردَن اوُنتَه سِینِی سِینگه آلِیب بِیرَمِیز. [8]    

اَلبَتَّه سِکوُلارِیستلَر ( یاکِی عَرَب تِیلِی بِیلَن اَیتگندَه مُشرِکلَر) پادشاهلِیکنِی وَ اوُزلَرِیدَگِی حاکِمِیَتنِی هَم رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلّمگه بِیرِیشماقچِی بوُلِیشگن، بُونِی عِوَضِیگه اِیسَه رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّم آلِیب کِیلگن قانوُنلَردَن واز کِیچِیب سِکوُلارِیستِیک قانوُنلَر اَساسِیدَه اوُلَرنِی اوُستِیدَه پادشاهلِیک قِیلِیشلَرِی کِیرَک اِیدِی، کوُرِیب توُرگنِیمِیزدِیک پَیغَمبَرِیمِیز قَبوُل قِیلمَگنلَر. اوُندَن سُونگ بِیر یِیل بِیزنِی قانوُنِیمِیز وَ کِییِینگِی یِیلِی سِین آلِیب کِیلگن قانوُنلَر، دِییِیشَدِی! رَسُول الله صلی الله علیه وسلم بُونِی هَم قَبوُل قِیلمَگنلَر، بَلکِی آچِیق – آیدِین قِیلِیب  «لَکُم دِینِکُم وَ لِیَ دِین»  یَعنِی اوُزِینگِیزنِی دِینِینگِیزنِی توُرت مَعناسِی وَ مَفهُومِی اوُزِینگِیز اوُچُون وَ مِینِی دِینِیمنِی توُرت مَعناسِی وَ مَفهُومِی هَم اوُزِیم اوُچُوندِیر.

قُرَیش سِکوُلارِیستلَرِی هَر قَندَی کِیلِیشُوگه راضِی بوُلِیشَردِی، اوُرتَدَه فَقَط رَسُول الله صلی الله علیه وسلم مُوراسَه قِیلسَه لَر بُولدِی اِیدِی. اَلله تَعالی مَرحَمَت قِیلَدِیکِی:  وَدُّوا لَوْ تُدْهِنُ فَیُدْهِنُونَ (قلم/9) اوُلَر سِیزنِینگ ( اوُزلَرِیگه) کوُنگِیلچَنلِیک – مُوراسَه قِیلِیشِینگِیزنِی اِیستَرلَر، شوُندَه اوُلَر هَم ( سِیزگه) کوُنگِیلچَنلِیک قِیلوُرلَر.

اَمّا رَسُول الله صلی الله علیه وسلم بَرچَه پَیغَمبَرلَرگه اوُحشَب اَساسِی اَصل بُویِیچَه اَوَّلا سِکوُلارِیستلَرنِی اوُزِیدَن بَرائَت قِیلِیشلَرِی کِییِین اوُلَرنِی عَقِیدَه لَرِی، قانوُنلَرِیدَن بِیزار بُولِیب بَرائَت قِیلِیشلَرِی لازِم بُولَردِی، اوُ کِیشِی مَنَه شُو اِیشنِی قِیلدِیلَر هَم.

سِکوُلارِیستلَرنِینگ عَیاللَرِینِی نِکاهلَشگه وَ سُویگن حَیوانِینِی گوُشتِینِی اِستِعمال قِیلِیشگه، طَعامِینِی یِییِشگه حَققِی بوُلمَگن مُسُلمان کِیشِی قَندَی قِیلِیب اوُلَرنِی حاکِیمِیَتِینِی، پادشاهلِیگِینِی، رَهبَرِیَتِینِی قَبُول قِیلَه آلَدِی؟! اِیندِی مُنافِقلَر توُدَه سِیگه اوُحشَب بِیر کِیشِینِینگ اِسلامنِی دَعوا قِیلگن حالدَه هَم دارُ النَّدوَه نِی نَمایَندَه لِیگِینِی قِیلِیشِی وَ هَم سِکوُلارِیستلَرنِینگ پَرلَمِینتِیدَه اِیشلَشِی یاکِی اوُلَرنِی حَربِی وَ حَربِی بوُلمَگن اِدارَه لَرِیدَه مَسئُول بُولِیب اِیشلَشِی حَقِیدَه گپِیرمَسَه هَم بُولَدِی!!!

بُو یِیردَه اوُلَرنِی هَر قَیسِی بِیرِی اوُزِی قَبُول قِیلگن قانوُنلَر بُویِیچَه باشقَه لَرنِی  اوُستِیدَه حُکم صادِر قِیلَدِی، مَثَلاً اَبُو جَهلگه، اَبُو لَهَبگه، عُتبَه گه یاکِی سِکوُلار اَنگلِیَه گه یا سِکوُلار صَدَّم حُسَینگه یا آتَه توُرککَه یا گِیتلِیرگه یا ستَلِینگه، راسِّیَه گه، حِتایگه یاکِی کامبُوجدَگِی سِکوُلار خَمرلَرگه یاکِی یوُز مِیللِیاندَن آشِیق قِیزِیل تَنلِیلَرنِی فَقَطگِینَه تِیرِیسِینِی رَنگِی وَ نَجادِی سَبَبلِی قَتلِی عام قِیلگن سِکوُلارِی اَمِیرِکَه گه یاکِی بِیر هَفتَه دَن کَمراق وَقت اِیچِیدَه 3000 دَن آشِیق مُسُلمان عَیاللَرنِی، بالَه لَرنِی، یاشُو- قَرِینِی سُورِیَه نِی باغوُرِیدَه فاسفار بامبَه لَرِی بِیلَن قِیرِیب تَشلَگن وَ یَرِیم جان یَرَدارلَرنِی اِیسَه اوُجَلاننِی حِزبِینِی ساتقِینلَرِی یاردَمِیدَه تِیرِیکلَیِین گوُرگه کوُمگنلَرگه  قَرَتَه، مَنَه بُو غَرب سِکوُلارلَرِینِی وِجدانِی یُوق اِیکَن، دِییَه آلمَیمِیز، بَلکِی اوُلَرگه مَنَه بوُلَرنِی نَفسلَرِی یامان تَعلِیم – تَربِیَه کوُرگن وَ مَنَه بُو کوُرگن تَعلِیملَرِی سَبَبلِی جِنایَتکار،مُجرِم نَفسگه اَیلَنِیشگن، دِییِیشِیمِیز کِیرَک.

بِیر غَربلِیک سِکوُلار وَ کافِرسِینگه قَرَب یَحشِی وِجدانگه اِیگه بُولگِین، دِیگن پَیتِینگدَه اوُنگه قَرَتَه اَیتَمِیزکِی، سِین قَلبِینگدَگِی اوُزِینگنِی اِیچکِی کوُچِینگ، قاضِینگ، قوُماندانِینگ بِیلَن اوُزِینگ یَحشِی تَربِیَه تاپگن اَنَه اوُشَه یَحشِی سِکوُلارِیستِیک مِعیارلَر اَساسِیدَه یاکِی سِکوُلار اَرزِیشلَر اَساسِیدَه عَمَل قِیل، مَنَه بُو تَعلِیم- تَربِیَه لَرگه خِلاف اِیش قِیلمَه.

اِیندِی سِکوُلارِیستلَر ( یَعنِی مُشرِکلَر) عُمُومِی قانوُنلَرگه وَ اَرزِیشلَرگه اِیگه بُولِیب  اوُلَرنِی اوُزلَرِینِی پَرلَمِینتلَرِیدَه  تَصدِیقلَشگن وَ حُکوُمَتنِی قُدرَتِی بِیلَن آدَملَرگه بَجَرتِیرِیشَدِی، آدَملَر هَم مَنَه بُو قانوُنلَرگه رِعایَه قِیلِیشگه مَجبُوردِیرلَر. بَرچَه اَهالِینِی نَفسِیدَه بِیر هِیللِیکنِی اِیجاد قِیلَدِیگن بُو قانوُنلَرگه عُمُومِی، اِجتِمائِی وِجدان، دِییِیلَدِی.

نَفسلَرنِی بِیر هِیل قِیلَدِیگن وَ نَفسلَردَن بِیر هِیللِیکنِی طَلَب قِیلَدِیگن مَنَه بُو قانوُنلَر بِیلَن بِیر قَطاردَه، جَمِیعَتدَه یازِیلمَگن وَ شَخصِی آزادلِیکلَر عُنوانِی آستِیدَگِی بِیر قَطار قانوُنلَر، تَعلِیماتلَر وُجُودگه کِیلَدِی، اوُلَر شَخصِی قِیرَّه لَرگه اِیگه بُولِیب جَمِیعَتدَگِی بَرچَه شَخصلَرنِی سانِی بُویِیچَه قانوُن وُجُودگه کِیلِیشِی مُومکِین،چُونکِی اوُلَرنِی هَر بِیرِینِی اَلاهِیدَه هَوایِی نَفسِی بار، بُونِی نَتِیجَه سِیدَه اِیسَه اوُزلَرِینِی اِصطِلاحلَرِی بِیلَن اَیتگندَه هِیلمَه – هِیل وِجدانلَر وُجُودگه کِیلَدِی.

مَنُه بُو باردَه سِیز فَلانچِینِی وِجدانِی یَحشِی اِیمَس، دِییَه آلمَیسِیز، بَلکِی سِیز هَم شَخصِی آزادلِیکلَرنِی سَقلَش قانوُنِی، شِعارِی آستِیدَه اوُلَر هَم سِیز هَم اوُزِینگِیزنِی نَفسِینگِیزگه اِیگه بوُلِیش حُقوُقِیگه اِیگه سِیزلَر.

اِسلامدَه هَم نَفسلَرنِی، قَلبلَرنِی بِیر هِیل بوُلِیشِی اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَر واسِیطَه سِیدَه وُجُودگه کِیلَدِی. اَلله تَعالی مَرحَمَت قِیلَدِیکِی:   وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا ۚ وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا … (آل عمران/103)  وَ بَرچَنگِیز اَلله نِینگ اَرقانِیگه ( قُرآنگه) باغلَنِینگِیز وَ بوُلِینمَنگِیز! هَمدَه اَلله نِینگ سِیزلَرگه بِیرگن نِعمَتِینِی اِیسلَنگ: بِیر- بِیرِینگِیزگه دُشمَن بُولگن پَیتلَرِینگِیزدَه دِیللَرِینگِیزنِی آشنا قِیلِیب قوُیَدِی- یُو،سِیزلَر اوُنِینگ نِعمَتِی سَبَبِ بِرادَرلَرگه اِیلَندِینگِیز.

مُؤمِنلَرنِی نَفسِی حُکم چِیقَرَیاتگن پَیتِیدَه مَنَه شُو بِیر هِیل شَرِیعَت قانُونلَرِی اَساسِیدَه قَرار قَبُول قِیلِیشَدِی، شُو سَبَبلِی هَم مَنُه بُو زَمِینَه بُویِیچَه آگاه نَفسلَر بِیر هِیل عَمَل قِیلِیشَدِی، باشقَه مُؤمِنلَرنِی نَفسلَرِی هَم شَرِیعَت قانوُنلَرِیدَن آگاه بُولِیش مِعزانِیگه قَرَب حُکم چِیقَرِیشَدِی وَ عَمَل قِیلِیشَدِی.

جاهِلِیَت سِیستِیمَه سِیدَه مَخصُوصاً تَعلِیم – تَربِیَه وَ تَعلِیماتلَر، اَرزِیشلَر، شَرطلَر آرقَلِی هِیلمَه – هِیل نَفسلَر وُجُودگه کِیلَدِیگن سِکوُلارِیزم دِینِیدَه هَر بِیر شَخصنِی اَلاهِیدَه اوُزِینِی نَفسِی بوُلَدِی. یَعنِی قانوُن اِیشلَب چِیقَرِیش هَم یَرَتِیش هَم اَلله نِی اِیشِیدِیر، «أَلَا لَهُ الْخَلْقُ وَالْأَمْرُ» (اعراف/54) اَمّا مَنَه بُو نَجَس، قِیمَتسِیز سِکوُلار «إِنَّمَا الْمُشْرِكُونَ نَجَسٌ» (توبه/28) ، قانوُن چِیقَرِیش بُویِیچَه اَلله تَعالی نِی هَم بِیر چِیتگه سُورِیب قوُیِیب اوُزِینِی یا باشقَه اِنسانلَرنِی اَلله نِی اوُرنِیگه قوُیِیب آلَدِی وَ قانوُن چِیقَرِیش بُویِیچَه اَلله تَعالی نِی اِیشِینِی قِیلماقچِی بُولَدِی. مَنَه بُوندَی اَخماقگرچِیلِیکلَرگه دُوچار بُولگن وَ بُو اِیشلَردَه اوُزلَرِینِی اَلله گه بَرابَر قِیلَدِیگن کِیمسَه لَر قِیامَت کوُنِیدَه اَفسُوس وَ نَدامَت بِیلَن اَیتِیشَدِیکِی:   «تَاللَّهِ إِنْ كُنَّا لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ، إِذْ نُسَوِّيكُمْ بِرَبِّ الْعَالَمِينَ» (شعراء/97-98). ” اَلله نامِیگه قَسَمکِی،اَلبَتَّه بِیزلَر سِیزلَرنِی ( اِی بُوت وَ سَنَملَر!) بَرچَه آدَملَر پَروَردِیگارِیگه تِینگلَشتِیرگن پَیتِیمِیزدَه آچِیق ضَلالَتدَه بُولگن اِیکَنمِیز.

اَلله تَعالَی عُمُومِی وَ شَخصِی مَسَلَه لَردَه اوُزلَرِینِی هَوا،اِیستَکلَرِینِی یاکِی باشقَه اِنسانلَرنِی اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرنِی اوُرنِیگه قوُیِیب آلگن وَ بَشَر تامانِیدَن چِیقَرِیلگن مَنَه بُو قانوُنلَرگه نَفسِینِی اوُرگتگن اِنسانلَر دَستَه سِی حَقِیدَه اَیتَدِیکِی:   أَفَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَٰهَهُ هَوَاهُ وَأَضَلَّهُ اللَّهُ عَلَىٰ عِلْمٍ وَخَتَمَ عَلَىٰ سَمْعِهِ وَقَلْبِهِ وَجَعَلَ عَلَىٰ بَصَرِهِ غِشَاوَةً فَمَنْ يَهْدِيهِ مِنْ بَعْدِ اللَّهِ ۚ أَفَلَا تَذَكَّرُونَ (جاثیه/23)  ( اِی مُحَمَّد)، هَوایِی نَفسِینِی اوُزِیگه ” اِلاه” قِیلِیب آلگن وَ اَلله اوُنِی بِیلگن حالِیدَه یوُلدَن آزدِیرِیب، قوُلاق وَ کوُنگلِیگه مُوهرلَب، کوُز آلدِیگه پَردَه تارتِیب قوُیگن کِیمسَه نِی کوُرگنمِیسِیز؟ بَس، اوُنِی اَلله ( یُولدَن آزدِیرگنِی) دَن سُونگ کِیم هِدایَت قِیلَه آلوُر؟! اَخِیر اِیسلَتمَه – عِبرَت آلمَیسِیزلَرمِی؟!

شوُندَی بوُلگچ، اَگر مَنَه بُو نَفس غَیرِی اِسلامِی هِیلمَه – هِیل وَ رَنگا- رَنگ قانوُنلَر، تَربِیَه لَر، تَعلِیملَر واسِیطَه سِیدَه شَکللَنَدِیگن بوُلسَه، حُوددِی مَنَه شُو رَنگا- رَنگ غَیرِی اِسلامِی قانوُنلَر، تَعلِیماتلَر سِینگرِی اوُنِی چِیقَرگن حُکملَرِی هَم غَیرِی اِسلامِی، رَنگا- رَنگ بوُلَدِی وَ مَنَه بُو حُکملَر اِیشانچلِی، بِیخَطا هَم بوُلَه آلمَیدِی.

شُو سَبَبلِی هَم اَلله تَعالی مُؤمِنلَرگه اَمر قِیلَدِیکِی ” آلتِیتَه لِیک کافِرلَرنِی” هِیچ قَیسِی بِیرِینِی ( یَعنِی: 1-یَهُودِیلَر، 2- صابِیئِن، 3- نَصارا،4- مَجُوس، 5- مُشرِکلَر یا بوُگوُنگِی زَبان بِیلَن اَیتگندَه سِکوُلارِیستلَر، 6- مُرتَرلَر) وَلِی قِیلِیب آلمَنگلَر. چُونکِی اَلله تَعالَی اوُلَرگه غَضَب قِیلگن:

  یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَوَلَّوْا قَوْماً غَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ  (ممتحنة/ 13) اِی مُؤمِنلَر، اَلله نِینگ غَضَبِیگه دوُچار بُولگن قَوم بِیلَن دُوست بوُلمَنگلَر!

مُتَّقِین کِیشِیلَرنِی وَلِیسِی،حاکِمِی، باشلِیغِی فَقَطگِینَه اَلله وَ اوُنِی رَسُولِی وَ شَرِیعَت قانوُنلَرِینِی اِجرا قِیلوُچِی مُؤمِنلَردِیر. إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا  (مائده/55) مَنَه بُو “آلتِیتَه لِیک کافِرلَرنِی” اوُزلَرِیگه باشلِیق، قوُماندان، رَهبَر، رَئِیس قِیلِیب آلِیشگه هِیچ بِیر مُسُلماننِی بَهانَه سِی یُوق، چُونکِی اَلله تَعالَی “آلتِیتَه لِیک کافِرلَر” دَن بِیرارتَه سِی هَر قَندَی شَرائِطدَه مُسُلمانلَرنِی اوُستِیدَن حُکمرانلِیک قِیلِیشلَرِیگه یوُل قوُیمَدِی:  وَلَن يَجْعَلَ اللَّهُ لِلْكَافِرِينَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ سَبِيلًا (نساء/141)  چُونکِی اوُلَرنِینگ اَلله نِی دِینِی وَ اوُنِی بَندَه لَرِی بَرابَرِیدَگِی حُکملَرِی، توُشُونچَه لَرِی وَ سِیاسَتلَرِی غَلَط وَ اِسلامگه زِد، فاسِددِیر.

بُو یِیردَه نَفسگه بِیرِیلگن دَستوُرلَر یوُلباشچِی بوُلَدِی، فَلانچِی سِیستِیمَه نِی اوُزِی بوُ اِیشنِی قِیلگن دِییِیشِیمِیز، ناتوُغرِیدِیر،بَلکِی بُو یِیردَه مَنَه بُو سِیستِیمَه گه بِیرِیلگن فَلان دَستُور سِیستِیمَه نِی بُو اِیشنِی قِیلِیشِیگه بائِث بوُلگن، دِییِیلِیشِی کِیرَک، چُونکِی دَستوُرسِیز سِیستِیمَه نِی اوُزِی هِیچ نَرسَه اِیمَس، اوُ فَقَط اِیچِی بُوش بِیر اِیدِیش حالاص.

ستَلِین یا گِیتلِیر یا صَدَّم حُسَین یا آتَه توُرککَه …….اوُحشَش سِکوُلارلَر مَنَه بُوندَی جِنایَتلَرگه قوُل اوُرگن بوُلسَه وَ اوُلَرنِی نَفسلَرِی هَم بُوندَن راضِی بوُلگن بوُلسَه، مَنَه بُونِی سَبَبِی اوُلَرنِی نَفسلَرِینِی پَروَرِیش بِیرگن سِکوُلارِیستِیک قانوُنلَردِیر، مَنَه بُو سِکوُلارِیستِیک قانوُنلَر بُو جِنایَتلَرنِی اوُلَرگه اَساسلَب بِیرَدِی.

اوُزلَرِیدَگِی حُکملَر بُویِیچَه حُورسَند بوُلِیب صُوفِیلَرنِی، شِیعَه لَرنِی قَتلِی عام قِیلَیاتگن وَ بُو اِیشلَر بِیلَن فَحرلَنِیشَیاتگن بِیزلَر کوُرِیب توُرگن نَجدِیلَر جَرَیانِی هَم، مُحَمَّد اِبنِ عَبدُالوَهّابنِی وَ باشقَه نَجد اوُلامالَرِینِی تَفَکُّوراتِیدَن کِیلِیب چِیققَن قانوُنلَر بِیلَن اوُزلَرِیگه تَعلِیم بِیرِیشگن وَ اوُلَر اوُزلَرِینِی عَمَللَرِیگه کامِل راضِیدِیرلَر.

قوُرَمِیطِی وَ صَفَوِی تَشَیُّوع سِی یاکِی اِینگلِیز تَشَیُّوع سِی ناملَرِی بِیلَن تَنِیلگن غوُلّات شِیعَه لَرِینِی جَرَیانِی هَم شوُنچَه لِیک وَحشِیلِیک بِیلَن اَهلِی سُنَّتنِی قَتلِی عام قِیلِیشِیگه هَم، اوُلَرنِینگ نَفسلَرِیگه تَعلِیم- تَربِیَه بِیرِیب پَروَرِیش قِیلِینگن، اوُرگتِیلگن قانوُنلَر، عَقِیدَه لَر سَبَب بوُلگن.

مَنَه بُو شَخصلَر اوُزلَرِینِینگ اِیشانچلَرِی خَطا اِیکَنِینِی یاکِی عَقِیدَه اَساسِیدَه قِیلگن اِیشلَرِینِینگ غَلَط،خَطا اِیکَنِینِی توُشوُنِیشگن پَیتلَرِیدَه گِینَه نَفسلَرِینِی مَلامَت قِیلِیب پُوشَیمان بوُلِیشَدِی.

بُو یِیردَگِی مَنَه بُو سِکوُلار شَخصلَرگه یا مُسُلمانلَرنِی اوُرتَسِیدَگِی اَدَشگن کِیشِیلَرگه قِیلگن سِیزنِی مَلامَتلَرِینگِیزنِی تَأثِیرِی بُولمَیدِی. نِیمَه اوُچُون؟ چوُنکِی سِیز اوُلَر قَبُول قِیلمَیدِیگن قانوُنلَر بِیلَن اوُلَرنِی مَلامَت قِیلیَپسِیز، مَنَه بُو کِیشِیلَرنِی نَفسِی اِیچکِی قاضِی صِیفَتِیدَه سِیزنِی آلدِینگِیزدَه جِنایَت بوُلمَگن نَرسَه لَرنِی جِنایَت دِیب بِیلَدِی وَ اوُنِی نَفسِی اِیچکِی قاضِی صِیفَتِیدَه قانوُنلَرِی تَعیِین قِیلگن کِیشِیلَرنِی اوُلِیمگه، نابوُد بوُلِیشگه مُستَحَق دِییدِی. شُو سَبَبلِی اَگرچِی سِیزگه یاقمَسَه هَم  اوُزِینِی نَفسِی قَبوُل قِیلگن قانوُنلَر اَساسِیدَه جِنایَتچِی حِسابلَنگن کِیشِیلَرنِی نابُود قِیلِیب اوُلدِیرَدِی.

مَنَه بُو اِنسانلَرنِی یوُلباشچِیسِی، نَصِیحَتچِیسِی، قاضِیسِی بُولمِیش نَفسلَرِی اوُزلَرِی قَبُول قِیلگن عَقِیدَه لَر، قانوُنلَر اَساسِیدَه قِیلِینگن بُوندَی عَمَللَردَن حُورسَند بوُلِیب لَذذَتلَنِیشَدِی.

اِیندِی مَنَه بُو توُرلِی- هِیل قانوُنلَر اَساسِیدَه پَروَرِیش تاپگن نَفسلَر حَقِیدَه دِیر، اَمّا اَگر بِیر کِیشِی اوُزِی پَروَرِیش تاپگن نَرسَه گه خِلاف رَوِیشدَه عَمَل قِیلَدِیگن بوُلسَه، خَطا وَ گوُناه قِیلگن حِسابلَنَدِی وَ شَخص مَنَه بُو حالَتدَه پُوشَیمان بُولِیب نَفسِی عَذابلَنِیشِی مُومکِین.

مَنَه بُو سِکوُلارِیستلَر ( یاکِی عَرَب تِیلِی بِیلَن اَیتگندَه مُشرِکلَر) قَدِیم زَمانلَردَن بُویان حاضِرگِی کوُنگچَه اِیککِی شَرعِی اِسمنِی اوُرنِیگه اَفسُوسکِی آدَملَرنِی کوُچَه – بازار اَدَبِیاتِی بُویِیچَه کِیرگِیزِیلگن غَلَط، ناتوُغرِی اِصطِلاحنِی قوُیِیب آلِیشگن:

1. آمانِیزم (فارس تِیلِی بِیلَن اَیتگندَه اِنسانِیَت) نِی اَلله نِی اوُرنِیگه قوُیِیب آلِیشگن.
2. وِجداننِی اِیسَه نَفسنِی اوُرنِیگه قوُیِیشگن.

  اِنسانِیَتگه قَسَم اِیچَیاتگن جاهِل شَخصلَرنِی کوُرمَگنسِیزمِی؟ یَعنِی اوُنِی اوُزِی آمانِیزمگه قَسَم اِیچَدِی، اَمّا اَصلِیدَه آمانِیزم یا اِنسانِیَت قَندَی تَعرِیفگه اِیگه اِیکَنِینِی هَم بِیلمَیدِی؟ حاضِرگِی پَیتدَگِی یاشلَردَن اِیمَس بَلکِی 40 – 50 یِیلدَن بُویان اِنسانِیَت نامِیگه قَسَم اِیچَیاتگن آدَملَردَن اِنسانِیَت اوُزِی نِیمَه؟ – دِیب سوُرَنگچِی. اوُلَر هِیچ نَرسَه بِیلِیشمَیدِی. شُو سَبَبلِی هَم کوُرد قَومِیدَگِی جاهِل، فَهمسِیز سِکوُلارلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَرنِی آرَسِیدَگِینَه بوُندَی قَسَم اِیچِیشلَر مَوجُود، یَعنِی یِوراپَه لِیکلَرنِی اوُرتَسِیدَه هَم بُوندَی اَخماقگرچِیلِیک تاپِیلمَیدِی،توُرکلَرنِی وَ عَرَبلَرنِی، فارسلَرنِی یا باشقَه هِیچ قَیسِی قَومنِی آرَسِیدَه هِیچ کِیم اِنسانِیَتگه قَسَم اِیچمَیدِی فَقَط فَهمسِیز کوُردلَرگِینَه بوُندَی قَسَم اِیچِیشَدِی.

بُونگه قوُشِیمچَه رَوِیشدَه سِکوُلارِیستلَرنِی وَ بِیزلَرنِی اَلدَنگن عَوام حَلقنِی حَتَّی تَخصِیل کوُرگن عَوامزادَه لَرنِی آرَسِیدَه هَم “وِجدان” نَفسنِی اوُرنِیگه اوُرِینباسَر قِیلِینگن. آدَملَرنِی آرَسِیدَه اوُزِینگ بِیلَن باشقَه لَرنِی اوُرتَسِیگه وِجدانِینگنِی قاضِی قِیل! – دِیگن سوُزلَرنِی اِیشِیتمَگنمِیسِیزلَر؟ اَمّا بِیزلَردَن آلدِین اوُتگن صالِح کِیشِیلَر اَیتِیشَدِیکِی: اوُزِینگ بِیلَن باشقَه لَرنِی اوُرتَسِیگه نَفسِینگنِی تَرازُو قِیلِیب قوُی، چُونکِی مَنَه بُو نَفس اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَر بُویِیچَه تَعلِیم- تَربِیَه کوُرگندِیر. رِوایَت قِیلِینِیشِیچَه عَلِی اِبنِ اَبِی طالِب رَضِیَ اَلله عَنهُ فَرزَندِی حَسَن رَضِیَ الله عَنهُ گه اَیتَدِیکِی:    وَاجْعَلْ نَفْسَک میزاناً فیما بَینَک وَ بَینَ غَیرِک [9] نَفسِینگنِی اوُزِینگ بِیلَن آدَملَرنِی اوُرتَسِیدَه مِعزان قِیلِیب قوُیگِین.

رُوح اِنساننِی جِسمِینِی اِیچِیدَه بُولَر وَ جِسمگه باغلَنگن حالدَه بُولَر اِیکَن، اوُنگه نَفس دِییِیلَدِی، رُوح مَنَه بُو جِسمدَن چِیققَن پَیتِیدَه اوُنگه رُوح دِییِیلَدِی. اَلله تَعالَی مَرحَمَت قِیلَدِیکِی:    اللَّهُ یَتَوَفَّى الْأَنفُسَ حِینَ مَوْتِهَا وَالَّتِی لَمْ تَمُتْ فِی مَنَامِهَا فَیُمْسِکُ الَّتِی قَضَى عَلَیْهَا الْمَوْتَ وَیُرْسِلُ الْأُخْرَى إِلَى أَجَلٍ مُسَمًّى إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ ‏(زمر/42) جانلَرنِی اوُلِیم وَقتلَرِیدَه،( هَلِی- هَنُوز) اوُلمَگنلَرنِی اِیسَه اوُحلَیاتگن پَیتلَرِیدَه – اَلله آلوُر. بَس، اوُزِی اوُلِیمگه حُکم قِیلگن جانلَرنِی ( بَدَنلَرگه قَیتَرمَسدَن) اوُشلَب قالوُر، باشقَه لَرگه اِیسَه بِیلگِیلَنگن بِیر مُددَتگچَه ( یَعنِی عَجَللَرِی یِیتگوُنِیچَه) قوُیِیب یُوبارُور. اَلبَتَّه بوُندَه تَفَکُّر قِیلَدِیگن قَوم اوُچُون آیَت – عِبرَت باردِیر.

غَربلِیکلَر وِجداننِی “conscience ” دِییِیشَدِی وَ باطِنِی کَسَللِیکلَرگه دُوچار بوُلگن کِیشِیلَرگه اِیسَه “psychosis ” دِییِیشَدِی، عَرَبلَردَه اِیسَه اَمراضُ النَّفسِیَّه ، دِییِیلَدِی.سِین دَوالَماقچِی بوُلگن کَسَللِیکلَر قَیِیردَه وِجدان نامِی بِیلَن کِیلگن؟ چُونکِی اَصلِیدَه وِجوان ناملِی نَرسَه نِی اوُزِی مَوجُود اِیمَس، وِجدان بُوتوُن تَرِیخ دَوامِیدَه سِکوُلارِیستلَر یاکِی عَرَب تِیلِی بِیلَن اَیتگندَه مُشرِکلَر نَفسنِی اوُرنِیگه قوُیِیشنِی هاحلَگن بِیر خَیالِی نَرسَه دِیر. اوُزِینگنِی قَومِینگنِی یاکِی باشقَه مُسُلمان قَوملَرنِی تَرِیخِینِی، شِعرلَرِینِی، آدابلَرِینِی بِیر تِیکشِیرِیب چِیقچِی، مَنَه بُو کَلِیمَه نِی اِسلامِی مِللَتگه کِیرِیب کِیلگنِیگه نِیچَه یِیل بُولگن؟ نِیمَه اوُچُون اوُزِینگنِی بوُنچَه لِیک قِیمَتسِیز، بِیر تِییِین قِیلِیب مَسخَرَه قِیلَسَن؟

نَفسنِی جِسم بِیلَن بوُلگن عَلاقَه سِی اوُزَرا هَمکارلِیک اَساسِیدَه صادِر بُولِیشِینِی توُشوُنِیب یِیتدِیک. نَفس دَستُور بِیرَدِی وَ جِسم هَم اوُنِی اِجرا قِیلَدِی. دِیمَک نَفس دَستُور بِیرَدِی وَ بَدَنِیمِیز اِیسَه اوُنِی عَمَلدَه اِجرا قِیلَدِی، بِیزلَر اوُچ حالَتدَه اوُچ هِیل صِیفَتگه اِیگه بُولَه آلَمِیز:

• نَفسنِی اَوَّلگِی صِیفَتِی وَ حالَتِی:  «إِنَّ النَّفْسَ لأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلاَّ مَا رَحِمَ رَبِّيَ (يوسف: 53 ) چُونکِی نَفس – اَگر پَروَردِیگارِیم رَحم قِیلمَسَه – اَلبَتَّه بَرچَه یامانلِیکلَرگه بُویُورگوُچِیدِیر. نَفسگه ناتوُغرِی، غَلَط تَعلِیم بِیرِیلگن وَقتدَه مَنَه بُو حالَت پَیدا بوُلَدِی، نَفسِیمِیزنِی اوُستِیدَه غَیرِی شَرعِی هَوایِی – اِیستَکلَر غَلَبَه قِیلَدِی وَ نَفس گوُناهگه، طُغیانگه توُشَدِی نَتِیجَه دَه یامانلِیککَه بُویُورَدِی.
• اِیککِینچِی حالَت وَ صِیفَت: « وَلَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ» (القيامة/ 2) وَ مِین مَلامَتگوُی نَفسگه قَسَم اِیچُورمَنکِی، (هِیچ شَک – شُبهَه سِیز قَیتَه تِیرِیلِیب، حِساب- کِتاب قِیلِینُورسِیزلَر)! نَفس خَطا یا گوُناه قِیلگن وَ قِیلگن اِیشِیگه پُشَیمان بوُلگن پَیتِیدَه مَنَه بُو وَضِیعَت وُجُودگه کِیلَدِی، اوُندَه نَفس اوُزِینِی مُحاکَمَه قِیلِیب عَیبلَیدِی.
• تَکامُولَّشگن حالَت وَ صِیفَت اوُچِینچِی نَفس:  « يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ، ارْجِعِي إِلَى رَبِّكِ رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً، فَادْخُلِي فِي عِبَادِي، وَادْخُلِي جَنَّتِي. (فجر: 27 – 30)  “اِی خاطِرجَمع – ساکِن جان، سِین ( اَلله عَطا اِیتگن نِعمَتلَردَن) راضِی بوُلگن ( وَ اَلله تَعالَی تامانِیدَن سِینِینگ عَمَللَرِینگدَن) راضِی بوُلِینگن حالدَه پَروَردِیگارِینگ ( حُضُورِی) گه قَیت! بَس، ( صالِح) بَندَه لَرِیم قَطارِیگه کِیرگِین، وَ مِینِینگ جَنَّتِیمگه کِیرگِین!”

 مَنَه بُو حالَت وَ خاطِرجَمعلِیک صِیفَتِی یامانلِیکلَردَن اوُزاقلَشِیب نَفسدَه تِیبرَنمَیدِیگن ثابِت رَفتار حاصِل بوُلگندَه وُجُودگه کِیلَدِی، اوُندَه نَفس فَقط اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَر اَساسِیدَه عَمَل قِیلَدِی وَ بَدَندَگِی اَعضالَرنِی هَم فَقَطگِینَه اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرگه بِینائَن حَرَکَتگه کِیلتِیرَدِی، اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَر اِیشِیتِیشگه بُویُورگن نَرسَه لَرنِی اِیشِیتَدِی وَ اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَر رُحصَت بِیرگن نَرسَه لَرگه قَرَیدِی. گوُیاکِی حَدِیثِی قوُدسِیدَه اَیتِیلگنِیدِیک حالَت وُجُودگه کِیلَدِی، اَلله تَعالَی مَرحَمَت قِیلَدِیکِی:  مَنْ عَادَى لِي وَلِيًّا فَقَدْ آذَنْتُهُ بِالحَرْبِ، وَمَا تَقَرَّبَ إِلَيَّ عَبْدِي بِشَيْءٍ أَحَبَّ إِلَيَّ مِمَّا افْتَرَضْتُ عَلَيْهِ، وَمَا يَزَالُ عَبْدِي يَتَقَرَّبُ إِلَيَّ بِالنَّوَافِلِ حَتَّى أُحِبَّهُ، فَإِذَا أَحْبَبْتُهُ: كُنْتُ سَمْعَهُ الَّذِي يَسْمَعُ بِهِ، وَبَصَرَهُ الَّذِي يُبْصِرُ بِهِ، وَيَدَهُ الَّتِي يَبْطِشُ بِهَا، وَرِجْلَهُ الَّتِي يَمْشِي بِهَا، وَإِنْ سَأَلَنِي لَأُعْطِيَنَّهُ، وَلَئِنِ اسْتَعَاذَنِي لَأُعِيذَنَّهُ.[10] “مِینِی وَلِییِیم وَ دُوستِیمگه دُشمَنچِیلِیک قِیلگن هَر قَندَی کِیمسَه گه قَرشِی اَلبَتَّه جَنگ اِعلان قِیلَمَن؛ مِینِی نَزدِیمدَه اِینگ سُویُوکلِی بُولگن  وَ بَندَم اوُنِی واسِیطَه سِیدَه مِینگه یَقِینلَشَدِیگن نَرسَه مِین فَرض قِیلگن عَمَللَردِیر، بَندَم سُنَّتلَرنِی قِیلِیش بِیلَن مِینگه یَقِینلَشِیب بارَوِیرَدِی، حَتّاکِی مِین اوُنِی یَحشِی کوُرَمَن؛ اوُنِی یَحشِی کوُرگنِیم سَبَبلِی: اوُنِی اِیشِیتَدِیگن قوُلاغِیگه اَیلَنَمَن، اوُنِی کوُرَدِیگن کوُزِیگه اَیلَنَمَن، اوُشلَیدِیگن قوُلِیگه اَیلَنَمَن، یوُرَدِیگن آیاغِیگه اَیلَنَمَن وَ اَگر اوُ مِیندَن بِیر نَرسَه نِی سُورَسَه اَلبَتَّه اوُنگه عَطا قِیلَمَن؛ اَگر بِیرار نَرسَه نِی شَررِیدَن پَناه سُورَسَه اَلبَتَّه اوُنگه پَناه بِیرَمَن.”

اِیندِی قوُیِیدَگِی سَوالگه آسانلِیک بِیلَن جَواب بِیرسَک هَم بُولَدِی: جِسمگه یُولنِی، چاهنِی کوُرسَتَدِیگن رُوح یاکیِ نَفسنِی نِیمَه بِیلَن رام قِیلِیب مُدِیرِیَت قِیلسَه بُولَدِی؟ قانوُنلَر وَ اَرزِیشلَر بِیلَن. مُؤمِن شَخص مَنَه بُو قانوُنلَرنِی قَیِیردَن آلَدِی؟ فَرضلَردَن  «مِمَّا افْتَرَضْتُ عَلَيْهِ» وَ سُنَّتلَردَن  «بِالنَّوَافِلِ» اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَردَن آلَدِی. شُونِینگدِیک عِبادَت دِیگنِی فَقَط نَماز وَ رُوزَه دَن عِبارَت اِیمَس، بَلکِی عَقِیدَه گه وَ قَلبگه وَ تِیلگه، بَدَنگه، مالگه آئِد مَسَلَه لَر هَم شامِل بوُلَدِی، فَرض دِیگندَه هَم فَقَط نَمازنِی وَ رُوزَه نِی……نَظَردَه توُتِیلمَیدِی، بَلکِی اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرنِینگ بَرچَه اَحکاملَرِی فَرض حِسابلَنَدِی، اَمّا بوُلَرنِی بَرچَه سِینِی اَلله تامانِیدَن آلِینِیشِی لازِم وَ اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی اَحکاملَرنِی اِیشِیتِیش بِیلَن سُوراق- سَوال قِیلِیب اوُتِیرمَسدَن اِطاعَت قِیلِیشِینگ کِیرَک:

إِنَّمَا كَانَ قَوْلَ الْمُؤْمِنِينَ إِذَا دُعُوا إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ أَن يَقُولُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا ۚ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ (نور/51) اَلله وَ اوُنِینگ پَیغَمبَرِیگه اوُرتَلَرِیدَه حُکم چِیقَرِیش اوُچُون چارلَنگن وَقتلَرِیدَه، مُؤمِنلَرنِینگ سوُزِی “اِیشِیتدِیک وَ بُویِینسِیندِیک”، (دِیماقدِیر). اَنَه اوُشَه لَر نَجات تاپگوُچِیلَردِیر.

اَلله تَعالی بَعضِی قانوُنلَرنِی اَلله دَن وَ بَعضِیلَرِینِی اِیسَه سِکوُلارِیزم دِینِیدَن یاکِی اوُزِینگنِی هَوایِی نَفسِینگدَن آلِیشِینگنِی قَبُول قِیلمَیدِی، اَگر 1- آگاه حالدَه،2- قَصددَن، 3- اوُزِینگنِی اِیختِیارِینگ بِیلَن مَنَه بُو جِنایَتنِی قِیلَدِیگن بوُلسَنگ وَ مُعتَبَر شَرعِی عُذرگه اِیگه بوُلمَسَنگ، اِسلام دائِرَه سِیدَن چِیقَسَن وَ اوُزِینگنِی  « أُولَٰئِكَ هُمُ الْكَافِرُونَ حَقًّا…» (نساء/151) آیَتِیگه شامِل قِیلگن بُولَسَن. نَتِیجَه دَه نَفسِینگنِی بوُلغَب بِیمار قِیلِیبسَن. 

فِطرَت بُویِیچَه حَقطَلَب وَ اِسلام طَلَب بُولِیب دُنیاگه کِیلگن بُو نَفس، حُوددِی مَکتَب بالَه سِیگه اوُحشَب اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرنِی تَیّارلاو صِنفِی، باشلَنغِیچ صِنف، یُوقارِی صِنف، عالِی اوُقوُو یُورتِی بُویِیچَه مَرحَلَه لَرنِی باسِیب اوُتگچ، اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَر بُویِیچَه مُتَخَصِّصلِیک، عالِملِیک دَرَجَه سِیگه یِیتِیب بارَدِی. مَنَه بُو مُتَخَصِّص شَخص – اَلله نِی عِذنِی بِیلَن – اوُزِینِی نَفسِیگه ضَرَرلِی بوُلگن نَرسَه لَرنِی نَفسِیدَن اوُزاقلَشتِیرِیشگه وَ حَتَّی اوُزِیدَه مَوجُود بُولگن بُولغَنِیشلَرنِی ،جَهالَتنِی تَزکِیَه قِیلِیب پاکلَشگه قادِر بُولَدِی.

کوُرِینِیب توُرگنِیدِیک نَفسنِی تَزکِیَه قِیلِیب پاکلَش هَم اوُنچَه لِیک آغِیر اِیش اِیمَس، اَمّا بَعضِیلَر اوُزلَرِینِی اَلدَش، وَقتِینِی چاغ اوُتکَزِیش بِیلَن آوارَه دِیرلَر:

پَیغَمبَرلَر دُعا قِیلِیشَدِیکِی:    رَبَّنَا وَابْعَثْ فِیهِمْ رَسُولاً مِّنْهُمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِکَ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ وَیُزَکِّیهِمْ إِنَّکَ أَنتَ العَزِیزُ الحَکِیمُ ‏ (بقره/129) پَروَردِیگارا، اوُلَرنِینگ آرَسِیگه اوُزلَرِیدَن بوُلگن، اوُلَرگه آیَتلَرِینگنِی تِلاوَت قِیلِیب بِیرَدِیگن، کِتاب وَ حِکمَتنِی ( قُرآن وَ حَدِیثنِی) اوُرگتَدِیگن وَ اوُلَرنِی پاکلَیدِیگن بِیر پَیغَمبَرنِی یُوبار! شُبهَه سِیز، سِین قُدرَت وَ حِکمَت صاحِبِیسَن”.

اَلله تَعالَی هَم مَرحَمَت قِیلَدِیکِی:   کَمَا أَرْسَلْنَا فِیکُمْ رَسُولاً مِّنکُمْ یَتْلُو عَلَیْکُمْ آیَاتِنَا وَیُزَکِّیکُمْ وَیُعَلِّمُکُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ وَیُعَلِّمُکُم مَّا لَمْ تَکُونُواْ تَعْلَمُونَ  ‏(بقره/151) شُونِینگدِیک، سِیزلَرگه اوُزلَرِینگِیزدَن بُولگن، سِیزلَرگه بِیزنِینگ آیَتلَرِیمِیزنِی تِلاوَت قِیلَدِیگن، سِیزلَرنِی پاکلَیدِیگن، سِیزلَرگه کِتاب وَ حِکمَتنِی ( قُرآن وَ حَدِیثنِی) اوُرگتَدِیگن وَ بِیلمَگن نَرسَه لَرِینگِیزنِی بِیلدِیرَدِیگن بِیر پَیغَمبَر یُوباردِیک.

هَر اِیککِی آیَتدَه هَم مِینِی وَ سِیزنِی نَفسِینگِیزنِی قُرآن آیَتلَرِی بِیلَن پاکلَنَدِی. اوُزِینگنِی سِکوُلارِیستلَرنِی کُفر عَقِیدَه لَرِی وَ یالغانلَر، حَسَد، رِیا، حَیاسِیزلِیک، شِرک وَ توُرلِی- هِیل کَسَللِیکلَر بِیلَن بوُلغَدِینگمِی؟ قُرآننِی آیَتلَرِی وَ اَلله نِی شَرِیعَتِی بِیلَن اوُزِینگنِی دَرمان قِیل وَ پاکلَه. اوُزِینگنِی سِکوُلار، مُرتَد، بِینَماز، مَشرُوبخُور، بِیحِجاب، زِناکار، اوُغرِی حِزبلَر وَ توُرلِی – تُومَن رَفتارلَرگه آئِد کَسَللِیکلَر بِیلَن بوُلغَدِینگمِی؟ اِیندِی اوُنِی قُرآننِی آیَتلَرِی وَ اَلله نِی شَرِیعَتِی بِیلَن دَرمان قِیلِیب تازَلَه. نِهایَتدَه ساددَه اِیش بوُلِیب عَمَلگه آشِیرسَه بُولَدِی.

اِیندِی بُو نَفسنِی مَکانِی قَیِیردَه؟ نَفسنِی مَکانِی اِنساننِی قَلبِیدَه دِیر، دِیلنِی پاکلَش نَفسنِی پاکلَشلِیک بُولَدِی وَ مَنَه بُو دِیلنِی فَقَط اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَر بِیلَنگِینَه پاکلَسَه بوُلَدِی حالاص. دِیلِی اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَر اَساسِیدَه پاکلَنگن کِیشِی، اَلله نِی تَقواسِیگه اِیگه بوُلَدِی. اَگر دِیلِینگ پاکلَنسَه کوُزِینگ هَم پاکلَنَدِی، قوُلِینگ هَم پاکلَنَدِی، بوُتوُن حَیاتِینگ پاکلَنَدِی، اَمّا اَگر دِیلِینگ غَیرِی شَرعِی عَقِیدَه لَر، قانوُنلَر، عَمَللَر بِیلَن فاسِد بوُلگن بوُلسَه، هَمَّه نَرسَه نگ ناپاک، فاسِد بُولَدِی.

رسول الله صلی الله علیه وسلم مَرحَمَت قِیلَدِیلَرکِی:   ألا وإنَّ في الجَسَدِ مُضْغَةً، إذا صَلَحَتْ، صَلَحَ الجَسَدُ كُلُّهُ، وإذا فَسَدَتْ، فَسَدَ الجَسَدُ كُلُّهُ، ألا وهي القَلْبُ [11] آگاه بُولِینگِیزکِیم، بَدَندَه بِیر بُولَک گوُشت بار بُولِیب اَگر اوُ اِصلاح بُولسَه بَدَننِی هَمَّه سِی اِصلاح بوُلَدِی،اَگر اوُ فاسِد بُولسَه بَدَننِی هَمَّه سِی فاسِد بوُلَدِی، آگاه بوُلِینگِیزکِیم اوُ قَلبدِیر.

مَنَه بُو یِیردَه اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَر بِیلَن اِصلاح بُولگن قَلب عَقلنِی اِیشلَتَدِی، فِکر قِیلَدِی. فِکرلَش وَ عَقلنِی اِیشلَتِیش قَلبنِی اِیشِیدِیر:  أَفَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَتَكُونَ لَهُمْ قُلُوبٌ يَعْقِلُونَ بِهَا أَوْ آذَانٌ يَسْمَعُونَ بِهَا ۖ فَإِنَّهَا لَا تَعْمَى الْأَبْصَارُ وَلَٰكِنْ تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتِي فِي الصُّدُورِ (حج/46) اَخِیر اوُلَر ( یَعنِی مَککَه مُشرِکلَرِی) یِیر یُوزِینِی سَیر قِیلِیب – اَیلَنمَیدِیلَرمِی، ( اَنَه اوُشَندَه) اوُلَر اوُچُون دانا دِیللَر، تِینگلَیدِیگن قوُلاقلَر بوُلوُر اِیدِی. زِیرا، کوُزلَر کوُر بوُلمَس، بَلکِی کوُکرَکلَردَگِی کوُنگِیللَر کوُر بُولوُر. 

شُونگه اوُحشَش فِکرلَش،فَهملَش، دَرک قِیلِیش هَم قَلبنِی اِیشِی حِسابلَنَدِی:  وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ ۖ لَهُمْ قُلُوبٌ لَا يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لَا يُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لَا يَسْمَعُونَ بِهَا ۚ أُولَٰئِكَ كَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ ۚ أُولَٰئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ (اعراف/179) بِیز جِین وَ اِنسدَن کوُپلَرِینِی جَهَنَّم اوُچُون یَرَتگنِیمِیز مُحَقَّقدِیر. اوُلَرنِینگ دِیللَرِی بارُو اَنگلَی آلمَیدِیلَر، کوُزلَرِی بارُو کوُرَه آلمَیدِیلَر، قوُلاقلَرِی بارُو اِیشِیتمَیدِیلَر. اوُلَر چاروَه لَر کَبِیدِیرلَر،یوُق، اوُلَر ( بِیعَقل، بِیفَهملِیکدَه) چاروَه لَردَن هَم بَتتَرراقدِیرلَر. اَنَه اوُشَه لَر غَفلَتدَه قالگن کِیمسَه لَردِیر.

اَگر سِین فَلانچِیگه قَرَب: مَنَه بُو طاغوُتگه کُفر کِیلتِیرگن بُولسَنگ، مَنَه بُو شَیطانگه قوُشِیمچَه رَوِیشدَه آشکار “آلتِیتَه لِیک کافِرلَردَن” هَم اوُزاقلَشِیشِینگ کِیرَک وَ اِیچکِی پِینهان کافِرلَردَن اِیختِیاط بُولِیشِینگ لازِم، هَمدَه اوُزِینگنِی هَم اِیختِیاط قِیلِیشِینگ کِیرَک، دِیسَنگ، اَمّا بُو آدَم گوُیاکِی هِیچ نَرسَه کوُرمَگندِیک وَ اِیشِیتمَگندِیک کِیتَه وِیرسَه، قُرآننِی مَرحَمَت قِیلِیشِیچَه مَنَه بُو شَخصلَرنِی مُشکِلِی اوُلَرنِی کوُزلَرِیدَه اِیمَس، بَلکِی کَسَللِیکنِی اِیلدِیزِی اوُلَرنِی کوُر بوُلِیب قالگن قَلبلَرِیدَه دِیر:  فَإِنَّهَا لَا تَعْمَى الْأَبْصَارُ وَلَٰكِنْ تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتِي فِي الصُّدُورِ (حج/ 46)

شوُندَی بوُلگچ، مِینِی دَعوَتچِی بِرادَرِیم وَ آپَه – سِینگلِیم: اَوَّلا اوُزِینگنِی اِصلاح قِیلِیشنِی باشلَگِین وَ مُتَّقِین کِیشِیلَر جُملَه سِیدَن بوُلگِین، اَلله تَعالَی مَرحَمَت قِیلَدِیکِی:  « فَمَنِ اتَّقَى وَأَصْلَحَ فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ » (اعراف /35) کِیمدَه – کِیم (شِرکدَن) سَقلَنِیب، اوُزِینِی اوُنگلَب آلسَه، اوُلَرگه خَوف- خَطَر یوُقدِیر وَ اوُلَر غَمگِین بُولمَیدِیلَر. مَنَه بوُندَن سُونگ: شوُنِی یَحشِی بِیلگِینکِی سِین اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَر تامانگه دَعوَت قِیلَیاتگن کِیشِیلَرنِی بَرچَه سِی سِینِی سوُزلَرِینگنِی هَمَّه سِینِی اِیشِیتِیب قَبُول قِیلِیشمَیدِی.

نَفسِینگنِی سِکوُلرِیستِیک قانوُنلَر بِیلَن تَربِیَه لَگن نَجَس سِکوُلارِیستلَر، اوُزلَرِینِی سِکوُلارِیستِیک قانوُنلَرِیدَن باشقَه نَرسَه نِی قَبُول قِیلِیشمَیدِی، اَگر اوُلَرگه مِینگ مَرتَه تَکرارلَسَنگ هَم هِیچ نَرسَه نِی اِیشِیتمَگندِیک کِیتَه وِیرَدِی، مَنَه بُو حالَتدَه سِین اوُزِینگگه نِسبَتاً شُبهَه لَنمَسلِیگِینگ کِیرَک، بُو یِیردَه مُشکِل سِیندَن اِیمَس، بَلکِی اوُلَرنِی فاسِد، بوُلغَنِیب کِیتگن نَفسلَرِیدَندِیر، چُونکِی بُو نَفسلَرنِی اِسلامنِی زِیددِیدَه گِی قانوُنلَر بِیلَن قاتِیب تاشگه اوُحشَب کِیتگن شوُ سَبَبلِی هَم بِیر نَرسَه اوُنگه کِیرَه آلمَیدِی:

  ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُکُم مِّن بَعْدِ ذَلِکَ فَهِیَ کَالْحِجَارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً وَإِنَّ مِنَ الْحِجَارَةِ لَمَا یَتَفَجَّرُ مِنْهُ الأَنْهَارُ وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا یَشَّقَّقُ فَیَخْرُجُ مِنْهُ الْمَاء وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا یَهْبِطُ مِنْ خَشْیَةِ اللّهِ وَمَا اللّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ (بقره/74)‏ سوُنگرَه – شوُندَی مُعجِزَه لَرنِی کوُرگندَن کِییِین هَم دِیللَرِینگِیز قاتَدِی. بَس، اوُ دِیللَر تاش کَبِیدِیر یاکِی اوُندَن- دَه  قَتتِیقراقدِیر. زِیرا، شوُندَی تاشلَر بارکِی، اوُلَردَن دَریا آتِیلِیب چِیقَدِی، یَنَه شوُندَیلَرِی بارکِی، یارِیلِیب اِیچِیدَن سُو چِیقَدِی، یَنَه شوُندَیلَرِی هَم بارکِی اَلله دَن قوُرققَه نِیدَن پَستگه قوُلَیدِی. اَلله قِیلَیاتگن عَمَللَرِینگِینگدَن غافِل اِیمَسدِیر.

اَلله تَعالَی مَنَه بُوندَی مَوجُوداتلَر حَقِیدَه  مَرحَمَت قِیلَدِیکِی:  وَإِذَا قِيلَ لَهُ اتَّقِ اللَّهَ أَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ بِالْإِثْمِ فَحَسْبُهُ جَهَنَّمُ (206/بقرة)

شُوندَی اِیکَن مَنَه بُو دَعوَت وَ جِهاد یوُلِیدَه:

1. – اَلله تَعالَی پَرهِیزکارلَر بِیلَن بِیرگه اِیکَنلِیگِیگه شُبهَه لَنمَه،  « وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ (بقره/194)  وَ اَلله دَن پَرهِیز قِیلِینگِیز! بِیلِینگلَرکِی، اَلله اوُزِیدَن پَرهِیز قِیلوُچِیلَر بِیلَن بِیرگدِیر. شُونِینگدِیک اَلله تَعالَی رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّمنِی زَبانلَرِیدَن اوُ کِیشِی هِجرَت قِیلَیاتگن پَیتلَرِیدَه غاردَه پَناه تاپگنلَرِیدَه اَبُو بَکر رَضِیَ الله عَنهُ گه قَرَب مَرحَمَت قِیلَدِیلَرکِی: لَا تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنَا (توبه/40) “غَمگِین بوُلمَه، شُبهَه سِیز، اَلله بِیز بِیلَن بِیرگه دِیر”.
2. عاقِبَت وَ  « إِحْدَى الْحُسْنَيَيْنِ» اَهلِی تَقوانِیکِی، مُتَّقِینلَرنِیکِی اِیکَنلِیگِیدَه شُبهَه لَنمَه، اَگر سِین تَقوا اَهلِی بوُلسَنگ صَبر اَهلِی هَم بُولگِین:  « فَاصْبِرْ إِنَّ الْعَاقِبَةَ لِلْمُتَّقِينَ‏ » (هود /49) بَس،( حَق دِینگه دَعوَت قِیلِیشدَه کافِرلَرنِینگ یِیتکَزَیاتگن آزارلَرِیگه) صَبر قِیلِینگ. اَلبَتَّه، عاقِبَت – نَتِیجَه اَلله دَن قوُرقوُچِی کِیشِیلَرنِیکِیدِیر.
3. شَرعِی دُشمَنشِناسِی وَ دُشمَنلَرنِی شَرعِی دَرَجَه لَرگه اَجرَتِیش اَساسِیدَه آشکار “آلتِیتَه لِیک کافِرلَرگه” مَخصُوصاً مُنافِقلَر توُدَه سِیگه مُناسَبَتدَه بُول،اوُزِینگنِی نَفسِینگنِی تَزکِیَه بِیلَن اَلله تَعالَی دَن مُکافاتنِی طَعمَه قِیلگِین، فَقَطگِینَه اوُنگه سُونگرَه اِیسَه اَفضَل “اوُچ اَبزارنِی” بِیرِینِی کَنَلِیدَگِی اَهلِی وَحدَت مُؤمِنلَرِینِی قُدرَتِیگه سُویَنگِین.

بُو یِیردَه بِیز تَقوا حَقِیدَه قُویِیدَگِیلَرنِی اَیتَه آلَمِیز: مُؤمِن کِیشِینِی نَفسِیدَگِی حُکم چِیقَرِیش وَ اِیختِیاط بوُلِیش، توُسقِینلِیک قِیلِیش، مُدِیرِیَت قِیلِیش حالَتلَرِینِی وُجُودگه کِیلتِیرَدِیگن فِکرلَش وَ عَقلنِی اِیشلَتِیش صِیفَتلَرِینِی نَفس اوُزِیگه آلَدِی وَ خاطِرجَمع نَفسگه اَیلَنَدِی، اِیمانِینِی یَنَدَه یُوقارِیگه کوُتَرِیب کوُچَیتِیرَدِی، مَنَه بُو حالَت وَ صِیفَتگه تَقوا، پَرهِیز دِییِیلَدِی؛ مُؤمِن کِیشِی مَنَه بُو دَرَجَه گه یِیتگن پَیتِیدَه پَرهِیزکارلَر، مُتَّقِین، تَقوادارلَر جُملَه سِیدَن حِسابلَنَدِی.

کوُرِینِیب توُرگنِیدِیک پَرهِیز قِیلِیشنِی اوُرنِی قَلبدِیر. قَلبدَگِی نَفس سِینگه قَندَی قِیلِیب اوُزِینگنِی حِمایَه قِیلِیشِینگنِی اوُرگتَدِی وَ قَلبدَگِی توُسقِینلِیک قِیلِیش کوُچِی قَنچَه لِیک کوُچلِی بُولسَه، سِیز شوُنچَه لِیک سالِم دَرَجَه دَگِی اِیماننِی قوُلگه کِیرِیتَه آلَسِیز، مَنَه بُو تَقوا نَفسِی کَسَللِیکلَرنِی، گوُناهلَرنِی قَرشِیسِیدَه حوُددِی قَلقاندِیک بِیزلَرنِی حِمایَه قِیلَدِی وَ اَلله تَعالَی نِی دَستوُرلَرِینِی بَجَرِیش وَ نَهِی قِیلِینگن نَرسَه لَردَن ، شُبهَه لَردَن اوُزاقلَشِیش اِیماننِی دَرَجَه سِینِی کوُتَرَدِی. اِیماننِی مَرکَزِی قَلبدِیر، اَلله تَعالَی اوُ حَقِیدَه مَرحَمَت قِیلَدِیکِی:     وَلَکِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْإِیمَانَ وَزَیَّنَهُ فِی قُلُوبِکُمْ وَکَرَّهَ إِلَیْکُمُ الْکُفْرَ وَالْفُسُوقَ وَالْعِصْیَانَ (حجرات/7) لِیکِن اَلله سِیزلَرگه ( اِیمانِی کامِل، تَقوا اِمتِحانِیدَن اوُتگن ذاتلَرگه) اِیماننِی سُویُوکلِی قِیلَدِی وَ اوُنِی  دِیللَرِینگِیزگه چِیرایلِی قِیلِیب کوُرسَتَدِی هَمدَه سِیزلَرنِی کُفرنِی، ( اَلله وَ پَیغَمبَرگه) اِطاعَتسِیزلِیکنِی وَ عِصیاننِی یامان کوُرسَتِیب قوُیَدِی.

شوُندَی بُولگچ تَقوانِی تَنِیب آلِیشلِیک، رُوح گه اوُشَش اِیضاح بِیرِیشدَن وَ اوُ حَقِیدَگِی سَواللَرگه جَواب بِیرِیلِیشِیدَن عاجِز قالِینَدِیگن نَرسَه گه اوُحشَمَیدِی. نِهایَتدَه ساددَه نَرسَه تَقوا اوُزِینگنِی اِیچکِی وَ تَشقِی یامان نَرسَه لَردَن حِفظ قِیلِیش مَعناسِیدَه دِیر. مَنَه بُو یامان نَرسَه لَرگه رَسُول الله صلی الله علیه وسلم قوُیِیدَگِی رِوایَتدَه اِیشارَه قِیلِیب مَرحَمَت قِیلَدِیلَرکِی:

«لا تَحاسَدُوا، ولا تَناجَشُوا، ولا تَباغَضُوا، ولا تَدابَرُوا، ولا يَبِعْ بَعْضُكُمْ علَى بَيْعِ بَعْضٍ، وكُونُوا عِبادَ اللهِ إخْوانًا، المُسْلِمُ أخُو المُسْلِمِ، لا يَظْلِمُهُ ولا يَخْذُلُهُ، ولا يَحْقِرُهُ، التَّقْوَى هاهُنا – ويُشِيرُ إلى صَدْرِهِ ثَلاثَ مَرَّاتٍ- بحَسْبِ امْرِئٍ مِنَ الشَّرِّ أنْ يَحْقِرَ أخاهُ المُسْلِمَ، كُلُّ المُسْلِمِ علَى المُسْلِمِ حَرامٌ، دَمُهُ، ومالُهُ، وعِرْضُهُ» ^[12]  بِیر- بِیرِینگِیزگه حَسَد قِیلمَنگِیز وَ بِیر-بِیرِینگِیزنِی اَلدَمَنگِیز وَ بَیر- بِیرِینگِیزگه کِینَه قِیلمَنگِیز وَ بِیر- بِیرِینگِیزدَن عَرَضلَمَنگِیز، بَعضِینگِیز باشقَه بَعضِیلَرِینگِیزنِی مُعامَلَه سِینِی اوُستِیگه مُعامَلَه قِیلمَنگِیز. بِرادَر بوُلگن حالدَه اَلله نِی بَندَه لَرِیدَن بوُلِینگِیز، مُسُلمان مُسُلماننِی بِرادَرِیدِیر، اوُنگه ظُلم قِیلمَیدِی، اوُنِی یالغِیز تَنها تَشلَب قوُیمَیدِی، اوُنگه یالغان گپِیرمَیدِی وَ اوُنِی حَقِیر سَنَمَیدِی. تَقوا اوُنِی کوُکرَگِیدَه دِیر- مُسُلمان بِرادَرِینِی حَقِیر سَنَشِینِی اوُزِی شَخصگه کِفایَه قِیلَدِیگن یامانلِیکدِیر، مُسُلمان کِیشِینِی قانِی، مالِی، آبرُوسِی مُسُلمانگه حَرامدِیر.

حاضِر اَگر رُحصَت بِیرسَنگِیزلَر رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّمنِی صَحابَه لَرِی تَقوا حَقِیدَه بِیز بِیرگن اِیضاحلَرنِی تَصوِیرلَب بِیرِیشَدِی: تَقوا نِیمَه دِیگنِی؟ اُبَی اَیتَدِیکِی: شوُ پَیتگچَه تِکانگه توُلَه یُولدَن یُورِیشِینگگه توُغرِی کِیلگنمِی؟ حَه، دِیب جَواب بِیردِی. اُبَی اَیتدِیکِی: قَندَی قِیلِیب اوُتگنسَن؟ عُمَر اَیتدِی: تِکانلَر مِینگه ضَرَر یِیتکَزِیشِیدَن قوُرقِیب لِباسلَرِیمنِی جَملَب اِیختِیاط بوُلِیب اوُتگنمَن، قَدَم قوُیماقچِی بوُلگنِیمدَه هَم دِققَت بِیلَن قَرَب سُونگرَه قَدَم باسَردِیم. اُبَی اَیتدِیکِی: تَقوا مَنَه شوُدِیر……[13] 

تَقوا یَعنِی: اِنساننِی قَلبِیدَگِی قُدرَت، دَرک، فَهم بُولِیب اوُنِی واسِیطَه سِیدَه اوُزِینِی حِمایَه قِیلَه آلَدِی، مُؤمِن شَخص اوُزِینِی وَ گوُناهلَرنِی اوُرتَسِیگه توُسِیق، مانِع قوُیَه دِی وَ بُو تَقوا مُؤمِننِی اَلله نِی دَستوُرلَرِینِی بَجَرِیشگه اوُندَیدِی وَ حَراملَردَن اوُزاقلَشتِیرَدِی.

باشقَه چَه تِیل بِیلَن اَیتگندَه، تَقوا مُسُلمان اِنسان اوُنِی واسِیطَه سِیدَه اوُزِینِی سوُزلَرِیدَه، اِیشلَرِیدَه، رَفتارلَرِیدَه گوُناهگه وَ اَلله گه عاصِی بُولِیشگه تَشلَی آلمَیدِیگن قُدرَتگه اِیگه بوُلَدِی.

تَقوا اِنساننِی نَفسِیدَگِی بِیر قُدرَت، کوُچ بوُلِیب اِنسان قوُرقَه دِیگن نَرسَه لَردَن اوُنِی حِمایَه قِیلَدِی. یَعنِی مُؤمِنگه عَیب آلِیب کِیلَدِیگن یاکِی مُؤمِن عَذابلَنَدِیگن نَرسَه لَرنِی هَمَّه سِینِی اوُندَن اوُزاقلَشتِیرَدِی.

مِثال طَرِیقَه سِیدَه اَیتَدِیگن بوُلسَک، بَعضِی جایلَردَه دُنیا وَ عَیاللَر حَقِیدَه پَرهِیز وَ تَقوا قِیلِینگلَر، دِییِیلگن، بُو نِیمَه دِیگنِی؟ اَبُو سَعِید خُدرِی رَضِیَ اَلله عَنهُ دَن رِوایَت قِیلِنَدِیکِی: پَیغَمبَرِیمِیز صَلی الله عَلَیهِ وَسَلَّم مَرحَمَت قِیلَدِیلَرکِی:   « إنَّ الدُّنْيا حُلْوَةٌ خَضِرَةٌ، وإنَّ اللَّهَ مُسْتَخْلِفُكُمْ فِيهَا. فينْظُر كَيْفَ تَعْمَلُون. فَاتَّقُوا الدُّنْيَا وَاتَّقُوا النِّسَاءَ. فَإِنَّ أَوَّلَ فِتْنَةِ بَنِي إِسْرَائِيلَ كَانَتْ فِي النِّسَاءِ » [14] اَلبَتَّه دُنیا شِیرِین وَ کوُم- کوُکدِیر. اَلله تَعالَی سِیزلَرنِی اوُندَه اوُرنَشتِیرِیب قوُیگن. اوُ ذات سِیزلَرنِی قَندَی عَمَل قِیلِیشِینگِیزنِی کوُرماقچِی. شُوندَی اِیکَن دُنیادَه وَ عَیاللَردَه پَرهِیز قِیلِینگلَر. چُونکِی بَنِی اِسرائِلنِینگ بِیرِینچِی اِمتِحانِی عَیاللَر حَقِیدَه بُولگن.

مَنَه بُو یِیردَگِی “دُنیادَن وَ عَیاللَردَن پَرهِیز قِیلِینگلَر” دِییِیشلِیکدَن مَقصَد دُنیادَن وَ عَیاللَردَن چِیتلَنِیش وَ اوُزاقلَشِیش دِیگنِی اِیمَس، بَلکِی اوُندَن مَقصَد اَلله تَعالَی دُنیا وَ عَیاللَر حَقِیدَه قَندَی حُکملَر صادِر قِیلگن بوُلسَه، شُونگه مُوافِق عَمَل قِیلِیشِیمِیز لازِم. اَلله تَعالَی دُنیا حَقِیدَه یَحشِی دِیگن نَرسَه لَرنِی بِیز هَم یَحشِی دِییمِیز وَ اوُنگه عَمَل قِیلَمِیز، یامان دِیگن نَرسَه لَرِینِی هَم یامان دِییمِیز وَ اوُندَن اوُزاقلَشِیب چِیتلَنَمِیز. مَنَه بُو دُنیادَن پَرهِیز قِیلِیشدِیر.

مَنَه شُو تَرتِیبدَه عَیاللَر حَقِیدَه اَلله تَعالَی یَحشِی دِیب مَرحَمَت قِیلگن نَرسَه لَرنِی بِیز هَم یَحشِی دِییمِیز وَ اوُلَرگه عَمَل قِیلَمِیز، یامان دِیب مَرحَمَت قِیلگن نَرسَه لَرنِی بِیز هَم یامان دِییمِیز وَ اوُزاقلَشِیب چِیتلَنَمِیز، مَثَلاً اَلله تَعالی نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرگه اِطاعَت قِیلمَسلِیککَه بائِث بوُلَدِیگن عَیاللَرگه اِطاعَت قِیلِیش یا نامَحرَملَرگه ضَرُورَتسِیز قَرَش، نامَحرَم بِیلَن ضَرُورَتسِیز صُحبَتلَشِیش، نامَحرَم بِیلَن حَقِیقِی یا مَجازِی حالَتدَه یالغِیز قالِیش، نامَحرَمگه قوُل بِیرِیش یا اوُنِی اوُشلَش یاکِی اَخلاقِی وَ جِنسِی فَسادلَرگه بائِث بوُلَدِیگن باشقَه حَراملَردَن چِیتلَنِیشِیمِیز وَ اوُزِیمِیزنِی عَیاللَر بارَسِیدَگِی حَلاللَر بِیلَن مُخافِظت قِیلِیشِیمِیزدِیر. مَنَه بُو عَیاللَردَن پَرهِیز قِیلِیش دِیگنِی بُولَدِی. نَفسدَه وُجُودگه کِیلگن وَ عَیاللَر تامانِیدَن اِیرکَک کِیشِیگه ضَرَر یِیتِیشِیگه یُول قوُیمَیدِیگن کوُچگه تَقوا دِییِیلَدِی. اَلبَتَّه نَفسدَه وُجُودگه کِیلِیب اِیرکَکلَر تامانِیدَن عَیاللَرگه ضَرَر یِیتِیشِیگه یوُل قوُیمَیدِیگن کوُچگه هَم تَقوا دِییِیلَدِی. چُونکِی بُو یِیردَه اِیرکَک کِیشِینِی مَسئُولِیَتِی آغِیرراق بوُلگنلِیگِی بائِث فَقَط اِیرکَک کِیشِینِی اِسمِی کِیلتِیرِیلگن، بوُلمَسَم تَقوا عُمُومِی صُورَتدَه نَفسگه تِیگِیشلِیدِیر، عَیال هَم اِیرکَک کِیشِیگه اوُحشَش نَفسگه وَ اوُزِیگه خاص مَسئُولِیَتلَرگه اِیگه دِیر.

کوُندَه لِیک اِیشلَردَه هَم مَثَلاً فَلانچِینِی طَعامدَن پَرهِیزِی بار، دِییِیشَدِی. بُو یِیردَگِی طَعامدَگِی پَرهِیز هَم طَعامدَن چِیتلَنِیش مَعناسِیدَه اِیمَس، بَلکِی بُو شَخص بَعضِی طَعاملَرنِی اِستِعمال قِیلِیب بَعضِیلَرِیدَن چِیتلَنِیشِی کِیرَک دِیگنِیدِیر. اِیندِی مَنَه بُو شَخص اوُزِینِی پَرهِیزِیدَه قَنچَه لِیک کوُپ حَرَکَت قِیلسَه، شوُنچَه لِیک اَهلِی تَقوا بُولَدِی وَ جِسمِیدَگِی سَلامَتلِیککَه هَم یَقِینراق بُولَدِی. مَنَه بُو یِیردَه هَم نَفسدَه وُجُودگه کِیلِیب آذِیق – آوقَتلَر تامانِیدَن جِسمگه ضَرَر یِیتِیشِیگه یُول قوُیمَیدِیگن کوُچگه تَقوا دِییِیلَدِی.

 یاکِی فَلانچِینِی حَرَکَتدَه پَرهِیزِی بار، دِییِیشَدِی. بُو هَم هَمِیشَه حَرَکَتسِیز اوُتِیرِیش کِیرَک، دِیگنِی اِیمَس،بَلکِی داکتار اوُنگه فَلان حَرَکَتلَرنِی بَجَرمَسلِیککَه بُویُورگن وَ اوُنِی قِیلمَسلِیگِی کِیرَک. بُو شَخص اوُزِیگه یامان دِییِیلگن حَرَکَتدَن اوُزاقلَشسَه  اوُ هَم اَهلِی تَقوا حِسابلَنَدِی وَ جِسمِینِی سَلامَتلِیگِی هَم کُوچَه یَدِی. بُو یِیردَه  هَم نَفسدَه وُجُودگه کِیلِیب شَخصگه مَنَه بُو حَرَکَتلَرنِی قِیلِیشگه رُحصَت بِیرمَیدِیگن کوُچگه تَقوا دِییِیلَدِی.

 دِیمَک طَعامدَن پَرهِیز قِیلِیش دِیگنِی هَمَّه آذِیق – آوقَتلَرنِی یِیمَسلِیگِی کِیرَک دِیگنِی اِیمَس، بَلکِی اوُنگه قَیسِی طَعامنِی یِییِیشِی وَ قَیسِینِیسِینِی یِیمَسلِیگِی مُشَخَّص قِیلِینگن بُولَدِی.

اِیندِی فَلانچِینِینگ حَرَکَتلَردَه پَرهِیزِی بار دِیگنِی هَم عُمُوماً حَرَکَت قِیلمَسلِیگِی کِیرَک، دِیگن مَعنادَه اِیمَس، اوُنگه هَم قَیسِی حَرَکَتلَرنِی قِیلِیشِی وَ قَیسِینِیسِینِی قِیلمَسلِیگِی تَعیِین قِیلِینگن بُولَدِی.

اَلله دَن پَرهِیز قِیلِیش کِیرَک، دِیگنِی هَم اَلله بَجَرِیشگه بوُیُورگن اِیشلَرنِی بَجَرِیشِینگ لازِم بُولَدِی وَ هِیچ کِیمگه هَم قوُلاق سالمَیسَن، نِیمَه اوُچُون؟ چوُنکیِ اِلله تَعالی مَرحَمَت قِیلَدِیکِی:

    «وَإِیَّایَ فَاتَّقُونِ» (بقره/41)  وَ فَقَط مِیندَن پَرهِیز قِیلِینگلَر؛ بُو یِیردَه اَلله تَعالی قَیسِی اِیشنِی قِیلِیشگه بُویُورگن بُولسَه قِیلَسَن وَ قَیسِینِیسِیدَن مَنع قِیلگن بوُلسَه قِیلمَیسَن، مَخلوُقاتلَرنِی هِیچ قَیسِینِیسِیگه قوُلاق سالمَیسَن. مَنَه بُو اَلله دَن پَرهِیز قِیلِیشدِیر.

مَنَه بُو اِیشلَردَه قَنچَه لِیک کوُپراق حَرَکَت قِیلسَنگ دُنیا وَ آخِیرَتِینگدَه هَم شوُنچَه لِیک مُوَفَّقِیَتگه اِیرِیشَسَن. شُو سَبَبلِی هَم اَلله تَعالی آچِیق- آیدِین بَیان قِیلَدِیکِی:  « وَإِنْ تُؤْمِنُوا وَتَتَّقُوا فَلَكُمْ أَجْرٌ عَظِيمٌ » (ال عمران /179) “اَگر اِیمان کِیلتِیرِیب پَرهِیز قِیلسَنگِیزلَر، بُویُوک مُکافاتگه اِیریشَسِیزلَر.”

مُتَّقِین کِیشِیلَرنِی بُو دُنیادَگِی مُکافاتِی شوُکِی:   «وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَىٰ آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَیْهِم بَرَکَاتٍ مِّنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ…»(اعراف ۹۶)؛ “اَگر اوُ قِیشلاقلَرنِینگ (جاینِینگ) اَهلِی اِیمان کِیلتِیرِیب، تَقوادار بوُلگنلَرِیدَه اِیدِی، اَلبَتَّه بِیز اوُلَرگه آسمانوُ یِیردَن بَرَکات (دَروازَه لَرِینِی) آچِیب قوُیگن بوُلوُر اِیدِیک…..”

مُتَّقِین کِیشِیلَرنِی قِیامَتِی حَقِیدَه هَم مَرحَمَت قِیلَدِیکِی:  « ‏وَلَأَجْرُ الْآخِرَةِ خَيْرٌ لِلَّذِينَ آمَنُوا وَكَانُوا يَتَّقُونَ‏ » (یوسف /57) اَلبَتَّه، اِیمان کِیلتِیرگن وَ تَقوا اِیگه لَرِی بوُلگن ذاتلَر اوُچُون آخِیرَتدَگِی اَجر- مُکافات یَنَدَه یَحشِیراق بوُلوُر.   إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی جَنَّاتٍ وَنَهَرٍ (قمر/54) اَلبَتَّه تَقوادار ذاتلَر جَنَّتلَردَه وَ دَریالَر (اوُستِی) دَه بُولوُرلَر.

شُوندَی بوُلگچ بَعضِیلَرگه اوُحشَب “تَقوا”نِی شَرعِی مَفهُومِینِی مُرَکَّبلَشتِیرِیب تَشلَمَسلِیک کِیرَک، شُوندَی هَم باشقَه ساددَه مَفهُوملَرنِی هَم مُرَکَّب وَ قوُلگه کِیرِیتِیب بوُلمَیدِیگن قِیلِیب بُولِیشگن. قَنچَه لِیک اَلله نِی شَرِیعَتِیگه تابِع بوُلسَنگ وَ باطِینِینگ وَ ظاهِیرِینگنِی غَیرِی شَرعِی اِیشلَردَن مُخافِظَت قِیلسَنگ، اَنَه اوُشَنچَه اَهلِی تَقوا حِسابلَنَسَن، مَنَه بُو اِیشلَرنِی قوُماندانلِیگِینِی زِمَّه سِیگه آلگن وَ کوُپراق تَقوانِی وُجُودگه کِیلتِیرَدِیگن مَرکَز سِینِی نَفسِینگدِیر، اوُ کوُکرَگِینگدَگِی قَلبدَه جایلَشگن، رَسُول الله صلی الله علیه وسلم کوُکرَکلَرِیگه اوُچ مَرتَه  اِیشارَه قِیلِیب مَرحَمَت قِیلدِیلَرکِی: «التَّقْوَى هاهُنا» اَلله دَن پَرهِیز قِیلِیب تَقوا قِیلِیش قَندَی قِیلِیب کامِل بوُلَدِی؟

اَلله نِی حَلاللَر حَقِیدَگِی دَستوُرلَرِینِی رِعایَه قِیلِیش وَ بَجَرِیش، حَرام نَرسَه لَردَن پَرهِیز قِیلِیش، سُنَّت وَ نَفللَرنِی بَجَرِیش، اِصطِلاح بِیلَن اَیتگندَه مُتَشابِهات بُولگن اِیشلَردَن اوُزاقلَشِیب چِیتلَنِیش بِیلَن عَمَلگه آشَدِی.

بُو یِیردَه مُتَشابِهات نَرسَه لَردَن مَنضُور حَرام یا حَلال اِیکَنِینِی بِیز بِیلمَیدِیگن نَرسَه لَردِیر. تَقوالِی مُؤمِن کِیشِی بوُندَی واضِیعَتگه توُشِیب قالگنِیدَه بُوندَی اِیشلَرنِی بَجَرمَیدِی، اِیختِیاط بِیلَن فِکرلَیدِی، بُو نَرسَه نِی مَسَلَه سِی آشکار بُولگوُنِیگه قَدَر مَنَه بُو نَرسَه لَردَن اوُزاقلَشِیب چِیتلَنِیب توُرَدِی.

مَنَه بُوندَی شُبهَه لَرگه دُوچ کِیلگندَه اوُنِی قِیلمَسدَن اوُنگه قَرشِی توُرگن کِیشِیلَرگه بَعضِی اوُلامالَر وَرَع عُنوانِینِی بِیرِیشگن، اَبُو عَبدُ الرَّحمان زاهِد اَیتَدِیکِی: “اَگر بِیر بَندَه اَهلِی وَرَع بولسَه، اوُنِی شُبهَه گه سالگن نَرسَه نِی تَشلَب کِیتَدِی وَ شُبهَه لَنتِیرمَیدِیگن نَرسَه گه چَنگ سالَدِی.”  [15]

رسول الله صلی الله علیه وسلم مَرحَمَت قِیلَدِیلَرکِی: « إِنَّ الْحَلَالَ بَيِّنٌ، والْحَرَامَ بَيِّنٌ، وبَيْنَهُمَا مُشْتَبِهَاتٌ لَا يَعْلَمُهُنَّ كَثِيرٌ مِنَ النَّاسِ، فَمَنِ اتَّقَى الشُّبُهَاتِ فَقَدِ اسْتَبْرَأَ لِدِينِهِ وعِرْضِهِ، ومَنْ وقَعَ فِي الشُّبُهَاتِ وقَعَ فِي الْحَرَامِ، كَالرَّاعِي يَرْعَى حَوْلَ الْحِمَى، يُوشِكُ أَنْ يَقَعَ فِيهِ، أَلَا وإِنَّ لِكُلِّ مَلِكٍ حِمًى، أَلَا وإِنَّ حِمَى اللَّهِ مَحَارِمُهُ، أَلَا وإِنَّ فِي الْجَسَدِ مُضْغَةً إِذَا صَلَحَتْ صَلَحَ الْجَسَدُ كُلُّهُ، وإِذَا فَسَدَتْ فَسَدَ الْجَسَدُ كُلُّهُ، أَلَا وهِيَ الْقَلْبُ»”[16]  “حَلال آشکار وَ رَوشَندِیر وَحَرام هَم آشکار وَ رَوشَندِیر وَ حَلال وَ حَرامنِی آرَسِیدَه جُودَه کوُپ آدَملَر اوُنِی حُکمِینِی ( حَلال یا حَرام اِیکَنِینِی) بِیلمَیدِیگن مُتَشابِهات بوُلگن اِیشلَر هَم بار. شُبهَه لِی نَرسَه لَردَن پَرهِیز قِیلگن کِیشِی دِینِینِی اوُزِینِی شَرَفِینِی اِیختِیاط قِیلِیبدِی، شُبهَه لِی نَرسَه لَرگه اَرَلَشِیب قالگن کِیشِی ( اوُزِی بِیلمَگن) حالدَه یَقِینِیدَه قوُیلَرِینِی اوُتلَتِیب یُورگن چوُپانگه اوُحشَیدِی، اوُنِی قوُیلَرِی مَنَه بُو مِنطَقَه گه کِیرِیب کِیتِیشِی مُومکِین. شُونِی یَحشِی بِیلِینگلَرکِی هَر بِیر پادشاهنِی هَم تَقِیقلَنگن مِنطَقَه سِی مَوجُود، اَلله نِی تَقِیقلَب قوُیگن مِنطَقَه سِی حَرام قِیلگن نَرسَه لَرِیدِیر. آگاه بوُلِینگِیزکِیم اِنساننِی جِسمِیدَه بِیر بُولَک گوُشت بار، اَگر اوُ یَحشِی وَ صالِح بُولسَه جِسمنِی هَمَّه سِی صالِح بوُلَدِی وَ اَگر اوُ فاسِد بوُلسَه، جِسمنِی هَمَّه سِی فاسِد بوُلَدِی، آگاه بُولِینگلَر مَنَه بُو بِیر بُولَک گوُشت ( قَلب) دِیر.”

بُو یِیردَه یَنَه شُونِی اَیتَه آلَمِیزکِی:

1. اَلله تَعالَی بَشَرنِی عِبادَت اوُچُون یَرَتگندِیر:    « وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ » (زاریات / ۵۶) مِین اِنسان وَ جِیننِی فَقَط اوُزِیمگه گِینَه عِبادَت قِیلِیشلَرِی اوُچُون یَرَتدِیم. عِبادَت هَم یَعنِی: اَلله تَعالَی راضِی بوُلَدِیگن باطِنِی وَ ظاهِرِی نَرسَه لَرنِی هَمَّه سِی، اِعتِقاددَگِی عِبادَتلَرگه اوُحشَش ( اَلله گه، مَلائِکَه لَرگه، کِتابلَرِیگه، قُرآنگه، اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرگه، قِیامَت کوُنِیگه ، قَضا وَ قَدَرگه اِیمان کِیلتِیرِیشگه) قَلبگه آئِد ( قوُرقوُ، اوُمِید، خَواطِرلَنِیش، وَلاء، بوُغض،کِینَه وَ ……) زَبانگه آئِد ( دُعا، دَعوَت، تَسبِیح اَیتِیش وَ…..) بَدَنگه آئِد ( نَماز، جِهاد، رُوزَه، اِیش قِیلِیش، حَج وَ …….) مالگه آئِد (زَکات، اِنفاق وَ……) : عُبُودِیَت هَم یَعنِی: بَرچَه عَقِیدَه گه، قَلبگه، زَبانگه، اِیشلَرگه، مالگه آئِد اِیشلَردَه اَلله گه سُوزسِیز، شَرطسِیز اِطاعَت قِیلِیشدِیر، مَنَه بُو باطِنِی وَ ظاهِرِی زَمِینَه دَه هِیچ قَیسِی مَخلوُقاتنِی اَلله گه شِیرِیک قِیلمَسلِیک. یَعنِی:   قُلْ إِنَّ صَلاَتِی وَنُسُکِی وَمَحْیَایَ وَمَمَاتِی لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ ‏* لاَ شَرِیکَ لَهُ وَبِذَلِکَ أُمِرْتُ وَأَنَاْ أَوَّلُ الْمُسْلِمِینَ ‏(انعام/162-163)  اَیتِینگ ( اِی مُحَمَّد): “اَلبَتَّه، نَمازِیم، عِبادَتلَرِیم، حَیاتوُ مَماتِیم بُوتوُن عالَملَرنِینگ پَروَردِیگارِی بوُلمِیش اَلله اوُچُوندِیر. اوُ زاتنِینگ بِرانتَه شِیرِیگِی یوُقدِیر. مَنَه شوُنگه ( یَعنِی یَگانَه اَلله گه اِخلاص- عِبادَت قِیلِیشگه) بُویُورِیلگنمَن. وَ مِین بوُیِینسُونگوُچِیلَرنِینگ اَوَّلِی- پِیش قَدَمِیمَن.”
2. عِبادَتلَرنِی تَقواگه یِیتِیش اوُچُون اَبزار قِیلِیب قوُیدِی:  « ياأَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ وَالَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ» (بقره /۲۱) اِی اِنسانلَر، سِیزلَرنِی وَ سِیزلَردَن اِیلگرِی اوُتگنلَرنِی تَقوا اِیگه لَرِی بوُلِیشِینگِیز اوُچُون یَرَتگن پَروَردِیگارِینگِیزگه عِبادَت قِیلِینگِیز.
3. آخِیرِیدَه اِیسَه مَنَه شوُ تَقوانِی نَجات تاپِیش اوُچُون سَبَب قِیلِیب قوُیدِی: « وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ» (آل عمران/200) وَ اَلله دَن قوُرقِینگِیزکِیم، ( شوُندَه) نَجات تاپگیسِیزلَر!

اِیندِی اَگر مُؤمِن کِیشِینِی تَقواسِی بوُلمَسَه چِی؟ یاکِی باشقَه زَبان بِیلَن اَیتگندَه: اَگر کِیشِی طَعامدَگِی پَرهِیزِیگه رِعایَه قِیلمَسَه نِیمَه بوُلَدِی؟ یاکِی اَگر شَخص حَرَکَتلَردَگِی پَرهِیزِیگه رِعایَه قِیلمَسَه نِیمَه بُولَدِی؟ یاکِی کِیشِی دُنیادَن پَرهِیز قِیلمَسَه چِی؟ یاکِی بِیر کِیشِی عَیاللَردَن پَرهِیز قِیلمَسَه نِیمَه بوُلَدِی؟ یاکِی اِیرکَکلَردَن پَرهِیز قِیلمَگن شَخصچِی، عاقِبَت نِیمَه بُولَدِی؟

اَلله تَعالَی عُمُومِی صُورَتدَه مَرحَمَت قِیلَدِیکِی:

  وَقُلِ الْحَقُّ مِنْ رَبِّكُمْ فَمَنْ شَاءَ فَلْيُؤْمِنْ وَمَنْ شَاءَ فَلْيَكْفُرْ، إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلظَّالِمِينَ نَارًا أَحَاطَ بِهِمْ سُرَادِقُهَا وَإِنْ يَسْتَغِيثُوا يُغَاثُوا بِمَاءٍ كَالْمُهْلِ يَشْوِي الْوُجُوهَ بِئْسَ الشَّرَابُ وَسَاءَتْ مُرْتَفَقًا (کهف/۲۹) اَیتِینگ: “(بُو قُرآن) پَروَردِیگارِینگِیز تامانِیدَن (کِیلگن) حَقِیقَتدِیر. بَس، هاحلَگن کِیشِی اِیمان کِیلتِیرسِین، هاحلَگن کِیمسَه کافِر بُولسِین.“ اَنِیقکِی، بِیز ظالِم- کافِرلَر اوُچُون اَلَنگَلَرِی دوُزَخلَرنِی اوُرَب- چِیرمَب آلَدِیگن دُوزَخنِی تَیّارلَب قوُیگندِیرمِیز. اَگر اوُلَر (تَشنَه لِیک شِددَتِیگه چِیدَه مَی) سُو سُورَسَه لَر، اِیرِیتِیلگن (داغلَنگن) یاغ کَبِی یوُزلَرنِی کوُیدِیرگوُوچِی سُو بِیرِیلوُر. نَقَدَر یامان اِیچِیملِیک اوُ، نَقَدَر یامان جای اوُ!   

‏إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ إِنَّا لَا نُضِيعُ أَجْرَ مَنْ أَحْسَنَ عَمَلًا (کهف/۳۰) اِیمان کِیلتِیرگن وَ یَحشِی عَمَل قِیلگن کِیشِیلَرنِینگ اَجر- مُکافاتِینِی ضایِع قِیلمَسمِیز.

أُولَئِكَ لَهُمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهِمُ الْأَنْهَارُ يُحَلَّوْنَ فِيهَا مِنْ أَسَاوِرَ مِنْ ذَهَبٍ وَيَلْبَسُونَ ثِيَابًا خُضْرًا مِنْ سُنْدُسٍ وَإِسْتَبْرَقٍ مُتَّكِئِينَ فِيهَا عَلَى الْأَرَائِكِ نِعْمَ الثَّوَابُ وَحَسُنَتْ مُرْتَفَقًا ﴿کهف/۳۱﴾  اوُلَر آستلَرِیدَن دَریالَر آقِیب توُرَدِیگن اَبَدِی جَنَّتلَر بار بوُلِیب، اوُلَر اوُ جایدَه آلتِیندَن بُولگن بِیلَگ اوُزُوگلَر بِیلَن بِیزَه نوُرلَر وَ اِیپَک- شایِیلَردَن بوُلگن یَشنَب توُرُوچِی لِباسلَر کِییِیب سُورِیلَردَه یَستَنِیب اوُتِیروُرلَر. نَقَدَر یَحشِی مُکافات اوُ، نَقَدَر گوُزَل جای اوُ!

بُو یِیردَه آچِیق – آیدِین کوُرِینِیب توُرگنِیدِیک اَلله تَعالی فَلان اِیشنِی قِیلمَسلِیگِیمِیزنِی یاکِی فَلان اِیشنِی قِیلِیشِیمِیز لازِملِیگِینِی اَمر قِیلیَپتِی، اِنسان اوُرتَدَه قِیلِیش یا قِیلمَسلِیک بُویِیچَه مُختاردِیر، اَمّا اَگر اوُنِی دَستوُرلَرِینِی قِیلگن کِیشِی مُکافاتِینِی آلَدِی وَ اَگر دَستوُرنِی بَجَرمَسَه اوُزِیگه، جَمِیعَتگه، اَلله حَققِیگه نِسبَتاً بِیر ظالِم صِیفَتِیدَه جَزالَنَدِی. یَعنِی حَق مَنَه بُو اَگر هاحلَسَنگ اوُنِی قَبُول قِیل هاحلَمَسَنگ قَبُول قِیلمَه، دِییدِیگن نَرسَه اِیمَس. بُو دُنیادَه اَگر اِسلامنِی قَبوُل قِیلمَسدَن اوُزِینگنِی “آلتِیتَه لِیک کافِرلَرنِی” صَفِیگه قوُشگن بوُلسَنگ، اَلله تَعالی کافِرلَرنِی مَنَه بُو دَستَه سِی اوُچُون تَیّارلَب قوُیگن قانوُنلَر سِینِی کوُتَدِی وَ سِین اوُلَرنِی آرَسِیدَه بوُلَسَن، هَمدَه قِیامَتدَه هَم جایِینگ جَهَنَّمدَه بُولَدِی.

مُسُلمانلَرنِی هَم حُوددِی شوُندَی حالَت کوُتَدِی. اَلله تَعالَی مَرحَمَت قِیلَدِیکِی مَنَه بُو حَقدِیر، اوُنگه عَمَل قِیل وَ مَنَه بُو باطِل وَ حَرام اوُندَن چِیتلَن،اَگر بُو دَستوُلَرنِی بَجَرمَیدِیگن بُولسَنگ دُنیا وَ آخِیرَتدَه اوُنِی عاقِبَتِینِی هَم تاتَه سَن. شُوندَی بُولگچ عِبادَتلَرنِی بَجَرِیش عُمُومِی مَعنادَه قوُرقوُو وَ اوُمِید بِیلَن عَمَلگه آشِیرِیلَدِی:

«وَیَرْجُونَ رَحْمَتَهُ وَیَخَافُونَ عَذَابَهُ» (اسراء/ ٥٧) اوُ ذاتنِینگ رَحمَت – مَرحَمَتِیدَن اوُمِیدوار بوُلوُرلَر، عَذابِیدَن قوُرقوُرلَر.

آچِیق- آیدِین کوُرِینِیب توُرگنِیدِیک اَلله دَن پَرهِیز قِیلِیش بِیر نَوع اِیختِیاط، خوُشیارلِیکنِی قوُرقوُو بِیلَن قوُشِیلگن کوُرِینِیشِیدَه بوُلَدِی. یَعنِی اَگر بَجَرمَسَنگ یاکِی حَتَّی بَجَرگن بوُلسَنگ هَم بَعضِی دَلِیللَرگه کوُرَه قَبوُل قِیلِینمَگن بوُلسَه، اَلبَتَّه جَزالَنَسَن. حوُددِی شوُنگه اوُحشَش طَعامدَن پَرهِیز قِیلِیش هَم بِیر نَوع قوُرقوُونِی هَمراهلِیگِیدَه بُولَدِی،اَگر بُو پَرهِیزگه رِعایَه قِیلگن بُولسَنگ یاکِی ناقِص صُورَتدَه رِعایَه قِیلسَنگ ،اوُنِی تَأثِیرِی بوُلمَیدِی یاکِی کَم تَأثِیر قِیلَدِی، اوُنِی هَم عاقِبَتِینِی جِسمِینگدَه کوُرَسَن.

عَرَب تِیلِیدَه بِیر مِثال بار:   الْكَيِّسُ مَنْ دَانَ نَفْسَهُ وَعَمِلَ لِمَا بَعْدَ الْمَوْتِ وَالْعَاجِزُ مَنْ أَتْبَعَ نَفْسَهُ هَوَاهَا وَتَمَنَّى عَلَى اللَّهِ الأماني . اوُزِینِی حِساب- کِتاب قِیلَدِیگن کِیمسَه عَقللِی وَ زِیرکدِیر، اوُ اوُزِینِی اوُلِیمِیدَن کِییِینگِی ( آخِیرَتِی اوُچُون) عَمَل قِیلَدِی؛ ناتَوان وَ عاجِز کِیشِی اِیسَه اوُزِینِی هَوایِی نَفسِی، اِیستَکلَرِیگه اِیرگشَدِی وَ اَلله دَن نااوُرِین، بِی اَساس آرزُو- اوُمِیدلَر قِیلَدِی.

بُو یِیردَه نَفس تَقِیقلَگن حَرام بُولگن اِیشلَرنِی قِیلَدِی وَ غَیرِی شَرعِی اِیستَک – هاحِیشلَرگه اِیرگشَدِی، اَمّا شوُنگه قَرَمَسدَن جَنَّتگه کِیرِیشنِی آرزُو قِیلَدِی، مَنَه بُو دُنیا وَ قِیامَتدَگِی مَغلوُبِیَتنِی نِشانَه سِیدِیر – اَلله سَقلَسِین – اَگر جَنَّتنِی هاحلَسَنگ اوُنگه یِیتِیش اوُچُون عَمَل قِیل، اَگر جَهَنَّمدَن نَجات تاپِیشنِی اِیستَسَنگ اوُندَن اوُزاقلَشَدِیگن عَمَللَرنِی قِیل، مَنَه بوُلَرنِی هَمَّه سِینِی سَبَبِی سِینِی اوُزِینگنِی قوُلِینگدَه، بُو سَبَبلَردَن فایدَلَنِیشگه حَققِینگ بار، بُو یوُلنِی باسِیب اوُتِیشدَه اَلله تَعالی تامانِیدَن یاردَم، حِمایَه بار:

فَأَمَّا مَنْ أَعْطَى وَاتَّقَى*وَصَدَّقَ بِالْحُسْنَى*فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْيُسْرَى*وَأَمَّا مَنْ بَخِلَ وَاسْتَغْنَى*وَكَذَّبَ بِالْحُسْنَى* فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْعُسْرَى. وَمَا یُغْنِی عَنْهُ مَالُهُ إِذَا تَرَدَّى ‏ (لیل/ 5-11) اَنَه اِیندِی کِیم ( اوُز مال – دَولَتِیدَن کَمبَغَل – بِیچارَه لَرگه بِیرِیلِیشِی لازِم بُولگن زَکات وَ باشقَه صَدَقاتلَرنِی) عَطا اِیتسَه وَ ( اَلله ) دَن قوُرقسَه، ** هَمدَه گوُزَل عاقِبَتنِی ( یَعنِی جَنَّت بار اِیکَنِینِی) تَصدِیق اِیتسَه،** بَس بِیز اوُنِی آسان یوُلگه مُیَسَّر قِیلوُرمِیز. ** اِیندِی کِیم ( اَلله یُولِیدَه خَیر- صَحاوَت کوُرسَتِیشدَن ) بَحِیللِیک قِیلسَه وَ ( اوُزِینِی اَلله حوُضُورِیدَگِی اَجر- مُکافاتلَردَن) بِیحاجَت بِیلسَه،** هَمدَه گوُزَل عاقِبَتنِی ( یَعنِی اَلله وَعدَه قِیلگن جَنَّتنِی) یالغان دِیسَه،** بَس، بِیز اوُنِی ( دُنیا وَ آخِیرَتدَه بَختسِیز بوُلَدِیگن) آغِیر یوُلگه “مُیَسَّر” قِیلوُرمِیز!** وَ اوُ (دُوزَخدَه) هَلاک بوُلگن وَقتِیدَه مالوُ دُنیاسِی اوُنگه فایدَه بِیرمَس!

قُرآندَه آلتِی مَرتَه تَکرارلَنگن وَ نوُح، هوُد،صالِح، لوُط، شُعَیب، اِلیاس مُشرِک قَوملَرِیدَن سُورَگن سَوالنِی بِیز اوُزِیمِیزنِی اَطرافِیمِیزدَگِی سِکوُلارلَرگه وَ اوُلَرنِی جاهِل طَرَفدارلَرِیگه تَکرارلَیمِیز: «أَلَا تَتَّقُونَ؟»  اَلله دَن قوُرقمَیسِیزلَرمِی؟ شَیطانگه قوُشِیمچَه رَوِیشدَه ” آلتِیتَه لِیک کافِرلَردَن” مَخصُوصاً سِکوُلار کافِرلَردَن وَ اوُلَرنِی سِکوُلارِیستِیک قانوُنلَرِیدَن چِیتلَنمَیسِیزلَرمِی؟

اَلبَتَّه اَلله تَعالَی اَهلِی کِتابنِی دِین فُرُوشلَرِیگه وَ اوُلَرگه اوُحشَب دِین فُرُوشلِیک قِیلَدِیگن کِیمسَه لَرگه خِطاب قِیلِیب مَرحَمَت قِیلَدِیکِی: باشقَه شَخصلَردَن اِیمَس، بَلکِی فَقَط اَلله تَعالی دَنگِینَه پَرهِیز قِیلِینَدِی: «وَلَا تَشْتَرُوا بِآيَاتِي ثَمَنًا قَلِيلًا وَإِيَّايَ فَاتَّقُونِ» (بقره/41) وَ آیَتلَرِیمنِی قِیمَتِی آزگِینَه نَرسَه لَرگه اَلمَشتِیرمَنگلَر وَ مِیندَن گِینَه اِیختِیاط بُولِینگلَر. بِیز هَم بُوتوُن جَهان سِکوُلار کافِرلَرِی یاکِی مَحَلِّی سِکوُلار اَحزابلَر وَ اوُلَرنِی جاهِل طَرَفدارلَرِی سَبَبلِی اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرنِی بَیان قِیلِیشدَه بِی پَروالِیک قِیلَیاتگن وَ اَلله دَن باشقَه هَمَّه نِی رِعایَه قِیلَیاتگن دِین فُرُوشلَر دَستَه سِیگه شوُنِی اَیتماقچِیمَنکِی: بُوتوُن جَهان سِکوُلار کافِرلَرِی وَ مَحَلِّی مُرتَد سِکوُلارِیستلَر بِیلَن هَر قَندَی اِیشدَه هَمکارلِیک قِیلِیش، گوُناهگه وَ تَلان – تَراجگه وَ مُسُلمانلَرگه تَجاوُز قِیلِیشدَگِی هَمکارلِیکدِیر، مَنَه بُو سِکوُلار کافِرلَر اِسلامگه  مُسُلمانلَرگه حِذمَت قِیلِیش اوُچُون بِیزلَرنِی دِیارلَرِیمِیزنِی اِیشغال قِیلِیشمَگنِینِی یَحشِی بِیلَمِیز،  اِسلام وَ مُسُلمانلَرگه حِذمَت قِیلِیش اوُچُون بِیزلَرنِی عَیاللَرِیمِیزنِی، اِیرکَکلَرِیمِیزنِی، یاشُو- قَرِیلَرِیمِیزنِی اوُلدِیرِیشمَیَپگن، اِسلامگه وَ مُسُلمانلَرگه حِذمَت قِیلِیش اوُچُون بِیزلَرنِی ماددِی مَنبَعلَرِیمِیزنِی اوُغِیرلَشمَیَپگن، شُبهَه سِیز ظاهِردَه اِسلامگرا بُولِیب کوُرِینگن اوُلَرنِینگ مَحَلِّی سِکوُلار حِذمَتکارلَرِی هَم اوُزلَرِینِینگ سِکوُلار اَربابلَرِینِی مَقصَدلَرِینِی عَمَلگه آشِیرِیش اوُچُون ساتقِینلِیک قِیلِیب حِذمَت قِیلِیشیَپگن، شوُندَی بُولگچ:     وَلاَ تَعَاوَنُواْ عَلَى الإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَاتَّقُواْ اللّهَ إِنَّ اللّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ (2/ المائدة)

1. یَحشِیلِیک وَ تَقوا یُولِیدَه هَمکارلِیک قِیلِینگِیز،گوُناه وَ حَددَن آشِیش یوُلِیدَه هَمکارلِیک قِیلمَنگِیز! اَلله دَن قوُرقِینگِیز! شُبهَه سِیز اَلله نِینگ عَذابِی قَتتِیقدِیر. « وَلَا تَشْتَرُوا بِآيَاتِي ثَمَنًا قَلِيلًا وَإِيَّايَ فَاتَّقُونِ» (بقره/41)
2. وَ آیَتلَرِیمنِی قِیمَتِی آز بُولگن نَرسَه لَرگه اَلمَشتِیرمَنگلَر وَ مِیندَن گِینَه اِیختِیاط بوُلِینگلَر.

حُوپ، مَنَه بُو مَرحَلَه دَه قوُیِیدَگِی سَواللَرگه جَواب بِیرِیشِیمِیز کِیرَک: بِیزلَر مُسُلمانلَر بِیلَن بِیر آز صُحبَتلَشگچ وَ اوُلَرنِی تَنِیب آلگچ، بِیز مُسُلمانلَرنِی آرَسِیدَگِی مُؤمِنلَرنِی تَشخِیص بِیرَه آلَمِیز؛ تَقوانِی اوُرنَشگن جایِی قَلب بوُلگنلِیگِی اوُچُون، بِیزلَر تَقوا اَهلِینِی، مُتَّقِینلَرنِی کوُزِیمِیز بِیلَن کوُرِیب تَشخِیص بِیرِیشگه قادِر بُولَه مِیزمِی؟

اَهلِی تَقوا اَلله نِی اَولِیالَرِیدِیرلَر، رَسُول الله صلی الله علیه وسلم وَ اوُ کِیشِینِی اَصحابلَرِیگه اوُحشَش کِیشِیلَرنِی کافِرلَردَن وَ مُنافِقلَر توُدَه سِیدَن اَچرَتِیب تَشخِیص بِیرِیشگه قادِر اِیمَسمِیزمِی؟ اَلله تَعالَی اوُلَر حَقِیدَه مَرحَمَت قِیلَدِیکِی:   «أَلَا إِنَّ أَوْلِيَاءَ اللَّهِ لَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ * الَّذِينَ آمَنُوا وَكَانُوا يَتَّقُونَ» (يونس/ 62، 63) آگاه بُولِینگِیزکِیم،اَلبَتَّه اَلله نِینگ دوُستلَرِیگه ( آخِیرَتدَه) بِیران خَوف- خَطَر یوُقدِیر وَ اوُلَر غَمگِین بوُلمَیدِیلَر. ** اِیمان کِیلتِیرگن وَ ( اَلله دَن) قوُرقوُوچِی بوُلگن  ذاتلَر اوُچُون حَیاتوُ دُنیادَه هَم ، آخِیرَتدَه هَم خوُش خَبَر باردِیر.

اَلله تَعالَی هِیلمَه – هِیل جایلَردَه اوُلَرنِی تَنِیشتِرَدِی. مَثَلاً بَقَرَه سُورَه سِینِی باشلَرِیدَه مَرحَمَت قِیلَدِیکِی:  «ذَٰلِکَ الْکِتَابُ لَا رَیْبَ فِیهِ هُدًى لِّلْمُتَّقِینَ»: ( حَق اِیکَنلِیگِیگه) هِیچ قَندَی شَک – شُبهَه بُولمَگن اوُشبُو کِتاب تَقوالِی کِیشِیلَر اوُچُون رَهبَر- یوُلباشچِیدِیر. اوُلَرنِی صِیفَتلَرِینِی قوُیِیدَگِیچَه سَنَب بِیرَدِی:

1. الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ: غَیبگه اِیشانَدِیگن، کوُرمَسدَن اِیمان کِیلتِیرَدِیگن کِیشِیلَر، بِیزنِی عَصرِیمِیزدَگِی “سابِقُ الخَیرات” لَردَن بِیرِینِی سوُزِیگه کوُرَه: اِنسان غَیب عالَمِیگه اِیمان کِیلتِیرِیش بِیلَن اوُزِینِی حَیواندَن جُودا قِیلَدِی، چُونکِی حَیوان اوُزِینِی ظاهِردَگِی حِیسلَرِی بِیلَن نَرسَه لَرنِی دَرک قِیلَدِی، اَمّا تَقوالِی مُؤمِن کِیشِی غَیبگه اِیمان کِیلتِیرگنِی اوُچُون حِیس قِیلِیب بُولمَیدِیگن نَرسَه لَرنِی هَم دَرک قِیلَدِی.
2. وَیُقِیمُونَ الصَّلاةَ : نَمازنِی بَرپا قِیلِیشَدِی. اِقامَه اَیتِیلدِی وَ آدَملَر اوُرِینلَرِیدَن توُرِیشَدِی. اِیندِی بُو یِیردَگِی نَمازنِی اِقامَه قِیلِیش، یِیردَگِی نَمازنِی تِیپَه گه کوُتَرِیش،دِیگنِیدِیر. یَعنِی قاغاذدَه چِیزِیلگن لایِیحَه نِی یِیردَه پِیادَه قِیلِیش، بَرپا قِیلِیشدِیر. مَنَه بُو نَماز بَرپا قِیلِینگن پَیتدَه اوُزِینِی نَتِیجَه سِینِی کوُرسَتَدِی. فاتِحَه سُورَه سِی نَمازنِی بِیر بُولَگِی صِیفَتِیدَه قُرآننِی هَمَّه سِینِی تَفسِیرِی، حُلاصَه سِیدِیر،یِیر یُوزِیگه تَأثِیر قِیلمَسلِیگِی هَم مُومکِینمِی؟ اَلله تَعالی مَرحَمَت قِیلَدِیکِی:  اتْلُ مَا أُوحِیَ إِلَیْکَ مِنَ الْکِتَابِ وَأَقِمِ الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاء وَالْمُنکَرِ وَلَذِکْرُ اللَّهِ أَکْبَرُ وَاللَّهُ یَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ ‏(عنکبوت/45) ( اِی مُحَمَّد)، سِیز اوُزِینگِیزگه وَحِی قِیلِینگن کِتاب – قُرآندَن بوُلگن ( آیَتلَر) نِی تِلاوَت قِیلِینگ وَ نَمازنِی توُکِیس عَدا قِیلِینگ! اَلبَتَّه نَماز بوُزوُقلِیک وَ یامانلِیکدَن توُسُور. اَنِیقکِی اَلله نِی ذِکر قِیلماق ( بَرچَه نَرسَه لَردَن) اوُلوُغراقدِیر. اَلله قِیلِیاتگن اِیشلَرِینگِیزنِی بِیلِیب توُرُور.

• وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنفِقُونَ : بِیز رِزق قِیلِیب بِیرگن نَرسَه لَردَن اِنفاق – اِحسان قِیلَدِیگن تَقوالِی کِیشِیلَر. اِنفاق نَفَقَدَن کِیلِیب چِیققَن یَعنِی کَمَیِیش، نابُود بوُلِیش، مَخفِی قِیلِیش، یاپِیش. شَرعِی اِصطِلاحدَه هَم جَمِیعَتدَگِی بَدَولَت کِیشِیلَر بِیلَن فَقِیرلَرنِی، مِسکِینلَرنِی آرَسِیدَگِی فَرق کَمَیِیشِی، نابُود بُولِیشِی، مَخفِی بوُلِیشِی، یاپِیلِیشِی اوُچُون مالنِی اِحسان قِیلِیش دِیگنِیدِیر. مَنَه بُو اِیککِی طَبَقَه نِی اوُرتَسِیدَه یارِیقنِی توُلدِیرِیش اوُچُون مال – دَولَتنِی بِیرِیلَدِی.
• 4-     والَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِمَا أُنزِلَ إِلَیْکَ وَمَا أُنزِلَ مِن قَبْلِکَ: اوُلَر سِیزلَرگه نازِل قِیلِینگن وَ سِیزدَن اِیلگرِی توُشوُرِیلگن نَرسَه لَرگه ( دِینلَرگه) اِیمان کِیلتِیرَدِیلَر؛
• وَبِالآخِرَةِ هُمْ یُوقِنُونَ ‏: وَ آخِیرَت کوُنِیگه اَنِیق اِیشانَدِیلَر؛  «أُولَٰئِکَ عَلَىٰ هُدًى مِّن رَّبِّهِمْ وَأُولَٰئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» (بقره/2-5) پَروَردِیگارلَرِی طَرَفِیدَن هِدایَت تاپگنلَر اَنَه اوُشَه لَردِیر وَ نَجات تاپگوُوچِیلَر هَم اوُلَرنِینگ اوُزِیدِیر.

شُو طَرزدَه بَرچَه مُؤمِنلَر طاغوُتگه کُفر کِیلتِیرِیشلَرِی وَ سُونگرَه اَلله گه اِیمان کِیلتِیرِیشلَرِی بِیلَن شَیطاننِی، آلتِیتَه لِیک کافِرلَرنِی”، ” اِیچکِی پِینهان کافِرلَرنِی” بَرابَرِیدَه اوُزلَرِینِی اِیمانلَرِینِی مُخافِظَت قِیلِیش اوُچُون مُتِّقِینلَرنِینگ عالِی اوُقوُو یُورتِیگه قَبُول بُولِیشَدِی وَ اوُزلَرِینِی مُتَّقِینلَرنِی گوُرُوهِیگه قوُشِیشَدِی، اَلله تَعالَی مُؤمِنلَر حَقِیدَه مَرحَمَت قِیلَدِیکِی: « وَأَلْزَمَهُمْ كَلِمَةَ التَّقْوَى وَكَانُوا أَحَقَّ بِهَا وَأَهْلَهَا »( فتح /26) وَ اوُلَرگه تَقوا کَلِیمَه سِینِی ( یَعنِی “لا اله الّا الله” کَلِیمَه سِینِی) لازِم قِیلَدِی. اوُلَر اوُشَه (کَلِیمَه) گه جُودَه حَقدار وَ اَهل – لایِیق اِیدِیلَر. اِیندِی بوُندَن سُونگ اوُلَرنِی اِیمانلَرِینِی کوُچَیِیشِیگه وَ قُوَّتلَنِیشِیگه بائِث بوُلَدِیگن عَمَللَرنِی قِیلِیش کِیرَک بُولَدِی، مَنَه بُو مُتَّقِین اِیکَنلِیکلَرِینِی ثابِت قِیلَدِی، اوُلَر اوُزلَرِینِی اِدَّعالَرِینِی ثابِت قِیلِیشلَرِی وَ مُوَفَّقِیَت بِیلَن مُتَّقِینلَرنِی دَرسِینِی اوُقِیب اوُتِیشلَرِی وَ نِهایَت اوُنِی دِپلامِینِی هَم آلِیشلَرِی کِیرَک. شُو سَبَبلِی هَم اوُلَردَن قوُیِیدَگِیلَرنِی طَلَب قِیلِینَدِی:  قَالَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ (مائدة/112) “اَگر مُؤمِن بوُلسَنگِیزلَر، اَلله دَن قوُرقِینگلَر،” دِیب جَواب بِیرَدِی.

مَنَه بُو شَخصلَرنِی ظاهِرِی عَمَللَرِی، صِیفَتلَرِیگه قَرَب بِیزلَر هَم مُؤمِنلَرنِی وَ هَم مُتَّقِینلَرنِی تَشخِیص بِیرَه آلَمِیز،رَسُول الله صلی الله علیه وسلم مَرحَمَت قِیلَدِیلَرکِی: «لا تُصَاحِبْ إِلَّا مُؤْمِنًا، وَلا يَأْكُلْ طعَامَكَ إِلَّا تَقِيٌّ»[17] “مُؤمِندَن باشقَه سِی بِیلَن بِیرگه اوُتِیرمَگِین وَ سِینِی طَعامِینگنِی هَم تَقوالِی اِنساندَن باشقَه سِی یِیمَسِین.”

سِین اَگر تَقوا اَهلِی بوُلگن مُؤمِنلَرنِی تاپگن بُولسَنگ، دُوستلِیک وَ هَمدَردلِیکدَه اوُلَردَن بُو دُنیادَه هَم قِیامَتدَه هَم هِیچ قَندَی ضَرَر کوُرمَیسَن: «‏الْأَخِلَّاءُ يَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلَّا الْمُتَّقِينَ‏» (زخرف /67) اوُ کوُندَه دُوستلَر بِیر- بِیرلَرِیگه دُشمَندِیر. مَگَر ( اَلله یوُلِیدَه دُوستلَشگن) تَقوادار ذاتلَرگِینَه ( مَنگوُ دوُستدِیرلَر.)

اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ الجَنَّة وَمَا قَرَّبَ إِلَيْهَا مِنْ قَوْلٍ وَعَمَلٍ، وَأَعُوذُ بِكَ مَنَ النَّارِ وَمَا قَرَّبَ إِلَيْهَا مِنْ قَوْلٍ وَعَمَلٍ.

رَبَّنَا أَعِزَّنَا بِالإِسْلامِ، وَأَعِزَّ بِنَا الإسْلامَ، اللَّهُمَّ أَعْلِ بِنَا كَلِمَةَ الإسْلاَمِ، وَارْفَعْ بِنَا رَايَةَ القُرْآنِ.

سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ، أَسْتَغْفِرُكَ وَأَتُوبُ إِلَيْكَ

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

---

[1] این مقدمه را رسول الله صلی الله علیه وسلم قبل از هر خطبه و سخنرانی ایراد می فرموند.

[2] صحیح بخاری 1358

[3] أخرجه البخاري (6599، 6600)، ومسلم (2658)

[4] البخاري (7047)

[5] مسلم2577

[6] مسلم 2865

[7] بخاری 3493

[8] ابن کثیر،  البدایه و النهایه، ج ۳، ص ۶۸-۶۹٫

[9] تحف العقول، صفحه 74.

[10] بخاری 6502

[11] أخرجه البخاري (52)، ومسلم (1599)

[12] البخاري (6064) مسلم (2564)

[13] محمد نصر الدين محمد عويضة، فصل الخطاب في الزهد والرقائق والآداب، صفحة 7-8، جزء 5. بتصرّف.

[14] رواه مسلم.

[15] ‏«جامع العلوم والحکم» (ص : ۱۱۷)‏.‏

[16] أخرجه البخاري (52 )، ومسلم (1599)

[17]  أَبُو داود4832، والترمذي