Ахли суннатни тўрт мазхабини ва имоми Жаъфар шиъаларининг мазхабини девон қилиниш тарихи
Холид хўромий
Мусулмонлар исломий хукуматни ва уни кетидан улил амр шўросини, вохид умматни ва вохид ижмоъни қўлдан бой беришгач,йиллар ўтиши давомида ўзларини саволларини олимлардан сўраб жавобини олиб юришган. Шу орада бир гурух катта кишилар ёмон,пасткаш уламоларни хатари вужудга келганлиги боис, ўзларини назарида қабул қилинган нарсаларни мажмуъасини жамлаб ироя беришга қарор қилишди.
Имоми Жаъфар Содиқ рохимахуллох ва у кишини оталари (алайхиссалом) яшаган аср, фиқх пешволарини ва фиқхий мазхабларни шаклланиш асри бўлган, имоми Жаъфарни замонида ёки ундан озгина олдинроқ бошланган ва у кишини замонидан кейинроқ тугаган. Имоми Жаъфар Содиқ билан бу мухим ишни биринчилардан бўлиб бошлаган киши, зайдийларни пешвоси имоми Зайд ибни Али рохимахуллох бўлган, мана шу даврларда ханафий мазхабини асосчиси имоми Абу Ханифа рохимахуллох ва моликий мазхабини асосчиси имоми Молик рохимахуллох ўзларининг фиқхий кўз-қарашларини девон қилишган.
Имоми Жаъфар Содиқни замонидан бир оз кейинроқ имоми Шофеъий ва имоми Ахмад ибни Ханбал ўзларини мазхабларини асосини қуришган, мана бу икки имомдан сўнг турли-хил далилларга кўра фиқхий мустақил мазхабларни девон қилиниши нихоясига етган. Мана бу даврдаги фазони текшириб чиқиб шуни айтса бўладики, барча фиқхий мазхабларни бир замонда девон қилиниши ўша замонни табиатига муносиб равишда бўлган эди.
Шу билан бирга имоми Жаъфар Содиқ, шунингдек Зайд, Абу Ханифа, Молик, Шофеъий ва Ханбал ўзларига эргашган кишиларни ўртасида шундай қаноатни вужудга келтиришган эдики, улардан кейинги даврларда хам бошқа пешволарга эхтиёж бўлгани йўқ.
Дархақиқат имоми Жаъфар Содиқ ўзини асридаги кишиларни имоми замони сифатида,отасидан ва бобосидан ва бир неча имомдан ўзига етиб келган назарларни жамлаган ва ўша кунни вазиатига хамда жамиятга хоким фиқхга муносиб равишдаги ўзини назарини хам ироя берган киши эди. У кишининг кетидан хам шароитга эга бўлган фақих шахс мана бу мазхабни ташкил қилган склети ва усулларига суянган холда имоми замонни ўринбосари бўлиб, жамиятдаги мавжуд вазиятга муносиб равишда ижтиход қилса ва рахбариятни бошқарса бўлар эди.
Мана бундан шуни хулоса қиламизки, имоми Жаъфар Содиқ хос бир жараён бўйича собит фиқхни ироя қила олган ва ўзидан олдинги имомларни назарларини хамда ўзидан кейинги имомларни ишончларини хам етказиб берган киши хисобланади. Чунки биз у кишидан сўнг имом Мусо Козимни ё имом Ризони ё Хасан Аскарийни мазхаби деган нарсани кўрмаганмиз; балки бу имомлар мана шу мазхабни ичида “мавжуд вазиятга” муносиб равишда ўзларини ижтиходларини ироя беришган ва вафотларидан сўнг уларни ижтиходларидан фойдаланиш муддати хам нихоясига етган.
Калиний Хасан Аскарий билан тахминан яқин замонда бир минтақада (Бағдод ва Сомроъ) яшаб ўтган, аммо “кофий” номли китобида (бу китоб етти жилддан иборат бўлиб,уни катта қисми имоми Жаъфар Содиқга нисбатланган) Хасан Аскарийдан бир неча ривоятни нақл қилган холос. У китобда деярли имом Жаъфар Содиқни сўзлари ва ривоятларини нақл қилиб ўтган, бўлиб хам Калиний билан имом яшаб ўтган замон ва маконни ўртасида жуда катта фосила бўлган,биз бундан имом Жаъфар Содиқни амалга оширган ишни ахамиятини қандай даражада эканини тушуниб олсак бўлади.
Агар уларни ўртасидаги замонни хисоблайдиган бўлсак, ўртада 200 йил фарқ бор. Макон жихатидан хам имом Жаъфар мадинада яшаган бўлса Калиний Бағдодда яшаб ўтган. Калиний хам замон ва макон жихатидан ўзига яқинроқ бўлган кишини қўйиб,замон ва маконда ўзоқроқ бўлган кишига кўпроқ ахамият берган.
Имоми Жаъфар Содиқ ўзидан олдинги ва кейинги имомларни мазхабидаги склетни баён қилиб берган бўлиб,усулларни татбиқ қилиш шеваси бўйича тажриба касб қилиш борасида кейинги имомларга эхтиёж пайдо бўлар эди. Шу сабабли хам имоми Калинийга ўхшаганлар мазхабни умумий усуллари бўйича аксаран имоми Жаъфар Содиқдан ривоят қилишган. Бу ерда мавжуд вазиятни дарк қилиш ва усулларни татбиқ қилиш борасидаги янги кунни масалаларидан ташқари, бошқа нарсаларда имоми Жаъфар Содиқни фиқхига тобеъ бўлишган; чунки бу имомларни барчаси ягона фиқхга пойбанд эдилар.
Бу ерда шуни айтиб ўтиш лозим бўладики, агар мана бу асрдан олдин мусулмонларни ўртасида фиқхни девон қилиниши роиж бўлганда, имоми Али ибни Толибни фиқхи сақланиб қолган бўларди, буни натижасида имоми Жаъфар Содиқ томонидан фиқхни девон қилинишига хам эхтиёж қолмаган бўларди. Имоми Жаъфар Содиқни ўзига хам фақатгина татбиқ қилиш шеваси бўйича мурожаъат қилинарди.
Қуйидаги масалани хам ёритиб ўтиш лозим, деб биламиз, мана шу арсдан бошқа асрларда ё имоми Жаъфар Содиқни бобоси Али ибни Хусайнни замонида хам, мана шу сатхдаги фиқхий назарларни девон қилинганини кўрмаганмиз. Мана бу давр ўтиб кетгандан сўнг хам мусулмонлар янги мазхабларни кўпайиб кетишини олдини олиб, ягона улил амр шўросига қайтадиган замон келгунча ана ўша мазхабни асосида туришга харакат қилишган. Бўлмасам (Нававийга ўхшаш шофеъий мазхабидаги) ўзларидаги янги назарлар вужудга келганига ,хатто ўша диёрдаги мусулмонларни ўртасида роиж бўлган мазхабга мухолиф назарлар топилишига қарамасдан, ўзларини назарларини баён қилиш билан бирга ана ўша аслий мазхабда мустахкам туришган.
Ғуллотнинг росулуллох саллаллоху алайхи васалламга ва Абу Бакрга ва Алига ва Али шиъаларига нисбатланиши.
Холид хўромий
Росулуллох саллаллоху алайхи васалламни муборак умрларини охирларида мусулмон бўлган ва пайғамбарни яқиндан кўрган баъзи кимсалар, мусайламайи каззобга ўхшаш ички кофирлар(мунофиқлар) ни пуч ва ёлғон сўзларига ,шубхаларига таслим бўлишди. Росулуллох саллаллоху алайхи васаллам жуда кўп текширувлардан сўнг, бу шахсдан уни тарафдорларидан ўзини поклигини эълон қилиб, хукуматнинг қудрати воситасида бу гурухга қарши харбий кучни ишга солди.
Ўша қадимда хам мусулмонлар ўзларини хадларидан тажовуз қилишди. У пайтдаги мана бу мусулмонлар мусайламани пайғамбарлик хаддига кўтариб юборган ғуллот тоифасидан бўлишган. Мана бу ғуллот тоифасидагилар хам бошқа мусулмонларга ўхшаш ибодатларни қилишарди, аммо мусайламани росулуллох саллаллоху алайхи васалламни нубувватига шерик дейишар ва баъзи хос ишларда уни хукмларига эргашишарди. Мана шунга қарамасдан бу пайтгача уларни хеч ким пайғамбар ва мусулмонларга нисбатламаган, масалан Мухаммад ғуллотлари ё мусулмон ғуллотлари ё пайғамбарга нисбатланган ғуллотлар ё …….дейишмаган, балки барча манбаъларда уларга ва рахбарларига ислом доирасидан ташқаридаги шахс, муртад сифатида ёндашилган. [1]
نسبت غلات با رسول الله صلی الله علیه وسلم و ابوبکر و علی و شیعیان علی
به قلم: خالد هورامی
در اواخر عمر مبارک رسول الله صلی الله علیه وسلم عده ای از کسانی که مسلمان شده و حتی از نزدیک پیامبر را نیز دیده بودند، تسلیم شبهات و حقه بازیهای کافری داخلی (منافق) چون مسلیمه ی کذاب شدند. رسول الله صلی الله علیه وسلم پس از روشنگری های زیاد از این شخص و طرفداران وی برائت جسته و با قدرت حکومتی که داشت اقداماتی را جهت مقابله ی نظامی با گروه وی انجام داد.
این قدیم مسلمان از حد خود تجاوز نمود. پیروان قدیم مسلمان وی نیزافراد غلاتی بودند که مسلیمه را تا حد پیامبری بالا کشیدند . این افراد غالی همچون سایر مسلمین عبادات خود را انجام می دادند اما مسیلمه را شریک نبوت رسول الله صلی الله علیه وسلم دانسته و در اموری خاص تابع احکام وی بودند . با این وجود کسی تا به حال پیدا نشده است که آنها را به پیامبر و مسلمین منتسب گرداند و مثلا بگوید غلات محمدی یا غلات مسلمان یا حتی غلات منتسب به پیامبر یا ….. بلکه در تمام منابع همچون یک شخص خارج از دایره ی اسلام و مرتد[1] با وی و پیروانش برخورد شده است.
در ادامه مناسب است شخصیت و باورهای بعضی از غلات صدر اسلام مورد بازنگری مختصر قرار گیرد تا مدخلی باشد برای شناسائی غلاتی که از شیعیان علی منشعب شده و خود را شامل حکم همین غلات صدر اسلام نمودند :
Умавий шиъалари, алавий шиъалари ва набавий суннийлари, умавий суннийлари ва шиъа ғуллотларини пайдо бўлиши
Холид хўромий
Саййидимиз Али ибни Аби Толибнинг исломий хукуматини давридан сўнг, бани умайя подшохларини хукумати пайтида биз икки хил шиъани кўрамиз,уларни биринчисини Али шиъаси ва хукуматни шўро ва исломий равишга қайтишини тарафдорлари ва бошқасини Муовия ва бани умайя шиъаси, бани умайя шохларини шохигарийлигини мудофаъа қилувчилари дейилади.
Али шиъалари ёки хукуматни исломий равишга қайтишини тарафдорлари хам аслида бир неча қисмга тақсим бўлишарди:
1-Исломий хукуматга қайтишни тарафдорлари ва бани умайя шохигарийлигини мухолифларини бир қисми Абдуллох ибни Зубайр ва Хусайн ибни Алига ўхшаганлар бўлиб, улар қуролли мубораза ва жиход йўлини танлашди.
2-Мана бу мухолифларни бир қисми: Ханафий, Моликий, Шофеъий, Ханбалий ва …..ларга ўхшаганлар қуролли қўзғалиш ва жангга умумий замина мухайё бўлмаганлиги боис қуролли жангдан пархез қилишди ва одамларни ўртасида тушунтириш билан бирга хокимият билан хамкорлик қилишдан четланишга чақиришар ва тўғри йўлда бўлиб кўринган харакатни химоя қилишарди.( мана бу имомлар, Абу Ханифанинг хокимларни қаршисида туриб Нафас Закияга тарафдорлик қилиши тарихни ажойиб воқеаларидан биридир.)
3-Мана бу мухолифларни яна бир гурухи бани умайяни хукуматини фосид ва уни мухолифларини олим ва одил дегани билан, ташқи душманларни баробарида мусулмонларни вахдати ва тафарруқдан пархез қилиш улар учун мухимроқ бўлган. Шу сабабли хам бани умайяни фосид хукуматини ёнида , ундан кейинги силсилаларни ёнида туриб қилич кўтаришган. Шунинг учун хам иймони, диндаги мустахкамлиги язидга нисбатан кучлироқ бўлган Абдуллох ибни Зубайр ва у кишини ёронларига қарши жангларда иштирок этишган.
Биз мана бу даврларда ахли суннат деган истелохни учратмаймиз, ундаги бор нарса алини шиъаси ва уни қаршисидаги умайя ундан кейин эса бани аббос шиъаси бўлган холос; шиъа аслида умумий маънода бўлиб, битта мақсадни кетидан юрувчилардир. Энди шахсий холатларда ва ибодат ахкомларида хам мана бу икки хил шиъани ўртасида фарқ кўзга ташланмайди.
-Мусулмонларнинг ахли бидъат тоифаси ўзини мухолифларини ахли суннат, деб номлашди ( яъни ахли суннат ибораси ахли суннатни имомлари томонидан вужудга келтирилган эмас, балки ўзларини ахли ақл , деб номлайдиган мухолифлар томонидан вужудга келтирилгандир.)
Замон ўтишлиги билан хукумат қудратига ва назоратига эга бўлмаган ва уларни хар қайсиниси зулм ва ситамга дучор бўлган али шиъалари тарқалиб кетиб , шахсий ахкомларда турли-хил ижтиходларга қўл уришган эди.
Албатта баъзи бир кишилар томонидан умавий тасаннуни иборасини ўрнига набавий тасаннуни деган истелох хам ишлатилган, аллома Ахмад Дашаийни айтишича:
Инқилобий тасаннун –умавий тасаннун эмас набавий тасаннун – ни назари бўйича жамиятни идора қилиш ихтиёри ана ўша қуръон буюрган шўро хисобланади – ваъмурхум шўро байнахум- яъни шўрони нафарлари- “улил амр”- яъни жамиятни масалалари, мушкилотларидан огох бўлган кишилар томонидан бу мушкилотлар хал қилинарди. Тасаннун салтанатни қаршисидаги уни янгилашни хохлайдиган харакат эди,олдин хам айтиб ўтганимиздек тасаннунни илдизи суннатдан келиб чиқади ва қонун,равиш ва жамиятни бошқариш маъносидадир. Ахли тасаннун салтанатга асосланган хукуматни йўқотиб ўрнига шўрога асосланган хукумат келишини талаб қиларди.
Мана бу йўлда,жахондаги барча миллатга ўхшаш, али шиъаларини- ёки бошқача қилиб айтганда набавий тасаннуни- бир қисми хам бир томондан ўзларини катталари хақида жуда хам ошириб юборишган, бошқа томондан эса хокимларни химояси остидаги ибодий равишларни баъзисига қаршилик қилиш орқали ўзларини мустақилликларини сақлашга ва одамларни уларнинг қаршисига қўйишга харакат қилишган. Мана бу гурух хокимлар ва салтанатни уламоларига нисбатан нафрати ва ўзларини рахбарларига , етакчиларига бўлган ишқи сабабли ифрот ва ғулув йўлига тушиб қолишади ва адашиб кетишади, натижада эса бу уларни даражама- даража шаръий мафхумлардан ажраб қолишларига олиб боради.
Бу гурух бошида Алига ўхшаш етакчиларини “улухият” даражасига кўтариб юборишди, аста-секин бу гурухни бир қисми Али ибни Мусо Ризо рохимахуллохни давридан бошлаб “таъвиз”га бурилиб кетишди. Буни маъноси шуки, уларни аиммалари худо эмас, балки дунёни идора қилиш яъни бандаларни ризқи, фарзанд бериш, шифо бериш ва …… худо томонидан уларга берилган ишлардир. Мана бу икки гурухни ёнида ғуллотларни яна бир гурухи пайдо бўлган бўлиб, улар аиммаларни бутунлай пастга тушуриб қўйишган ва “муқассира” номи билан машхур бўлишган. Мана шу уч гурух ахли китобни, ғейри ахли китобни ишончларини баъзисини ўзларини ишончларига қўшган холатда,турли-хил мусулмонлар яшайдиган минтақаларда хаётларини давом эттиришган.
Шундай бўлгандан сўнг, адашган кишиларни фикри, амали билан алавий шиъалари жараёнини хаммасининг ақидасига хамла қиладиган бўлса, шубхасиз хохлаб ё хохламаган суратда тоғутлар ва золим хокимларнинг рухий жангларини олиб борувчилари сафига кириб қолади.
تشیع اموی و تشیع علوی یا تسنن نبوی و تسنن اموی و پیدایش غلات شیعه
به قلم : خالد هورامی
پس از دوران حکومت اسلامی سیدنا علی بن ابی طالب رضی الله عنه و در طول حکومت پادشاهان بنی امیه ما شاهد دو نوع شیعه هستیم، یکی شیعه ی علی و طرفدار بازگشت حکومت به سبک شوری و اسلامی و دیگری شیعه ی معاویه وبنی امیه و مدافع شاهی گری شاهان بنی امیه.
شیعیان علی و در واقع طرفداران بازگشت حکومت به سبک اسلامی آن به چند دسته تقسیم می شدند :
دسته ای از این طرفداران بازگشت به حکومت اسلامی و مخالفین شاهی گری بنی امیه چون عبدالله بن زبیر و حسین بن علی مبارزات مسلحانه و جهاد در برابر آنها را برگزیدند،
دسته ای دیگر از همین مخالفین چون : حنفی، مالک، شافعی ، حنبل و… به دلایلی چون فراهم نبودن زمینه های عمومی قیام مسلحانه از جنگ مسلحانه پرهیز نموده و در برابر ضمن روشنگری در میان مردم از هر گونه همکاری و نزدیکی با دستگاه حاکمه اجتناب نموده و چنانچه نهضتی را سالم می دیدند از آن نیز حمایت می کردند .
(موقف این امامان در برابر حکام و طرفداری ابوحنیفه و… از نفس زکیه از بدهیات تاریخ است.
دسته ای دیگر از این مخالفین با آنکه حکومت بنی امیه را فاسد و مخالفین آن را عالم و عادل می دیدند اما وحدت میان مسلمین در برابر دشمنان خارجی و پرهیز از تفرق برایشان مهم تر بود به همین دلیل در کنار حکومت فاسد بنی امیه و سلسله های پس از آن مانده و حتی شمشیر می زدند و خود را راضی می نمودند که در قتل کسانی چون عبدالله بن زبیر و یارانش با آنکه به میزان ایمان و پایبندی و برتری او بر یزید اطمینان داشتند شرکت نمایند.
در این دوره ما با اصطلاحی به نام اهل سنت بر نمی خوریم و هر آنچه هست شیعه ی علی است در برابرشیعه ی بنی امیه و سپس شیعه ی بنی عباس؛ و شیعه، معنای عامی بود که هدفی واحد را دنبال می کرد. در احوال شخصیه و احکام عبادی نیز تمایزی بین این دو نوع شیعه به چشم نمی خورد .
به گونه ای که کسی چون نوبختی مسلمانان را به چهار فرقه شیعه، مرجئه، معتزله و خوارج تقسیم می‌کند.
اهل بدعت مسلمین مخالف خود را اهل سنت نامیدند (یعنی عبارت اهل سنت توسط ائمه ی اهل سنت تولید نشده بلکه توسط مخالفین تولید شده که خودشان اهل عقل و … می نامیدند)
به مرور زمان شیعیان علی که از قدرت حکومتی و نظارتی بهرمند نبوده و هر کدام به شیوه ای مورد ظلم و ستم قرار گرفته و متفرق شده بودند در احکام شخصیه اقدام به اجتهادات مختلف و متفرقی نمودند .
در این راستا، همچون تمام ملل جهان، دسته ای از این شیعیان علی- یا به قولی دیگر تسنن نبوی- نیز از یک سو در مورد بزرگان خود دچار گزافه گوئی و بزرگنمائی افراطی گشته و از دیگر سو سعی نمودند با مخالفت با بعضی از روشهای عبادی مورد حمایت حکام به نحوی از استقلال خود محافظت نموده و مردم را در برابر آنها قرار دهند. این دسته به دلیل تنفر از حکام و علمای درباری و عشق به رهبران و پیشوایان خود، درمسیر افراط و غلو قرار گرفته و آشکارا دچارانحرافاتی شدند که به صورت تدریجی آنها را تا حد تهی شدن از مفاهیم شرعی سوق داد.
این دسته در ابتدا پیشوایانی چون امام علی و سایر بزرگان خود را تا مرحله ی «الوهیت» بالا بردند، به تدریج دسته ای از اینها از زمان علی بن موسی الرضا رحمه الله به «تفویض» گرایش یافتند . به این معنی که ائمه ی آنها خدا نیستند بلکه مخلوقاتی هستند که اداره ی دنیا و اموری چون رزق و روزی بندگان و فرزند دادن و شفا دادن و… از طرف خدا به آنها داده شده است. در کنار این دو دسته دسته ای دیگر از همین غلاه پیدا شدند که این ائمه را از انچه بودند نیز پائین کشیدند که به «مقصره » مشهورند. این سه گروه به موازات هم و با ترکیب بعضی از باورهای اهل کتاب و غیر اهل کتاب با اسمهای مختلفی در نقاط مختلف سرزمینهای مسلمان شنین به حیات خود ادامه داده اند .
در این صورت هر شخصی که با اعمال و افکار این منحرفین بخواهد به عقاید کل جریان تشیع علوی حمله کند بدون شک خواسته یا ناخواسته جزو مجریان جنگ روانی شیعیان طاغوتها و حکام ظالم قرار گرفته اند.
[1]( 2)- المقالات و الفرق؛ اسفراينى، ابو المظفر، التبصير فى الدين،( چاپ اول: بيروت، عالم الكتب).
[2]( 1)- بنگريد به: ولهاوزن، جوليوس، الاحزاب المعارضة السياسية الدينية فى صدر الاسلام، الخوارج و الشيعه،( چاپ دوم: كويت، وكالة المطبوعات، 1976 م)، ص 170.
1-Мухолиф мазхабни аслий манбаъларига эга бўлмаслик ва бу мазхабларга нисбатан ана ўша мазхабга эргашувчиларни ўртасида тарқалган нарсалар асосида хукм чиқариш.
Хозирги пайтда хам мана бу нарсаларга асосланиб хукм чиқариш тўғри эмас. Бугунги кунда шофеъийлар, ханафийлар, ханбалий, моликий мазхабидаги эргашувчиларни фикрларига асосланиб , бу мазхабларни имомлари хақида хукм чиқариш хам тўғри иш бўлмайди. Гохида бугунги кундаги бу имомларга эргашаётган кишилар шундай йўлларда юришадики, агар улар мана бу имомларни асрига бориб қолишганда, шубхасиз бу имомлар булар бизни мазхабимиздан эмас,деб юборган бўларди.
Исломий шўро хукумати ва умматни вохид ижмоъси бўлмагандан кейин, мухолиф томондаги мазхаб хақида хукм чиқариш пайтида, авом халқни ўртасида тарқалган нарсаларни меъёр сифатида қўллаб бўлмайди,агар мазхабни аслий манбаълари хам бу нарсаларга таъкид қиладиган бўлса, бу бошқа масала.
Саййид Муртазо Аскарий мана бу заминада жуда хам ажойиб бир нуқтага ишора қилиб айтадики: фирқаларни ёзиб борувчиларни кўзидан бир фирқа четда қолиб кетди ва уни китобларида келтиришмади, мана бу фирқани исми занбия эди; яъни думга эга бўлган кишилар,чунки бизни замонимизда сунний ва шиъа авом халқини ўртасида, муқобил тарафдагиларни думи бор бўлиб, уни ўзларини кийимларини ичида яшириб юришади, деган миш-мишлар тарқалган. Хукуматсиз ва шўросиз одамларни ўртасида тарқалган нарсалар асосида хукм чиқариш бундан бошқача натижага олиб келиши хам мумкин эмас. [1]
1-Рухий жангларни ижод қилиш ва мухолиф кучларга нисбатан умумий қўзғалиш.
Мана бунга ўхшаш исломни зиддидаги шиъа ва сунний номи остидаги ғуллотлар ё зохирийлар, мўътазилалар ва ………. ва адашган кимсаларга тегишли масхара ақидалар одамларни қўлоғига етиб борган пайтда, одамлар қуйидаги гапларни айтиши аниқ: мусулмонлар жамоатини тўғри йўлидан адашиб кетган кимсаларни оқибати мана шундай бўлади. Уларни назаридаги жамоат ўша даврни хукумати расмий равишда тан олган ақида хисобланади. Салтанатни маъруза қилувчилари эса лақаб қўйиш бўйича энг кўп улушга эга бўлишади. [2]
1-Ташқи секуляр кофирлар мусулмонларни ўртасида ички жангларни ижод қилиш учун суистефода қилишади.
Ташқи секуляр кофирлар хам энг яхши усуллар билан мусулмонларни ўртасидаги тафарруқни миқёсини янада кенгайтириш учун исломий мазхаб ва тафсирларни бирига ғуллот ақидасини ёпиштиришга харакат қилиб келишган. Шунга асосланган холда секуляр шарқшуносларни кўпи қуйидаги гапларни очиқчасига айтаётганини кўрамиз: шиъаларни ақидаси эронийлардан кўра кўпроқ яхудийларга яқинроқдир. [3]
Улар мана бу заминада ўзларини мақсадларига етиш учун хар қандай харакатни кўздан қочиришмади. Бунга мисол тариқасида айтадиган бўлсак, шиъаларни уламолари ва шиъа олимларини аксарияти қуръонни ўзгартиришлардан химоя қилинишига иттифоқли назар билдиришган. Фақат ахборийлардан бўлган саййид Неъматуллох жазоирий ( 1050-1112 қамарий) мухаддис Нурий (1254-1320 қамарий) ўзгартиришлар хақидаги ривоятларга биноан қуръонни ўзгартирилиши хақидаги мавзуда ёзишган.Мухаддис Нурий мана бу ривоятларни Сайёрий номли ғуллотни китобидан нақл қилган. Ахмад ибни Мухаммад Сайёрий имом Аскарийни асрида Абу Абдуллох Сайёрий номи билан машхур бўлган киши эди. Ахмад ибни Мухаммад Сайёрийни “қироат” номли китоби бўлиб, бу китоб “тахриф ва танзил” номи билан хам машҳур бўлган. [4]
Охирги даврларда жуда кўп шарқшунослар бу китобни чоп қилишган.
Ташайюъни катта кишиларидан бўлган Аскарийни айтишича: шайх Нурийни нақл қилган ривоятларини аксари Сайёрийни қироат китобидан келтирилган. У ахли байт (алайхиссалом)ни аиммасига тухмат қилган ва ривоятларни ясаган ва уларга санадларни хам қўйиб чиқиб уларни ахли байт(алайхиссалом)га нисбатлаган. Мухаддислар уни ривоятларини ахли байт( алайхиссалом) ни хадислар китобига киргизишган, Нурийга ўхшаш мухаддислар қуръонни ўзгартирилишини исботлашда мана бу ривоятларни далил қилиб келтиришган. [5]
Шундай бўлгач,”тахриф ва танзил” номли китоб нима учун шарқшунослар томонидан мусулмонларни бундай хассос вазиятида нашр қилинган ?,деб савол бериш хам ярашмаган иш бўлади.
[2]( 2)- المقالات و الفرق؛ اسفراينى، ابو المظفر، التبصير فى الدين،( چاپ اول: بيروت، عالم الكتب).
[3]( 1)- بنگريد به: ولهاوزن، جوليوس، الاحزاب المعارضة السياسية الدينية فى صدر الاسلام، الخوارج و الشيعه،( چاپ دوم: كويت، وكالة المطبوعات، 1976 م)، ص 170.
