Хозирги янги асрдаги дорул исломни намуналари (1) (25 қисм)
(6-қисм)
Бу ерда биз барча шаръий манбаъларни истинод қилган холда фалончи диёрнинг дорул ислом экани ёки фалончи диёрнинг дорул куфр экани хақида хабардор бўлганимиздан сўнг, улардаги хукумат қолибидаги асосни солиштиришга хожат йўқ, аммо қолибларни ўзини худди бир абзордек бир-бири билан солиштириш мумки. Масалан мусулмонлар ундан фойдаланаётган қолибни ва коммунистларнинг хамда сармоядорларнинг бойликни тақсимлаш қолибини яъни уччовини бир – бири билан солиштирсак бўлади; худди фалон абзор, машина, тайёра, поезд, тиббиёт ё хавфсизлик, харбий технологияни бир –бири билан солиштирганга ўхшайди, бу ерда биз уларни ишлаб чиқарган томонни ақидаси,мазхаби билан умуман ишимиз бўлмайди.
Яна хам соддароқ тушунтирадиган бўлсак, масалан саудия арабистонини поездларини, темир йўл бошқарув системасини япониянинг ёки россиянинг поездлари, темир йўл бошқарув системаси ёки бошқа европа давлатлариники билан солиштирган пайтимизда, уларни бошқарувчиларини ёки бу поездларда олиб бориладиган жамиятни ақидаси билан ишимиз бўлмайди, аммо уларни тажрибаларидан, ўқиб ўрганган билимларидан, турли-хил давлатларни технологиясидан хадафларимизни,дастурларимизни олиб бориш йўлида шаръий усул билан фойдаланамиз.
Мисол тариқасида, америка ва япониянинг икки хил бошқарув равиши хақида сухбат қилинган пайтда уларни солиштириш ва хатто фойдаланиш учун айтиладики:
Американи бошқаруви бюрократияга яқинроқдир, 1- қисқа муддатли режа тузиш дастурига эга, 2- якка шахс масъулиятига эга, 3- қарор қабул қилиниши ва қарор қабул қилиниш жараёни жуда тез амалга оширилади, аммо уни йўлга қўйилиши жуда секин олиб борилади.
Японияни бошқаруви адхократияга яқин бўлиб: 1- узоқ муддатли режалар дастури тузилади, 2- гурух шаклидаги масъулиятга эга, 3- қарор қабул қилиш муддати,жараёни секин,лекин уни ижро қилиниши тезлик билан амалга оширилади. [1]
Бу ерда бир-биридан бутунлай фарқ қиладиган икки бошқарув равиши солиштирилди, аммо улардан фойдаланган кишиларнинг ақидалари,ишончлари хақида сухбат қилингани йўқ; хар қандай ақидага эга бўлган шахс мана бу бошқарув равишларидан, намунасидан фойдалана олади, чунки мана бу бошқарув равишлари худди “девон”, “абзор”га ўхшаган нарсалар бўлиб уни исталган қисмини ўзгартирса ва ундан турли-хил ақидаларга муносиб равишда фойдаланса бўлади.
Ёки бўлмасам американи,эронни, хитойни, афғонистонни, покистонни, арабистонни таълим- тарбия “системасини” солиштирган пайтимизда хам бир неча фикр,ақидани эмас, балки бир неча “системани” , “абзорни” бир-бири билан солиштирилади.
Ёки намойиш ва тажриба ва гурух мухокамаси каби ўқитиш усулларини навлари хақида сухбат қилинган пайтда, аслида бир неча “абзор” ва хатто турли-хил қолиблар хақида сухбат қилинган, масалан осонлик билан япониядаги ўқитиш услубини америкадаги ўқитиш услуби билан ёки бу икковини қадимги ўтиш ва натижага йўналтирилган ёки 1375 йилдан буён эронда қўлланилаётган янги фаол, кашф қилиш равиши билан солиштирса бўлади. Бу ерда биз таълим-тарбия технологиясини навларини бир-бири билан солиштирдик,шунингдек вожиб ишлар бўйича фойдаланиладиган технология турлари ва тиббиёт,харбий, хизмат,жамлаш, дизайн,қурилиш технологиясини бир-бири билан солиштирамиз.
(давоми бор……) [2]
[1] واژه ادهوكراسي از واژه هاي يوناني ad hoc به معني “براي هدف معين” و پسوند -cracy به معني “حكومت” گرفته شده است. رابرت واترمن ادهوكراسي را بدين گونه تعريف مي كند: “هر ساختاري از سازمان كه خطوط بوروكراسي موجود را براي بهره برداري از فرصتها، حل مسايل و دستيابي به نتايج قطع مي كند”. ادهوكراسي نوعي از سازمان است كه در نقطه مقابل بوركراسي قرار دارد
[2] واژه تكنولوژي مشتمل بر دو كلمه ” تكني ” به معناي رمز و راز مهارتهاي صنعتگري – و ” لوژي ” – به معني دانش سازمان يافته ، سيستماتيك و هدفمند است .