دارُ الاِسلامنِی نَولَرِی.
بِسمِ الله وَ الحَمدُ لله، اَمّا بَعَد: اَلسَّلام عَلَیکُم و رحمة الله و برکاته (5)
(مطلبنی کامل متنی)
رَسُول الله صلی الله علیه وسلم مَرحَمَت قِیلَدِیلَرکِی، مُسُلمانلَرنِی “دارُالاِسلامِی” نُبُوَّت دَورِیدَن سُونگ تا قِیامَت کوُنِیگچَه حُکوُمَت جِهَتِیدَن “اوُچ دَورنِی” باسِیب اوُتَدِی:
رسول الله صلی الله علیه وَسَلَّمنِی مَنهَجلَرِیگه رَوِیشلَرِیگه مُوافِق بُولگن خِلافَت، خِلَافَةٌ عَلَى مِنْهَاجِ النُّبُوَّة-
– شاهِیگرلِیک دَورِی، بُو دَورنِی اوُزِی اِیککِیتَه کَتتَه دَستَه گه تَقسِیم بوُلَدِی، بَعضِی زُورَوانلِیک بِیلَن هَمراه بُولَدِی، ثُمَّ تَكُونُ مُلْكًا عَاضًّا، بعضیلری ظلم و یککه حاکملیک بیلن حاکمیت باشقردی ثُمَّ تَكُونُ مُلْكًا جَبْرِيّاً
– رَسُول الله نِی رَوِیشلَرِی وَ مَنهَجلَرِیگه مُوافِق خِلافَتنِی یَنَه قَیتِیب کِیلِیشِی، ثُمَّ تَكُونُ خِلَافَةٌ عَلَى مِنْهَاجِ النُّبُوَّةِ[1]
بُو یِیردَه شُونِی تَأکِیدلَب اوُتِیش جائِز بُولَدِیکِی، رَسُول الله صلی الله علیه وسلم بُو اوُرِیندَه دارُ الکُفر حَقِیدَه اِیمَس، بَلکِی “دارُ الاِسلام” حَقِیدَه صُحبَت قِیلِیَپتِیلَر. یَعنِی مَنَه بُو زُورَوان، ظالِم شاهلَر هَم اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرگه تابِع بُولِیشَدِی وَ اوُلَر اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرنِی اِجرا قِیلوُچِی مُسُلمانلَردِیر، اَمّا مَنَه بُو مُسُلماندَه فِسق مَوجُود وَ اوُ اَهلِی بِدعَتدِیر. چُونکِی شاهِیگرلِیک خِلافَتُ عَلَی مِنهاج النّبوّة نِی اوُرنِیگه کِیلِیب آلگن اِینگ کَتتَه بِدعَت حِسابلَنَدِی.
نُعمان اِبنِ بَشِیر رَحِمَهُ الله اَیتَدِیکِی، عُمَر اِبنِ عَبدُ العَزِیز رَحِمَهُ الله حاکِمِیَتگه کِیلگن پَیتِیدَه مَنَه بُو حَدِیثنِی یازِیب یُوباردِیم وَ اوُ کِیشِیگه قَرَتَه: اِی اَمِیر المُؤمِنِین حاکِمِیَتدَگِی مَنَه بُوندَی بِدعَتلَردَن اوُزاقدَه بُولَسِیز، دِیب اوُمِید قِیلَمَن. مَنَه بُو اِیککِیسِیدَن کِییِین عاض وَ ظالِم حاکِمِیَت باشلَنسَه کِیرَک، اوُ کِیشِی حُورسَند بُولدِیلَر.
مَنَه بُو حالَتدَه بِیزلَر حاضِردَه هَم نُبُوَّت مَنهَجِیگه اَساسلَنگن اِیککِی اِسلامِی حاکِمِیَتنِی آرَسِیدَگِی “دارُ الاِسلام”دَه مِیز، اوُلَردَن بِیرِینِی 30 یِیلدَن سُونگ قوُلدَن بای بِیردِیک، وَ حاضِرچَه باشقَه سِینِی قوُلگه کِیرِیتگنِیمِیز یُوق. نَبَوَّت مَنهَجِیگه اَساسلَنگن اِسلامِی حاکِمِیَت اِیککِی اَساس یَعنِی شوُرا وَ عُمُومِی نَظَرگه کوُرَه شَکللَنگن بُولِیب اِیککِی مُهِم یُونَلِیشگه اِیگه: «أَطْعَمَهُمْ مِنْ جُوعٍ» و«َآَمَنَهُمْ مِنْ خوف” منه بو ایککی یونه لیش آرقلی ییر یوزیده الله نی بنده لری اوچون «فَلْيَعْبُدُوا رَبَّ هَذَا الْبَيْتِ» گه مُناسِب شَرائِط یَرَتِیلگوُنِیچَه دَوام اِیتِیلَدِی، بُو یَرَتِیلِیشدَن بُولگن اَساسِی مَقصَددِیر: وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ (ذاریات/56)
«مُلْكًا عَاضًّا» و «مُلْكًا جَبْرِيّاً» دَن عِبارَت هَر اِیککِیسِی بِدعَت وَ فِسقلَر بُولِیب اَلله تَعالَی اوُزِینِی شَرِیعَتِینِی مَنَه بُو بِدعَتلَرنِی اِیلدِیزِینِی اِنسانلَرنِی اِجتِمائِی حَیاتِیدَن یُوقاتِیش اوُچُون یُوبارگندِیر، اوُ ذات هَرگِیز مَنَه بُو بِدعَت وَ فِسقلَرنِی اِیستَمَیدِی، مَنَه بوُلَر حاکِمِیَت اِیشِیدَگِی مَنع قِیلِینگن اَرزِیشلَرگه قَرشِی نَرسَه لَردِیر، اِسلامنِی یُونَلِیشلَرِیدَن بِیرِی هَم فِسقلَرنِی، بِدعَتلَرنِی یُوقاتِیش بُولَدِی، اَمّا ناچارلِیکدَن “ضَرُورَت” حُکمِی صِیفَتِیدَه « خِلَافَةٌ عَلَى مِنْهَاجِ النُّبُوَّةِ » نِی اوُرنِیگه بَدَل صِیفَتِیدَه یَنَه قَیتَه دَن “دارُ العَدل” نِی « خِلَافَةٌ عَلَى مِنْهَاجِ النُّبُوَّةِ » نِی قوُلگه کِیرِیتگوُنگچَه فایدَلَنِیب توُرِیلَدِی.
زُورَوان وَ ظالِم شاهِیگرلِیک حُکوُمَتلَرِینِی رَوِیشِینِی اِسلام تَصدِیقلَمَیدِی هَم قَبُول هَم قِیلمَیدِی، اَمّا اوُلَر بَرِیبِیر وُجُودگه کِیلِیشَدِی، حُوددِی شُونگه اوُحشَب دارُ الکُفرلَرنِی هَم تَصدِیقلَنمَیدِی اَمّا اوُلَر مَوجُود. مُسُلمانلَر ضَرُورَت وَ اِضطِرار حُکمِی سَبَبلِی وَ اوُزلَرِی اوُچُون مُهَیّا قِیلِیشگن اَسبابلَر اوُچُون یاکِی بِیپَروا وَ خَطاکار اَجدادلَرِینِی مِعراث قِیلِیب قالدِیرگن اِرثِی سَبَبلِی، بَدَل صِیفَتِیدَه « خِلَافَةٌ عَلَى مِنْهَاجِ النُّبُوَّةِ » دَن باشقَه “دارُ الاِسلام”دَگِی باشقَه اِسلامِی حاکِمِیَتلَرنِی ناچارلِیکدَن قَبُول قِیلَدِی، بِیز اوُنِی “اِسلامِی اِضطِرارِی بَدَل” دِیب ناملَیمِیز. یَعنِی « خِلَافَةٌ عَلَى مِنْهَاجِ النُّبُوَّةِ »نِی بَدَلِیدِیر، وَ اِضطِرار وَ ناچارلِیک حالَتِیدَه قَبُول قِیلِینگن، اوُندَن هَم مُهِمراغِی اَلله نی شَرِیعَتِیدَگِی قانُونلَرنِی اِجرا قِیلَدِی وَ اِسلامِیدِیر.
اَلبَتَّه فُقَهالَر دارُ الاِسلامدَه مَوجُود حُکوُمَتلَرنِی دَرَجَه لَرگه بُولِیشگن:
بِیرِینچِی دَرَجَه دَگِی دارُ الاِسلامنِی “دارُ العَدل” دِیب ناملَشگن. -1
اوُندَن کِییِینگِی دَرَجَه دَگِیسِینِی اِیسَه “دارُ الفِسق” وَ “دارُ البَغِی” دِییِیشگن. -2
3-آخِیرگِی دَرَجَه دَگِیسِینِی اِیسَه “دارُ اَهلِی الذِّمَّه دِییِیشگن.
دارُ العَدل اَنَه اوُشَه « خِلَافَةٌ عَلَى مِنْهَاجِ النُّبُوَّةِ » نِی اوُزِی بوُلِیب، رَسُول الله صلی الله علیه وسلمنِی اوُرِینباسَرلَرِیدَن تارتِیب اَمِیرَ المُؤمِنِین عَلِی اِبنِ اَبِی طالِب وَ فَرزَندِی حَسَن رَضِیَ اَلله عَنهُ گچَه دَوام اِیتگن، دارُ البَغِی هَم مُسُلمانلَردَن اَهلِی بَغِی بُولگن کِیشِیلَرنِی اِیختِیارِیدَه بُولگن حاکِیمِیَتدِیر، اِسلامِی خِلافَتنِی قَرشِیسِیگه چِیقِیب کِیلگن وَ مَعلوُم مِنطَقَه لَرنِی اوُزِینِی تَصَرُّفِیگه آلگن مُعاوِیَه نِی حُکوُمَتِیگه اوُحشَیدِی. دارُ الفِسق هَم اوُندَه فِسقلَر آزاد صُورَتدَه قِیلِینَدِیگن دارُ الاِسلام بُولَدِی، بُونگه اُمُوِیلَرنِی، عَبّاسِیلَرنِی، عُثمانِیلَرنِی شاهِیگرلِیک حُکوُمَتِینِینگ بِیر قِیسم دَورِی مِثال بُولَدِی.
مَنَه بُو اوُرِینلَرنِی بَرچَه سِی “دارُ الاِسلام”نِی جُملَه سِیگه کِیرَدِی، اَمّا “دارُ الفِسق” وَ “دارُ البَغِی”نِی اِسلام تَصدِیقلَمَیدِی، اَگر حَسَن اِبنِ عَلِی رَضِیَ الله عَنهُ گه یا اَنَه اوُشَنچَه صَحابَه لَر بُونگه تَن بِیرِیشگن بوُلسَه، بُو اوُلَر توُشِیب قالگن اِضطِرارِی حالَتدَگِی ناچارلِیک وَ مَجبُورلِیک سَبَبلِی اِیدِی، بوُندَن باشقَه یُول قالمَگندِی.
یاکِی یَزِید اِبنِ مُعاوِیَه وَ عَبدُالمَلِیک اِبنِ مَروان وَ حَجّاج اِبنِ یُوسُف سَقَفِینِی باشچِیلِیگِیدَگِی حاکِمِیَت شَکللَنِیب، مُسُلمانلَرنِی اوُستِیدَه دارُ الفِسق وُجُودگه کِیلگن پَیتدَه هَم، اوُلَر اِینگ کَتتَه فِسق یَعنِی مُسُلمانلَرنِی قانِینِی ناحَق توُکِیلِیشِیگه دُوچار بُولِیشگن، بُو دَوردَه حَسَن اِبنِ عَلِی وَ عَبدُالله اِبنِ زُبَیررَضِیَ الله عَنهُمَگه اوُحشَش باشقَه مِینگلَب مُسُلمانلَرنِی باشِیگه هَر کِیم اوُزِی هاحلَگن بَلالَرنِی آلِیب کِیلگن وَ بُونِی هِیچ کِیم آلدِینِی آلمَگن. چُونکِی حُکوُمَت قُدرَتِینِی فَقَط حُکُومَت قُدرَتِی بِیلَنگِینَه جِلاولَسَه بُولَدِی حالاص،حُوددِی رسول الله صلی الله علیه وسلم وَ اَبُو بَکر وَ عُمَر،عُثمان ساسانِیلَر، رُوملِیکلَربِیلَن قِیلگنِیگه اوُحشَیدِی، حوُددِی شُو اِیشدَن مُعاوِیَه عَلِی وَ حَسَن رَضِیَ الله عَنهُ گه قَرَشی فایدَلَنگن اِیدِی.
یاکِی بُوندَن پَستراقدَگِی دَوردَه مُعمُون وَ مُعتَصِم وَ واثِق عَبّاسِی طَرَفِیدَن وُجُودگه کِیلتِیرِیلگن حالَتدَه قُرآن خَلقِیدَگِی مَشَقَّتلِی 15 یِیل مابَینِیدَه یُوزلَب مُؤمِنلَر زِندانلَردَه عَذاب بِیرِیلِیب اوُلدِیرِیلَدِی. حُوددِی شُونگه اوُحشَش توُرلِی- هِیل دَورلَردَه هِیلمَه – هِیل فِسقلَر مُسُلمانلَرنِی اوُرتَسِیدَه “دارُ الفِسقلَر” وُجُودگه کِیلِیشِیگه بائِث بوُلگن. مَنَه بُو “دارُ البَغِی” وَ “دارُ الفِسق”لَرنِی اِسلام هَرگِیز تَصدِیقلَمَگن وَ تَصدِیقلَمَیدِی هَم، اَمّا مُسُلمانلَر خِلَافَةٌ عَلَى مِنْهَاجِ النُّبُوَّةِ نی “دارُ العَدل” نِی قوُلَشِیگه شَرائِطنِی مُهَیّا قِیلِیب اوُزیلَرِینِی نِعمَتدَن مَحرُوم قِیلگچ، اوُزلَرِینِی مِینگلَب فِسقلَرگه مُبتَلا قِیلِیب بُولغَشدِی، اوُلَر یَنَه قَیتَه دَن دارُ العَدل خِلَافَةٌ عَلَى مِنْهَاجِ النُّبُوَّةِ گه قَیتمَس اِیکَنلَر، مَنَه بُو “دارُ البَغِی” وَ “دارُ الفِسق”لَر مَوجُود بوُلَدِی، بُوندَن تَشقَرِی مِینگلَب غَیرِی شَرعِی تَفَرَّقگه وَ مُسُلمانلَرنِی اوُستِیدَه دُشمَننِی اِیگللَب آلِیشِیگه، فَقِیرلِیککَه، آشکار گوُمراهلِیکلَرگه، اَخلاقِی وَ رَفتارِی فَسادلَرگه گوُواه بُولِیشَدِی، بُولَرنِی نابُود قِیلِیشنِی تَنها یُولِی نُبُوَّت مَنهَجِیدَگِی اِسلامِی حُکوُمَت وَ واحِد اوُمَّتنِی وُجُودگه کِیلتِیرِیشدِیر، بُو فِرقَه لَرنِی نابُود قِیلِیش یُوقاتِیش هَرگِیز اِنسانلَرنِی یا گوُرُوهلَرنِی هِیلمَه –هِیل جَماعَتلَرنِی خَیرِیَه اَنجُومَنلَرِینِی قوُلِیدَن کِیلَدِیگن اِیش اِیمَس، بَلکِی فَقَط نُبُوَّت مَنهَجِیگه اَساسلَنگن اِسلامِی حُکُومَت بُولِیشِی لازِم. چُونکِی عُمَر اِبنِ خَطّاب وَ عُثمان اِبنِ عَفان رَضِیَ الله عَنهُ نِی سُوزِیگه کوُرَه: « إنَّ اللهَ یَزَعُ بالسُّلطان ما لا یَزَعُ بالقرآن» خُداوَند حُکوُمَت قُدرَتِی آرقَلِی قُرآن بِیلَن هَم عَمَلگه آشِیرِیب بوُلمَیدِیگن اِیشنِی عَمَلگه آشِیرَدِی.
اِیندِی بِیزلَر عَصرلَردَن بُویان دارُ العَدل خِلَافَةٌ عَلَى مِنْهَاجِ النُّبُوَّةِدَن مَحرُوم بُولگنِیمِیزدَن وَ هَنُوز هَم اوُنِی یَنَه قَیتَه دَن قوُلگه کِیرِیتَه آلمَگنِیمِیزدَن سُونگ، “آلتِیتَه لِیک آشکار کافِرلَر” یَعنِی1الَّذِينَ هَادُوا 2- وَالصَّابِئِينَ 3- وَالنَّصَارَىٰ 4- وَالْمَجُوسَ 5- وَالَّذِينَ أَشْرَكُوا (مشرکین) و 6- مُرتَدِین مُنافِقلَر توُدَه سِینِی وَ اِیچکِی پِنهان کافِرلَرنِی هَمکارلِیگِیدَه مُؤمِنلَرگه نِسبَتاً اِینگ اِفلاص جِنایَتلَرنِی عَمَلگه آشِیرِیشیَپتِی، جُودَه کوُپ اِسلامِی دِیارلَرنِی باسِیب آلِیشگن وَ اوُلَرنِی ماددِی مَنبَعلَرِینِی تَلان- تَراج قِیلِیش، عَقِیدَه وَ مَدَنِیَتِینِی فَسادگه توُلدِیرِیش بِیلَن مَشغُولدِیرلَر؛ مَنَه شوُنچَه هُجُوملَرگه قَرشِی توُرَدِیگن مُعتَصِم عَبّاسِیگه اوُحشَش بِیزلَرنِی جانِیمِیز ، نامُوسِیمِیز، مالِیمِیز،وَطَنِیمِیزنِی حِمایَه قِیلَدِیگن فِسقلَرِی مَوجُود بُولگن “دارُ الاِسلام” مَوجُودمِی؟ اَگر بِیز ضَرُورَت حُکمِی صِیفَتِیدَه مَنَه بوُندَی دارُ الاِسلامدَن کافِر دُشمَنلَرگه قَرشِی فایدَلَنسَک غَیرِی شَرعِی یوُلنِی توُتگن بوُلَمِیزمِی؟بِیز ساغلام طَعام بوُلمِیش: “دارُ العَدل” «ثُمَّ تَكُونُ خِلَافَةٌ عَلَى مِنْهَاجِ النُّبُوَّةِ» دَن مَحرُوم بوُلگنِمِیز وَ هَنوُز هَم اوُنگه قَیتِیش یُوللَرِینِی «ثُمَّ تَكُونُ خِلَافَةٌ عَلَى مِنْهَاجِ النُّبُوَّةِ» دَن عِبارَت رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّمنِی وَعدَه لَرِینِی رُویابگه چِیقَرَدِیگن شَرائِطنِی مُهَیّا قِیلگنِیمِیز یُوق، بُوندَی حالَتدَه بِیزلَرنِی اوُستِیمِیزدَه “ضَرُورَت” حاکِم بُولِیب توُرگن پَیتدَه نِیمَه قِیلِیش کِیرَک؟ حاضِردَه 5 مِیللِییارد وَحشِی، بِیرَحم، کافِر دُشمَنلَر وَ اوُلَرنِی مِیللِیانلَب ساتقِین حِذمَتکارلَرِی بِیزلَرنِی مُخاصَرَه قِیلِیب آلِیشگن، اَگر اَندَلوُسدَه وَ مُغُوللَرنِی زَمانِیدَه بُولگن فاجِیعَه گه اوُحشَش مِینگلَب فاجِیعَه لَر رُوی بِیرسَه یاکِی حاضِرگِی عَصرِیمِیزدَه باسنِیَه، گِیرساگاوِینِیَه، مَرکَزِی اَفرِیکَه، مِیانمار، هِند، اَفغانِستان، سُومالِی، یَمَن، عِراق، سُورِیَه، لِیوِیَه، مالِی، مِصر، شَرقِی توُرکِستان، چِیچِین، غَربِی توُرکِستان، تاجِکِستان، وَحِی دِیارلَرِیگه اوُحشَش حادِیثَه لَر بِیزلَرنِی باشِیمِیزگه هَم کِیلسَه، بِیزنِی دادِیمِیزگه کِیم یِیتَدِی؟ مُسُلمانلَر شوُندَی بِیر وَضِیعیَتگه توُشِیب قالِیشگنکِی، بُو وَضِیعیَت حَیقِیدَه رَسُول الله صلی الله علیه وسلم مَرحَمَت قِیلَدِیلَر: يُوشِكُ الْأُمَمُ أَنْ تَدَاعَى عَلَيْكُمْ كَمَا تَدَاعَى الْأَكَلَةُ إِلَى قَصْعَتِهَا،حُوددِی قارنِی آچ آدَملَر بِیر-بِیرلَرِینِی دَستوُرخانگه دَعوَت قِیلگنِیدِیک اوُمَّتلَر سِیزلَرنِی اوُستِینگِیزگه بِیر- بِیرلَرِینِی دَعوَت قِیلِیشگه یَقِین بوُلِیشَدِی، فَقَالَ قَائِلٌ: وَمِنْ قِلَّةٍ نَحْنُ يَوْمَئِذٍ؟بِیر کِیشِی اَیتَدِیکِی، اوُ کوُندَه بِیزلَرنِی سانِیمِیز کَم بوُلگنِی اوُچُونمِی؟ قَالَ: بَلْ أَنْتُمْ يَوْمَئِذٍ كَثِيرٌ وَلَكِنَّكُمْ غُثَاءٌ كَغُثَاءِ السَّيْلِ وَلَيَنْزَعَنَّ اللَّهُ مِنْ صُدُورِ عَدُوِّكُمُ الْمَهَابَةَ مِنْكُمْ وَلَيَقْذِفَنَّ اللَّهُ فِي قُلُوبِكُمُ الْوَهْنَ،مَرحَمَت قِیلَدِیلَرکِی: بَلکِی اوُ کوُندَه سِیزلَر کوُپ بوُلَسِیزلَر، لِیکِن سِیلنِی اوُستِیدَگِی کوُپِیککَه اوُحشَیسِیزلَر، اَلله سُبحَانَ وَ تَعالَی سِیزلَردَن قُورقِیشنِی، هَیبَتنِی دُشمَنلَرِینگِیزنِی دِیلِیدَن آلِیب قوُیَه دِی وَ سِیزلَرنِی قَلبِینگِیزگه وَهننِی سالِیب قوُیَه دِی. فَقَالَ قَائِلٌ: يَا رَسُولَ اللَّهِ وَمَا الْوَهْنُ؟ قَالَ: حُبُّ الدُّنْيَا وَكَرَاهِيَةُ الْمَوْتِ» [2]بِیر کِیشِی اَیتَدِیکِی، اِی رَسُول الله (صلی الله علیه وسلم) وَهن نِیمَه؟ مَرحَمَت قِیلَدِیلَرکِی: دُنیانِی یَحشِی کوُرِیش وَ اوُلِیمنِی کَرِیه کوُرِیشلِیک.”
مَنَه بُو حالَتدَه اَگر بِیز ساغلام طَعام تاپَه آلمَسَک وَ اِضطِرار، ناچارلِیک حالَتِیدَه جانِیمِیزنِی سَقلَب قالِیش اوُچُون حَرام، غَیرِی شَرعِی طَعامدَن فایدَلَنِیشگه حَققِیمِیز بار.
جِنایَت حُقوُقِینِی تِیزِیمِیدَه وَ اِسلامِی طَتبِیق قِیلِیشدَه “اِضطِرارِی شَرائِط”نِی مُهَیَّا بوُلِیشِی، جِنایَتنِی سَبَبلَرِیدَن حِسابلَنَدِی وَ شَخصنِی عَمَلِی جِنایَت حِسابلَنمَیدِی؛ سِکوُلار دُنیاسِینِی حُقوُقِی تِیزِیمِیدَه هَم “اِضطِرار” جِنایَتنِی اَساسلَیدِیگن سَبَبلَردَن حِسابلَنَدِی.
یَعنِی: اِضطِرار اِسلامِی وَ غَیرِی اِسلامِی حُقوُقنِی تِیزِیمِی بُویِیچَه هَم مُستَقِیل تَشکِلات بُولِیب اُصُولِی صُورَتدَه قَبُول قِیلِینَدِی، مُضطَر شَخصنِی هِیچ کِیم عَیبلَی آلمَیدِی، نِیمَه اوُچُون مَثَلاً فَلان نَرسَه دَن یا فَلان حَرامدَن غَیرِی قانوُنِی رَوِیشدَه فایدلَندِینگ؟- دِییَه آلمَیدِی. یاکِی مَثَلاً نِیمَه اوُچُون آچلِیکدَن اوُلَیاتگن پَیتِینگدَه جانِینگنِی قوُتقَرِیش اوُچُون قارِین تُویَه دِیگن مِقداردَه اوُغِیرلِیک قِیلدِینگ، اوُغِیرلِیک حَرام وَ جِنایَت- کوُ؟- دِییَه آلمَیدِی.
اَلله تَعالَی آچِیق بَیان قِیلَدِیکِی: اِنَّما حَرَّمَ عَلیکُم المَیتهَ وَ الدَّم وَ لَحم الخِنزیر وَ ما اُهِلَ بِهِ لِغیر الله (بقره/173) اوُ سِیزلَرگه فَقَطگِینَه اوُلَکسَه، قاننِی، توُنغِیز گوُشتِینِی وَ اَلله دَن اوُزگه گه اَتَه لِیب سُویِیلگن نَرسَه لَرنِیگِینَه حَرام قِیلَدِی؛ اَمّا اَگر سِیز اِضطِرارِی حالَتدَه قالگن بوُلسَنگِیزچِی؟ اِضطِرارِی حالَتدَن چِیققوُنچَه مَنَه بُو حَراملَر مُباه بُولَدِی. اَلله تَعالَی مَرحَمَت قِیلَدِیکِی: وَقَدْ فَصَّلَ لَكُمْ مَا حَرَّمَ عَلَيْكُمْ إِلَّا مَا اضْطُرِرْتُمْ إِلَيْهِ ۗ (انعام/119) اَخِیر اوُ سِیزلَرگه حَرام قِیلِینگن نَرسَه لَرنِی مُفَصَّل بَیان قِیلگنکوُ. مُضطَر بُولِیب قالگن حالِینگِیزدَه گِینَه ( اوُ نَرسَه لَردَن یِییِیشِینگِیز مُومکِین).
مَنَه بُو حَرامنِی اِضطِرارِی حالَتدَه مُباه بُولِیشِینِی سَبَبِی، عِللَتِی نِیمَه دَه؟ جاننِی خَطَرگه توُشِیشِیدِیر. اِیندِی اَگر دِین،”دارُ الاِسلام”، جان،ناموُس، خانَدان، مال خَطَرگه توُشَدِیگن بُولسَه چِی؟« خِلَافَةٌ عَلَى مِنْهَاجِ النُّبُوَّةِ» نِی پایدِیوارِی سُوستلَشگن زَماندَن بُویان حاضِرگِی پَیتگچَه توُرلِی – هِیل نِسبَتلَرگه کوُرَه مُسُلمانلَرنِی دِینِی، “دارُ الاِسلامِی”، جانِی، نامُوسِی، آبرُوسِی، آزادلِیگِی، ماللَرِی نِهایَتدَه قَتتِیق خَطَرگه توُشِیب قالگن وَ آشکارَه عُمُومِی مُسُلمانلَرنِی تَحدِید قِیلیَپگن، وَضِیعیَت شُو دَرَجَه گه بارِیب قالگنکِی، اَنَه اوُشَنچَه مُسُلمانلَرنِی نابوُد بُولِیب کِیتِیشلَرِیگه وَ اَندَلوُسدَه ،اَفرِیکَه دَه، آسِیَه دَه، یِوراپَه دَگِی اوُشَنچَه مِنطَقَه لَرنِی قوُلدَن بای بِیرِیلِیشِیگه گوُواه بُولِینَدِی. اَگر مَنَه بوُندَی وَضِیعیَتدَه مُسُلمانلَر ضَرُورَت وَ اِضطِرارِی حُکمگه بِینائاً، حَملَه قِیلگن مَنَه بُو کافِر حُکوُمَتلَرنِی قَرشِیسِیدَه « خِلَافَةٌ عَلَى مِنْهَاجِ النُّبُوَّةِ» دَن باشقَه حُکوُمَتگه قَصددَن” چَنگ سالسَه ،شَرِیعَتگه مُوافِق عَمَل قِیلگن بُولمَیدِیمِی؟ اَلبَتَّه مَنَه بُو اِیشنِی وَ جِنایَت عَمَلنِی اَلله خوُشلَمَیدِی،اَمّا اوُزِینِی دِینِینِی،”دارُ الاِسلامِینِی”،جانِینِی،آبرُوسِینِی، مالِینِی پِستِیرمَه گه جایلَشِیب آلگن دُشمَندَن نَجات بِیرِیش اوُچُون ، ناچار حالدَه مَنَه بُو اِیشگه قوُل اوُرَدِی، اَخِیر آچلِیکدَه قالگن وَ اوُلِیم بِیلَن رُوبَرُو بُولگن شَخص هَماوُزِینِی وَ خانَدانِینِی سَقلَب قالِیش اوُچُون اوُلَکسَه لَرنِی وَ توُنغِیزنِی گوُشتِینِی اِستِعمال قِیلِیشگه مَجبُور بُولَدِی- کوُ؟!
حَه، حاضِردَه « خِلَافَةٌ عَلَى مِنْهَاجِ النُّبُوَّةِ» یُوقلِیگِی بائِث شُوندَی وَضِیعیَتگه توُشِیب قالگنمِیزکِی، اوُزِیمِیزنِی دِینِیمِیزنِی، “دارُ الاِسلامِیمِیز” نِی، جانِیمِیزنِی، نامُوسِیمِیزنِی، آبرُویِیمِیزنِی، خانَدانِیمِیزنِی، مالِیمِیزنِی،وَطَنِیمِیزنِی سَقلَب قالِیش اوُچُون حُکوُمَتگه آئِد اِیشلَردَه غَیرِی شَرعِی اِیشنِی قِیِلیشِیمِیز، یَعنِی « خِلَافَةٌ عَلَى مِنْهَاجِ النُّبُوَّةِ» نِی شَرعِی اِیشنِی اوُرنِیگه اوُنِی “بَدَلی”نِی آلِیب کِیلِیشِیمِیز کِیرَک بوُلَدِی،اَمّا جِنایَت حِسابلَنگن مَنَه بُو “بَدَل” هَم تَعرِیف قِیلِینگن اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرنِی چارچُوپِیدَه عَمَلگه آشِیرِیلَدِی.
دِیمَک “اِضطِرار”: ناچارلِیک، مَجبُورلِیکدِیر. یَعنِی شَخص خَطَرلِی حالَتگه، شَرائِطگه تُوشِیب قالَدِی، نَتِیجَه دَه مَنَه بُو شَرائِطدَن، حالَتدَن چِیقِیش اوُچُون عاددِی حالَتدَه قَبُول قِیلِینمَیدِیگن حَرام، تَعقِیقلَنگن اِیشلَرنِی قِیلِیشگه مَجبُور بُولَدِی.
اِمامِی زَرکَشِی رَحِمَهُ الله ضَرُورَتنِی تَعرِیفلَب اَیتَدِیکِی: ضَرُورَت شُو دَرَجَه دَه بُولِیش لازِمکِی،اَگر شَخص مَنَه بُو اِیشگه قوُل اوُرمَسَه هَلاک بُولَدِی یا هَلاک بُولِیشگه یَقِین قالَدِی. حُوددِی اِضطِرارِی شَرائِطدَه طَعامگه وَ لِباسگه اِیختِیاجِی بار آدَمگه اوُحشَیدِی، اَگر آچ یا یَلَنغاچ قالَدِیگن بُولسَه اوُنِی هَلاک بُولِیشِی یا بِیرار اَعضاسِی تَلَف بوُلِیشِی خَوفِی بار. مَنَه بُو حالَت حَرامنِی مُباهگه اَیلَنتِیرَدِی. [3]
شَریعَتدَن آگاه بُولمَگن کوُپچِیلِیک آدَملَرنِی نَزدِیدَه اِیختِیاج بِیلَن شَرِیعَت وَ فِقه اَهلِینِی نَظَرِیدَگِی ضَرُورَتنِی اوُرتَسِیدَه فَرق بار، هَر قَندَی اِیختِیاج حَرام اِیشلَرنِی حَلال بوُلِیشِیگه بائِث بُولمَیدِی، بَلکِی فَقَط ضَرُورَت حالَتِیگِینَه حَرام وَ مَمنوُع بوُلگن اِیشلَر مُباهگه اَیلَنَدِی. اِمامِی شافِیعِی رَحِمَهُ الله مَرحَمَت قِیلَدِیکِی:
« لَيْسَ يحِلُّ بالحَاجَةِ مُحَرَّمٌ إلا فی الضروراتِ».[4] هِیچ قَندَی حَرام هاجَت وَ اِیختِیاج سَبَبلِی حَلال بوُلِیب قالمَیدِی، مَگر ضَرُورَت حالَتِیدَگِینَه حَلال بَولَدِی.
بُو اِضطِرارِی حالَت فَقَطگِینَه اِستِعمال قِیلِینَدِیگن نَرسَه لَرگه تِیگِیشلِی اِیمَس، چُونکِی بِیر طَهارَت آلِیشدَه یاکِی باشقَه حَیاتِیمِیزدَگِی اِیشلَردَه هَم اِضطِرارِی یا ضَرُورَت حالَتِیگه توُشِیب قالِیشِیمِیز مُومکِین، شُونِینگدِیک رَسُول الله صلی الله علیه وسلم مَرحَمَت قِیلدِیلَرکِی:«رُفِعَ عَنْ أمَّتِي ثَلاثٌ: الخَطَأ وَالنِّسيَانُ وَمَا استُكرِهُوا عَلَيهِ»[5] اَلله تَعالَی مِینِی اوُمَّتِیمنِی اوُچ حالَتدَه قِیلگن اِیشلَرِینِی کِیچِیرَدِی: خَطا، اوُنوُتِیش وَ مَجبُور بُولگن حالَتدَه. « إن الله وَضَعَ عَنْ أُمّتی الْخَطَأَ والنِّسیانَ وَمَا اسْتُکْرِهُوا عَلَیْهِ » [6] ” اَلله تَعالَی اوُمَّتِیمنِی خَطا،اوُنوُتِیش، باسِیم آستِیدَگِی، مَجبُورلِیکدَگِی قِیلگن اِیشلَرِینِی کِیچِیرَدِی.”
بُو یِیردَه فُقَهالَر قُرآن آیَتلَرِیگه وَ باشقَه فِقهِی مَنبَع لَرنِی اِستِناد قِیلِیب بِیر قائِدَه نِی وُجُودگه کِیلتِیرِیشگن ، اوُنِی عُنوانِی «الضَّرُورَاتُ تُبِيحُ المَحظُورَاتِ” بُولِیب تَعقِیقلَنگن یا قَیتَرِیلگن اِیشلَرنِی ضَرُورَت پَیتِیدَه مُباه بُولِیشگه رُحصَت بِیرَدِی.
اَلبَتَّه هَمَّه ضَرُورَتلَر تَعقِیقلَنگن اِیشلَرنِی مُباه بُولِیشِیگه سَبَب بوُلمَیدِی، بَلکِی “تَعقِیقلَنگن نَرسَه لَر” “ضَرُورَت”دَن پَستراقدَه بُولِیشِی لازِم؛ اَمّا اَگر “تَعقِیقلَنگن نَرسَه لَر” “ضَرُورَت”دَن کَتتَه راق بُولَدِیگن بوُلسَه اوُنِی اِجرا قِیلمَسلِیک کِیرَک، یَعنِی مُباه بُولمَیدِی. فِقهدَگِی اوُصُوللَردَه “ضَرُورَت” اوُچُون مَمنُوع، تَعقِیقلَنگن نَرسَه لَرنِی مُباه بُولِیشِینِی “رُحصَت” نامِی آستِیدَه کِیلتِیرِیلَدِی، اوُلَر اوُچ هِیلدِیر:
1- اَوَّلگِی رُحصَتدَه: شَخصگه بُو اِیشنِی قِیلِیش مُباه بُولِیب، مادامِیکِی مَنَه بُوندَی اِضطِرارِی حالَتدَه بُولَر اِیکَن بُو اِیشنِی قِیلِیش اوُنگه واجِبدِیر. اوُلَکسَه نِی یا توُنغِیزنِی گوُشتِینِی اِستِعمال قِیلِیش یا تَشنَه بوُلگندَه شَراب اِیچِیشلِیک، اوُلِیمگه مانِع بوُلَدِیگن دَرَجَه دَه بُولِیشِی لازِم، یاکِی اوُنِی دِینِینِی یوُقالِیشِیگه مانِع بوُلَدِیگن هَر قَندَی حَرام اِیش بُو شَخصگه واجِب بوُلَدِی، اَگر قِیلمَسَه گوُناهکار حِسابلَنَدِی.
2-اِیککِینچِی رُحصَتدَه: بُو اِیشنِی قِیلِیش شَخصگه مُباهدِیر وَ شَخص اوُنِی قِیلِیش یا قِیلمَسدَن بُو یِیردَن کِیتِیش بارَه سِیدَه اِیختِیارگه اِیگه، اَگر جانِینِی بِیرِیش عِوَضِیگه بُولسَه هَم قِیلمَسلِیک اِیختِیارِیگه هَم اِیگه. حُوددِی تِیلِی بِیلَن کُفر کَلِیمَه سِینِی اَیتِیشگه اوُحشَیدِی ( عَمّار رَضِیَ الله عَنهُ بوُ اِیشنِی قِیلگن) یاکِی اوُنِی اَیتمَسلِیک ( سُمَیَّه رَضِیَ الله عَنها دِیک جانِینِی سَقلَب قالِیش اوُچُون بُولسَه هَم بُو کَلِیمَه نِی اَیتمَگن).
3- مَخظوُرات یَعنِی نَهِی قِیلِینگن اِیشلَر، حَتَّی اَگر مَجبُورلَنگن تَقدِیردَه هَم باسِیم اوُتکَزِیلسَه هَم قِیلمَسلِیک کِیرَک. مُسُلماننِی اوُلدِیرِیش یا اوُلَرنِی اَعضاسِینِی کِیسِیش یا زِنا قِیلِیش یا آتَه – آنَه نِی اوُرِیشگه اوُحشَش اِیشلَردهَ آدَم مَجبُورلَنگن بوُلمَیدِی.
اِیندِی:
اِسلامِی خِلافَتگه بَغِیلِیک قِیلِیش، قَرشِیلِیک قِیلِیش وَ مَنَه بُوندَی حُکُومَتنِی قَرشِیسِیدَه توُرِیب آلِیش وَ مُؤمِنلَرنِی قانِینِی توُکِیلِیشِیگه سَبَب بُولِیش وَ بوُندَی شَرعِی حاکِمِیَتگه اوُزگرتِیرِیش وَ«خِلَافَةٌ عَلَى مِنْهَاجِ النُّبُوَّةِ» نِی اوُرنِیگه شاهِیگرلِیککَه اوُحشَش اوُمُّ الفَسادنِی، بِدعَتنِی وُجُودگه کِیلتِیرِیش حَقِیقَتدَه آشکار ظُلمدِیر، اَلله تَعالَی مَرحَمَت قِیلَدِیکِی: وَلاَ تَرْکَنُواْ إِلَى الَّذِینَ ظَلَمُواْ فَتَمَسَّکُمُ النَّارُ وَمَا لَکُم مِّن دُونِ اللّهِ مِنْ أَوْلِیَاء ثُمَّ لاَ تُنصَرُونَ (هود/113) ظُلم یُولِینِی توُتگن کِیمسَه لَرگه بِیرِیلِیب کِیتمَنگلَر (اِیرگشمَنگلَر). عَکس حالدَه سِیزلَرنِی دوُزَخ اوُتِی یِیتَر. سِیزلَر اوُچُون اَلله دَن اوُزگه بِیران دُوست یُوقدِیر.
بُو حالَتدَه شوُنِینگدِیک اَلله تَعالَی مَرحَمَت قِیلَدِیکِی: إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَالدَّمَ وَلَحْمَ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ بِهِ لِغَيْرِ اللَّهِ ۖ (بقره/173) اوُ سِیزلَرگه فَقَطگِینَه اوُلَکسَه، قاننِی، توُنغِیز گوُشتِینِی وَ اَلله دَن اوُزگه گه اَتَه لِیب سُویِیلگن نَرسَه لَرنِیگِینَه حَرام قِیلَدِی. مَنَه شوُ تَرتِیبدَه زُورَوان، ظالِم، جَبر قِیلوُچِی حاکِمِیَتلَرنِی هَم تَعقِیقلَگن وَ مُسُلمانلَرگه مَنَه بوُندَی حُکوُمَتلَردَن اوُزاقلَشِیشگه بُویُورگن؛ اَمّا اَگر اِضطِرارِی، ضَرُورَت حالَتِیگه توُشِیب قالَدِیگن بُولسَک نِیمَه بوُلَدِی؟ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلَا عَادٍ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ ۚ (بقره/173) اِیندِی کِیمکِی ظالِم وَ حَددَن آشمَگن حالِیدَه ناچار وَضِیعیَتدَه قالسَه گوُناهکار بوُلمَیدِی.
اَگر جاننِی سَقلَب قالِیش اوُچُون اِنسان مَنَه بُوندَی حالَتگه توُشَدِیگن بُولسَه وَ شوُندَی حَرامدَن پَناه تاپَدِیگن بُولسَه، حَتّی ساغلام طَعام اوُنگه مُیَسَّر بُولگوُنِیچَه اوُندَن اِستِعمال قِیلِیش اوُنگه واجِب بوُلَدِیگن بُولسَه، اَگر اِستِعمال قِیلمَی اوُلِیب کِیتسَه بِیر نَفسنِی اوُلدِیرگن حِسابلَنِیب گوُناهکار بوُلَدِیگن بُولسَه، اِیندِی اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرنِی اِجرا قِیلوُچِی حاکِمِیَتدَن پَناه تاپِیش وَ “جان” گه قوُشِیمچَه رَوِیشدَه “دِین” گه، “دارُ الاِسلامگه”، “ناموُس” گه، “آبرُو”گه، “مال” گه قوُشِیب اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرگه پایبَند بوُلگن بِیر مُسُلمان شَخصنِی مَوجُودِیَتِینِی هَم مُخافِظَت قِیلِینگن تَقدِیردَه، بُو قَندَی جایگاهگه اِیگه بُولَدِی؟ شُبهَه سِیز مَنَه بوُندَی حاکِیمِیَتدَن فایدَلَنِیش لازِم، اَنَه اوُشَنچَه ضَرُورِی اِیشلَرنِی باسقِینچِی کافِرلَرنِی هُجُومِیدَن حِمایَه قِیلِیش کِیرَک.
بُو یِیردَه مَنَه بُو مُهِم قائِدَه یَنَه باشقَه بِیر قائِدَه بِیلَن مَحکَملَنَدِی: ما أُبِيحَ لِلضَّرُورَةِ، يُقدَرُ بِقَدَرِهَا.. یَعنِی «الضَّرُورَةُ تُقَدَّرُ بِقَدَرِهَا» ضَرُورَت سَبَبلِی مُباه بُولگن نَرسَه دَن فَقَطگِینَه مَنَه بُو ضَرُورَتنِی اوُرتَدَن کوُتَرَدِیگن اَندازَه دَه اِیشلَتِیلَدِی، اوُندَن آشِیرِیلمَیدِی.
مَثَلاً بِیر شَخص هَلاک بُولِیشگه یَقِین قالگن پَیتِیدَه آچلِیگِینِی بَرطَرَف قِیلِیش اوُچُون باشقَه لَرنِی مالِیدَن آلِیشگه رُحصَتِی بار، اوُندَن باشقَه نَرسَه لَرنِی آلِیشگه حَرَکَت قِیلمَیدِی. یاکِی بِیمارنِینگ بَدَنِیدَن فَلان قِیسمَتگه قَرَشگه گِینَه رُحصَتِی بار،اوُندَن آشِیرِیب یُوبارمَیدِی.
یاکِی اَگر “دارُ الاِسلام” بُویِیچَه ناچارلِیکدَن «خِلَافَةٌ عَلَى مِنْهَاجِ النُّبُوَّةِ» نِی بَدَلِی بُولگن حُکوُمَتلَردَن فایدَلَنسَنگ هَم، اوُندَن فَقَط دِیندَگِی ضَرُورِی بُولگن نَرسَه لَرنِی، “دارُ الاِسلام”نِی، جاننِی، نامُوسنِی، آبرُونِی، خانَداننِی، آزادلِیکنِی، مالنِی، اِصلاحگرلِیک یوُلِیدَگِی حَرَکَتنِی مَنَه بُو حُکوُمَتنِی «خِلَافَةٌ عَلَى مِنْهَاجِ النُّبُوَّةِ» دَرَجَه سِیگه چَه یِیتکَزگوُنگچَه اِستِعفادَه قِیلَه آلَسَن.
“دارُ الاِسلام”نِی، «خِلَافَةٌ عَلَى مِنْهَاجِ النُّبُوَّةِ» نِی اَمِیرَ المُؤمِنِینِی وَ جَنَّت اَهلِینِی یاشلَرِینِی سَیِّیدِی وَ سَروَرِی سَیِّیدِیمِیز حَسَن اِبنِ عَلِی رَضِیَ الله عَنهُ توُرگن مَنصَبِینِی بُوشَتِیب بِیرِیش وَ مُؤمِنلَرنِی سُکوُت قِیلِیب قَرَب توُرِیشلَرِی حَتّی اَطرافدَگِیلَرنِی بِیوَفالِیگِی، تَفَرُّق، باشباداقچِیلِیک، قوُرغاقچِیلِیک، آچلِیک، اِیچکِی مُنافِقلَرنِی خَطَرِی،آشکار کافِرلَرنِی خَطَرِی، اِیچکِی وَ تَشقِی یَرَدارلَرنِی یَرَسِی، عُمُومِی قِیلِیب اَیتگندَه اِسلام دِینِینِی، “دارُ الاِسلام”نِی بُوزِیلِیب کِیتِیش خَطَرِیگه رُوبَرُو بُولَدِی وَ “ناچار” حالدَه حُکوُمَت مَسَلَه سِی بُویِیچَه “ضَرُورَت” حُکمِیگه بِینائاً، مُسُلمانلَرنِینگ “دارُ الاِسلامِی”، جانِی، نامُوسِی، آبرُوسِی، مالِی وَ باشقَه ضَرُورِی نَرسَه لَرِینِی سَقلَب قالِیش اوُچُون تَعقِیقلَنگن بِدعَتگه تَن بِیرِیشگه مَجبُور بُولَدِی. بُو یِیردَه حاکِمِیَتنِی قوُلدَن بای بِیرِیشلِیک دِیننِی وَ دارُ الاِسلامنِی قوُلدَن بای بِیرِیشدَن کوُرَه پَستراق مَرتَبَه دَه تُورَدِی. اَمِیرَالمُؤمِنِین حَسَن اِبنِ عَلِی رَضِیَ الله عَنهُما اِیککِیتَه ضَرَرنِی آرَسِیدَن « أخفَّ الضررين» نِی تَنلَگنلَر وَ فَسادِی کوُپراغِینِی فَسادچِینِی اوُزِیگه بِیرَدِیلَر، نَتِیجَه دَه “ضَرَرِی کَمراق” یا “ضَرَرِی یِینگِیلراغِی”نِی قَبُول قِیلِیشگه مَجبُور بُولَدِیلَر.
اوُ کِیشِینِینگ شَرعِی حُکوُمَتِینِی اوُرنِیگه کِیلگن “بَدَل” حُکوُمَت حَدِّی اَقَل اِسلامنِی اَصلِینِی، دارُ الاِسلامنِی وَ مُسُلمانلَرنِی ضَعِیف صُورَتدَه بُولسَه هَم مُخافِظَت قِیلَردِی،اَلبَتَّه مُسُلمانلَرنِینگ حُکوُمَت حَیاتِیدَه شاهِیگرلِیک، فِسقلَرگه اوُحشَش کَتتَه بِدعَتلَر هَم وُجُودگه کِیلگن، بُوگوُنگِی کوُنگچَه هَم هِیلمَه – هِیل نِسبَتگه کوُرَه بار اِیدِی، اَمّا اَندَلوُسدَگِی مُسُلمانلَرنِینگ دِینِینِی وَ “دارُ الاِسلامِی” نِی، جانِینِی، نامُوسِینِی، آبرُوسِینِی،مالِینِی یُوقالِیشِیگه وَ مُغُوللَرنِی زَمانِیدَگِی حَملَه لَرگه اوُحشَش جَرَیانلَر سَبَبلِی، حاضِرگِی زَماندَه شَرقِی توُرکِستاندَن تارتِیب اِسلامنِی غَربِیگچَه بُولگن دِیارلَردَه مانِع بُولِیب کِیلَدِی، تَشقِی کافِرلَرنِی حَملَه قِیلِیش اِیحتِمالِینِی یُوقاتَدِی وَ خَوارِجگه اوُحشَش اِیچکِی بوُزغوُنچِیلَرنِی حَرَکَتلَرِینِی هَم چِیگَرَلَب تَحمِیناً تَفتِینِی اوُچِیرَدِی.
اِیندِی اَمِیرَ المُؤمِنِین حَسَن رَضِیَ الله عَنهُ اِیشلَتگن ضَرُورَتنِی اَندازَه سِی، مِیزانِی قَنچَه بُولگن؟ اَگر تَرِیخدَگِی مَنبَعلَرگه نَظَر تَشلَیدِیگن بُولسَک، حَسَن اِبنِ عَلِینِی مُعاوِیَه بِیلَن توُزگن صُلحنِی شَرائِطلَرِیدَن بِیرِی بُویِیچَه مُعاوِیَه دَن سُونگ اِیشلَرنِی تِیزگِینِی حَسَن اِبنِ عَلِیگه بِیرِیلِیشِی کِیرَک اِیدِی. مُعاوِیَه هَم مُسُلمانلَرگه رَهبَرلِیک قِیلِیشگه قادِر بُولمَگن زَماندَه اِیشلَرنِی تِیزگِینِی حَسَن رَضِیَ الله عَنهُ گه تاپشِیرِیشگه سُوز بِیرَدِی. یاکِی اِبنِ حَجَر هَیمَتِینِی اَیتِیشِیچَه: صُلحدَگِی پَیماندَه شُونگه قَرار قِیلِینَدِیکِی، مُعاوِیَه نِی اوُرنِیگه کِیلَدِیگن شَخصنِی مُسُلمانلَرنِی شوُراسِی تَعیِین قِیلَدِی. [7][8][9]
دِیمَک بِیز مَنَه بُو ضَرُورَت وَ اِضطِرار حالَتِیدَه «الضَّرُورَاتُ تُبِيحُ المَحظُورَاتِ» ناملِی شَرعِی قائِدَه گه بِینائاً، “دارُ الاِسلام” دَه مَنَه بُو “بَدَل” حُکوُمَتلَر بِیلَن مُعامَلَه قِیلَمِیز وَ«الضَّرُورَةُ تُقَدَّرُ بِقَدَرِهَا» ناملِی شَرعِی قائِدَه گه مُوافِق “شوُرالَرنِی” اوُستوُوار قِیلِیش وَ حُکوُمَتنِی بَرچَه تَشکِلاتلَرِینِی اوُستِیدَه “عُمُومِی نَظارَت” قِیلِیش وَ اوُنِی “مِنهَجُ النُّبُوَّت” دَگِی اِسلامِی حُکوُمَت کوُرِینِیشِیگه کوُتَرِیش یُولِیدَه اَلله نِی عِذنِی بِیلَن یُورِیب بارَمِیز وَ جاهِل دوُستلَر، آگاه دُشمَنلَر بِیزلَرنِی اَلدَشِیگه یا آرتگه تارتِیشِیگه یُول قوُیمَیمِیز.
دِیمَک “دارُ الاِسلام” دَه اِضطِرارِی وَ ضَرُورَت حالَتِیدَه “مِنهَجُ النُّبَوَّت” اَساسِیدَه اِسلامِی حُکوُمَتنِی اوُرنِیگه “بَدَل” صِیفَتِیدَه قَبُول قِیلِینگن حُکوُمَتنِی “اِسلامِی اِضطِرارِی بَدَل” دِیب ناملَنَدِی، چُونکِی اوُ ضَرُورَت وَ اِضطِرارِی حالَتدَه ناچارلِیکدَن “بَدَل” صِیفَتِیدَه قَبُول قِیلِینگن وَ “دارُ الاِسلام” دَه اِسلامِی مَذهَبلَرنِی بِیرِیگه کوُرَه اوُلِی الاَمر شُوراسِیدَه مُسُلمانلَرنِی اِجماعسِیگه اَساساً حُکوُمَت یوُرگِیزَدِی.
مَنَه بُو یِیرگچَه بَرچَه اِسلامِی مَذهَبلَر مُتَّفِقُ القوُل بوُلِیشگن اِیدِی، اَمّا اوُرتَگه مُخالِف مَذهَب وَ باشقَه مَذهَبلَر حَقِیدَگِی اِجتِهاد چِیقِیب کِیلگچ، بُونِی کِیتِیدَن مُناسَبَتلَر وَ مُسُلمانلَرنِینگ عَمَللَرِینِی هَم اوُزگرَدِی.
مِثال طَرِیقَه سِیدَه کِیلتِیرَدِیگن بُولسَک، اِبنِ تَیمِیَه نَقل قِیلَدِیکِی، قِیرَوان شَهرِیدَگِی اوُلامالَر، فاطِمِیلَر (العَبِیدِیِّین) حاکِمِیَت یوُرگِیزَدِیگن مِصرنِی دارُ الحَرب دِیب سَنَشَر وَ مِصرنِی فاطِمِی شِیعَه لَرِینِینگ حاکِملَرِیگه نِسبَتاً کُفر وَ اِرتِداد حُکمِینِی بِیرِیشگن اِیدِی. اَلبَتَّه اوُشَه زَماندَه مَنَه بُو شَهرنِی اوُلامالَرِیدَن تَشقَرِی “دارُ الاِسلام”نِی باشقَه جایلَرِیدَه بُوندَی فَتوا بِیرِیلگنِی یُوق، بُوندَن سُونگ عَصرلَر اوُتگچ مُحَمَّد اِبنِ عَبدُ الوهّاب وَ بَرچَه نَجد اوُلامالَرِی هَمدَه اوُلَرگه اِیرگشگنلَر فاطِمِیلَرنِی مُرتَد دِییِیشِیب اوُلَرنِی دِیارلَرِینِی مُسَیلَمَه یِی کَذّابنِی دِیارِیگه اوُحشَش دارُ الحَرب دِیب سَنَشَردِی، اَمّا کوُرِیب چِیقَدِیگن بُولسَک شافِیعِیلَر یاکِی مالِیکِیلَر، حَنَفِیلَرنِی اوُلامالَرِی بوُندَی نَظَرگه اِیگه بُولِیشمَگن، چُونکِی صَلاحِ الدِّین اَیُّوبِی رَحِمَهُ الله گه اوُحشَگن کِیشِیلَر عَمَکِیسِی شِیرکوُه بِیلَن بِیرگه مِصردَگِی فاطِمِیلَرنِینگ شِیعَه مَذهَبِیدَگِی حُکوُمَتِیگه اَهلِی کِتابنِی نَصرانِی کافِرلَرِیگه قَرشِی یاردَمگه بارَدِی وَ یِیللَر دَوامِیدَه اوُلَرنِینگ وَزِیرلِیگِیدَه جَنگ وَزِیرِی، باش وَزِیر مَنصَبِیدَه فَعالِیَت آلِیب بارَدِی، اوُشَه زَماننِی اوُزِیدَه حَتّی اوُندَن سُونگ هَم تَنقِیدگه اوُچرَگن اِیمَس. سِیزلَر هَم حُوددِی نَجدِیلَرگه اوُحشَب صَلاحِ الدِّین اَیُّوبِی رَحِمَهُ الله نِی دارُ الحَربدَه مُرتَدلَرنِی وَزِیرِی بُولگنِینِی تَصَوُّر قِیلَسِیزلَرمِی؟ [10][11]
دِیمَک مَنَه بُو “دارُ الاِسلام” اِمامِی اَحمَد اِبنِ حَنبَل رَحِمَهُ الله نِی زَمانِیگه اوُحشَش مُعتَزِلَه لَرنِینگ “اِسلامِی اِضطِرارِی بَدَل حُکوُمَتِی”گه اوُحشَگن حاکِمِیَت بُولگن بُولِیشِی مُومکِین، مُعتَزِلَه قُرآننِی خَلقِیگه اوُحشَش فِسقگه اِعتِقاد قِیلِیشَردِی وَ اِمامِی اَحمَد خَلقِی قُرآنگه اِعتِقاد قِیلگن هَر قَندَی کِیشِینِی کافِر دِیب سَنَردِی. یَعنِی اِمامِی اَحمَد اِبنِ حَنبَلنِی نَظَرِی بُویِیچَه مُعتَزِلَه لَرنِی حاکِیمِیَتِی اِینگ کَمِیدَه اَهلِی بِدعَت دِیب حِسابلَنگن.
یاکِی مَنَه بُو دارُ الاِسلام صُوفِی مَسلَکِیدَگِی عُثمانِیلَرنِینگ اِسلامِی اِضطِرارِی بَدَل حُکوُمَتِی بُولِیشِی مُومکِین، اوُلَر نَجد اوُلامالَرِی تامانِیدَن تَکفِیر قِیلِینِیشگن، حَتّی عُثمانِیلَرگه قَرشِی قوُراللِی جَنگ هَم آلِیب بارِیشگن، حُوددِی شُو پَیتنِی اوُزِیدَه شَیخ سَعِید پِیران (زازَکِی یا هوُرامِی) دِیک کِیشِیلَر مَنَه بُو حاکِیمِیَتنِی تِیرِیلتِیرِیش اوُچُون قوُراللِی قوُزغَلانلَرنِی عَمَلگه آشِیرِیشگن، اَمّا کوُرد سِکوُلار مُرتَدلَرِینِینگ خِیانَتِی وَ اوُلَرنِینگ سِکوُلار آتَه تُرکنِی گوُرُوهِی بِیلَن قِیلگن هَمکارلِیگِی سَبَبلِی مَغلوُبِیَتگه اوُچرَشَدِی، نَتِیجَه دَه مُرتَد تُورک سِکوُلارِیستلَرِی تامانِیدَن شَهِید قِیلِینَدِی. نحسبه کذالک و الله حسیبه.
دِیمَک “مِنهَجُ النُّبَوَّت” اَساسِیدَگِی اِسلامِی حُکوُمَت قالِیبِیدَگِی ” دارُ الاِسلام” یاکِی “اِسلامِی اِضطِرارِی بَدَل حُکُومَت” اَلبَتَّه سِیزنِینگ مَذهَبِینگِیزدَگِی، نَظَرِینگِیزدَگِی، فِکرِینگِیزدَگِی، هاحِیشِینگِیزدَگِی، تَفسِیرِینگِیزدَگِی حُکوُمَت بوُلِیشِی شَرط وَ اوُندَن باشقَه سِی قَبوُل قِیلِینمَیدِی، دِیگن نَرسَه اِیمَس. هَمَّه مِیز اِسلامدَگِی وَ آشکار “آلتِیتَه لِیک کافِرلَر”نِینگ کُفر دُنیاسِینِی آرَسِیدَگِی اوُزِیمِیزنِی اوُرنِیمِیزنِی دَرک قِیلِیشِیمِیز لازِم، اِیچکِی پِینهان کافِرلَر وَ مُنافِقلَر، سِکوُلارزَدَه لَر توُدَه سِی توُغرِیدَن- توُغرِی اِسلامنِی وَ دارُ الاِسلامنِی وَ بِیزلَرنِی مَوجُودِیَتِیمِیزنِی نِشانگه آلِیب توُرگنِینِی توُشوُنِیشِیمِیز کِیرَک. اَگر بِیزلَرنِی عَمَلِیمِیز قوُیِیدَگِی شَرعِی قائِدَه گه مُوافِق بوُلَدِیگن بُولسَه، «إذَا تَعَارَضَ مَفْسَدَتَانِ، رُوعِيَ أَعْظَمُهُمَا ضَرَرًا” وَ اِیککِی نَمُونَه یُوزَگه چِیقَدِیگن بُولسَه، اِینگ کَمِیدَه اوُلَرنِی اوُرتَسِیدَن ضَرَر وَ زِیانِی کوُپراغِینِی یُولدَن آلِیب تَشلَشِیمِیز کِیرَک.
بِیزلَرنِی دِینِیمِیزنِینگ توُرت مَعنا وَ مَفهُومِیدَن ( 1- حاکِمِیَت قُدرَتِی،2- قانُون وَ دَستوُرلَر،3- اِطاعَت وَ بوُیِینسِینِیش،4- جَزالَش وَ مُکافات) اَجرَتَه دِیگن دارُ الکُفرنِی ضَرَر وَ زِیانِی سِیزنِینگ باشقَه اِسلامِی تَفسِیرلَر بِیلَن اوُزَرا مَذهَبِی مُختَصَّاتلَر بُویِیچَه فِقهِی اِیختِلافلَرِینگِیزدَن کوُرَه کوُپراقدِیر. بُونِی توُشوُنِیش اوُچُون مُسُلمانلَر یَشَیدِیگن دِیارلَرگه بِیر نَظَر تَشلَسَنگِیز کِفایَه قِیلَدِی، شَرقِی تُورکِستاندَن تارتِیب اِسلامنِی غَربِیگچَه بُوتُون جَهان سِکوُلار کافِرلَرِینِی، سِکوُلار طاغُوتلَرنِی، مَحَلِّی ساتقِینلَرنِی تَصَرُّفِیدَه شُو وَضِیعیَتدَه قالِیشگن.
بِیزلَرگه آچِیق –آیدِین بُولگنِیدِیک، اِسلامدَه شوُندَی اَحکاملَر وَ رَفتارلَرگه اِیگمِیزکِی، نَماز وَ رُوزَه وَ حَج وَ صَدَقَه گه اوُحشَش شَخصِی وَ گوُرُوهِی جِهَتلَرگه اِیگه دِیر، اَمّا بُو اَحکاملَرنِی یانِیدَه اِسلامدَه فَقَطگِینَه حُکوُمَت وَ حُکوُمَت قُدرَتِی تامانِیدَن اِجرا قِیلسَه بُولَدِیگن قانوُنلَر وَ اَحکاملَر هَم مَوجُوددِیر، مُسُلمانلَر هَم فَقَطگِینَه حُکوُمَت قُدرَتِینِی سایَه سِیدَه یِیتِیشگه اِمکان تاپَدِیگن حُقوُقلَرگه اِیگه دِیرلَر، اَگر اِسلامِی حُکوُمَت بوُلمَیدِیگن بُولسَه مَنَه بُو قانوُن وَ اَحکاملَر اِیشلَتِیلمَیدِی وَ حُقوُقلَر هَم آیاق- آستِی بُولَدِی.
شوُنِینگدِیک “مَوجُود وَضِیعیَتدَه”گِی اِسلامِی اِتِّحاد اِسلامِی وَحدَتگه یِیتِیش اوُچُون بِیر “اوُتِیش مَرحَلَه سِی” صِیفَتِیدَه اِیشلَتِیلَدِی، شوُنگه اوُحشَش اِسلامِی اِضطِرارِی بَدَل حُکوُمَت هَم نُبَوَّت مَنهَجِیگه اَساسلَنگن اِسلامِی حُکوُمَتنِینگ مَطلوُب وَضِیعیَتگه یِیتِیش اوُچُون “اوُتِیش مَرحَلَه سِی” حِسابلَنَدِی.
اِصلِیدَه بِیزنِی طَلَب قِیلگن نَرسَه مِیز “اِسلامِی وَحدَت” وَ “نُبَوَّت مَنهَجِیگه اَساسلَنگن اِسلامِی حُکوُمَت”دِیر، اَمّا مُسُلمانلَرنِینگ جَهاندَگِی “مَوجُود وَضِیعیَتِیدَه” بُوندَی اِیش هَم تَحمِیناً اَمرِی مَحالدِیر، بُو اِیشنِی “اوُتِیش مَرحَلَه سِیگه” اِیختِیاجِی بار.
مَنَه بُو “اوُتِیش مَرحَلَه سِی” ، “اِسلامِی اِتِّحاد” وَ “اِسلامِی اِضطِرارِی بَدَل حُکوُمَت” مُسُلمانلَرنِی آرَسِیدَه حاکِمِیَت یوُرگِیزَیاتگن وَ مُسُلمانلَرنِی بَرچَه عَلاقَه لَرِی، رَفتارلَرِی شوُنگه کوُرَه اوُستُووار بُولگن حاضِرگِی شَرائِطدَن وَ فِرقَه ئِی چِگرَه لَردَن آلِیب اوُتوُچِی کوُپرِیک وَظِیفَه سِینِی اوُتَیدِی، حَتّی “دارُ الاِسلامنِی” نَظمِی هَم مَنَه بُو یَسَمَه چِگرَه لَرگه کوُرَه شَکللَنگن، مَنَه بُو “اوُتِیش مَرحَلَه سِی” “اِسلامِی وَحدَتگه” مُسُلمانلَرنِی اوُلِی الاَمر شُوراسِینِی کَنَلِی هَمدَه واحِد اِجماعسِی آرقَلِی واحِد جَماعَتنِی وُجُودگه کِیلتِیرَدِی وَ “نُبَوَّت مَنهَجِیگه اَساسلَنگن اِسلامِی حُکوُمَتگه” یِیتکَزِیب آلِیب بارَدِی. اَلله نِی عِذنِی بِیلَن.
سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ، أَسْتَغْفِرُكَ وَأَتُوبُ إِلَيْكَ
والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته
[1]مسند أحمد ابن حنبل 18123 / تَكُونُ النُّبُوَّةُ فِيكُمْ مَا شَاءَ اللَّهُ أَنْ تَكُونَ، ثُمَّ يَرْفَعُهَا إِذَا شَاءَ أَنْ يَرْفَعَهَا، ثُمَّ تَكُونُ خِلَافَةٌ عَلَى مِنْهَاجِ النُّبُوَّةِ ، فَتَكُونُ مَا شَاءَ اللَّهُ أَنْ تَكُونَ، ثُمَّ يَرْفَعُهَا إِذَا شَاءَ أَنْ يَرْفَعَهَا، ثُمَّ تَكُونُ مُلْكًا عَاضًّا، فَيَكُونُ مَا شَاءَ اللَّهُ أَنْ يَكُونَ ، ثُمَّ يَرْفَعُهَا إِذَا شَاءَ الله ُأَنْ يَرْفَعَهَا ، ثُمَّ تَكُونُ مُلْكًا جَبْرِيّاً ، فَتَكُونُ مَا شَاءَ اللَّهُ أَنْ تَكُونَ ، ثُمَّ يَرْفَعُهَا إِذَا شَاءَ أَنْ يَرْفَعَهَا ، ثُمَّ تَكُونُ خِلَافَةٌ عَلَى مِنْهَاجِ النُّبُوَّةِ ، ُثمَّ سَكَتَ.
[2]سنن أبي داود/ 4297، مسند أحمد/ 21890، مسند أبي داود الطيالسي/ 1085 / ، وأحمد (5/278) (22450)
[3]المنثور فی القواعد ۲/ ۳۱۳ – ۳۲۰ / الضروره، بلوغه حداً، إن لم یتناول الممنوع (أو المحرم) هلک، أو قارب الهلاک. کالمضطر للأکل و اللبس بحیث لو بقی جائعاً أو عریانا لمات أو تلف منه عضو، هذا یبیح تناول المحرم
[4]الأم: ۳/۲۸
[5]نووی . المجموع 4/450 / السيوطي، الجامع الصغير4445 و…
[6]رَوَاهُ ابنُ مَاجَهْ والحاکِمْ
[7]فتح الباري (13/70)
[8]سير‌اعلام‌النبلاء (3/264)
[9]الصواعق المحرقه (2/299)
[10]مجموع الفتاوی 13/178
[11]محمد بن عبدالوهاب در مؤلفات شيخ الإسلام محمد بن عبدالوهاب، القسم الخامس، الرسائل الشخصية ص 220