Дорул исломни навлари.
Бисмиллах валхамдулиллах, аммо баъад: ассаламу алайкум ва рохматуллохи ва барокатух (5)
(матлабни комил матни)
Росулуллох саллаллоху алайхи васаллам мархамат қиладиларки, мусулмонларни “дорул исломи” нубувват давридан сўнг то қиёмат кунигача хукумат жихатидан “уч даврни” босиб ўтади:
1-Росулуллох саллаллоху алайхи васаллламни манхажларига ва равишларига мувофиқ бўлган хилофат,
خِلَافَةٌ عَلَى مِنْهَاجِ النُّبُوَّةِ.
2-Шохигарлик даври, бу даврни ўзи иккита катта дастага тақсим бўлади, баъзилари зўравонлик билан хамрох бўлади,
ثُمَّ تَكُونُ مُلْكًا عَاضًّا،
баъзилари зулм ва якка хокимлик билан хокимият бошқаради
ثُمَّ تَكُونُ مُلْكًا جَبْرِيّاً
3-Росулуллохни равишлари ва манхажларига мувофиқ хилофатни яна қайтиб келиши,
ثُمَّ تَكُونُ خِلَافَةٌ عَلَى مِنْهَاجِ النُّبُوَّةِ[1]
Бу ерда шуни таъкидлаб ўтиш жоиз бўладики, росулуллох саллаллоху алайхи васаллам бу ўринда дорул куфр хақида эмас,балки “дорул ислом” хақида сухбат қиляптилар. Яъни мана бу зўравон,золим шохлар хам аллохни шариатидаги қонунларга тобе бўлишади ва улар аллохни шариатидаги қонунларни ижро қилувчи мусулмондирлар, аммо мана бу мусулмонда фисқ мавжуд ва у ахли бидъатдир. Чунки шохигарлик хилафату ала минхажин нубувватни ўрнига келиб олган энг катта бидъат хисобланади.
Нўъмон ибни Башир рохимахуллох айтадики, Умар ибни Абдулазиз рохимахуллох хокимиятга келган пайтида мана бу хадисни ёзиб юбордим ва у кишига қарата: эй амирал мўъминин хокимиятдаги мана бундай бидъатлардан узоқда бўласиз,деб умид қиламан.Мана бу иккисидан кейин ъоз ва золим хокимият бошланса керак, у киши хурсанд бўлдилар.
Мана бу холатда бизлар хозирда хам нубувват манхажига асосланган икки исломий хокимиятни орасидаги “дорул ислом”дамиз, улардан бирини 30 йилдан сўнг қўлдан бой бердик, ва хозирча бошқасини қўлга киритганимиз йўқ. Нубувват манхажига асосланган исломий хокимият икки асос яъни шўро ва умумий назоратга кўра шаклланган бўлиб икки мухим йўналишга эга:
«أَطْعَمَهُمْ مِنْ جُوعٍ» و«َآَمَنَهُمْ مِنْ خوف”
мана бу икки йўналиш орқали ер юзида аллохни бандалари учун
«فَلْيَعْبُدُوا رَبَّ هَذَا الْبَيْتِ»
га муносиб шароит яратилгунича давом этилади, бу яратилишдан бўлган асосий мақсаддир:
وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ (ذاریات/56)
“Мулкан ъаззан” ва “мулкан жабрийян” дан иборат хар иккиси бидъат ва фисқлар бўлиб аллох таоло ўзини шариатини мана бу бидъатларни илдизини инсонларни ижтимоъий хаётидан йўқотиш учун юборгандир, у зот харгиз мана бу бидъат ва фисқларни истамайди,мана булар хокимият ишидаги манъ қилинган арзишларга қарши нарсалардир, исломни йўналишларидан бири хам фисқларни,бидъатларни йўқотиш бўлади, аммо ночорликдан “зарурат” хукми сифатида”хилафату ала минхажин нубувват”ни ўрнига бадал сифатида яна қайтадан “дарул адл”ни “хилафату ала минхажин нубувват”ни қўлга киритгунгача фойдаланиб турилади.
Зўравон ва золим шохигарлик хукуматларини равишини ислом тасдиқламайди хам қабул хам қилмайди,аммо улар барибир вужудга келишади, худди шунга ўхшаб дорул куфрларни хам тасдиқланмайди аммо улар мавжуд. Мусулмонлар зарурат ва изтирор хукми сабабли ва ўзлари учун мухайё қилишган асбоблар учун ёки бепарво вахатокор аждодларини меърос қилиб қолдирган ирси сабабли, бадал сифатида “хилафату ала минхажин нубувват”дан бошқа “дорул ислом”даги бошқа исломий хокимиятларни ночорликдан қабул қилади, биз уни “исломий изтирорий бадал” деб номлаймиз. Яъни хилафату ала минхажин нубувватни бадалидир, ва изтирор ва ночорлик холатида қабул қилинган, ундан хам мухимроғи аллохни шариатидаги қонунларни ижро қилади ва исломийдир.
Албатта фуқахолар дорул исломда мавжуд хукуматларни даражаларга бўлишган:
1-Биринчи даражадаги дорул исломни “дорул адл” деб номлашган.
2-Ундан кейинги даражадагисини эса “дорул фисқ” ва “дорул бағий” дейишган.
3-Охирги даражадагисини эса “дару ахли зимма” дейишган.
Дарул адл ана ўша “хилафату ала минхажин нубувват”ни ўзи бўлиб, росулуллох саллаллоху алайхи васалламни ўринбосарларидан тортиб амирал мўъминин Аби ибни Аби Толиб ва фарзанди Хасан розиаллоху анхугача давом этган, дорул бағий хам мусулмонлардан ахли бағий бўлган кишиларни ихтиёрида бўлган хокимиятдир, исломий хилофатни қаршисига чиқиб келган ва маълум минтақаларни ўзини тасарруфига олган муовияни хукуматига ўхшайди. Дорул фисқ хам унда фисқлар озод суратда қилинадиган дорул ислом бўлади, бунга умавийларни,аббосийларни,усмонийларни шохигарлик хукуматининг бир қисм даври мисол бўлади.
Мана бу ўринларни барчаси “дорул ислом”ни жумласига киради, аммо “дорул фисқ” ва “дарул бағий”ни ислом тасдиқламайди, агар Хасан ибни Али розиаллоху анхуга ё ана ўшанча сахобалар бунга тан беришган бўлса, бу улар тушиб қолган изтирорий холатдаги ночорлик ва мажбурлик сабабли эди,бундан бошқа йўл қолмаганди.
Ёки язид ибни муовия ва абдулмалик ибни марвон ва хажжож ибни юсуф сақафийни бошчилигидаги хокимият шаклланиб, мусулмонларни устида дорул фисқ вужудга келган пайтда хам, улар энг катта фисқ яъни мусулмонларни қонини нохақ тўкилишига дучор бўлишган, бу даврда Хасан ибни Али ва Абдуллох ибни Зубайр розиаллоху анхумга ўхшаш бошқа минглаб мусулмонларни бошига хар ким ўзи хохлаганбалоларни олиб келган ва буни хеч ким олдини олмаган. Чунки хукумат қудратини фақат хукумат қудрати билангина жиловласа бўлади холос, худди росулуллох саллаллоху алайхи васаллам ва Абу Бакр ва Умар,Усмон сосонийлар,румликлар билан қилганига ўхшайди, худди шу ишдан муовия Али ва Хасан розиаллоху анхуга қарши фойдаланган эди.
Ёки бундан пастроқдаги даврда маъмун ва мўътасим ва восиқ аббосий тарафидан вужудга келтирилган холатда қуръон халқидаги машаққатли 15 йил мобайнида юзлаб мўъминлар зиндонларда азоб берилиб ўлдирилади. Худди шунга ўхшаш турли-хил даврларда хилма-хил фисқлар мусулмонларни ўртасида “дорул фисқлар” вужудга келишига боис бўлган. Мана бу “дорул бағий” ва “дарул фисқ”ларни ислом харгиз тасдиқламаган ва тасдиқламайди хам, аммо мусулмонлар хилафату ала минхажин нубувватни “дарул адл” ни қулашига шароитни мухайё қилиб ўзларини неъматдан махрум қилгач, ўзларини минглаб фисқларга мубтало қилиб булғашди, улар яна қайтадан дорул адл хилафату ала минхажин нубувватга қайтмас эканлар, мана бу “дорул бағий” ва “дарул фисқ”лар мавжуд бўлади, бундан ташқари минглаб ғайри шаръий тафарруқга ва мусулмонларни устида душманни эгаллаб олишига,фақирликка,ошкор гумрохликларга, ахлоқий ва рафторий фасодларга гувох бўлишади, буларни нобуд қилишни танхо йўли нубувват манхажидаги исломий хукумат ва вохид умматни вужудга келтиришдир, бу фисқларни нобуд қилиш йўқотиш харгиз инсонларни ё гурухларни, хилма-хил жамоатларни,хайрия анжуманларини қўлидан келадиган иш эмас, балки фақат нубувват манхажига асосланган исломий хукумат бўлиши лозим. Чунки Умар ибни Хаттоб ва Усмон ибни Афвон розиаллоху анхуни сўзига кўра:
« إنَّ اللهَ یَزَعُ بالسُّلطان ما لا یَزَعُ بالقرآن»
Худованд хукумат қудрати орқали қуръон билан хам амалга ошириб бўлмайдиган ишни амалга оширади.
Энди бизлар асрлардан буён дорул адл хилафату ала минхажин нубувватдан махрум бўлганимиздан ва хануз хам уни яна қайтадан қўлга кирита олмаганимиздан сўнг, “олтиталик ошкор кофирлар” яъни:
الَّذِينَ هَادُوا 2- وَالصَّابِئِينَ 3- وَالنَّصَارَىٰ 4- وَالْمَجُوسَ 5- وَالَّذِينَ أَشْرَكُوا (مشرکین) و 6- مرتدین]
мунофиқлар тўдасини ва ички пинхон кофирларни хамкорлигида мўъминларга нисбатан энг ифлос жиноятларни амалга оширишяпти, жуда кўп исломий диёрларни босиб олишган ва уларни моддий манбаъларини талон-тарож қилиш, ақида ва маданиятини фасодга тўлдириш билан машғулдирлар; мана шунча хужумларга қарши турадиган Мўътасим аббосийга ўхшаш бизларни жонимиз,номусимиз,молимиз ,ватанимизни химоя қиладиган фисқлари мавжуд бўлган “дорул ислом” мавжудми? Агар биз зарурат хукми сифатида мана бундай дорул исломдан кофир душманларга қарши фойдалансак ғайри шаръий йўлни тутган бўламизми?
Биз соғлом таом бўлмиш: “дарул адл” хилафату ала минхажин нубувватдан махрум бўлганмиз ва хануз хам унга қайтиш йўлларини
«ثُمَّ تَكُونُ خِلَافَةٌ عَلَى مِنْهَاجِ النُّبُوَّةِ»
дан иборат росулуллох саллаллоху алайхи васалламни ваъдаларини рўёбга чиқарадиган шароитни мухайё қилганимиз йўқ, бундай холатда бизларни устимизда “зарурат” хоким бўлиб турган пайтда нима қилиш керак? Хозирда 5 миллиярд вахший,берахм, кофир душманлар ва уларни миллионлаб сотқин хизматкорлари бизларни мухосара қилиб олишган, агар андалусда ва муғулларни замонида бўлган фожеъага ўхшаш минглаб фожеъалар рўй берса ёки хозирги асримизда босния, герсоговиния, марказий африка, миёнмор, хинд, афғонистон, сумоли, яман, ироқ, сурия, ливия, моли, миср, шарқий туркистон, чечен, ғарбий туркистон, тожикистон, вахий диёрларига ўхшаш ходисалар бизларни бошимизга хам келса, бизни додимизга ким етади? Мусулмонлар шундай бир вазиятга тушиб қолишганки, бу вазият хақида росулуллох саллаллоху алайхи васаллам мархамат қиладилар:
يُوشِكُ الْأُمَمُ أَنْ تَدَاعَى عَلَيْكُمْ كَمَا تَدَاعَى الْأَكَلَةُ إِلَى قَصْعَتِهَا،
худди қорни оч одамлар бир-бирларини дастурхонга даъват қилганидек умматлар сизларни устингизга бир-бирларини даъват қилишга яқин бўлишади,
فَقَالَ قَائِلٌ: وَمِنْ قِلَّةٍ نَحْنُ يَوْمَئِذٍ؟
бир киши айтдики, у кунда бизларни сонимиз кам бўлгани учунми?
قَالَ: بَلْ أَنْتُمْ يَوْمَئِذٍ كَثِيرٌ وَلَكِنَّكُمْ غُثَاءٌ كَغُثَاءِ السَّيْلِ وَلَيَنْزَعَنَّ اللَّهُ مِنْ صُدُورِ عَدُوِّكُمُ الْمَهَابَةَ مِنْكُمْ وَلَيَقْذِفَنَّ اللَّهُ فِي قُلُوبِكُمُ الْوَهْنَ،
мархамат қилдиларки: балки у кунда сизлар кўп бўласизлар,лекин селни устидаги кўпикка ўхшайсизлар, аллох субхана ва таоло сизлардан қўрқишни,хайбатни душманларингизни дилидан олиб қўяди ва сизларни қалбингизга вахнни солиб қўяди.
فَقَالَ قَائِلٌ: يَا رَسُولَ اللَّهِ وَمَا الْوَهْنُ؟ قَالَ: حُبُّ الدُّنْيَا وَكَرَاهِيَةُ الْمَوْتِ» [2]
бир киши айтдики, эй росулуллох (саллаллоху алайхи васаллам) вахн нима? Мархамат қилдиларки: дунёни яхши кўриш ва ўлимни карих кўришлик”.
Мана бу холатда агар биз соғлом таом топа олмасак ва изтирор,ночорлик холатида жонимизни сақлаб қолиш учун харом,ғайри шаръий таомдан фойдаланишга хаққимиз бор.
Жиноят хуқуқини тизимида ва исломий татбиқ қилишда “изтирорий шароит”ни мухайё бўлиши, жиноятни сабабларидан хисобланади ва шахсни амали жиноят хисобланмайди; секуляр дунёсини хуқуқий тизимида хам “изтирор” жиноятни асослайдиган сабаблардан хисобланади.
Яъни: изтирор исломий ё ғайри исломий хуқуқни тизими бўйича хам мустақил ташкилот бўлиб усулий суратда қабул қилинади, музтар шахсни хеч ким айблай олмайди, нима учун масалан фалон нарсадан ё фалон харомдан ғайри қонуний равишда фойдаландинг?-дея олмайди. Ёки масалан нима учун очликдан ўлаётган пайтингда жонингни қутқариш учун қорин тўядиган миқдорда ўғирлик қилдинг,ўғирлик харом ва жиноят-ку?- дея олмайди.
Аллох таоло очиқ баён қиладики:
اِنَّما حَرَّمَ عَلیکُم المَیتهَ وَ الدَّم وَ لَحم الخِنزیر وَ ما اُهِلَ بِهِ لِغیر الله (بقره/173)
У сизларга фақатгина ўлакса,қонни,тўнғиз гўштини ва аллохдан ўзгага аталиб сўйилган нарсаларнигина харом қилди; аммо агар сиз изтирорий холатда қолган бўлсангизчи? Изтирорий холатданчиққунгача мана бу харомлар мубох бўлади. Аллох таоло мархамат қиладики:
وَقَدْ فَصَّلَ لَكُمْ مَا حَرَّمَ عَلَيْكُمْ إِلَّا مَا اضْطُرِرْتُمْ إِلَيْهِ ۗ (انعام/119)
Ахир у сизларга харом қилинган нарсаларни муфассал баён қилганку. Музтар бўлиб қолган холингиздагина (у нарсалардан ейишингиз мумкин).
Мана бу харомни изтирорий холатда мубох бўлишини сабаби, иллати нимада? Жонни хатарга тушишидир. Энди агар дин, “дорул ислом”, жон, номус, хонадон,мол хатарга тушадиган бўлсачи? “Хилафату ала минхажин нубувват”ни пойдевори сустлашган замондан буён хозирги пайтгача турли-хил нисбатларга кўра мусулмонларни дини,”дорул исломи”, жони,номуси,обрўси,озодлиги, моллари нихоятда жиддий қаттиқ хатарга тушиб қолган ва ошкора умумий мусулмонларни тахдид қиляпган, вазият шу даражага бориб қолганки, ана ўшанча мусулмонларни нобуд бўлиб кетишларига ва андалусда,африкада, осиёда,европадаги ўшанча минтақаларни қўлдан бой берилишига гувох бўлинди. Агар мана бундай вазиятда мусулмонлар изтирорий ва зарурат хукмига биноан, хамла қилган мана бу кофир хукуматларни қаршисида “хилафату ала минхажин нубувват” дан бошқа хукуматга “қасддан” чанг солса, шариатга мувофиқ амал қилган бўлмайдими? Албатта мана бу ишни ё жиноят амални аллох хушламайди, аммо ўзини динини, “дорул исломини”, жонини,номусини,обрўсини, молини пистирмага жойлашиб олган душмандан нажот бериш учун, ночор холда мана бу ишга қўл уради, ахир очликда қолган ва ўлим билан рўбарў бўлган шахс хам ўзини ва хонадонини жонини сақлаб қолиш учун ўлаксаларни ё тўнғизни гўштини ейишга мажбур бўладику?!
Ха,хозирда “хилафату ала минхажин нубувват” йўқлиги боис шундай вазиятга тушиб қолганмизки, ўзимизни динимизни,”дорул исломимиз”ни,жонимизни, номусимизни, обрўйимизни, хонадонимизни, молимизни, ватанимизни сақлаб қолиш учун хукуматга оид ишларда ғайри шаръий ишни қилишимиз,яъни “хилафату ала минхажин нубувват”ни шаръий ишни ўрнига уни “бадали”ни олиб келишимиз керак бўлади, аммо жиноят хисобланганмана бу “бадал” хам таъриф қилинган аллохни шариатидаги қонунларни чорчўпида амалга оширилади.
Демак “изтирор” : ночорлик,мажбурликдир. Яъни шахс хатарли холатга,шароитга тушиб қолади, натижада мана бу шароитдан,холатдан чиқиш учун оддий холатда қабул қилинмайдиган харом,тақиқланган ишларни қилишга мажбур бўлади.
Имоми Заркаший рохимахуллох заруратни таърифлаб айтадики: зарурат шу даражада бўлиши лозимки, агар шахс мана бу ишга қўл урмаса халок бўлади ё халок бўлишга яқин қолади. Худди изтирорий шароитда таомга ва либосга эхтиёжи бор одамга ўхшайди, агар оч ё яланғоч қоладиган бўлса уни халок бўлиши ё бирор аъзоси талаф бўлиши хавфи бор. Мана бу холат харомни мубохга айлантиради. [3]
Шариатдан огох бўлмаган кўпчилик одамларни наздидаги эхтиёж билан шариат ва фиқх ахлини назаридаги заруратни ўртасида фарқ бор, хар қандай эхтиёж харом ишларни халол бўлишига боис бўлмайди, балки фақат зарурат холатигина харом ва мамнуъ бўлган ишлар мубохга айланади. Имоми Шофеъий рохимахуллох мархамат қиладики:
« لَيْسَ يحِلُّ بالحَاجَةِ مُحَرَّمٌ إلا فی الضروراتِ».[4]
Хеч қандай харом хожат ва эхтиёж сабабли халол бўлиб қолмайди, магар зарурат холатидагина халол бўлади.
Бу изтирорий холат фақатгина истеъмол қилинадиган нарсаларга тегишли эмас, чунки биз тахорат олишда ёки бошқа хаётимиздаги ишларда хам изтирорий ё зарурат холатига тушиб қолишимиз мумкин, шунингдек росулуллох саллаллоху алайхи васаллам мархамат қиладиларки:
«رُفِعَ عَنْ أمَّتِي ثَلاثٌ: الخَطَأ وَالنِّسيَانُ وَمَا استُكرِهُوا عَلَيهِ»[5]
Аллох таоло мени умматимни уч холатда қилган ишларини кечиради: хато, унутиш ва мажбур бўлган холатда.
« إن الله وَضَعَ عَنْ أُمّتی الْخَطَأَ والنِّسیانَ وَمَا اسْتُکْرِهُوا عَلَیْهِ » [6]
“Аллох таоло умматимни хато,унутиш, босим остидаги,мажбурликдаги қилган ишларини кечиради.”
Бу ерда фуқахолар қуръон оятларига ва бошқа фиқхий манбаъларни истинод қилиб бир қоидани вужудга келтиришган, уни унвони
«الضَّرُورَاتُ تُبِيحُ المَحظُورَاتِ”
бўлиб тақиқланган ё қайтарилган ишларни зарурат пайтида мубох бўлишига рухсат беради.
Албатта хамма заруратлар тақиқланган ишларни мубох бўлишига сабаб бўлмайди, балки “тақиқланган нарсалар” “зарурат”дан пастроқда бўлиши лозим; аммо агар “тақиқланган нарсалар” “зарурат”дан каттароқ бўладиган бўлса уни ижро қилмаслик керак,яъни мубох бўлмайди. Фиқхдаги усулларда “зарурат” учун мамнуъ,тақиқланган нарсаларни мубох бўлишини “рухсат” номи остида келтирилади, улар уч хилдир:
1-Аввалги рухсатда: шахсга бу ишни қилиш мубох бўлиб,модомики мана бундай изтирорий холатда бўлар экан бу ишни қилиш унга вожибдир. Ўлаксани ё тўнғизни гўштини истемол қилиш ё ташна бўлганда шароб ичишлик, ўлимга монеъ бўладиган даражада бўлиши лозим, ёки уни динини йўқолишига монеъ бўладиган хар қандай харом иш бу шахсга вожиб бўлади, агар қилмаса гунохкор хисобланади.
2-Иккинчи рухсатда: бу ишни қилиш шахсга мубохдир ва шахс уни қилиш ё қилмасдан бу ердан кетиш борасида ихтиёрга эга, агар жонини бериш эвазига бўлса хам қилмаслик ихтиёрига хам эга. Худди тили билан куфр калимасини айтишга ўхшайди ( Аммор розиаллоху анху бу ишни қилган) ёки уни айтмаслик ( Сумайя розиаллоху анхудек жонини сақлаб қолиш учун бўлса хам бу калимани айтмаган).
3-Махзурот яъни нахий қилинган ишлар, хатто агар мажбурланган тақдирда хам босим ўтказилса хам қилмаслиги керак. Мусулмонни ўлдириш ё уларни аъзосини кесиш ё зино қилиш ё ота-онани уришга ўхшаш ишларда одам мажбурланган бўлмайди.
Энди:
Исломий хилофатга бағийлик қилиш,қаршилик қилиш ва мана бундай хукуматни қаршисида туриб олиш ва мўъминларни қонини тўкилишига сабаб бўлиш ва бундай шаръий хокимиятни ундан кўра баттарроқ ва пастроқ даражадаги хокимиятга ўзгартириш ва “хилафату ала минхажин нубувват”ни ўрнига шохигарликка ўхшаш уммул фасодни ,бидъатни вужудга келтириш хақиқатда ошкор зулмдир, аллох таоло мархамат қиладики:
وَلاَ تَرْکَنُواْ إِلَى الَّذِینَ ظَلَمُواْ فَتَمَسَّکُمُ النَّارُ وَمَا لَکُم مِّن دُونِ اللّهِ مِنْ أَوْلِیَاء ثُمَّ لاَ تُنصَرُونَ (هود/113)
Зулм йўлини тутган кимсаларга берилиб кетманглар (эргашманглар). Акс холда сизларга дўзах ўти етар. Сизлар учун аллохдан ўзга бирон дўст йўқдир.
Бу холатда шунингдек аллох таоло мархамат қиладики:
إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَالدَّمَ وَلَحْمَ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ بِهِ لِغَيْرِ اللَّهِ ۖ (بقره/173)
У сизларга фақатгина ўлакса, қонни, тўнғиз гўштини ва аллохдан ўзгага аталиб сўйилган нарсаларнигина харом қилди.
Мана шу тартибда зўравон,золим,жабр қилувчи хокимиятларни хам тақиқлаган ва мусулмонларга мана бундай хукуматлардан узоқлашишга буюрган; аммо агар изтирорий,зарурат холатига тушиб қоладиган бўлсак нима бўлади?
فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلَا عَادٍ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ ۚ (بقره/173)
Энди кимки золим ва хаддан ошмаган холида ночор вазиятда қолса гунохкор бўлмайди.
Агар “жон”ни сақлаб қолиш учун инсон мана бундай холатга тушадиган бўлса ва шундай харомдан панох топадиган бўлса,хатто соғлом таом унга муяссар бўлгунича ундан истеъмол қилиш вожиб бўладиган бўлса,агар истеъмол қилмай ўлиб кетса бир нафсни ўлдирган хисобланиб гунохкор бўладиган бўлса, энди аллохни шариатидаги қонунларни ижро қилувчи хокимиятдан панох топиш ва “жон”га қўшимча равишда “дин”га , “дорул ислом”га, “номус”га, “обрў”га, “мол”га қўшиб аллохни шариатидаги қонунларга пойбанд бўлган бир мусулмон шахсни мавжудиятини” хам мухофизат қилинган тақдирда , бу қандай жойгохга эга бўлади? Шубхасиз мана бундай хокимиятдан фойдаланиш лозим, ана ўшанча зарурий ишларни босқинчи кофирларни хужумидан химоя қилиш керак.
Бу ерда мана бу мухим қоида яна бошқа бир қоида билан махкамланади:
ما أُبِيحَ لِلضَّرُورَةِ، يُقدَرُ بِقَدَرِهَا.. یعنی «الضَّرُورَةُ تُقَدَّرُ بِقَدَرِهَا»
Зарурат сабабли мубох бўлган нарсадан фақат мана бу заруратни ўртадан кўтарадиган андозада ишлатилади, ундан оширилмайди.
Масалан бир шахс халок бўлишга яқин қолган пайтида очлигини бартараф қилиш учун бошқаларни молидан олишга рухсати бор, ундан бошқа нарсаларни олишга харакат қилмайди. Ёки беморнинг баданидан фалон қисматга қарашгагина рухсати бор,ундан ошириб юбормайди.
Ёки агар “дорул ислом” бўйича ночорликдан “хилафату ала минхажин нубувват”ни бадали бўлган хукуматлардан фойдалансанг хам, ундан фақат диндаги зарурий бўлган нарсаларни, “дорул ислом”ни, жонни, номусни, обрўни, хонадонни, озодликни, молни,ислохгарлик йўлидаги харакатни мана бу хукуматни “хилафату ала минхажин нубувват” даражасигача еткизгунгача истефода қила оласан.
“Дорул ислом”ни,”хилафату ала минхажин нубувват”ни амирал мўъминини ва жаннат ахлидаги ёшларни саййиди ва сарвари саййидимиз Хасан ибни Али розиаллоху анху турган мансабини бўшатиб бериш ва мўъминларни сукут қилиб қараб туришлари хатто атрофидагиларни бевафолиги,тафарруқ, бошбодоқчилик, қурғоқчилик, очлик, ички мунофиқларни хатари, ошкор кофирларни хатари,ички ва ташқи ярадорларни яраси,умумий қилиб айтганда ислом динини,”дорул ислом”ни бузулиб кетиш хатарига рўбарў бўлади ва “ночор” холда хукумат масаласи бўйича “зурурат” хукмига биноан, мусулмонларнинг “дорул исломи”,жони, номуси, обрўси,моли ва бошқа зарурий нарсаларини сақлаб қолиш учун тақиқланган бидъатга тан беришга мажбур бўлади. Бу ерда хокимиятни қўлдан бой беришлик динни ва дорул исломни қўлдан бой беришдан кўра пастроқ мартабада туради. Амирал мўъминин Хасан ибни Али розиаллоху анхума иккита зарарни орасидан “ахаффуз зарарайн”ни танлаганлар ва фасоди кўпроғини фасодчини ўзига берадилар, натижада “зарари камроқ” ё “зарари енгилроғи”ни қабул қилишга мажбур бўладилар.
У кишининг шаръий хукуматини ўрнига келган “бадал” хукумат хаддиақал исломни аслини,дорул исломни ва мусулмонларни заъиф суратда бўлса хам мухофизат қиларди, албатта мусулмонларнинг хукумат хаётида шохигарлик,фисқларга ўхшаш катта бидъатлар хам вужудга келган, бугунги кунгача хам хилма-хил нисбатга кўра бор эди, аммо андалусдаги мусулмонларнинг динини ва “дорул ислом”ини, жонини,номусини, обрўсини, молини йўқолишига ва муғулларни замонидаги хамлаларга ўхшаш жараёнлар сабабли,хозирги замонда шарқий туркистондан тортиб исломни ғарбигача бўлган диёрларда монеъ бўлиб келди, ташқи кофирларни хамла қилиш эхтимолини йўқотди ва хаворижга ўхшаш ички бузғунчиларни харакатларини хам чегаралаб тахминан тафтини ўчирди.
Энди амирал мўъминин Хасан розиаллоху анху ишлатган заруратни андозаси,меъзони қанча бўлган? Агар тарихдаги манбаъларга назар ташлайдиган бўлсак, Хасан ибни Алини муовия билан тузган сулхини шароитларидан бири бўйича муовиядан сўнг ишларни тизгини Хасан ибни Алига берилиши керак эди. Муовия хам мусулмонларга рахбарлик қилишга қодир бўлмаган замонда ишларни тизгини Хасан розиаллоху анхуга топиширишга сўз беради. Ёки ибни Хажар хайматийни айтишича: сулхдаги паймонда шунга қарор қилиндики, муовияни ўрнига келадиган шахсни мусулмонларни шўроси таъйин қилади. [7][8][9]
Демак биз мана бу зарурат ва изтирор холатида “заруроту тубихул махзурот” номли шаръий қоидага биноан, “дорул ислом” да мана бу “бадал” хукуматлар билан муомала қиламиз ва “зарурату туқоддиру биқодариха” номли шаръий қоидага мувофиқ “шўроларни” устувор қилиш ва хукуматни барча ташкилотларини устида “умумий назорат” қилиш ва уни “минхажин нубувват”даги исломий хукумат кўринишига кўтариш йўлида аллохни изни билан юриб борамиз ва жохил дўстлар,огох душманлар бизларни алдашига ё ортга тортишига йўл қўймаймиз.
Демак “дорул ислом”да изтирорий ва зарурат холатида “минхажин нубувват” асосидаги исломий хукуматни ўрнига “бадал” сифатида қабул қилинган хукуматни “исломий изтирорий бадал” деб номланади, чунки у зарурат ва изтирорий холатда ночорликдан “бадал” сифатида қабул қилинган ва “дорул ислом”да исломий мазхабларни бирига кўра улил амр шўросида мусулмонларни ижмоъсига асосан хукумат юргизади.
Мана шу ергача барча исломий мазхаблар муттафиқун қовл бўлишган эди, аммо ўртага мухолиф мазхаб ва бошқа мазхаблар хақидаги ижтиход чиқиб келгач,буни кетидан муносабатлар ва мусулмонларнинг амаллари хам ўзгаради.
Мисол тариқасида келтирадиган бўлсак, ибни Таймия нақл қиладики, Қийравон шахридаги уламолар, фотимийлар (абидиййин) хокимият юргизадиган мисрни дорул харб деб санашар ва мисрни фотимий шиъаларининг хокимларига нисбатан куфр ва иртидод хукмини беришган эди. Албатта ўша замонда мана бу шахарни уламоларидан ташқари “дорул ислом”ни бошқа жойларида бундай фатво берилгани йўқ, бундан сўнг асрлар ўтгач мухаммад ибни абдулваххоб ва барча нажд уламолари хамда уларга эргашганлар фотимийларни муртад дейишиб уларни диёрларини мусайламайи каззобни диёрига ўхшаш дорул харб деб санашади, аммо кўриб чиқадиган бўлсак шофеъийлар ёки моликийлар,ханафийларни уламолари бундай назарга эга бўлишмаган, чунки Салохиддин Айюбий рохимахуллохга ўхшаган кишилар амакиси Ширкух билан бирга мисрдаги фотимийларнинг шиъа мазхабидаги хукуматига ахли китобни насроний кофирларига қарши ёрдамга боради ва йиллар давомида уларнинг вазирлигида жанг вазири, бош вазир мансабида фаолият олиб боради, ўша замонни ўзида хатто ундан сўнг хам танқидга учраган эмас. Сизлар хам худди наждийларга ўхшаб Салохиддин Айюбий рохимахуллохни дорул харбда муртадларни вазири бўлганини тасаввур қиласизларми? [10][11]
Демак мана бу “дорул ислом” имом Ахмад ибни Ханбал рохимахуллохни замонига ўхшаш мўътазилаларнинг “исломий изтирорий бадал хукумати”га ўхшаган хокимият бўлган бўлиши мумкин, мўътазила қуръонни халқига ўхшаш фисқга эътиқод қилишарди ва имоми Ахмад халқи қуръонга эътиқод қилган хар қандай кишини кофир деб санарди. Яъни имоми Ахмад ибни Ханбални назари бўйича мўътазилаларни хокимияти энг камида ахли бидъат деб хисобланган.
Ёки мана бу дорул ислом суфий маслакидаги усмонийларнинг исломий изтирорий бадал хукумати бўлиши мумкин, улар нажд уламолари томонидан такфир қилинишган, хатто усмонийларга қарши қуролли жанг хам олиб боришган, худди шу пайтни ўзида шайх Саъид Пирон (зозакий ё хўромий)дек кишилар мана бу хокимиятни тирилтириш учун қуролли қўзғалонларни амалга оширишган, аммо курд секуляр муртадларининг хиёнати ва уларнинг секуляр отатуркни гурухи билан қилган хамкорлиги сабабли мағлубиятга учрашади,натижада муртад турк секуляристлари томонидан шахид қилинади. Нахсабуху казалик валлоху хасбиях.
Демак “минхажин нубувват” асосидаги исломий хукумат қолибидаги “дорул ислом” ёки “исломий изтирорий бадал хукумат” албатта сизнинг мазхабингиздаги,назарингиздаги,фикрингиздаги, хохишингиздаги,тафсирингиздаги хукумат бўлиши шарт ва ундан бошқаси қабул қилинмайди,деган нарса эмас. Хаммамиз исломдаги ва ошкор “олтиталик кофирлар”нинг куфр дунёсини орасидаги ўзимизни ўрнимизни дарк қилишимиз лозим, ички пинхо кофирлар ва мунофиқлар,секулярзадалар тўдаси тўғридан- тўғри исломни ва дорул исломни ва бизларни мавжудиятимизни нишонга олиб турганини тушунишимиз керак. Агар бизларни амалимиз қуйидаги шаръий қоидага мувофиқ бўладиган бўлса,
«إذَا تَعَارَضَ مَفْسَدَتَانِ، رُوعِيَ أَعْظَمُهُمَا ضَرَرًا”
ва икки намуна юзага чиқадиган бўлса, энг камида уларни ўртасидан зарар в зиёни кўпроғини йўлдан олиб ташлашимиз керак.
Бизларни динимизнинг тўрт маъно ва мафхумидан( 1- хокимият қудрати,2- қонун ва дастурлар,3- итоат ва бўйинсиниш,4- жазолаш ва мукофот) ажратадиган дорул куфрни зарар ва зиёни сизнинг бошқа исломий тафсирлар билан ўзаро мазхабий мухтассотлар бўйича фиқхий ихтилофларингиздан кўра кўпроқдир. Буни тушуниш учун мусулмонлар яшайдиган диёрларга бир назар ташласангиз кифоя қилади,шарқий туркистондан тортиб исломни ғарбигача бутун жахон секуляр кофирларини, секуляр тоғутларни,махаллий сотқинларни тасарруфида шу вазиятда қолишган.
Бизларга очиқ-ойдин бўлганидек, исломда шундай ахкомлар ва рафторларга эгамизки, намоз ва рўза ва хаж ва садақага ўхшаш шахсий ва гурухий жихатларга эгадир, аммо бу ахкомларни ёнида исломда фақатгина хукумат ва хукумат қудрати томонидан ижро қилса бўладиган қонунлар ва ахкомлар хам мавжуддир , мусулмонлар хам фақатгина хукумат қудратини соясида етишга имкон топадиган хуқуқларга эгадирлар, агар исломий хукумат бўлмайдиган бўлса мана бу қонун ва ахкомлар ишлатилмайди ва хуқуқлар хам оёқ-ости бўлади.
Шунингдек “мавжуд вазиятда” ги исломий иттиход исломий вахдатга етиш учун бир “ўтиш мархаласи” сифатида ишлатилади, шунга ўхшаш исломий изтирорий бадал хукумат хам нубувват манхажига асосланган исломий хукуматнинг матлуб вазиятига етиш учун “ўтиш мархаласи” хисобланади.
Аслида бизни талаб қилган нарсамиз “исломий вахдат” ва “нубувват манхажига асосланган исломий хукумат”дир, аммо мусулмонларнинг жахондаги “мавжуд вазиятида”бундай иш хам тахминан амри махолдир, бу ишни “ўтиш мархаласига” эхтиёжи бор.
Мана бу “ўтиш мархаласи” , “исломий иттиход” ва “исломий изтирорий бадал хукумат” мусулмонларни орасида хокимият юргизаётган ва мусулмонларни барча алоқалари,рафторлари шунга кўра устувор бўлган хозирги шароитдан ва фирқаий чегаралардан олиб ўтувчи кўприк вазифасини ўтайди , хатто “дорул исломни” назми хам мана бу ясама чегараларга кўра шаклланган, мана бу “ўтиш мархаласи” “исломий вахдатга” мусулмонларни улил амр шўросини канали хамда вохид ижмоъси орқали вохид жамоатни вужудга келтиради ва “нубувват манхажига асосланган исломий хукуматга” етказиб олиб боради. Аллохни изни билан.
سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ، أَسْتَغْفِرُكَ وَأَتُوبُ إِلَيْكَ
والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته
[1]مسند أحمد ابن حنبل 18123 / تَكُونُ النُّبُوَّةُ فِيكُمْ مَا شَاءَ اللَّهُ أَنْ تَكُونَ، ثُمَّ يَرْفَعُهَا إِذَا شَاءَ أَنْ يَرْفَعَهَا، ثُمَّ تَكُونُ خِلَافَةٌ عَلَى مِنْهَاجِ النُّبُوَّةِ ، فَتَكُونُ مَا شَاءَ اللَّهُ أَنْ تَكُونَ، ثُمَّ يَرْفَعُهَا إِذَا شَاءَ أَنْ يَرْفَعَهَا، ثُمَّ تَكُونُ مُلْكًا عَاضًّا، فَيَكُونُ مَا شَاءَ اللَّهُ أَنْ يَكُونَ ، ثُمَّ يَرْفَعُهَا إِذَا شَاءَ الله ُأَنْ يَرْفَعَهَا ، ثُمَّ تَكُونُ مُلْكًا جَبْرِيّاً ، فَتَكُونُ مَا شَاءَ اللَّهُ أَنْ تَكُونَ ، ثُمَّ يَرْفَعُهَا إِذَا شَاءَ أَنْ يَرْفَعَهَا ، ثُمَّ تَكُونُ خِلَافَةٌ عَلَى مِنْهَاجِ النُّبُوَّةِ ، ُثمَّ سَكَتَ.
[2]سنن أبي داود/ 4297، مسند أحمد/ 21890، مسند أبي داود الطيالسي/ 1085 / ، وأحمد (5/278) (22450)
[3]المنثور فی القواعد ۲/ ۳۱۳ – ۳۲۰ / الضروره، بلوغه حداً، إن لم یتناول الممنوع (أو المحرم) هلک، أو قارب الهلاک. کالمضطر للأکل و اللبس بحیث لو بقی جائعاً أو عریانا لمات أو تلف منه عضو، هذا یبیح تناول المحرم
[4]الأم: ۳/۲۸
[5]نووی . المجموع 4/450 / السيوطي، الجامع الصغير4445 و…
[6]رَوَاهُ ابنُ مَاجَهْ والحاکِمْ
[7]فتح الباري (13/70)
[8]سيراعلامالنبلاء (3/264)
[9]الصواعق المحرقه (2/299)
[10]مجموع الفتاوی 13/178
[11]محمد بن عبدالوهاب در مؤلفات شيخ الإسلام محمد بن عبدالوهاب، القسم الخامس، الرسائل الشخصية ص 220