С: Байъат нима ва мусулмонлар қандай байъат беришлари керак ва агар байъат беришмаса нима бўлади?
Жавоб: байъат баяъага ўхшаш баъа феълидан келиб чиққан икки масдар бўлиб, икки тарафни ўртасида бўладиган бир навъ қарордодга ва алмашишга ишора қилади. ( ибни Холдун, муқаддама, 1 жилд, 261 сахифа) савдо вақтида шахс матосини ё бошқа бир матони эвазига алмаштиради ё бир маблағни эвазига алмаштиради; байъатда хам шахс ўзини итоати, ихтиёри, жонини байъат қилган тарафни ихтиёрига қўяди. ( ибни Манзур, 1363, 8 жилд, 26 сахифа)
Байъат аслида аллох таолони шариатига асосланган ахд ва паймон бўлиб, паймон берилган ишлар бўйича амир ё рахбарга итоат қилиниши керак бўлади ва ўртадаги бу паймон бузилмаслиги лозим, байъат икки нав бўлади. 1- умумий байъат, 2- хос байъат. ( ибни Холдун, муқаддима 1 жилд, 261 сахифа :209)
Умумий байъат ислом бўйича байъат беришга ўхшайди: мўъмин киши ўзи эга бўлган хамма нарсасини аллох билан муомала қилади ва ўзини вужудини, итоатини аллох таолодек харидорни ихтиёрига топширади. ( ибни Усайр, бито, 1 жилд, 174 сахифа) Ва аллох таоло хамда у зотни шариати баён қилган ишлар бўйича бу шахсда ихтиёр қолмайди
«وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْرًا أَن يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ ۗ » (احزاب/36)
аллох ва унинг пайғамбари бир ишни хукм қилган – буюрган вақтида биро мўъмин ва мўъмина учун ( аллохнинг хукми қўйиб) ўз ишларидан ихтиёр қилиш жоиз эмасдир. бу ердаги мўъмин шахсни исломга асосланиб берган байъатига кўра аллохнинг шариатини қаршисидаги ягона ўрни : самиъна ва атоъна ( бақара/ 285) эшитдик ва итоат қилдик бўлади.
ёки дорул исломни рахбарияти остидаги умумий байъат бор бўлиб, Убода ибни Сомит баъсатни 13 йилидаги иккинчи байъати ақаба хақида қўйидагиларни айтади:
بَايَعْنَا رَسولَ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عليه وسلَّمَ علَى السَّمْعِ وَالطَّاعَةِ في العُسْرِ وَالْيُسْرِ، وَالْمَنْشَطِ وَالْمَكْرَهِ، وعلَى أَثَرَةٍ عَلَيْنَا، وعلَى أَنْ لا نُنَازِعَ الأمْرَ أَهْلَهُ، إلَّا أنْ تَرَوْا كُفْرًا بَواحًا، عِنْدَكُمْ مِنَ اللَّهِ فيه بُرْهانٌ … (مسلم1709/ بخاری 7055)
ахли суннатни кўз- қараши бўйича дорул исломни рахбарияти нубувватни ўринбосари бўлиб, уни вазифаси диндан тўлиқ музофизат қилиш ва шаръий сиёсатларни ижро қилиш хамда дунёвий ишларни мудирият қилишдан иборатдир. (Мовардий, ахкоми султония 5 сахифа) росулуллох саллаллоху алайхи васалламни ўринларида дорул исломни хокимиятига ўтирган бундай шахс , шариатни давом этишини ва аллохни шариатидаги қонунларни хурмат қилишни ва хаётда шариатни ижро қилишни замонатчиси хисобланади. (Мовардий, қавонинул визарох ва сиясатул малик, 20 сахифа)
биринчи ақабада байъат берилган пайтда дорул ислом мавжуд бўлмаганлиги сабабли байъатни мазмуни,ғояси хам фарқ қиларди, яъни хос ўриндаги ўзига хос байъат бўлган. ёки бўлмасам байъати ризвондаги ўлимга асосланган байъат
(«لَقَدْ رَضِیَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِینَ إِذْ یُبَایِعُونَکَ تَحْتَ الشَّجَرَه / فتح:18)
бу байъат хам ўзига хос ўриндаги байъат хисобланади, ё хижратга асосланган байъат ( бухорий 3966) ёки ёрдам бериш ва қўллаб- қувватлашга асосланган байъат ( Ахмад, муснад 14126) ибни Жавзий рохимахуллохни айтишича, росулуллох саллаллоху алайхи васаллам аёллардан олган байъатни сони 457 та ,деб баён қилинган.
бутун жахон секуляр кофирларининг ва махаллий муртад секуляристларнинг кечириб бўлмайдиган жиноятлари ва уларни босқинчиликлари бор бўлишига қарамасдан, хар қандай шахс энг ёмон шароитда хам афзал “уч абзорни” бирига ўзига хос ўринларни бирига кўра байъат бера олади. Яъни агар шахс ханафийлар ё зайдий шиъаларни ёки 12 имомлик шиъаларни ё шофеъийларни ва наждийларни ё моликийлар ё ханбалийларни ёки исломдаги тафсирларни бошқаларини хокимияти остидаги дорул ислом рахбариятиги нисбатан умумий байъат беришни хохламаган ва ўзидаги тамомий “итоат”ни унга топширишни истамаган тақдирда хам, секуляр кофирлар ва ташқи босқинчиларни қаршисида мусулмонларни химоя қилиш, уларни қўллаб- қувватлаш , хижрат қилишга кўра байъат берса бўлади ёки умумий ўлимга асосланган байъатни хам бера олади , ўзидаги “итоатни” бир қисмини афзал “уч абзорни ” бирига беради, чунки мўъмин киши учун айтиб ўтилган байъатларни қочиб кетишни хеч қандай йўли мавжуд эмас.
шундай экан шахс ўзидаги динни тушунчаларидан бири бўлган “итоат”ни афзал “уч абзорни” бирига бериши лозим, яъни уни бўйнида бир байъат бўлиши шарт, росулуллох саллаллоху алайхи васаллам мархамат қилганларидек :
مَن خَلَعَ يَدًا مِن طَاعَةٍ، لَقِيَ اللَّهَ يَومَ القِيَامَةِ لا حُجَّةَ له، وَمَن مَاتَ وَليسَ في عُنُقِهِ بَيْعَةٌ، مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً.( مسلم/1851)