Савол: сизни назарингиздаги иттиход қандай шаклда бўлади?
Яъни бизлар шофеъий бўлиб туриб иймонни таърифи ва очиқ намоз ўқиш ва ……лар бўйича хам бизлар билан ихтилофга эга бўлган ханафийлар билан қандай қилиб муттахид бўла оламиз? Ёки жаъфарий шиъалари билан қандай қилиб муттахид бўлиш мумкин?
Жавоб: “иттиход” яъни бу: турли-хил ,бир-биридан фарқли нуқталарга эга бўлган икки ё бир неча тарафнинг ўртадаги ихтилофларни сақлаб қолган холда,уларга таъсир қилиб турган омиллар остида ўзаро муштарак қирраларни кучайтириб, барча тарафларни орасида тавофуқ қилиш,эътилоф, иттифоқ, хамрохлик қилиш, бир хил бўлиш, бир ёқадан бош чиқариш, бирлашишга айтилади.
“иттиход” шундай бир сўзки, ўзаро манфаъатларни сақлаб қолиш учун муштарак нарсаларга диққат қилишдан иборат бўлиб, бу ерда хилма- хил тарафлар бир-бирлари билан ўзаро ихтилофга эга бўлганликларига қарамасдан муштарак манфаъатларни сақлаб қолишга харакат қилинади. Бугунги кунда америка ва натони хизматчиларига қарши ямандаги шофеъийларнинг зайдийлар билан тузган иттиходини мисол тариқасида келтирсак бўлади. Ёки бугунги кундаги ханафий мазхабидаги толибонни афғонистон шиъалари билан тузган иттиходини хам мисол келтирса бўлади. Ё ветнамдаги Хуши минаий коммунистнинг насронийлар, будоийлар билан бирга америка ва унга муттахид бўлган европадаги давлатларга қарши бирлашишини хам айтса бўлади.
Шундай экан “иттиходда” манфаъатга эга бўлган тарафлар муштарак манфаъатларни сақлаб қолиш йўлида харакат қилишади. Худди америка қўшма штатларига ўхшаш бир неча қонун ва хилма-хил маданиятдан ташкил топган бир қанча штатлардан иборат, бирлашган араб иморати хам турли-хил қонунларга эга бар қанча амирликлардан ташкил топган. Шундан келиб чиқадиган бўлса, “иттиход” ўртада фарқлар,тафовутлар мавжуд бўлишига қарамасдан муштарак нуқталарни кашф қилиш ва уларни қувватлантиришдан иборат, бу ерда бир неча томоннинг хар бири ўзидаги фарқлар билан бирга бошқа ишлар бўйича муштарак нуқта асосида бирлашади. Агар “иттиходда” иштиёқ, хохиш топиладиган бўлса, хатто тош билан инсонни ўртасида хам муштарак нуқтани топса бўлади. Масалан: жисмоний экани, энда инсон билан хайвонни ўртасида муштарак нуқталар топилишши аниқ нарса, бир диндаги ақида ё мазхабга эргашган кишиларни ўртасида муштарак нуқталар топилиши эса янада табиийдир.
Бу ерда “вахдат” билан “иттиходни” ўртасидаги асосий фарқ ихтилофлар, тафовутлар, зиддиятлар,қарама-қаршиликларни қабул қилиш ва қилмасликка бориб тақалади. Ўртада “иттиход” тузилган пайтда одамларни орадаги ихтилофлар, тафовутлар, зиддиятлар ва қарама- қаршиликларни қабул қилиш сари хидоят қилинади, аммо бахс “вахдат” хақида бўладиган бўлса, хаммани кўз- қараши бир хил бўлиши лозим ва хеч қандай ихтилофга ўрин хам қолмайди.
Иттиход исломий вахдатга етиш йўлидаги аввалги қадам хисобланади ва мусулмонлар учун биз кўзлаган нарса вахдатдир ва бизни иттиходга чанг солишимизни сабаби, бизлар тушиб қолган ночор вазият бўлади.
Бизлар мана бу мархалада мазхабларни ички истиқлоли ёки бошқа мусулмонларни мазхабга тегишли нарсалари билан ишимиз йўқ, балки бизларга мухим бўлган нарса,ягона душманни қаршисида битта муштарак манфаъатлар сабабли ягона жабхани ташкил қилишдан иборат.