Савол: кимлар билан иттиходга эришса бўлади? Исломга нисбатланган ва ширкка дучор бўлган кишилар билан хам иттиход тузса бўладими?
Жавоб: аввало шахс ё мусулмон ё кофир бўлади, исломга нисбатланган деган сўз таркиби бидъий истелохларга киради ва аллох таолони шариатида хеч қандай асос йўқ ,балки қуйидаги оятга асосланган холда:
هُوَ الَّذِي خَلَقَكُمْ فَمِنْكُمْ كَافِرٌ وَمِنْكُمْ مُؤْمِنٌ ۚ(تغابن/2)
Шахс ё мусулмон ё кофир бўлиши мумкин, янги таркиб ясаган хар қандай киши аллохни очиқ оятларига қарши сўзлаган бўлади. Бу қуръонда келган хужжатдир, ва хужжат борасида ижтиход қилишга рухсат йўқ.
«لا مساغ للاجتهاد فی مورد النص»
Бу ердаги иккинчи нуқта шуки, агар бир тўда мусалмонлар фасодга дучор бўлишган бўлса, гохида мусулмонларни умумий маслахатини сақлаб қолиш учун мана бу хос фасодга сабр қилинади. Яъни:
یتحمل الضرر الخاص لدفع الضرر العام،
Умумий зарарни дафъ қилиш учун хос зарарга сабр қилинади. Бу ерда мана бу фасодни қабул қилинмайди, балки дафъ қилиш учун муносиб шароит мухайё бўлгунча умумий зарарни дафъ қилиш учун унга сабр қилинади.
Мисол тариқасида айтадиган бўлсак,бўзакка сиғиниш ошкор фасод эканини барчамиз яхши биламиз, аммо тафарруқ ширки бўзакка сиғинишдан хам кўра нихоятда катта нарса хисобланади. Саййидимиз Хорунни бир эсланглар, у киши қавмининг бир қисми бўзакка сиғинган пайтида қандай муносабатда бўлган эдилар. Саййидимиз Хорун тафарруқни шаррини қавмининг бўзакка сиғиниши ширки сабабли адашишидан хам хатарли эканини яхши билган эди, шунинг учун хам “барча қабул қиладиган рахбарият” қайтиб келгунича мубораза қилиш даражасига хам борган эди. Лекин ишни қирғин, жанг, ўлим, ўлдиришгача етиб борганини кўрган пайтда қўлини тийди ва орқага чекиниб иттиходни сақлаб қолди, у киши собит қадам бўлган кишиларни адашган кимсалардан жудо қилиб қавмни иккига бўлиб ўтирмади ва тафарруқни хам вужудга келтирмади:
قَالُوا لَن نَّبْرَحَ عَلَیْهِ عَاکِفِینَ حَتَّى یَرْجِعَ إِلَیْنَا مُوسَى* قَالَ یَا هَارُونُ مَا مَنَعَکَ إِذْ رَأَیْتَهُمْ ضَلُّوا * أَلَّا تَتَّبِعَنِ أَفَعَصَیْتَ أَمْرِی* قَالَ یَا ابْنَ أُمَّ لَا تَأْخُذْ بِلِحْیَتِی وَلَا بِرَأْسِی إِنِّی خَشِیتُ أَن تَقُولَ فَرَّقْتَ بَیْنَ بَنِی إِسْرَائِیلَ وَلَمْ تَرْقُبْ قَوْلِی (طه/91-94)
Улар: “то бизларга Мусо қайтмагунича ,унга (шу бутга) ибодат қилиб- сиғинишдан харгиз ажралмаймиз”, деган эдилар. (Мусо қайтиб келгач) деди: “Эй Хорун,сен уларнинг йўлдан озганларини кўрган пайтингда менинг ортимдан боришингдан (ва менга бу хақда хабар беришингдан ) сени нима тўсди?! Менинг амримга итоатсизлик қилдингми?!” “Эй онамнинг ўғли, сен менинг соч-соқолимдан тортмагин. Мен (агар бузоқга сиғинаётганларни қўйиб,йўлдан озмаган кишилар билан сенинг ортингдан борсам) “ менинг сўзимни кутмай, бани Исроилни бўлиб юборибсан”,дейишингдан қўрқдим”.
Бу ерда аллох таоло мана бундан сўнг саййидимиз Хорунни қилган иши хато бўлган деб мархамат қилмайди, балки у кишини ишини тасдиқлайди. Чунки агар иши хато бўлганида албатта уни очиқ- ойдин ёритиб берган бўларди, қуръонда ўзимиз хам гувох бўлганимиздек турли- хил ўринларда бошқа анбиёларни хатоларидан кўз юмиб кетмаган, хатто саййидимиз Иброхимни мушрик отасини хаққига дуо қилиши ва росулуллох саллаллоху алайхи васалламни кўзи ожиз кишига қовоғини солишига ўхшаш хатолар хам у зотни назаридан четда қолиб кетмаган.
Аллох иттиход ва вахдатга даъват қилади, энди агар бир киши тафарруқ йўлидан кетадиган бўлса, у аллохни шариатидаги қонунларга қарши харакат қилиб ширккка дучор бўлибди ва :
إِنَّ اللّهَ لاَ یَغْفِرُ أَن یُشْرَکَ بِهِ وَیَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِکَ لِمَن یَشَاءُ وَمَن یُشْرِکْ بِاللّهِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلاَلاً بَعِیداً (نساء/116)
Албатта аллох ўзига (бирон нарса ё кимсанинг) шерик қилинишини кечирмайди. Шундан бошқа гунохларни ўзи хохлаган бандалари учун кечиради. Кимки аллохга ширк келтирса, демак, жуда қаттиқ йўлдан озибди.
Шундай бўлгач ширкка ширк билан жавоб бериб бўлмайди. Хатто:
الضرر لا یزال بمثله،
Зарар хам ўзини мисли билан йўқотилмайди, шундай бўлгач каттароқ зарар ва шарни воситасида кичикроқ зарарни йўқотиб бўлмаслиги аниқ нарса. Аслида мана бу нихоятда мухим нуқта бўлиб, жуда кўп ахли қибла махсусан бизни мужохид биродарларимиз буни кўрмаганликка олишади ё унга ахамият беришмайди ва натижада ўзларини каттароқ мусибатга гирифтор қилишади, ва аксаран оли саъудни наждийлари, мазхабий жохилларга ўхшаб аллохни шариатидаги қонунларнинг душманлари томонидан суистефода қилинади. Бунга ўхшаш намуналарнинг бўзакка сиғиниш чуқуридан чиқиб тафарруқ чохига тушиб кетишганини кўп кўрганмиз.
Тафарруқни жинояти ва азоби мусулмонлар дунёси учун жохил холда алданган кишиларни жиноятидан кўра юқори даражада туради. Натижада эса бу жохил кимсалар шароит вужудга келганлиги боис ақида ва амалларида қийшайиб, тойилиб кетишган, хатто ширк ва хатоларга дучор бўлишган. Мана буни ташхис бера олиш нихоятда мухим хисобланади.