سَوال: کیملَر بیلن اِتِّحادگه اِیریشسَه بُولَدی؟ اِسلامگه نِسبَتلَنگن و شِرکگه دُچار بُولگن کیشیلر بیلَن هَم اِتِّحاد توزسَه بُولَدیمی؟
جَواب: اَوَّلا شَخص یا مسلمان یا کافر بُولَدی،اِسلامگه نِسبَتلَنگن دِیگن سُوز تَرکِیبی بِدعِی اِصطِلاحلَرگه کیرَدی و الله تعالی نی شَریعَتیده هیچ قَندَی اَساس یُوق،بَلکی قوُیِیدَگی آیَتگه اَساسلَنگن حالده:
هُوَ الَّذِي خَلَقَكُمْ فَمِنْكُمْ كَافِرٌ وَمِنْكُمْ مُؤْمِنٌ ۚ(تغابن/2)
شَخص یا مسلمان یا کافر بُولیشی مُومکین،یَنگی تَرکیب یَسَگن هَر قَندَی کیشی الله نی آچیق آیَتلَریگه قَرشِی سُوزلَگن بُولَدی. بُو قرآنده کیلگن حُجَّتدِیر، و حُجَّت بارَسیده اِجتِهاد قیلیشگه رُحصَت یُوق.
«لا مساغ للاجتهاد فی مورد النص»
بُو یِیردَگی اِیککینچی نُوقته شُوکی، اَگر بِیر توُده مسلمانلر فَسادگه دُچار بُولیشگن بُولسَه، گاهیده مسلمانلرنی عُمُومِی مَصلَحَتِینی سَقلَب قالیش اوُچُون مَنه بُو خاص فَسادگه صَبر قیلینَدی. یَعنی: یتحمل الضرر الخاص لدفع الضرر العام، عُمُومِی ضَرَرنی دَفع قیلیش اوُچُون خاص ضَرَرگه صَبر قیلینَدی. بُو ییرده مَنه بُو فَسادنی قَبُول قیلینمَیدی، بَلکی دَفع قیلیش اوچون مُناسِب شَرائِط مُهَیَّا بُولگونچَه عُمُومِی ضَرَرنی دَفع قیلیش اوچون اونگه صَبر قیلینَدی.
مِثال طَریقَه سیده اَیتَدیگن بُولسَک، بُوزاقگه سِیغِینیش آشکار فَساد اِیکَنینی بَرچَه مِیز یَحشِی بیلَمیز، اَمّا تَفَرُّق شِرکِی بُوزاقگه سِیغِینِیشدَن هَم کوُرَه نِهایَتده کَتته نَرسَه حِسابلَنَدِی. سَیّیدیمیز هارُوننی بیر اِیسلَنگلَر،او کیشی قَومِینینگ بیر قِسمِی بُوزاقگه سِیغینگن پَیتِیده قَندَی مُناسَبَتده بُولگن اِیدیلَر. سَیّدیمیز هارون تَفرُّقنی شَرّینی قَومِینینگ بُوزاقگه سِیغینیش شِرکی سَبَبلِی اَدَشیشیدَن هَم خَطَرلی اِیکَنینی یَحشی بیلگن اِیدی، شونینگ اوچون هَم “بَرچه قبُول قیلَدیگن رَهبَرِیَت” قَیتیب کِیلگونِیچَه مُبارَزه قیلیش دَرجَه سیگه هَم بارگن اِیدِی. لیکن اِیشنی قِیرغین،جَنگ ،اولِیم، اولدِیرِیشگه چه یِیتِیب بارگنینی کوُرگن پَیتده قولِینی تِییدِی و آرقَگه چِیکِینِیب اِتِّحادنی سَقلَب قالَدی، او کیشی ثابِت قَدَم بُولگن کیشیلرنی اَدَشگن کیمسَه لَردَن جُودا قیلیب قَومنِی اِیککیگه بُولیب اوتِیرمَدِی و تَفَرُّقنی هَم وُجُودگه کِیلتیرمَدِی:
قَالُوا لَن نَّبْرَحَ عَلَیْهِ عَاکِفِینَ حَتَّى یَرْجِعَ إِلَیْنَا مُوسَى* قَالَ یَا هَارُونُ مَا مَنَعَکَ إِذْ رَأَیْتَهُمْ ضَلُّوا * أَلَّا تَتَّبِعَنِ أَفَعَصَیْتَ أَمْرِی* قَالَ یَا ابْنَ أُمَّ لَا تَأْخُذْ بِلِحْیَتِی وَلَا بِرَأْسِی إِنِّی خَشِیتُ أَن تَقُولَ فَرَّقْتَ بَیْنَ بَنِی إِسْرَائِیلَ وَلَمْ تَرْقُبْ قَوْلِی (طه/91-94)
اولر: “تا بیزلَرگه مُوسی قَیتمَگونِیچَه، اونگه ( شُو بُوتگه) عِبادَت قیلیب – سِیغینِیشدَن هَرگیز اَجرَلمَیمیز”، دیگن اِیدیلَر. (مُوسی قَیتِیب کِیلگچ) دِیدی: “اِی هارون،سِین اولرنینگ یُولدَن آزگنلَرینی کوُرگن پَیتِینگده مِینینگ آرتِیمدَن باریشینگدَن ( و مِینگه بُو حَقده خَبَر بِیریشینگدَن) سِینی نِیمه تُوسدی؟! مِینینگ اِمِریمگه اِطاعَتسیزلِیک قِیلدِینگمی؟! ” “اِی آنَمنِینگ اوُغلِی، سِین مِینینگ ساچ- ساقالِیمدَن تارتمَگین. مِین ( اَگر بُوزاقگه سِیغِینَیاتگنلَرنی قوُیِیب، یُولدَن آزمَگن کیشیلر بِیلَن سِینینگ آرتِینگدَن بارسَم) “مینینگ سُوزِیمنی کُوتمَی،بَنِی اِسرائِلنی بُولیب یُوباریبسَن”، دِییِیشِینگدَن قوُرقدِیم”.
بُو یِیرده الله تعالی بُوندَن سُونگ سَیّدیمیز هارون قیلگن اِیشی حَطا بُولگن دِیب مَرحَمَت قِیلمَیدِی، بَلکی او کیشینی اِیشینی تَصدِیقلَیدی. چُونکی اَگر اِیشِی حَطا بُولگنیده اَلبَتّه اونی آچیق- آیدِین یارِیتیب بِیرگن بُولَردی،قُرآنده اوزیمیز هَم گُواه بُولگنیمیزدِیک توُرلی- هیل اوُرینلَرده باشقه اَنبِیاء لَرنِی حَطالَریدَن کوُز یُومِیب کِیتمَگن، حَتّی سَیّدیمیز اِبراهِیمنی مُشرِک آته سِینی حَقّیگه دُعا قیلیشی و رسول الله صلی الله علیه وسلمنی کوُزی آجِیز کیشیگه قاواغِینِی سالیشیگه اوُحشَش حَطالَر هَم او ذاتنی نَظَرِیدَن چِیتده قالِیب کِیتمَگن.
الله اِتِّحاد و وَحدَتگه دَعوَت قیلَدی، اِیندِی اَگر بِیر کیشی تَفَرُّق یُولِیدَن کِیتَدِیگن بُولسَه، او الله نی شَریعَتِیدَگی قانونلَرگه قَرشِی حَرَکَت قیلیب شِرکگه دُچار بُولیبدِی و :
إِنَّ اللّهَ لاَ یَغْفِرُ أَن یُشْرَکَ بِهِ وَیَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِکَ لِمَن یَشَاءُ وَمَن یُشْرِکْ بِاللّهِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلاَلاً بَعِیداً (نساء/116)
اَلبَتّه الله اوزیگه (بیران نَرسه یا کِیمسه نینگ) شِیرِک قِیلینیشینی کِیچِیرمَیدی. شَوندَن باشقه گوناهلَرنی اوُزی هاحلَگن بَندَه لَرِی اوچون کِیچِیرَدِی. کِیمکی الله گه شِرک کِیلتیرسَه، دِیمَک، جُوده قَتتییق یُولدَن آزِیبدِی.
شُوندَی بُولگچ شِرکگه شِرک بیلَن جَواب بیریب بُولمَیدی. حَتّی: الضرر لا یزال بمثله، ضَرَر هَم اوزینی مِثلِ بیلَن یُوقاتیلمَیدِی، شُوندَی بُولگچ کَتّراق ضَرَر و شَرنی واسِیطه سِیده کیچیکراق ضَرَرنی یُوقاتیب بُولمَسلِیگی اَنِیق نَرسَه. اَصلِیدهَ مَنه بُو نِهایَتده مُهِم نوقته بُولِیب، جُوده کوُپ اَهلِی قِبله مَخصُوصاً بیزنی مُجاهِد بِرادَرلَریمیز بُونی کوُرمَگنلِیکگه آلیشَدِی یا اوُنگه اَهَمِیَت بِیرِیشمَیدی و نَتیجَه ده اوزلرینی کتّراق مُصِیبَتگه گِریفتار قیلیشَدی، و اَکثَراً آلی سَعُودنی نَجدِیلَری، مَذهَبِی جاهِللرگه اوُحشَب الله نی شَرِیعَتِیدَگی قانوُنلَرنینگ دُشمَنلَری تامانِیدَن سُوء اِستِیفاده قیلینَدی. بوُنگه اوُحشَش نَموُنه لَرنینگ بُوزاقگه سِیغینیش چُوقوُرِیدَن چیقیب تَفَرُّق چاهِیگه توشیب کِیتیشگنِینی کوُپ کوُرگنمِیز.
تَفَرُّق جِنایَتِی و عَذابِی مسلمانلر دُنیاسِی اوچون جاهِل حالده اَلدَنگن کیشیلَرنی جِنایَتِیدَن کوُره یُوقاری دَرَجَه ده تورَدِی. نَتیجه ده اِیسَه بُو جاهِل کِیمسه لَر شَرائِط وُجُودگه کِیلگنلِیگی بائِث عَقیده و عَمَللریده قِیشَیِیب، تایِیلِیب کِیتیشگن، حَتّی شِرک و حَطالَرگه دُچار بُولِیشگن. مَنه بُونی تَشخِیص بِیرَه آلِیش نِهایَتدَه مُهِم حِسابلَنَدِی.