1-Биринчи ўринда кофирларни навларини ижмолий суратда баёни қилиниши лозим:
Асл кофир; яхуд,насоро ва секуляристлар ( ахли китоб бўлмаган мушриклар) ва муртад ота-оналардан туғилган кишилар, яъни ота-онаси мусулмонзода ,лекин секуляризмни мазхабларидан бирига кирганлиги боис муртад бўлган ота-онадан туғилган шахс хам муртадлардан эмас асл кофирлардан хисобланади. Бундай шахслар асл кофирга ўхшаш шаходатайнни айтиб исломга киришлари лозим бўлади, агар бу шахсни бобоси мусулмон бўлган бўлса хам, бу шахсни ўзи мусулмон хисобланмайди,балки у билан асл кофирга ўхшаш муомала қилинади. Шу сабабли хам муртадларнинг хукми (тавба ё ўлим) унга ижро қилинмайди,балки асл кофирларни хукми (муъохид,ахли жизъя ва…..) унга тегишли бўлади. Шайх ислом ибни Таймия бу хақида айтадики:
” و قد إستقرت السنه بأن عقوبه المرتد أعظم من عقوبه الكافر الأصلي ” . ( مجموع الفتاوى 28/534 )
Муртадни жазоси кофирни жазосига қараганда каттароқ эканлиги суннатда собит бўлгандир.
2-Муртад кофир; ридда луғат бўйича: яъни қайтиш ва ўзгариш,иртаддани луғати эса яъни: қайтиш, риддатун яъни:қайтишлик, яртадда яъни: қайтади,муртад яъни қайтган кимса, муртаддин яъни: қайтганлар.
“иртадда” “ридда” сўзидан олинган, луғатда қайтиш маъносида келади. Диний луғатда эса,куфрга қайтишни иртидод ва ридда ,деб номланади,
(المفردات فی غریب القرآن، راغب اصفهانی، ص 192و 193(
Муртад шундай кишики,мусулмон бўлгандан сўнг сўз ё амали сабабли кофир бўлади,энди илм олишликни имкони бор жойларда ўзини муртад бўлганлигини билса ё билмаса, яъни шахсни бепарволиги,дангасалиги уни жохиллигига узр бўла олмайди. Албатта иртидод масаласи ва уни жазоланиш хукми фақатгина исломни ўзига хос нарса эмас, бошқа динларда хам шахс танлаган динидан қайтса, кофир саналади ўзини динидан қайтганлиги боис муртад ,деб номланади.
Риддани номлари: фиқхда, шаръий китобларда муртад кишини бир неча сифат,сўзлар билан номланган,масалан: муртад, кофир,алмариқ, муфариқ,мухариб, тарикид дин, кафара баъда исламихи, кафара баъда ийманихи.
Яъни: қайтган,ёпилган, четга чиққан, жанг талаб, диндан қўлини тортган, мусулмон бўлгандан сўнг кофир бўлиш, иймон келтиргандан сўнг кофир бўлиш. Мусулмонзода секуляристларга ёки ўзини сўзи ,амали билан исломдан бутунлай чиқиб кетадиган ёки исломни ноқис қиладиган ишларни қилган кишиларга айтилади. Динга жохил бўлган кишиларни баъзилари шахс диндан тўлиқ чиқадиган иртидодни бир қисмида яхудий, насроний ё коммунист бўлди,деб эълон қилишади ва исломни ноқис қиладиган қисмига тегишлисини эса кўрмаганликка олишади. Мана бу мунофиқларнинг хийлаларидан бири бўлиб келган ва хозирда хам шундай бўлаяпти.
Исломда муртад бўлиш учун бир амал ё бир калимани ўзи хам кифоя қилади. Табук ғазотида фақатгина бир калимани айтган ва кофир бўлган кишиларга ўхшаш; бўлиб хам бу кишилар росулуллох саллаллоху алайхи васалламни сахобалари бўлишган ва жиходда иштирок этишган эди. Ислом уламолари бу хукмга иттифоқ қилишган ва шахсни бир калима билан муртад бўлишига ва исломдан чиқиб кетишига ўнлаб мисолларни келтиришган, агар бу шахс бошқа ибодатларни барчасини бажарган ё бажараётган бўлса хам фойдаси бўлмайди ва уни амалларини барчаси ботил бўлади.
Ибни Можа Босандий сахих Абу Хурайрадан куфрга сабаб бўладиган сўзлар хақида ривоят қилади,росулуллох саллаллоху алайхи васаллам мархамат қиладиларки:
” إِنَّ الرَّجُڵ ڵێتَكَلَّمُ بِالْكَلِمَةِ مِنْ سُخْطِ اللَّهِ ڵا ێرَى بِهَا بَأْسًا فَێهْوِی بِهَا فِی نَارِ جَهَنَّمَ سَبْعِینَ خَرِیفًا” .
Яъни: куфрга боис бўладиган амаллар хақида хам отасини аёлларидан бирини никохига олган мусулмон кишига ишора қилсак бўлади. Росулуллох саллаллоху алайхи васаллам хам уни ўлдиришга буюрган эдилар, бу киши фақатгина мана шу амални қилган эди холос, у хам бошқа мусулмонларга ўхшаган киши эди ва барча бошқа ибодатларни бажарарди; лекин мана бу амални қилишлик билан ўзини ўлимга сазовор қилади.
Ташайюъни ислохгар олимларини айтишларича: “албатта муқаддас дин ва шариат ахкомларини инкор қилиш очиқ-ойдин сўз билан бўлиши шарт эмас, балки ёлғончига чиқариш,инкор қилиш,айблаш, ноқис дейишлик, масхара қилиш, ислом динини истехзоъ қилиш ёки муқаддасотларга тахқирлаш ва арзимаган нарса деб санаш ва бу ишлардан ўзини тиймасликка сабаб бўладиган сўзлар,ишларни хаммаси куфр ва иртидодга боис бўла олади. Қуръонни ифлос жойларга ташлаш ё уни йиртиш, унга қарата ўқ отишга ўхшаш ишлар хам шулар жумласидандир. Дини исломни хақиқий эмаслигига боис бўладиган рафтор ва сўзлар ёки унга эътиқод қилишни фойдасиз дейишлик хам шунга ўхшаш куфр ва иртидодга боис бўлади.”
( جواهرالکلام، محمدحسن نجفی، ج 6، ص 48وج 41، ص 600 )
Исхоқ ибни Рохавия мархамат қиладики:
” و قد أجمع العلماء أن من دفع شيئا أنزله الله و هو مع ذلك مقر بما أنزل الله أنه كافر ” .
(ибни Абдулбир тамхид китобида у кишидан ривоят қиладики) яъни уламолар шунга ижмоъ қилишганки, аллох таоло жўнатган исломдаги нарсаларни рад қилган хар қандай киши,агарчи динни бошқа ўринларига,аллохни шариатидаги қонунларга иқрор бўлган тақдирда хам кофир хисобланади.
Бу ерда муртад бўлиш фақат агар ўзингни ниятинг кофир бўлиш бўлса ва бу ишда таъкид қилсанг,ана шунда бўлиши мумкин,деб ўйлайдиган кимса адашганлардан хисобланади! Ёки яна бошқа бир гап хам бор: шахс ўзини ўзи кофир деб билмагунча кофир саналмайди! Ёки муртад бўлишлик,исломдан қасддан комил чиқиб кетишдан иборатдир.
Чунки оятларни ва аллохни шариатидаги қонунларни масхара қилиш ёки намозни ташлаш ё закотни исломий хукуматга тўлашдан бош тортиш ва ……..ни ўзи хам якка холатда шахсни иртидоди ва кофир бўлишига сабаб бўла олади,агарчи бошқа ибодатларни бажо келтирса хам. Росулуллох саллаллоху алайхи васаллам закотга монеълик қилувчиларга агарчи улар бошқа ибодатларни бажаришса,намоз ўқишса ва шаходатни айтишса ва бошқа ибодатларни бажо келтиришса ва исломдан чиқиб кетишни хохлашмаган бўлса хам, кофир ва муртаддек муомала қилишган. Аскарга айланган оддий халқ фақатгина закотни беришдан бош тортишни ўзи муртад бўлишларига боис бўлишини билишмасди, уларни мана шу билмасликлари ва рахбарларига хамрох бўлганликлари узр ба жахл,деб хисобланмади.
Чунки куфр,ширк ,нифоқнинг катта ва кичиги бўлганига қарама-қарши равишда ,ридда ва иртидодда бундай қоида мавжуд эмас ва иртидод қандай андозада бўлишидан қатъий назар куфри акбар хисобланади. Агарчи баъзи риддалар қўпол ва баъзилари содда бўлса хам, қўпол риддалар қуйидагилардан иборатдир:
Шу сабабли хам мана бу куфрлардан бирини бажо келтирган кимса куфрни етакчиларидан хисобланади. Аллох таоло хам қопол куфр хақида мархамат қилиб айтадики:
Агар ахдлашганларидан кейин қасамларини бузсалар ва сизларнинг динингизга тош отсалар, у холда (бу кирдикорларидан) тўхташлари учун куфр етакчиларига қарши жанг қилингиз! Зеро,улар учун хеч қандай қасам йўқдир. (яъни улар мудом ўзлари ичган қасамларини бузаверадилар). (тавба /12)
Уламоларни айтишларича, агар содда ридда иккинчи марта такрорланса ва шахс тавбасини бузса,бу қўпол риддага айланади, мана бу шахсдан тавба қилишини талаб қилинмасдан туриб,уни ўлдирилади. Аллох таоло мана бу замина хақида мархамат қиладики:
Албатта иймон келтириб,сўнг куфрга қайтган, кейин яна иймонга келиб, сўнгра яна кофир бўлган, кейин эса куфрлари зиёда бўлган кимсаларни аллох харгиз мағфират қилмайди ва уларни зинхор хақ йўлга хидоят қилмайди. (нисо/137)
Содда ридда деб, олдинроқ айтиб ўтилган ўринларни бирортасига дучор бўлмаган бўлса,балки уни мана бу вайрон қилувчи балога фақат куфрга дучор бўлган бўлса шунга айтилади. Масалан аллохни қонунидаги харомни, қайтарилган нарсаларни халол,озод деса ёки аллох озод,халол қилган нарсаларни харом,мамнуъ деса ёки намозини тарк қилса ва ……..
(давоми бор…..)