سَوال: بِیزلَر بُوگوُنگِی کوُندَه مُسُلمانلَرنِینگ اوُرتَسِیدَه تُورلِی- هِیل مَذهَبلَردَن تَشقَرِی هِیلمَه – هِیل حَرَکَتلَرگه هَم گُواه بُولِیب توُرِیبمِیز، مُسُلمانلَرنِینگ اوُرتَسِیدَه کوُپ عَصرلَر دَوامِیدَه مَوجُود بُولگن اِینگ کَتتَه حَرَکَتلَردَن بِیرِی بُولمِیش تَصَوُّف اَهلِی حَقِیدَه سِیزنِی نَظَرِینگِیزنِی بِیلِیشنِی هاحلَردِیم. سِیزنِی تَصَوُّف اَهلِی حَقِیدَه گِی فِکرِینگِیز قَندَی؟
جَواب: بُو حَقِیدَه اِمامِی شافِعِی رَحِمَهُ الله نِی نَظَرلَرِی بار بُولِیب، اوُ کِیشِی مَرحَمَت قِیلَدِیکِی:
فقيهاً وصوفياً فكن ليسَ واحداً ………. فَإني وَحَقِّ اللَّهِ إيَّاكَ أَنْصَحُ
فذلك قاسٍ، لم يذق قلبه تقى ………وهذا جهولٌ، كيف ذو الجهل يصلحُ؟
فَقِیه هَم، صُوفِی هَم بُول، فَقَط اوُلَرنِی بِیرِی اِیمَس، اَلله گه قَسَمکِی مِینِی هَدَفِیم فَقَط نَصِیحَت حالاص، جُونکِی صُوفِی بُولمَگن فَقِیهنِی قَلبِی قَتتِیق بوُلِیب، دِیلِی تَقوا لَذَّه تِینِی تاتَه آلمَیدِی، عِلمِی بُولمَگن تَصَوُّف اَهلِی هَم جاهِل بُولِیب اِصلاح بوُلمَیدِی.
(ديوان اشعار امام شافعی(رض) ص ۶۴)
اَفسُوسکِی بِیزلَر هَم قَلبِی قَتتِیق کِیشِیلَرنِینگ قَنچَه لِیک بِیرَحملِیکلَر قِیلگنِینِی کوُرگَنمِیز، فَقَطگِینَه تَصَوُّفنِی اِسمِیگه اِیگه بُولگن صُوفِینَما اَحماق، جاهِل کِیشِیلَرنِی هَم کُورگنمِیز وَ حاضِرگِی پَیتدَه هَم کوُرِیب توُرِیبمِیز، بُو کِیمسَه لَردَه شَرِیعَتگه مُطابِق کِیلَدِیگن تَزکِیَه گه آئِد عَمَللَر جُودَه کَم کوُرِینَدِی. بَیهَقِی شافِعِینِینگ مَناقِبِیدَه کِیلتِیرِیشِیچَه اِمامِی شافِعِی اوُلَر حَقِیدَه اَیتَدِیکِی: مَنَه بُو دَستَه تَصَوُّف اَهلِیدَن بُولگنلَر اَحماقدِیر. یاکِی اِبنِ جُوزِینِی اِمامِی شافِعِیدَن نَقل قِیلِیشِیچَه: “صُوفِیلَر بِیلَن قِیرق کوُن بِیرگه اوُتِیرگن هَر قَندَی کِیشِینِی عَقلِی اوُزِینِی جایِیدَه قالمَیدِی.”
(تلبيس إبليس ” (ص: 327). ما لزم أحد الصوفية أربعين يوما ، فعاد عقله إليه أبدا)
یَنَه اوُ کِیشِیدَن رِوایَت قِیلِینِیشِیچَه: لو انّ رجلاً تصوّف اوّل النهار لایأتی الظهر حتی یکون احمق .
اَگر بِیر کِیشِی کوُننِی اَوَّلِیدَه صُوفِی بُولَدِیگن بُولسَه، حَلِی پِیشِین بُولمَسدَن تُورِیب اَحماق بُولِیب قالَدِی.
اِمامِی شافِعِی رَحِمَهُ الله نِی اوُزِینِی دِیوانِیدَگِی مَطلَبلَرگه وَ اِمامِی بَیهَقِینِی کوُز- قَرَشلَرِیگه سُویَنگن حالدَه، مَنَه بُو اِیککِینچِی گوُرُوهنِی فِیرِیبگر، دِیسَه بُولَدِی، سَمماع اَهلِی بوُلگنلَرنِی زِنادِیقَه وَ مَنافِقلَر توُدَه سِی، دِیب تَنِیشتِیرگن، اوُ کِیشِی مَرحَمَت قِیلَدِیکِی: ترکنا بغداد و قدأ حدث الزنادقه فیها شیأ یسمونه السماع . مِین بَغدادنِی تَرک قِیلگن وَقتِیمدَه، زِیندِیقلَر بُو شَهَردَه بِیر نَرسَه نِی اِختِراع قِیلگن اِیدِیلَر وَ اوُنِی سَمماع، دِیب نام قوُیگندِیلَر. اَلبَتّه سَمماع اَهلِی قَیسِی گوُرُوهدَن بُولگنلِیگِی تَصَوُّفدَنمِی یا باشقَه دَنمِی اَنِیق اِیمَسدِی.
هَر قَندَی حالَتدَه هَم هَر اِیککِی گوُرُوه مَوجُود اِیدِی: عاقل بە خرد نازد و مجنون بە جنون ٭٭ کل حزب بما لدیهم فرحون !!
بِیزلَر اَهلِی تَصَوُّفنِی آرَسِیدَگِی شَرِیعَتگر عَقللِی کِیشِیلَر بِیلَن بِیرگه مِیز، اوُلَرنِینگ اِسلامِی حُقُوقلَرِینِی بِیرِیشنِی اوُزِیمِیزنِی وَظِیفَه مِیز،دِیب بِیلَمِیز.