“Муқаддамот дарслари/ иккинчи дарс: янги секуляризм динини таниб олишлик, иймонни хифз қилиш ва жиход, ширкдан пархез қилиш учун бир заруратдир.
Бисмиллах валхамдулиллах.
“Албатта хамд ва сано танхо аллохга лойиқдир, унга шукр айтамиз ва ундан ёрдам сўраймиз, ва ундан мағфират талаб қиламиз ва ўзимизни нафсларимизни шарридан ,амалларимизни ёмонлигидан аллохдан панох сўраймиз, кимни аллох хидоят қилса уни хеч ким гумрох қила олмайди, кимники аллох гумрох қиладиган бўлса уни хеч ким хидоят қила олмайди, ва аллохдан ўзга илох йўқлигига ва уни шериксиз эканига гувохлик бераман, Мухаммад уни бандаси,элчиси эканига шаходат бераман.”
“Эй мўъминлар,аллохдан хақ-рост қўрқиш билан қўрқинглар ва фақат мусулмон бўлган холларингда дунёдан ўтинглар!”
“Эй инсонлар! Сизларни бир жондан (одамдан) яратган ва ундан жуфтини (хавони) вужудга келтирган хамда у икковидан кўп эркак ва аёлларни тарқатган парвардигорингиздан қўрқингиз! Яна ораларингиздаги савол-жавоблардан ўртага номи солинадиган аллохдан қўрқингиз ва қариндош- уруғларингиз (билан ажралиб кетишдан сақланингиз)! Албатта аллох устингизда кузатувчи бўлган зотдир.”
“Эй мўъминлар, аллохдан қўрқинглар, тўғри сўзни сўзланглар! (Шунда аллох) ишларингизни ўнглар ва гунохларингизни мағфират қилур. Ким аллохга ва унинг пайғамбарига итоат этса, бас у улуғ бахтга эришибди.”
Аммо баъад: энг рост сўз аллохни китоби ва энг яхши равиш Мухаммад саллаллоху алайхи васалламни равишидир, энг ёмон иш динда янгилик вужудга келтиришдир, динда янги пайдо бўлган нарса, бидъатдир; хар қандай бидъат гумрохлик ва хар бир гумрохлик эса жаханнамдадир.[1]
Ассаламу алайкум ва рохматуллохи ва барокатух
Бизни бугунги дарсимиз, янги секуляризм динини таниб олишлик, иймонни хифз қилиш,жиход ва ширкдан пархез қилиш учун бир заруратдир,деган мавзуда бўлади.
Муслим ва Бухорий Хузайфа розиаллоху анхудан нақл қилиб айтишадики: ” одамлар росулуллох саллаллоху алайхи васалламдан яхшилик хақида савол сўрашарди,аммо мен ёмонлик хақида сўрардим; чунки мана бу ёмонликка гирифтор бўлиб қолишдан қўрқардим.”
Шундай бўлгач, фақат яхшилик ва хақни танишлик кофий бўлмайди. Чунки агар фақат яхшиликни ўзинигина танийдиган бўлсак ва ёмонликка гирифтор бўлиб қолган пайтимизда уни шар эканини билолмай қолишимиз мумкин. Худди жохилият ва секуляризм динини офатига дучор бўлган аммо уни хақиқатидан бехабар бўлиб юрган аксар мусулмонзодаларга ўхшаш вазиятга тушиб қоламиз.
Умар ибни Хаттоб айтадики: ” ислом занжири халқа-халқа бўлиб узилади,қачон? Исломда жохилиятни танимайдиган кишилар ўсиб вужудга келган пайтида шундай бўлади.”
Росулуллох салллаллоху алайхи васалламни сахобалари яхшилик ва шарни,ёмонликни комилан яхши танишарди,чунки улар мана шу (шарни) ичида парвариш топишган, улар шардан безор бўлиб қатъий холда яхшиликни хохлашарди. Чунки улар иймонни ва солих амални яхшилигини,гўзаллигини ва куфр,гунохни эса паст,хуник эканини яхши билишарди. Шу сабабли хам уларни иймони,тушунчаси,фахмлаши улардан кейин келган кишиларга нисбатан кучлироқ,махкамроқ,салобатлироқ бўлган, Сумайя,Хадича,Мусъаб,Билол ва …….шундай жохилиятдан чиқиб келишиб иймонни қудрати,салобат ва истиқоматни энг чўққисига етишган эди.
Кейинги замонларда хам жохилиятни яхши таниган кишилар, мусулмон ота-онадан туғилган ва жохилиятни танимайдиган кишиларга нисбатан исломни яхши тушунишган ва иймон,жиход йўлида сахобаларга яқинроқ бўлишган. Шундай бўлгач бир мусулмон “ла илаха” деб тоғутга куфр келтирса, “иллаллох”ни айтишдан ва аллохни шариатидаги қонунлар,буйруқларга бўйин эгишдан олдин, “ла илаха” ва тоғутга куфр келтириш,жохилиятни яхши таниган бўлиши лозим.
“Жахл” хақга эргашмаслик маъносида келади; яъни бир киши хақга қарши бўлган амални қилади, бу киши мана бу амални огох холда қиладими ё огох бўладими фарқи йўқ, бундай кишига жохил дейилади. Шу сабабли Олусий ва ибни Манзурга ўхшаш уламолар айтишганки: хар қандай киши ўзида бор илмига амал қилмайдиган бўлса,жохил хисобланади.
Хақга қарши амални қилган киши,агар олдин қилган бу амали хақида маълумотга эга бўлмайдиган бўлса, яъни хақиқатда огох бўлмаса, шундай кишига ўхшайдики бир киши мухтож бир одамни кўради,аммо бу мухтож одам ўзини эхтиёжини ошкор қилмагани сабабли, уни кўрган киши уни ўзига тўқ,бениёз одам ,деб ўйлайди. Аллох таоло мана бундай хақни фахмламаган,аммо жохил шахс хақида мархамат қиладики:
يَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِيَاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ(بقره/273)
“қаноатлари сабабли,билмаган одамга бой-бадавлат бўлиб кўринадиган фақир- камбағаллар учундир.”
Бу ерда жахл ва жохилдан мақсад шундай кишиларки,улар мусулмон бўлиши аммо хос ахкомларга нисбатан жохил бўлиши, лекин бошқа ўринларда олим бўлиши хам мумкин, ёки шахс ғайри мусулмон бўлиши ва хақ ахкомлар борасидаги жахолати билан бирга, мана бу мушаххас ўринда хам жохил бўлиши мумкин.
Мана бу суратда, бу ғайри мусулмонни жахолат касаллигини шаддати кучайиб кетади ва мана бу жахл бир холатга,йўлга,равишга,одоб ва русумга айланади ва умумий маданият холатига ўтади; мана бу умумий маданият уни дунёга нисбатан кўз-қарашини,қонунларини, мумкин ва мумкин бўлмаган нарсаларни, арзишларни ва арзишларни зиддини таъйин қилади, ва мана бу шахсни кўз-қарашини шакллантирадиган ўзига хос ақидани,рафторни вужудга келтиради.
Жамиятдаги жахл мана шу даражага кўтарилган пайтда ва бу хадга етганда, аллох таоло мана бу жамиятни сифатлаш учун жохилият калимасини истефода қилади ва жохилиятни хамма қирраларини тўрт маданий сурада бизларга равшан қилиб беради:
Оли имронни 154 оятида андишадаги,қалбдаги жохилият гумонлари,шаклари хақида сухбат қилади ва мархамат қиладики:
“یظنون بالله غیر الحق ظن الجاهلیه” (آل عمران/154)
Бошқа бир тоифа (яъни мунофиқлар) эса аллох хақида нотўғри,динсизларча бад гумон қилиб, ўз жонларининг ғамига тушиб қолдилар.
Шак-шубха ва жохилият ақидалари,кўз-қарашлардаги гумон, шак,шубхани хоким бўлиши маъносидадир. Бугунги кунда секулярларнинг энг саводли ва авом тоифасини мажлисларида кўриниб турган нарса шудир. Уларнинг инсонни хилқати, мавжудотлар, худо, жаннат, ғайбий ишлар хақидаги ақида ва ишончларини пойдевори тасаввуротларга асослангандир; яъни уларни ишончларининг пойдеворини ишонч,хотиржамлик эмас,балки таваххум-тасаввур,шак,гумон ташкил қилади.
Инсонларни ичидаги,фикридаги,қалбидаги шак ва гумонлардан сўнг, моида сурасини 50 оятида жохилиятни умумий бир қиррасига ишора қиламиз, бу жохилий хукмлар ва қонун ишлаб чиқариш масаласидаги жохилиятдир. Буни бугунги кунда секуляр давлатлар,ахзобларни қонунларида кўриб турибмиз. Шуни айтиш керакки, секуляризм дини ва уни турли-хил мазхабларини қонунларини пойдевори аллохни шариатидан,қонунларидан олинмаган, балки аллохни шариатини зидди ва аллохни қонунларини нобуд қилиш йўлида вужудга келган. Аллох таоло мархамат қиладики:
“أَفَحُکْمَ الْجاهِلِيَّةِ يَبْغُونَ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّه حُکْماً لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ” (مائده/50)،
Жохилият хукмрон бўлишини истайдиларми?! Иймонлари комил бўлган қавм учун аллохдан хам гўзалроқ хукм қилувчи ким бор?!
Мана бу жохилий шак ва гумонлар қонунга,хукмга айланган ва аллохни қонунларини бир четга суриб қўйилган пайтда, жохилиятни энг ёрқин кўриниши, аёлларнинг малайи омда зохир бўлиши,ўзини кўз-кўз қилишидир. Биз мана бу нарсани отатуркни,ризошохни ва бошқа секуляр хукуматларни замонида хижобни ечиш қолибида ёки бошқачароқ қилиб айтганда авратни очиш кўринишида кўрганмиз ва хозирда хам кўриб турибмиз. Жамиятдаги аёлларнинг бехаёлиги,бепарволиги ва яшириниб туриши лозим бўлган нарсаларни очиб кўрсатишлари хақида тахқиқ қилиш,изохлашни кераги йўқ, чунки хаммамиз ўзимизни атрофимиздаги спутник ва ижтимоъий каналларда бу нарсаларни гувохи бўлиб турибмиз.
Авратни очилиши, одам ва хавони яланғоч бўлишлари, шайтонни амали ,васвасалари натижасида вужудга келган эди. Шайтон ва унга эргашганлар аёлларни яланғоч қилиш орқали жохилий жамиятдаги инсонлар учун қорин ва шахватдан бошқа нарса қолмаслигини хохлайди. Мана бу шайтон ва уни ёронларининг ўзларини қонунларини илгари силжитиш учун харакат қилаётган каналларидан бири хисобланади.
Сизлар бир тасаввур қилиб кўринглар, имоми Муслим ўзини сахих хадисларини 3028 чи хадисида келтиришича, эркаклар билан бирга аёллар хам яланғоч холда каъбани тавоф қилишарди. Шу сабабли хам аллох таоло турли- хил ўринларда либос неъматига ва уни ишлатиш хақида аъроф сурасини 28 оятида ишора қилиб бани одамни огохлантиради, ва уларга шайтон одамни бошига олиб келган балони сизларни бошингизга хам олиб келмасин,васваса қилмасин,деб эслатади.
Бу воқеият орқали одамни яланғоч қилиш шайтоннинг қадимги хадафларидан эканини,бу инсонни ўтмишдаги хилқатига етиб боришини тушуниб етамиз. Мана бу мархалани амалга ошириш ва инсонларни яланғоч қилиш, шайтон ва унинг ёронларининг одам фарзандларига қарши стротежик режаларидан бири бўлган. Аллох таоло ахзоб сурасини 33 оятида мана бу жохилий рафторга ишора қилиб мархамат қиладики:
وَلاتَبَرَّجنَ تَبَرُّجَ الجاهِلِيَّةِ الأولى”(احزاب/33)
Ўз уйларингизда барқарор бўлинглар (яъни бесабаб уйларингиздан ташқарига чиқманглар, магар бирон хожат учун чиққанларида эса) илгариги динсизлик (даври)даги ясан-тусан каби ясан-тусан қилманглар!
Айтиб ўтилган мана бу уч ўрин жахл ва тушунмасликни асосига бино бўлгандир, уни ростгўйлик ва хақиқат билан химоя қилиб бўлмайди; хеч ким ростгўйлик,хақиқат, истидлол билан уларни химоя қилишга қодир эмас. Шу сабабли хам мана бунга ўхшаш ўринларда жохиллар бу жохил жамиятларда фақат таъассуб, ўзбошимчалик, қайсарлик,оёғини бир этикка тиқиб олиш ва қурол-аслахани кучи билан рафтор қилишади. Аллох таоло фахт сурасини 26 оятида хамият ва таъассубни маъноси хақида мархамат қиладики:
إِذْ جَعَلَ الَّذينَ کَفَرُوا في قُلُوبِهِمُ الْحَمِيَّةَ حَمِيَّةَ الْجاهِلِيَّةِ.
Ўринсиз истакларда махкам туриб олиш, нажод ва қавм,қабила борасида мутаъассиблик қилиши, арзимаган билим ва ақида,андишалардан бедалил тарафдорлик қилишлик, бу жохилият хамияти,таъассубини маъноси бўлади.
Бу суратда,бизлар жохилиятни одамларни фикрларида,дилларида, қонунларда ва уларга хоким бўлган ахкомларда, мана бу фикрлар ва қонунларни жамиятда амалий суратда зохир бўлишида ва мана бу жохилиятнинг ўзини мухолифларига нисбатан қиладиган муносабатида кўришимиз мумкин. Мана бу оят унга ишора қилган жохилиятни тўрт услуби,тўрт мафхуми бўлади.
Замон назаридан хам олиб қараганда, росулуллох саллаллоху алайхи васалламни баъсатларидан олдинги даврни жохилияти ула ,деб номланган. Албатта зикр қилинган оятларга кўра- ва қуръонда келган мана бунга ўхшаш оятларга кўра- аллох таоло мана бу дарвни мавжуд бўлганини таъкидлаган, бу давр баъсатдан олдинги 150-200 йил олдинги замонни ўз ичига олади.
Сифатларга кўра жохилият бир мафхумдир, шаръий истелох бўйича эса хақдан узоқлашиш, тавхид ва ислом динига нисбатан огох бўлмасликдир. Шундай бўлгач, жохилиятни кундалик тажрибий илмлардан ёки башарни тажрибий билимларидан узоқлашиш,маъносида тушуниш хато бўлади, балки жохилият бир мафхум бўлиб, қонунлардан ва аллохни шариатидаги арзишлардан узоқлашиш маъносидадир. Мана бу кўз-қараш орқали нима учун ўзини замонини профессори ва катта донишманди бўлган Абул Хакам абу жахл деб лақабланганини тушуниб етамиз.
Араблар тажрибий илмлар бўйича ўзларини атрофларидаги румликларга,эронликларга нисбатан орқада қолган бўлишларига қарамасдан, бошқа илмларда улардан олдинги даражада туришарди. масалан юлдузшиносий, табиий жуғрофия, шамолшиносий, насабшиносий, адабиёт, шеър ва ……. бундан кўриниб турганидек жохилият, кундалик илмларга нисбатан нодон бўлиш ёки тажрибий илмларга,саводга қарши бўлиш маъносида бўлган эмас; балки аллохни шариатидаги қонунларни ,диний арзишларни муқобилидаги жохилият бўлган. Шу сабабли хам аллох таоло савол қолибида мархамат қиладики:
أَفَحُكْمَ الْجَاهِلِيَّهِ يَبْغُونَ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ حُكْمًا لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ؛
Жохилият хукмрон бўлишини истайдиларми?! Иймонлари комил бўлган қавм учун аллохдан хам гўзалроқ хукм қилгувчи ким бор?!
Мана бу оятдан очиқ-ойдин кўриниб турганидек, жохилият савод,ривожланиш,технология,фан ривожланиши, ишлаб чиқаришни қаршисидаги эмас,балки худони хукмини,қонунини баробаридаги мафхумдир.
Барча пайғамбарларни хадафи тоғутга куфр келтириш ва ундан сўнг аллохни шариатига,қонунига иймон келтириш бўлгач, бундан масаланинг саводли бўлиш ё бўлмаслик ёки тажрибий илмларга нисбатан огох бўлиш ва бўлмаслик эмас,балки масала ўзлари учун ихтиёр қилишадиган манхажга,қонунга,программага бориб тақалади.
Аллох мутаол мархамат қиладики:
وَلَقَدْ بَعَثْنا فيکُلِّ أُمَّةٍ رَسُولاً أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ(نحل/36)،
Аниқки,биз хар бир умматга: ” аллохга ибодат қилинглар ва шайтондан йироқ бўлинглар” (деган вахий билан) бир пайғамбар юборганмиз.
Бошқа бир жойда мархамат қиладики:
فَمَنْ يَکْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِنْ بِاللَّهِ فقداستَمْسَکَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقيلاَانْفِصامَ لَها(بقره/256)،
Бас,ким шайтондан юз ўгириб,аллохга иймон келтирса, у хеч ажраб кетмайдиган мустахкам халқани ушлабди.
Тоғутга куфр келтириш яъни “ла илаха” ,аллохни шариатидаги қонунларга иймон келтириш яъни “иллаллох”. Шунга асосланган холда росулуллох саллаллоху алайхи васаллам мархамат қилгандилар: ла илаха иллаллох денглар,нажот топасизлар. Ла илаха иллаллох денглар, ростгор бўласизлар.
Шу билан бирга бу ерда менга қизиқарли бўлган нуқта шуки, бўлиб хам бу нуқта жохил ва жохилият мафхумини янада ойдинлаштиради, ахли тавхид бўлган Сумайя,Ёсир,Аммор,Билол ва ……..га ўхшаш мусулмонларга нисбатан олим,уламо калимасини ишлатишидир, мана бу азизларни хаммаси ўқиш, ёзиш,саводдан бебахра бўлишган эди; буни муқобилида эса ана ўша кунни донишманди,профессори бўлган абул хакамга ўхшаган кишиларга нисбатан эса жохил калимаси ишлатилган эди.
Бу суратда шахс саводли,бакалавр,донишманд,доктор,профессор бўлган холида жохил бўлиб қолиши хам мумкин; бошқа бир томонда эса бесавод бўлиши билан бирга олим хам хисобланиши мумкин. Бу қуръонни назаридир, аллох таоло олим ва жохил хақида бизларга таълим берган назар шудир. Росулуллох саллаллоху алайхи васаллам хам бесавод эдилар, мана бу нуқтага жуда кўп кишилар диққат қилишни хохлашмайди, у киши хам худди атрофидаги кишиларга ўхшаб ўша замонни тажрибий илмига хам эга бўлмаганлар, аммо тўлиқ маънода олим бўлганлар.
Шу тарзда жохилият савод ва тажрибий илмларни қаршисига тура олмайди,балки жохилият хукм ва қонун бўлиб ислом қонуни,хукмини баробарида туради. Шу сабабли хам ислом жохилиятни ўлими кетидан аллохни шариатидаги қонунлар ғолиб бўлиб зухур қилади,дейди, мана бу ерда жохилият исломни қаршисига чиқади.
Росулуллох саллаллоху алайхи васаллам “Муъоз ибни Жабални” яманга жўнатаётган пайтларида унга қуйидагича буйруқ берган эдилар:
«أَمِتْ أَمْرَ اَلْجَاهِلِيَّةِ إِلاَّ مَا سَنَّهُ اَلْإِسْلاَمُ وَ أَظْهِرْ أَمْرَ اَلْإِسْلاَمِ كُلَّهُ صَغِيرَهُ وَ كَبِيرَهُ[2]؛
Жохилият асридаги ишларни хаммасини илдизи билан суғуриб ташла,улар йўқ қил,фақат ислом тасдиқлаганларини қолдиргин, исломдаги катта-ю кичик ишларни ошкор қилиб жорий қил. Росулуллох саллаллоху алайхи васаллам узоқ йиллар давомида жохилий маданият,қонунлар ва хурофий ақидалар хукмронлик қилган аъробийларга қарата шундай деган эдилар:
«کُلُّ مَأْثَرَهٍ فِی الْجاهِلِیَّهِ تَحْتَ قَدَمی».[3]
“жохилиятдаги хамма нарсалар мени оёғимни остидадир.” Бизлар хам жохилиятни бутун борлиғи билан бирга оёқ-ости қилишимиз лозим. Шундай бўлгач, жохилият тажрибий илмларга,фан,технологияга нисбатан жохил бўлиш маъносида келмаган,балки аллохни шариатидаги қонунлар ва аллохни шариатидаги буйруқлар хақида жохил бўлиш борасида кетяпти, бу ерда мана бу жохил бир профессор,донишманд бўладими ё бесавод бир киши бўладими фарқи йўқ.
Бу ердаги яна бир нуқта шуки, жохилиятни бир замон ё маконга масалан росулуллох саллаллоху алайхи васалламни асрига хос қилиб чегаралаб қўйса бўладими?
Умумий қилиб айтганда жохилият шундай бир мафхум бўлиб уни хос бир замон ва маконга чегаралаб бўлмайди, балки у хар қандай макон ва замонда вужудга келиши ва такрорланиши мумкин.
Саййид Қутб рохимахуллох айтадики: ” жохилиятни фақат пайғамбари хотамни баъсатидан олдинги замонга хос,деб тушуниш хато бўлади,балки бандани бандалик қилиши мана бу бандаларга нисбатан бўлган йўллар,девонхоналарни барчаси жохилиятдир, мана бу сифат бугунги кундаги барча башарий девонхоналарда мавжуд. Башарни барча девонхоналарида – баъзилари бундан мустасно- инсонлар хаётларига тегишли қонунларни,программаларни ўзларига ўхшаш инсонлардан қабул қилишади, мана буни ўзи барча белгилари билан бирга жохилият хисобланади; жохилият шуки инсонлар ибодатларни ва хаётларидаги қонунларни бир қисмида бир-бирларига бандалик қилишларидир, яъни бу ерда баъзилари бошқа баъзиларини худо қилиб сиғинишлари буни жумласига кирмайди.
Жохилият хос бир замон ва макон ё мушаххас бир қавмга чегараланган эмас,балки у бир мушаххас йўналиш бўлиб амалга оширилган пайтда жохилият хисобланади. Мана бу меъёрга асосан бугунги кундаги аксар жамиятлар жохилий жамият хисобланади.”[4]
Шундай бўлгач жохилият ўтиб кетган ва орқага қайтариб бўлмайдиган тарихни бир қисми ё замонни бир бўлаги бўла олмайди.
Қуръон инсонларни хаётини ўлчайдиган мезон ва миқёс, ғайри илохий қонунлар хукумати ёки худони қонунларини хукуматидир, аллохни шариатидаги қонунларни ўрнига башарни қонуни,хавойи-нафси хукмронлик қиладиган хар қандай макон ва замон жохилият макони ,дейилади. Бу мамлакат росулуллох саллаллоху алайхи васалламни баъсатларидан олдинги арабистон бўладими ёки ер юзини бошқа нуқталарида бўладими фарқи йўқ.
Олдин айтиб ўтилганидек жохилият мушаххас бир даврга ёки муъайян бир шароитга чегараланиб қолмайди,балки хар қандай давр ва замонда хатто технология ва башар маданияти ривожланиб авжига чиққан пайтда хам, агар башар жамиятида жохилий андишалар,фикрлар зохир бўладиган бўлса, жохилият янгидан бошланган бўлади. Шу сабабли хам масалан миллатларни ўртасида асрлар миқёсида фосила бўлиши мумкин,аммо жохилият мохияти сабабли муштарак сифатга эга бўлишлари хам мумкин ва уларни хаммаси жохилий жамият хисобланади.
Бошқачароқ қилиб айтганда,жохилият араб жохилиятига, муъайян аср ва замонга чегараланиб қолган эмас, балки у одатлар,программалар,қонунлардан иборат бўлиб хар қандай замон ва маконда вужудга келиши мумкин; жохилият юқумли бир касалликка ўхшайди, хар қандай қавм ва нажодни орасида маданият ва ривожланишни хар қандай поясида ва фикрий,сиёсий,ижтимоъий тараққиётни сатхида инсондан инсонга ўтиб хаммага юқиши мумкин; чунки жохилиятни илдизи, секуляризм динига эргашиш ва исломдан юз ўгириш, аллохни қонунларидан ва худони қонунига асосланган хукуматдан бош тортишдан иборатдир.
Яна бир марта қайтариб айтамиз, жохилият аллохни шариатидаги қонунлардан узоқлашиш ва башарни қонунларига эргашишдир. Жохилият тараққиётни муқобилидаги нарса эмас, жохилият тажрибий илмга нисбатан жохил бўлишдан келиб чиққан эмас. Жохилиятдаги жахл аллохни қонунларини фахмламаслик,тушунмасликдан келиб чиққан. У хар қандай замон ва маконда такрорланиши мумкин. Бугунги кундаги ғарб секулярлари агарчи тажрибий илмлар жихатидан тараққиётга эришган бўлса хам, аммо хануз улар жохилиятда юришибди ва аллохни қонунларига қарши сафга тизилиб олишган, буни хаммамиз кўриб турибмиз.
Мана бу кўз-қараш орқали бизлар жамиятни икки дастага,исломий жамият ё дорул ислом ва жохилий жамият ё дорул куфрга тақсим қиламиз. Дорул ислом жамиятидаги асосий қонунлар аллохни шариатига ва ислом динига ёки исломий мазхабларни бирига мувофиқ олиб борилади ва уни рахбари хам мусулмон бўлади, уларни аксар ахолиси мусулмон бўлмаслиги хам мумкин; дорул куфр эса уни асосий қонунлари аллохни шариатидаги қонунларга биноан олиб борилмайди,аммо уни аксар ахолиси мусулмонлардан иборат бўлиши хам мумкин. Бу ердаги “дор” хукми уни ахолисига боғлиқ нарса эмас. Дорул куфр дейилган пайтда уни хамма ахолиси кофир бўлиши шарт эмас, ёки дорул ислом дейилган пайтда хам уни хамма ахолиси мусулмон бўлиши хам шарт эмас.
Аллохни шариатидаги қонунлардан узоқлашиш ва жохилий жамиятни ижод бўлишини ўзи жуда кўп жиноятларни,исёнларни, тартибсизликларни,нохақ хукм ва хукуматни, илохий қонунларга қарши рафторни, хавойи- хавасга юзланишни,илохий буйруқлардан бурилиб кетишни,илохий ваъдаларга эътиборсизлик қилишни, худовандни феълларига нисбатан ёмон андишада бўлишни, ноўрин истак-хохишларда оёқ тираб туриш олишни,ботил ақида ва андишалардан бедалил тарафдорлик қилишни, нажодпарастликни, шаръий далилсиз қавм ва қабилага тарафдорлик қилишни, ахлоқий фасодларни, жанг ва босқинчиликларни, аксар бузғунчиликларни, башарий жамиятни ва миллатларни орқада қолишини манбаъси бўлиб келган; хулоса қилиб айтганда жохилият замон ва маконга чегараланмаган бир мафхумдир.
Жохилият калимаси биринчи марта аллох тарафидан баъсатдан олдинги давр учун ишлатилган, қуръон араблар худони хукуматини ўрнига ўзларини хавойи-нафсларини,истакларини хукумат қилиб олишгани боис,уларни ахли жохилият деб ,номлаган эди.
Бир хулоса қилиб айтганда,хар қандай замон ва макондан нафсоний истаклар аллохни хукуматини ўрнига хукумат қиладиган бўлса, ана ўша замон ва макон жохилият макони ва замони хисобланади; бу арабистонда бўладими ё ер юзини бошқа диёрида бўладими ёки 21 асрда бўладими буни фарқи йўқ.
Дархақиқат “секуляризм дини ва уни хилма-хил мазхаблари” томонидан вужудга келган замонавий жохилият, қадимги жохилиятни давоми балки ундан хам каттароқ кўринишдаги нарсадир! Чунки бу жохилият, юнон ва рим,хитой,хинд,араб жохиллари,ўрта асрлар ва қадимги эрон жохилиятларини меъросидан вужудга келган, янги асрдаги секуляр мутафаккирлари томонидан хам унга бошқа нарсалар қўшилган,тартибга келтирилган. Хозирги жамиятга хоким бўлиб турган жохилият, бутун тарих давомида башар кўрган ўтган жохилиятларга нисбатан қўполроқ,золимроқ,тартиблироқдир.
Баъсатдан олдинги жохилиятни белгилари нималар эди? Бу жохилиятни қайси аломатлари орқали таниб олсак бўлади?
Умумий суратда айтганда, аллох таоло шариатида харом қилган нарсалар жохилиятни белгиларидан хисобланади. Аллох таоло қонунида, шариатида, қуръонида харом қилган нарсалар жохилиятни аломатлари,белгилари хисобланади. Мана бунга ўхшаш сахналарни бири Асад ибни Зирора ва росулуллох саллаллоху алайхи васалламни ўртасидаги сухбатда ўзини кўрсатади. Росулуллох саллаллоху алайхи васаллам анъом сурасини 152 ва 153 оятини истинод қилган холда ўзларини сўзларини давом эттирадилар:
قُلْ تَعَالَوْا أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّكُمْ عَلَيْكُمْ …
бу оятни давомида аллох таоло харом қилган нарсаларни баъзисини баён қилади. Мана бу икки оят ва бунга ўхшаган оятларда манфий қонунлар айтиб ўтилган бўлиб, улар араб жохилияти ва садрил исломдан олдинги араб жохилиятини нишоналаридан бўлган.
Ақида ва фикрлардаги жохилият, шак ва гумонга эргашиш бўлиб, аллох таоло уни зоннал жахилиях номи остида келтиради, хукм ва қонундаги жохилият эса, башар томонидан ишлаб чиқарилган қонунлар ва ахкомларга эргашишдир, аллох таоло буни хукмал жахилиях номи билан номлайди, ўзини намойиш қилиш ва аёллар табақасидан ахлоқий,жинсий фасод учун бир абзор сифатида суистефода қилиш жохилиятини эса, табурружал жахилиях номи билан номлаган, энг охиргиси таъассуб,ўзбилармонлик, қайсарлик,икки оёғини бир этикка тиқиб олиш, қуролни кучи билан ўзини ақидасини мажбурлаб қабул қилдириш жохилиятини эса аллох таоло хамиятал жахилиях деб номлаган, мана булар умумий тўртта асосий қисм хисобланади ва уларни хар бири майда бўлакларга бўлинади.
1-Тарих,қиёмат,жаннат,жаханнам, ғайб олами ва тажрибий илмлар орқали қўлга киритиб бўлмайдиган нарсалар хақидаги ақидаларини,ишончларини шак ва гумонга асосланган холда таъсис қилишган ва унга иймон келтиришган. Улар хатто ўзи ўзини қуръонда сифатлаган аллохдан бошқа илохни хам ўзлари учун вужудга келтиришган. Бундан бошқа жуда кўп ўзлари вужудга келтирган худоларни барчаси шак ва гумонга асосланган, энди жаннат,жаханнам, қиёмат, ўзларини ўтган ота-боболарини тарихи ё бошқа миллатларни тарихи хақида гапирмаса хам бўлади. Шу сабабли хам мана бу заминада хурофотларга,афсоналарга тобеъ бўлишган ва ўзларини,бошқаларни калласини шу нарсалар билан тўлдириб олишган. Бугунги кундаги секуляристлар хам тарих ва бошқа нарсалар борасида ўзларини,бошқаларни каллаларини машғул қилиб олган нарсалари мана шу шак ва гумонга асосланган, унда ишончдан хабар хам йўқ. Уларни аввалги тарихчи олими ва ёлғонни отаси деб ном олган “харудет” дан тортиб бошқа шарқшунос олимлари хам улар учун шак,гумонга асосланган хурофот,афсоналарни тўқиб чиқаришган, хаммалари ўзларини махаллий тилларида тўқиб чиқаришган ва ақидаларини бу нарсаларга асосан бино қилишган.
2-Аллохни шариатидаги қонунлардан бошқа қонунларга эргашишади. Тўрт ўриндан уларни ажратиб олса бўлади.
3-Уларнинг жохилий таъассуби,қайсарлиги,хамиятлари хақдан қочишларига сабаб бўлган эди. Ғайри шаръий қонунларга эргашишлик ва қайсарликлари уларнинг турли-хил гунохларга,харомларга чўкиб кетишларига боис бўлган. Одам ўлдириш,қароқчилик, бошқаларни молини талаш, кина,ғазаб, қалбларини қотиб қолиши, рахмсизлик, рибо олиш, вазнда камайтириб сотиш, порахўрлик, маст қилувчи ичимликларни ичиш ва қуръон, суннатда келтирилган бошқа харом қилинган ишларни қилишарди.
4-Аёллардан бир абзор сифатида суистефода қилиш ва ахлоқий бузуқликлар, эркак ва аёлни ўртасида фосид жинсий алоқалар вужудга келишига сабаб бўлган.
5-Аёлларга нисбатан тахқирли назар билан қарашлик, яъни уларга мато сифатида қарашарди.
6-Ўзларини нажодлари,қабилаларига нисбатан ўзига хос таъассубга эга бўлишган, нацианализм ва миллатпарастлик ўзларини хувиятларига етиш учун бир абзор эди. Хозирги кунда бу исломни ўрнига қўйилган. Мусулмонлардан диний хувиятни тортиб олишади ва нажодпарастлик хувиятини беришади, худди шу нарса қадимги араб жохилиятини белгиларидан бўлган .
Бундан бошқа бир қанча ўринлар хам бор, аммо бу қисқа фурсатда уларни барчасига ишора қилиб бўлмайди. Лекин масала янада равшанроқ бўлиши учун, қадимги жохилият билан бугунги кундаги секуляризм динини жохилиятини муқояса қила оламиз.
Бизни асримиздаги секуляристлар секуляризм динининг мазхаблари томонидан ишлаб чиқарилган қонунларни,ахкомларни “амалда” яна таъкидлаб айтаман “амалда” аллохни қонунига қараганда пишиқроқ, фойдалироқ деб билади, бу изохлаб ўтиришга хожати йўқ бир воқеиятдир. Бизлар хар куни ахборот воситалари орқали уларни тарафдорлари айтаётган: секуляризм бизни дардимизга ейди ва хозирги кунда жамият секуляр бўлиши керак ,деган сўзларини тасаввурларини эшитиб турибмиз. Бу нима дегани? Яъни бу қонунлар амалда аллохни шариатидаги қонунлардан яхшироқ ва аллохни қонуни хозирги кунни дардига емайди, уни қонунлари асрлар олдинги қадимги нарса, улар амалда худо хозирги кунни дардига емайди,уни қонунлари хам ярамайди,балки ўзимиз ишлаб чиқарган қонунлар хозирги кунда ижро қилиниши керак,деб туришибди.
Улар “амалда” секуляризм динини мазхаблари бўлмиш сармоядорлик либирализми ё коммунизм ё социал демократия ё нацианал социализм ва …….ни, сиёсий,иқтисодий,ижтимоъий, таълим ва тарбия ишларини ва башарни хаётидаги бошқа ишларни идора қилиш учун танхо чора,йўл деб билишади. Бу ахкомлар аллохни шариатидаги қонунларга комилан мухолиф бўлишини уларга ахамияти йўқ. Чунки аслида бу қонунлар ислом динидаги қонунларни ўрнига қўйилиши учун ишлаб чиқарилгандир. Бутун башарият тарихида хам қонун ишлаб чиқаришдан мақсад хам мана шу бўлган. Шайтон хам ўша қонунларни ишлаб чиқариб аллохни қонунини ўрнига қўйган пайтида, худо унга сажда қил,деди ва у сажда қилишдан бош тортди. Нажодпарастлик ва мутакаббирлик билан қонунини худони қонунини ўрнига қўйди. Хозирги пайтда бизни асримизда хам атрофимизда бўлаётган ишлар амалда секуляризм дини билан шайтонни динини ўртасида фарқ йўқ. Хозиргилар хам амалда қонунларни аллохни қонунини ўрнига қўйиб олган ва улар хам шайтонга ўхшаб аллохни тан олишлари мумкин, аммо худони ўзини жойгохида яъни махлуқотларни сўзларидан кўра худони сўзлари афзал,юқори ўринда ,деб билишмайди.
Кўриниб турганидек, садрил исломдаги жохилият бугунги кундаги жохилият билан эътиқодларда, ишончларда ва аллохни шариатидаги қонунларга мухолиф бўлишда комилан муштаракдир,бир-бирлари билан фарқи йўқ. Улар арзишлар борасида кўпроқ фойда,манфаъат кўриш, кўпроқ лаззат топишга ўхшаш муштарак нуқталарга эга бўлишса хам, аммо хозирги асрдаги жохилият нихоятда қаттиққўлроқ ва эгилмайдигандир, бўлиб хам олдинги жохилият эга бўлган жуда кўп яхши арзишлардан хам қўлини тортиб йиғиштириб қўйган. Бу жохилият яхшиликларни бир четга суриб қўйган,икки жохилиятни бир-биридан фарқи уларни намунасида,кўринишида,мезонида қолган. Мезондаги фарқларга мисол:
Садри исломдаги жохилиятда қизларни тириклайин гўрга кўмишган бўлса, хозирги пайтда хали туғилмасдан олдин онасини қорнидан тушуриб ташлашади, садри исломдаги жохилиятда хурмо ва узумни шаробини ичишган бўлса, хозирги кунга келиб эса турли-туман маст қилувчи шароблар ва наркотик моддаларни масраф қилишади. Садри исломдаги жохилиятда қабилавий жанглар,қон тўкишлар ривожланган эди, хозирги кунда хам жахон миқёсидаги жанглар,одам ўлдиришлар ривожланиб ётибди; албатта агар бу икки жохилиятни бир-бирига муқояса қилса бўладиган фарқларга ишора қилинса, медернизм ва тараққиёт қолибидаги янги жохилият янада яхшироқ кўзга ташланади:
-Араб жохилияти содда ва очиқ,равшан ,руйи-рост шаклга эга эди, яъни дорул куфр Маккада кофирлар ошкора куфрларини амалга оширишарди,у ерда яширин ички кофир яъни мунофиқ деган нарса бўлган эмас; балки хамма ошкора кофир бўлган, ўзларидаги табақаларини манфаъатини сақлаб қолиш учун содда ва чуқурлашиб кетмаган бир нав жохилиятни бошқариб боришарган ва шахсий ишларга ва қандай қилиб ибодат қилиш ва кишиларни хонадонларини танзим қилишга аралашишмасди. Бутларни қабул қилмайдиган ханифлар билан хам ишлари йўқ эди. Пайғамбаримиз саллаллоху алайхи васалламга хам аввалги уч йил мобайнида бутларни рад қилишлари ва шахсий холатлар бўйича олиб борган таблиғларига хеч қаршилик қилишган эмас, аммо масала ахком ва қонунларга етиб боргач ва уларни табақаларига тегишли манфаъатлари билан зиддият пайдо бўлгач,мухолифатлари бошланган. Аммо бугунги асрдаги жохилият, арабларни жохилиятига қараганда нихоятда қаттиққўл ва чуқурлашиб кетгандир; чунки бугунги кундаги жохилият хийлагар,илмга эга, системалашган, аниқ режалар асосида бошқарилади. Уларни қонунлари хонадонларни ичигача ,шахсий рафторларгача кириб борган,юзаки эмас.
-Араб жохилиятини яна бир белгиларидан бири, кўп қон тўкиларди. Агар араб жохилиятида қон тўкишлар бўлган бўлса, бугунги жохилиятда хам худди шу қон тўкилади; аммо бугунги кунда бутун жахон секуляристлари ва уларнинг махаллий хизматкорлари томонидан тўкилаётган қонлар олдинги жохилиятга қараганда нихоятда бадтарроқ,фожеалироқ; бўлиб хам хозиргилар демократия,адолат тарафдори бўлиш, башар дўстона ,башар хуқуқларини химоя қилиш,тероризмга қарши мубораза,сиёсий ислом, исломий хукумат……… шиорлари остида бу қонларни тўкиб ётишибди.
-Авратларни очиб ташлаш,яланғоч бўлиш ва аёллардан жинсий суистефода қилиш ,жинсий бузуқликлар хам араб жохилиятини аломатларидан хисобланган. Яланғочлик ва аёллардан суистефода қилиш, аёл ва эркакларни ўртасидаги жинсий бузуқликлар бизни асримизда бадтарроқми ё ўтган араб жохилиятидами? Араб жохилиятида эркак эркак киши ва аёл аёл киши билан ёки инсон хайвон билан никохдан ўтармиди? Жуда кўп секуляр демократ давлатларда бу ишлар,фасодлар шахсий озодликлар унвони остида очиқ- ошкора қилиняптики, уни тил билан баён қилишга одам хижолат қилади; аммо сизлар мана бу бузуқликларни кўзингиз билан кўриб турибсизлар, уни қанчалик чуқурлашиб кетганини яхши биласизлар. Албатта мана бу ўринда хам бу асрни модерн жохилияти араб жохилиятига қараганда бир неча мартаба бадтарроқдир.
-Ўтган араб жохилиятида хамжинсбозлик мамнуъ қилинган жиноят бўлган; аммо бугунги жахондаги тараққиёт топган секуляр давлатларда эса хамжинсбозликни маданият сифатида қабул қилинган бўлиб, уни оддий бир нарса деб хисоблашади ва уни қонуний хам қилиб олишган. Бу нарса ўтган даврларда бу даражада бўлган эмас,аммо хозирда туркияда,ироқни курдистонида, секуляр курд ахзобларини ўртасида ва аксар давлатларда биз буни кўриб турибмиз.
Агар араб жохилиятидаги асрда қизларни тириклайин гўрга кўмиш жохилият аломатларидан хисобланган бўлса, бугунги секуляристларни жохилиятида хам хомилани олдириб ташлаш,ё болани онани қорнидан майдалаб чиқариб ташлаш мавжуд; бу ерда қуйидаги саволни бериш ўринли бўлади: болани олдириб ташлашни тириклайин гўрга кўмишдан нима фарқи бор? Афсуски дунёдаги жуда кўп секуляр давлатларда бу хам оддий бир қонуний нарсага айланиб қолган. Исломдан олдин фарзандлар тириклайин гўрга кўмилган бўлса, бугунги фарзандлар эса хали дунёга келмасдан олдин йўқотиб ташланади.
-Бунга қўшимча равишда замонавий жохилият аёллар ва қизларни қайта-қайта тириклай гўрга кўмишади; уларни жисмига қўшиб тирик қолганларни рухини,шахсиятини,иффатини кетма-кет ер билан битта қилишади. Садрил исломдаги жохилиятда фақат баъзи хонадонлар у хам бўлса келажакда фақирликка ё обрўсизликка дучор бўлмасликлари учун қизларини тириклайин гўрга кўмишарди, қадимда қабилалар келажакда хамла бўлган пайтда уларни қизларини тортиб олиб кетилиб бе обрў бўлишларидан қўрқишарди. Аммо қудрат ва бойликка эга бўлган бошқа табақадаги одамлар уларни айблашарди ва бу ишларини шармандагарчилик деб хисоблашган; лекин бугунги кунда баъзи ёзувчилар,янги истелох билан айтганда равшанфикр кимсалар китоблар ва ахборот воситалари орқали ўғил ва қизларни тириклайин гўрга кўмишдан химоя қилиб чиқишяпган, буни сабаби хам қаердаги пуч далилларга кўра: жамиятни ўсиши иқтисодий ўсишга қараганда кўпроқ эмиш, шу сабабли хам жамиятни ўсишини идора қилиш керак эмиш, энди бу онани қорнидаги туғилмаган болаларни майдалаб йўқотиб ташлаш бўладими ё бошқа нарса буни фарқи йўқ. Хатто хитой ва унга ўхшаш баъзи давлатлар хонадонларга бир ёки икки фарзандли бўлишга рухсат беради холос, агар бир хоним хомиладор бўладиган бўлса нима бўлади? Бу хоним қонунга хилоф амал қилган хисобланади ва қорнидаги болани албатта олдириб ташлаши шарт, бу хали туғилмаган болани замонавий ,социализм,демократия,ғарб либираллари услуби билан ўлдиришдир.
-Садрил исломдаги жохилиятда фақат оталар ўзини қўлини фарзандини қони билан булғаган эди, оналар бу ишни қилишмасди; бугунги жохилиятда эса замонавий тахсил кўрган ўқимишли оналар хам ўз фарзандларини ўлдириб ташлашади. Қани айтингчи уларни қайси бири қўполроқ, берахмроқ бўлган? Садрил исломдаги жохилиятми ё бугунги жохилиятми?
-Садрил ислом жохилиятида аъроблар қасоват сангдиллик билан ўзларини қизларини тириклайин гўрга кўмган ё тоғни тепасидан отиб юборган ё сувда ғарқ қилган ё бўғиб ўлдирган; бугунги жохилият эса улардан анча тараққийлашиб кетишган, улар ўзларини қиз ва ўғилларини хаётини онасини қорнидалик пайтида нихоясига етказишади, улар ўзларини жигаргушаларини бағритошлик билан бачадондан майда-майда қилиб олиб ташлашади.
-Садрил ислом жохилиятида бир гурух арбоблар ўзларини канизларини пул топиб келишга мажбур қилишарди,яъни танфурушлик қилишни талаб қилишган. Бугунги жохилиятда хам маданият ва башар хуқуқлари хақида жар солаётган секуляр давлатларда мана бу амални авжига чиқариб ётишибди, улар бу ишни қонуний хам қилиб олишган, озод холда жинсий қулларга айланган мана бу аёллардан жинсий ишчилар сифатида суистефода қилиб даромад касб қилишяпти. Давлат улардан молиёт олганлиги боис бундай шармандали ишларни,фаолиятларни қонуний хам қилиб қўйган ва уларга хизмат хам кўрсатишади. Энди хизмат деганда,албатта қадимги арбоблар ироя берган хизматларни кўрсатишмайди, чунки қадимги арбоблар уй-жой,бошпана,озиқ-овқат, либосини,хавфсизлигини таъминларди. Хозирдачи? Фақатгина улардан молиёт олишади ва уларни озодлик номи остидаги жинсий хизматчиларга айлантириб олишган бўлиб, мана бу қадимги арбоблар ўрнидаги хукуматлар учун даромад манбаъси хисобланади. Ўзингиз бир қазоват қилинг, уларни қайси бири қўполроқ?
-Садрил ислом жохилиятида “ахдон” яъни икки мухолиф жинсни ўртасида яширин дўстлик бўлган, тахминан одамларни ўртасида яширин дўстга эга бўлиш мавжуд эди, аёл эркак билан яширин холда дўст бўлишарди. Бугунги жохилиятда эса хеч қандай яшириб ўтиришмайди ошкора бу ишларни қилишяпти, хатто қилаётган бу ишлари билан фахрланишади.
-Тараққий топган бугунги жохилиятда бизлар заиф кишиларни азобланишини кўриб турибмиз, худди шунга ўхшаш балоларни Билол,Ёсир, Амморни бошига олиб келишган эди; аммо хозир абу ғурайб, гувантанама, бирма ё марказий африка, багром ва хатто жойлашган маконини кўпчилик билмайдиган бутун жахон секуляр кофирларининг барча зиндонларида ёки америка,инглиз, франция, германия,русияга ўхшаш бутун жахон секуляр кофирларининг махаллий хизматкорларининг зиндонларида, садрил исломдига жохил арабларга қараганда минг мартаба бадтарроқ ва шиддатлироқ азобларни беришяпти.
-Янги жохилият асрида пайғамбаримиз саллаллоху алайхи васалламни бошларига яна кул сочишяпти,тахқирлашяпти, одобсизлик қилишяпти,хаёсизлик қилишади ва……….масалан салмон рушдий ёки европа,донморкдаги карекаторлар, маривонлик халабчанинг муртадлари хам ироқни курдистонида озод холда шундай ишларни қилишяпти,биз бунга ўхшаш мисолларга қайта-қайта гувох бўлиб турибмиз.
-Хурофотга берилиш ва хурофотни қабул қилиш хам араб жохилиятини нишоналаридан бўлган, аммо бугунги кунда хурофот хамма жойда тўлиб-тошиб ётибди, шайтонпарстларни ва фрамасонларни программалари, бундан бошқа маданиятга эришган ғарб дунёсидан вужудган келган хурофотлар борки, улар мусулмонлар яшайдиган минтақаларга хам кириб келган, мана булар энг бадтарин хурофотлардан хисобланади.
-Бугунги секулярларни дунёси ўзини адашган,носоғлом маданияти билан замонавий жохилиятни намойиш қилиб турибди,кўмилиб кетган хурофотларни, унитилган жохилиятни янгидан тирилтириб шахсий озодлик ва ақида озодлиги, хамда баён қилиш озодлиги номи остида амалга оширишяпти.
-Секуляристлар ислом зохир бўлишидан олдин бутпарст бўлишган; бугунги кундаги секулярлар хам бойлик,мақом, тоғутларни навларини,абзорларини, мажлисларни ўзларига маъбуд қилиб унга сиғинишяпти.
-Жохилиятдаги кишилар одамларни битта-битта қилич ва камон билан ўлдиришарди; аммо хозирги жохил секуляр қудратлари ва уларни ёлланган махаллий хизматкорлари қисқи вақтни ичида бутун бир миллатни тупроқ билан яксон қилишади, турли-хил химиявий, фосфор,атом бомбалари билан қон ва тупроқга белаб ташлашади.
-Секуляр франция хукумати алжазоир халқи билан бўлган жангларида 40000 алжазоирлик одамлардан лабаратория сичқонларидек фойдаланди ва ўзини аввалги атом бомбасини бегунох одамларни бошига ташлаб уни радиактив тўлқинларини таъсирини имтихон қилди. Буни мисол қилиб келтирганимга сабаб жуда кўпчилик бунадан бехабар қолган, аммо америка ва натога ўхшаш секуляристларнинг бошқа қора ишларидан хамма хабардор, бугунги кунда ироқ,сурия,яман,афғонистонда ва ……буларга гувох бўлиб турибмиз.
Агар исломдан олдинги жохилият асрида бир неча кишини қони нохақ тўкилса ва қабилавий,нажодпарастлик жанглари бошланиб буни кетидан инсонлар,хонадонлар овора бўлган ,нобуд бўлган бўлса, бугунги янги жохилиятда бегунох одамларни бошидан бомба ташлаш орқали миллион-миллион одамларни ўлдиришади. Қадимги жохилиятда авс ва хазражни ўртасида 200 йил давом этган, бир кишини туяси бошқа бир одамни экинзоридаги нарсани еб қўйгани боис вужудга келган жангда бир-бирларини ўлдиришган. Мана бу узоқ давом этган жохилият жангида хар йили юзлаб нафар инсон қурбон бўлган бўлса, бугунги кундаги замонавий бомба ташловчи тайёра эса ўзини бир марта қилган парвозида бундан ўн баробар кўпроқ одамларни у дунёга жўнатиб юборади; инсоф билан айтганда қадимги қабилавий қирғинларни сабаби асослироқ,маъқулроқ бўлиб қолади, чунки ундаги биринчи қатл бир кишини хаққини олиш йўлида содир бўлган, туяси бошқа бир кишини экинзорини пайхон қилган эди; босния ва харзгувин, алжазоир, сурия,ироқ, афғонистон,яман, бундан хам расвороғи фаластиндаги одамлар ,бирма,марказий африка, ироқ ва сурияни хозирги вазияти қайси хақларни олиш йўлида қилинди?
Авс ва хазражни ўртасида ясрибда- кейинчалик эса бу мадина деб номланган- бўлиб ўтган жанглар, бугунги кундаги нажодпарастлик жангларини нихоятда кичик модели бўлган. Секуляристларнинг биринчи ва иккинчи жахон урушлари,ундан бошқа мусулмонлар яшайдиган минтақаларда улар олиб борган жанглар…….,ни хаммаси ўзи бир фожеъадир, буларни садрил исломдан олдинги жангларга муқояса қилиб хам бўлмайди. Биринчи ва иккинчи жахон урушларида секуляристлар томонида тўкилган инсонларни қони, бутун тарих давомида ўлдирилган инсонлардан кўра кўпроқ бўлган, японияни херошима ва наказаки шахарларига ташланган атом бомбасини остида ўлган кишиларни сони, бутун араб жохилияти даврида ўлдирилган кишиларни сонидан кўпроқ чиқади. Американи ветнамга қарши қилган жангларига ва бегунох одамларни бошига химиявий бомба ташланганига шунча йил ўтган бўлишига қарамасдан, хануз хам маъюб,маълул, нуқсонли болалар дунёга келяпти. Бу хам секуляр жинояткорларнинг ишларидан биридир, у замонда хам бир неча давлатлар ўзларига американи рахбар қилиб қўйишган эди, худди хозирда хам мана шунча давлат рахбариятни американи қўлига бериб қўйганга ўхшайди.
-Араб жохилиятида ,фохиша аёллар “заватул аълам” деб номланишган ва уйларини эшигига байроқларни илиб қўйишар эди, гўё бу билан бошқаларни ўзларини уйларига даъват қилишар эди! Бир истелох билан айтганда фосид уйлар хисобланган, бизни жохилиятимизда эса одамлар рузномаларда, телевизион каналларда, спутник каналларида, минглаб сайтларда,ижтимоъий каналларда,интернетни мажозий дунёсида ўзларини таблиғотларини,матлабларини матрах қилишади, мана бу заминадаги ишлар бутун башарият тарихи бўйича собиқаси бўлган эмас. Бугунги кундаги жохилият хам, уйларига байроқ илиб олган қадимги жохилиятдаги аёлларга қараганда анча илгарида юришибди.
-Қадимги жохилият асрида баъзи қабила бошлиқлари, кўм-кўк,хосилдор ерларга бир кулба қуриб олиб эгаллаб олишарди; бугунги кунда хам жахондаги жуда кўп сармоядор кишилар катта минтақадаги ерларни махсулотлари билан, хатто жахондаги бозорларни хам эгаллаб олишади.
Қадимги жохилиятда бир киши зўравонлик билан бошқа бир шахсни ўғирлаб уни қул қилиб оларди, мана бу иш жахонни хамма жойларида барча миллатни ўртасида ривож топган эди, бугунги кунда хам одам ўғирлаш, инсон савдоси суннатий шева билан қулчиликни ёрқин намунаси бўлади, бу йўл билан нихоятда катта фойдага эга бўлишади, хатто улар қадимги арбоблар қилган хизматни озгинаси хам кўрсатишмайди. Қадимда арбоблар уларни уй-жойларини,либосини, озиқ-овқатини таъминлаган,хозирдачи?
-Аввалги жохилият асрида қимор муассасаларини ва фол очишни азлам дейишган, бугун эса бундай муассасалар латарея,деб номланади. бу ерда нима фарқ қилган? хеч нарса ўзгармаган.
-Қадимги араб жохилиятида тоғутлар хеч қачон бугунгидек жамлаган эмас, аммо бугунги сармоядор,социалист тоғутлар ва уларни навкарлари ўрталарида турли-хил ихтилофлар мавжуд бўлишига қарамасдан, аллохни шариатидаги қонунларга қарши муштарак манфаъатлар асосида бир-бирлари билан муттахид бўлишган. Садрил исломни жохилияти даврида аллохни шариатидаги қонунларни барча душманлари макка ва уни атрофидаги бир қанча қабилаларга чегараланган эди. Бугунги кунда биз рўбарў бўлиб турган вазият эса бир фожеадир.
-Қадимги жохилиятда хукумат башарни қўли билан ишлаб чиқарилган қурол ва қонунни кучига асосланган эди, бугун хам хукуматни мезони ана ўша секуляристик қонунлар ва қуролни кучига суянган, аммо мухолифларига берадиган озодлиги араб жохилиятидан кўра камроқ. Қадимги араб жохилиятида яхудийлар ўзларини қонунларига кўра хукм қилишарди, ханифлар хам шундай қилишган, насронийлар ва мусулмонлар хам кўпроқ озодликка эга бўлишган. Аммо бугунги кунда қандай? Ўзингиз бир тасаввур қилиб кўринглар, янги секуляризм хатто хонимларни хижоби,либосларини навлари,фарзандларни тарбиясига ва икки инсонни ўртасида бўладиган масаларга хам аралашиб туришади ва аллохни шариати инсонларни хаётида рол ўйнашига эса рухсат беришмайди.
-Садрил ислом жохилиятида дўст ва душманчиликни меъёри қавм ва қабилани манфаъатларига асосланган; хозирги жохилиятда хам аввал сармоядор табақасини манфаъатлари бўлиб, ана ундан сўнг миллий манфаъатлар туради. Бу ерда сармоядорларни табақаси биринчи ўринда туради. Қадимда қабила раислари,катталари қавмларининг манфаъати йўлида ўзларини фидо қилиб юборишарди; хозир эса буни акси, қабила ва қавм,нажод хос бир табақани манфаъатлари йўлида қурбон бўлиб кетади.
-Садрил ислом жохилиятида ўзаро ихтилофларга эга бўлишларига қарамасдан, ислом ва уни қонунлари зохир бўлган пайтида дўстлик ва душманчиликни асоси бир-бирлари билан вахдатга эришиш ва шариат қонунларига қаршилик қилиш бўлиб қолди; хозирги жохилиятда хам ўрталарида ўзаро ихтилофлар мавжуд бўлса хам, ислом ва уни қонунлари ўзини мавжудияти эълон қилгач, дўстлик ва душманчиликни асоси яна ўша ўзаро бирлашиш ва аллохни шариатидаги қонунларга қаршилик қилиш бўлиб қолди.
-Арабларни қонун ишлаб чиқарувчи ё секуляризм қонунларини вужудга келтирадиган маконни,араб жохилиятида қурайшликлар “дорун надва” деб номлашган эди. Бошқа қабилаларда хам бу маконни ўзига хос исми бўлган. Масалан мадинада уни исми “сақифайи бани соида” бўлган. Бугунги кунда бундай қарорлар қабул қилинадиган жойни исми нима? Уни исмини парламент деб ном қўйишган. Парламентни сақифа ё дорун надва билан хеч қандай фарқи йўқ.
Садрил ислом жохилиятида мутафаккир кишилар одамлар учун қонун ишлаб чиқаришган ва хукм қилишган, хожиб ибни зирора, ақроъ ибни хобис, робиъа ибни махошин, ғийлон ибни салма, абдулмутталиб, ос ибни воил, алоъ ибни хориса, робиъа ва салмо ибни нуфайлга ва ……ўхшаган кишилар бўлишган. Мана бу қонунчиларни баъзилари ўзларини қабилаларини ишончли кишиларидан бўлишган ва қабилалари учун хам қонун ишлаб чиқаришган, баъзилари эса хос бир минтақалар учун қонун чиқаришган, аммо уларни баъзилар эса барча араблар учун эътиборли,ишончли кишилардан бўлиб,уларни айтган гапи хамма учун қонун хисобланган.
Аммо янги жохилиятни қонун ишлаб чиқарувчи мутафаккир кишилари кимлардан иборат? Махаллийларни қўяверинглар, бутун жахонга машхур бўлганлари қуйидагилардир: огуст кент, фрувид, карл маркс ва бошқалар. Умуман айтганда, секуляр ва секулярзада одамларни хадафи худди ўша садрил исломдан олдинги жохилият давридаги секулярларни хадафини ўзи, аммо бугунги янги жохилият қадимги жохилиятга қараганда қўполроқ,бадтаринроқ бўлган. Сифат ва амаллар бўйича эса уларни фарқи йўқ. Фақат хозиргилар мода,маданият, ривожланиш, демократия, озодлик деган номларни қилаётган ишларини ёнида қўйиб олишган ва бу таъбирлар билан бу ишларга нисбатан ёмон хисларини йўқотмоқчи бўлишади.
Биз кўриб турган бугунги кундаги жохилият, тажрибий илмларни ва саводни йўқлигидан ё кам бўлганидан эмас,балки маълумотни фаровонлигидан ва ўтмишда бўлмаган тажрибий илмларни мавжудлиги сабабли вужудга келган. Шунинг учун хам бугунги жохилият замонавий,модерн жохилиятдир; фақат илмга эга, умуман айтганда эса олдинги секуляризм динини йўлини,равишини давом эттиришяпти. Ана ўша олдинги фасодлар,фахшлар хам ғарб жахонида мавжуд. Маданият,демократия,башар хуқуқларини химоя қилишни ривожлантириш номи билан талон-тарож қилишади ва ишчи кучи номи билан аёллардан суистефода қилиш ва махсулотни янада кўпроқ савдоси учун таблиғотлар ва озодлик номи билан фасодни ривожлантириш , ақл ва куфр озодлиги унвони остида ислом шариатидаги мафхумларни савол остига қўйиш. Мана буларни хаммаси модерн жохилиятдир; яъни худди ўша қадимги ишлар,рафторлар аммо чиройли,инсоний унвонлар билан ва сахнани ортида расмий равишда аллохни қонунларини башарни ижтимоъий хаётидан чиқариб ташлашяпти.
Бугунги кунда биз ғарб жамиятларида кўриб турган модерн жохилият,ўтган икки аср давомида даражама- даража босқинчилик жангларини ва кофирларнинг рухий,юмшоқ жангларини таъсирида мусулмонларни минтақаларига хам кириб келди. Мана бу жохилият мусулмонларни ақидалари,маданияти,ахлоқи,иқтисоди,хуқуқига ва хаётдаги бошқа ишларга ўзини чуқур таъсирини кўрсатди. Секуляризм дини ва у вужудга келтирган янги жохилият мусулмонларни диёрлари учун жиддий бир тахдид хисобланади,агар бу ошкор бурилишни олдини олинмаса, у жамиятни энг бадтар фасодга,зулматга айлантириб ташлайди.
Саййид Қутб рохимахуллох айтадики: “бизлар бугунги кунда исломдан олдинги жохилиятга ўхшаган, балки ундан хам дахшатлироғига гирифтор бўлганмиз. Атрофимиздаги хамма нарса жохилиятдан иборат. Назарлар,одамларни ақидаси,одатлар,тақлидлар, маданият манфаъатлари, хунар, адабиёт,шариат ва қонун хатто бизлар ислом маданияти,ислом манбаълари, ислом фалсафаси, исломий фикрлаш тарзи,деб ўйлайдиган нарсаларни аксарини хам мана шу жохилият вужудга келтирган! Шу сабабли хам дилларимизда исломий арзишлар мустахкам ўрнашмайди ва исломий кўз- қарашлари бизларни фикрларимизда,андишаларимизда кўринмайди ва бизларни орамизда исломни аввалида вужудга келган наслга ўхшаш насл хам шаклланмаяпти.
Биз исломий программани йўлга қўйиш учун парвариш ва шаклланиш мархаласида, уларни таъсирида биз яшаётган жохилий омиллардан ўзимизни поклашимиз лозим, бизлар садрил исломдаги аввалги сахобалар суғорилган булоққа қайтишимиз керак. Чунки у булоқ хеч қандай айб,нуқсон билан булғанмади. Бизлар хам ана ўша булоққа қайтиб жахонни хақиқати,инсонни вужудини хақиқати, мана бу иккисини аллох таолони вужудига нисбатан алоқалари хақидаги ўзимизни андишаларимизни ва хаёт ва уни арзишлари,ахлоқлари,хукуматга,сиёсатга,иқтисодга,хаётни барча оид услублар борасидаги кўз-қарашларимизни ана ўша булоқдан олишимиз керак.
Мана бу булоққа қайтган пайтимизда, биз шундай хиссиётга эга бўлишимиз керакки, мана бу нарсаларни амалда ишлатамиз; яъни уни тахқиқот ёки маълумот касб қилиш учунгина ишлатмайлик. Қуръон бизлардан қандай бўлишимизни хохласа, худди шундай бўлишимиз лозим……
Шу билан бирга бир мусулмон жахл ва жохилият касаллигига қисман гирифтор бўлган бўлиши мумкин. Росулуллох саллаллоху алайхи васаллам Абу Зарга айтган эдиларки:
«إنّكَ امْرُؤٌ فِيكَ جَاهِلِيَّةٌ»
яъни мусулмон киши жохилий сифатларни баъзисига хали хам эга бўлиши ёки олдиндан ўзи билан бирга олиб юрган бўлиши, ёки бошқаладан олган бўлиши мумкин.
Ёки бугунги кундаги биз кўриб турган мусулмонлар худди Абу Зарга ўхшаш,жохилий жамиятда парвариш топганликлари боис ёки секуляр ахзобларни рухий жанглари,ихвонуш шайтонни,салтанат уламоларини таъсирида секуляризм динини касалликларига дучор бўлган бўлишлари мумкин, балки улар бу касаллик хақида маълумотга эга хам эмасдир, мана бу шароитда нима қилиш керак?
Мусулмонлар кофирларга хилоф равишда узр ба жахл имтиёзидан шаръий равишда фойдалана олишади; дунёда мана бу имтиёздан тавба билан фойдаланиш хаққига эга, аллох таоло мархамат қиладики:
إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللَّهِ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهَالَةٍ (نساء/17)،
Албатта аллохнинг тавбаларни қабул қилиши фақат биронта гунохни нодонлик билан қилиб қўйиб,сўнгра дархол тавба қилган кишилар учундир.[5]
Аммо бу ердаги асосий нуқта,жохилиятни таниб олиш бўлади, албатта ўзимизни секуляризм динини янги жохилиятини ифлосликларидан тозалашимиз хам мухим, мана бу таниб олиш ва тозаланишдан сўнг шариатни мафхумларига амал қилинади. Янги жохилиятни яхшилаб таниб олишлик, аллохни шариатидаги қонунларга мухлисона амал қилиш учун нихоятда катта таъсири бор.
Бир киши “огох” холда жохилиятни бандлари,ахкомларига кирадиган бўлса, хаддиақал шундай гунохни қилган бўладики, бу гунох сабабли ислом доирасида қолади, ўғрилик қилган, шароб ичган ва бошқа гунохларни қилган кишига ўхшаш, модомики буларни халол деб билмаса, энди уни хаддиаксар гунохи шундай бўладики, шахс жохилият ахкомларига,бандларига кирган пайтида иртидод доирасига киради ва ислом доирасидан чиқади. Секуляризм динини ва уни жохилий маданиятини ислом динини қонунларидан афзалроқ деб биладиган ёки агарчи қалби билан бўлса хам секуляр хукуматлар ва ахзобларни химоя қилган ёки бу секуляр кофир хукуматларни,ахзобларни мусулмонларни қаршисига химоя қилган ёки қалби билан бўлса хам ўзини шуларни сафига қўшиб олган кишиларга ўхшаш; энди калима ё забони билан уларга тарафдорлик қилган ёки жони,моли билан уларга хизмат қилган кишиларни хисоби хақида гапирмаса хам бўлади. Бундай шахсларни исломга хеч қандай алоқаси йўқ.
Мусулмон шахс “огох” холида ва “ўзини ихтиёрига кўра” мана бу даражага етса,яъни секуляризм динини қонунлари ёки уни мазхабларидан бирини қонунини аллохни қонунларидан яхшироқ,афзалроқ деб билса, хохлайдими ё хохламайдими ширк ва жохилият доирасига кирган бўлади, бу одам шахс қилиши мумкин бўлган гунохларни энг каттасини қилган ва дунё ,охиратда хеч қайси гунохга бундай жазо берилмайди. У ўзини муртад қилган, мана бу бечора ахмоқ агар ўғирлик қилганда ё одам ўлдирганда, зино қилганда, одамларни молини еганда ёки шунга ўхшаш гунохларни қилганда,модомики бу гунохларни халол демаган бўлса, хаддиақал бу дунёда унга манфаъати бор эди ва кофир бўлмасди. Аммо шахс мана бу гунохларни бирортасини қилмасдан қалби билан секуляристик қонунлар ва секуляр ахзобларни химоя қиладиган бўлса, бу шахсни исломга хеч қандай алоқаси йўқ ва у ширк доирасига кирибди.
Аллох таоло қиёматда харгиз бундай мушрик( секуляристни) гунохини кечирмайди, магар бу одам ўлимидан олдин тавба қилган бўлса кечиради. Шундай бўлгач, мусулмон кишининг ширкдан қўрқиши, ундан ўзини узоқ тутиши, уни куфр ва ширк,иртидод доирасига яқинлаштирадиган хамма нарсалардан четланиши лозим бўлади.
Шундай экан, секуляризм дини уни ақида ва мадиниятга айлантириб олган янги жохилиятни таниб олишлик, иймонни сақлаш ва ширкдан пархез қилиш учун бир заруратдир, аллох таоло бу хақида мархамат қиладики:
إِنَّ ٱللَّهَ لَا یَغۡفِرُ أَن یُشۡرَکَ بِهِۦ وَیَغۡفِرُ مَا دُونَ ذَٰلِکَ لِمَن یَشَآءُۚ (نساء/ ۴۸)
Аллох таолодан бизлар мана бундай ширклардан пок холда қиёматда мулоқотига боришимизни ва ўзини динида собит қадам қилишини ва оқибатимизни яхшилик билан нихоясига етказишини сўраб қоламиз.
سُبْحَا[6]نَكَ اللَّهُمَّ وَ بِحَمْدِكَ،لاَإِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ، أَسْتَغْفِرُكَ وَأَتُوبُ إِلَيْكَ
والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته[7]
[1] این مقدمه را رسول الله صلی الله علیه وسلم قبل از هر خطبه و سخنرانی ایراد می فرموند.
[2]– حسن بن علی ابن شعبه، تحف العقول، مترجم صادق حسین زاده، قم، انتشارات ال علی،1382، ص 25؛ نیز:ابن هشام –السيرة النبوية، انتشارات دار احياء التراث، چاپ دوم، 1013هـ/1333م، ج3، ص 412
[3]– همان
[4]– محمد قطب، رؤية إسلامية لأحوال العالم المعاصر، الناشر: مكتبة السنة، الطبعة الأولى 1411هـ-1991م، ص 248
[5] البته مسأله ی عذر به جهل و اقامه ی حجه ی نبوی خودش بحث جداگانه ای است که ان شاءالله در زمان خودش به آن می پردازیم.
[6] (پیاده شده از نوار صوتی شیخ ابوحمزه المهاجر هورامی)
[7] پیاده شده از نوار صوتی شیخ ابوحمزه المهاجر هورامی حفظه الله