Муқаддамот дарслари/ тўртинчи дарс: ислом нима ва мусулмонлар кимлар?
(матлабни комил матни)
Бисмиллах валхамдулиллах
“Албатта хамд ва сано танхо аллохга лойиқдир, унга шукр айтамиз ва ундан ёрдам сўраймиз, ва ундан мағфират талаб қиламиз ва ўзимизни нафсларимизни шарридан ,амалларимизни ёмонлигидан аллохдан панох сўраймиз, кимни аллох хидоят қилса уни хеч ким гумрох қила олмайди, кимники аллох гумрох қиладиган бўлса уни хеч ким хидоят қила олмайди, ва аллохдан ўзга илох йўқлигига ва уни шериксиз эканига гувохлик бераман, Мухаммад уни бандаси,элчиси эканига шаходат бераман.”
“Эй мўъминлар,аллохдан хақ-рост қўрқиш билан қўрқинглар ва фақат мусулмон бўлган холларингда дунёдан ўтинглар!”
“Эй инсонлар! Сизларни бир жондан (одамдан) яратган ва ундан жуфтини (хавони) вужудга келтирган хамда у икковидан кўп эркак ва аёлларни тарқатган парвардигорингиздан қўрқингиз! Яна ораларингиздаги савол-жавоблардан ўртага номи солинадиган аллохдан қўрқингиз ва қариндош- уруғларингиз (билан ажралиб кетишдан сақланингиз)! Албатта аллох устингизда кузатувчи бўлган зотдир.”
“Эй мўъминлар, аллохдан қўрқинглар, тўғри сўзни сўзланглар! (Шунда аллох) ишларингизни ўнглар ва гунохларингизни мағфират қилур. Ким аллохга ва унинг пайғамбарига итоат этса, бас у улуғ бахтга эришибди.”
Аммо баъад: энг рост сўз аллохни китоби ва энг яхши равиш Мухаммад саллаллоху алайхи васалламни равишидир, энг ёмон иш динда янгилик вужудга келтиришдир, динда янги пайдо бўлган нарса, бидъатдир; хар қандай бидъат гумрохлик ва хар бир гумрохлик эса жаханнамдадир.[1]
Ассаламу алайкум ва рохматуллохи ва барокатух
Олдинги уч дарсни ўқиган биродарлар ва опа-сингиллар дин нима эканини яхши билишади. Уни тўрт мафхуми,маъноларини ўрганишган, бунга қўшимча равишда, жохилият махсусан мухим ишлардан бўлмиш тоғутга куфр келтириш масаласини яхшилаб таниб олишган, бугунги дарсни дарк қилиш хам уларга жуда осон ва енгил бўлади.
Дарсимизни аввалидаёқ шу нуқтани мусулмон биродарларимиз ва опа-сингилларимизга эслатиб ўтмоқчиманки, қуръон назари бўйича икки дин мавжуддир: ё ислом дини ё мушрикларни дини, аллох таоло ўзини каломида қаерда мушрикларни исмини келтирган бўлса, ундан мақсад ғайри ахли китобни мушриклари бўлган. Яъни соддароқ бугунги забон билан айтганда, фақат иккита дин бор, ё ислом дини ( ўзини хилма-хил шариатлари билан) ё секуляризм дини ( у хам ўзини юзлаб турли-хил мазхаблари,фирқалари билан бирга).
Бу холатда, осмоний динлар деган сўзни ишлатиш дуруст бўлмайди, балки қуръонни назари бўйича фақат биргина осмоний дин мавжуд ва барча пайғамбарлар бир динни етказиш,таблиғ қилиш учун келишган у хам бўлса исломдир; аллох таоло таъкидлаб айтадики:
“إنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلام” و “وَمَنْ يَبْتَغِ غَيْرَالْإِسْلامِ ديناً فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرينَ”.
Барча пайғамбарлар одамларни мана бу ягона динга даъват қилиш бўйича эргашадиган икки содда аммо мухим аслдан иборат бўлган, ана ўша даврни пайғамбарини канали орқали мана бу икки аслга таслим бўлган киши, ислом доирасига кирарди. Аллох таоло мана бу икки асл хақида мархамат қиладики:
وَلَقَد بَعَثنا في كُلِّ أُمَّةٍ رَسولًا أَنِ اعبُدُوا اللَّهَ وَاجتَنِبُوا الطّاغوتَ (نحل/36)،
Аниқки, биз хар бир умматга: “аллохга ибодат қилинглар ва шайтондан йироқ бўлинглар”, (деган вахий билан ) бир пайғамбар юборганмиз.
وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ إِلَّا نُوحِي إِلَيْهِ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدُونِ (انبياء/25)،
(эй Мухаммад), биз сиздан илгари юборган хар бир пайғамбарга хам: “хеч қандай илох йўқ, магар менгина бордирман, бас менгагина ибодат қилинглар,” деб вахий юборгандирмиз.
Шу сабабли хам мана бу мафхумни тасдиқлаб мархамат қиладики:
فَمَن يَكفُر بِالطّاغوتِ وَيُؤمِن بِاللَّهِ فَقَدِ استَمسَكَ بِالعُروَةِ الوُثقى لَاانفِصامَ لَها (بقره/256)،
Бас,ким шайтондан юз ўгириб, аллохга иймон келтирса, у хеч ажраб кетмайдиган мустахкам халқани ушлабди.
Росулуллох саллаллоху алайхи васаллам хам ўзларини даъватларини бошида мухотобларга рисолат сифатида баён қиладиган нарса,(жамиятдаги ижроий ахкомлар нозил бўлишидан олдин) мана бу икки асл бўлган, у киши мархамат қиладиларки:
يَا أَيُّهَا النَّاسُ، قُولُوا: لا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ تُفْلِحُوا؛
Эй инсонлар, ла илаха иллаллох,денглар нажот топасизлар;
Исломни икки умумий,хамма нарсани ўз ичига олувчи маъноси:
1-Ла илаха- тоғутга куфр келтириш, яъни аллохни шариатидаги қонунларга хилоф бўлган барча қонунларни,программаларни,йўлларни оёқ-ости қилиш, рад қилишдир. [2]
2-Иллаллох- аллохга иймон келтириш, яъни бизлар намозларимизда бераётган ахддир:
« إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ»
Мана бу ахдга биноан, ўзимизни барча ибодат ишларимизни кундалик ишларимиз, хаётимиз, хукумат, қонун, таълим ва тарбия ва хамма нарсани аллохга топширамиз.
Бутун тарих давомида, мана бу икки аслга таслим бўлган хар бир киши ( ла илаха- тоғутга куфр келтириш ва иллаллох- аллохга иймон келтириш), ана ўша асрни канали орқали, яна таъкидлаб айтаман, мана бу икки аслга таслим бўлиш албатта ана ўша асрни пайғамбарини канали орқали бўлиши керак, ёки бошқача таъбир билан айтганда охирги пайғамбарни канали орқали бўлиши лозим; бу холатда мана бу шахс ислом доирасига киради ва дунёда уни исломи қабул бўлади, энди мана бу шахсни қалбида нима борлигини, рост ё ёлғонми, қалбидаги нарса аллохга топширилади,қиёмат кунига қолади, мана бу дунёда ислом доирасига қолади ва биз уни қалбидаги нарсадан бехабармиз.
Мана энди росулуллох саллаллоху алайхи васаллам шахсларга бир неча дақиқани ичида тушунтирган фахмлаш осон бўлган содда исломни қайси эканини билиб олгандирсизлар? Хар қандай ёшда ва хар қандай саводни мезонига эга бўлган мукаллаф шахс ё уни қабул қиларди ё рад қиларди. Аммо бугунги кунда ,тавхидни навлари ва қисмлари хақида ўнлаб китоблар ёзилган ва йиллар давомида олий ўқув даргохларида тавхид ва даъват дарси таълим олинади ва бу соха бўйича докторлик,аспирант, бакалавр каби илм даражаларини хам назарга олишган, аммо бу ишларни охирида тоғутларни хизматига бериладиган натижа қўлга киритилади холос. Бизлар мана бу натижаларни оли саъудни олий ўқув даргохларида, зайтунада,алазхарда ва ахли суннат деб маъруф бўлган фирқаларни диний мадрасаларини аксарида кўриб турибмиз.
Хар қандай суратда хам:
Хозиргача ислом дини нима эканини тушунгандирмиз? Шахс қандай қилиб ислом доирасига киради? Аллох таоло ўзини динига кирган шахсларга қандай исмни танлаган? Хозирги пайтда бизлар кўриб турган дасталар,гурухлар хатто фан ва сохаларни хам ўзига хос исми бор, мана бу фан ва сохаларни,гурухларни,хизбларни эгалари мана бу исмларни ихтиёр қилишган: нажжорлик,хайдовчилар,муаллимлар, табиблар ва …….секуляризм динида хам хар қандай киши ўзига бир исмни қўйиб олган, бири ўзини секуляр либирал деса, бошқаси нацианал социалист дейди, яна бошқа бири эса социал демократ, яна бошқаси моркисист ленинист дейди, шунга ўхшаш кумала,демократ,порти,екити ва …….дейишади.
Умуман айтганда, биз хар бир янги туғилган бола учун хам исм қўямиз, ёки хар қандай ишлаб чиқарилган нарсалар учун хам ўзига хос исмни таъйин қилинади. Энди аллох таоло ўзини вохид ислом динига эргашган кишиларга қайси исмни ихтиёр қилган? Мана бу вохид динга эргашган кишилар хар бир даврда бир исмга эга бўлишганми? Секуляризм динига эргашганларга ўхшаш турли-хил номларни ихтиёр қилишганми? Чунки секуляризм динига эргашувчиларни хар бирини ўзига хос исми бўлган, бутун тарих давомида уларни мохиятлари битта бўлгани билан хилма-хил исмларга эга бўлишган. Росулуллох саллаллоху алайхи васаллам замонларида ё қуръон адабиётида ва фиқхда уларга “мушриклар” дейилган,аммо хозирда уларга “секуляристлар” деймиз, биз уларни умумий суратда бу исм билан номлаймиз, фирқалари эса нихоятда хилма-хилдир. Уларни мазхаблари хам ранго-ранг номларга эга бўлган, хозирда хам вазият шундай, хар бир минтақада ўнлаб исмга эга ва турли-хил ахзобларни кўринишидадир. Ислом дини хам ана ўшаларга ўхшайдими ё болалар,сохалар,маконлар ва нарсаларга ўхшаш уларга ўзимиз бир исмни ихтиёр қилишимиз учун аллох таоло рухсат берганми?
Ёки масалан одамга эргашган кишиларни одамийлар, идрисга эргашганларни эса идрисийлар, ё нухга эргашганларни нухийлар, худга эргашганларни худийлар, солихга эргашганларни солихийлар, шу тартибда иброхимга эргашганлар- иброхимийлар, исмоилники- исмоилийлар, лутники- лутийлар, исхоқники- исхоқийлар, яъқубники- яъқубийлар, юсуфники- юсуфийлар, шуайбники- шуайбийлар, айюбники- айюбийлар, мусоники- мусовийлар, довудники- довудийлар, сулаймонники- сулаймонийлар, илёсники- илёсийлар, юнусийлар, закариёийлар, яхёийлар, ийсоийлар, мухаммадийлар деб номланишадими?
Биз мана бунга ўхшаган номларни қуръонда ё росулуллох саллаллоху алайхи васалламни суннатларида кўрганмизми? Агар бундай бўлмаса исломни қабул қилган кишиларни исми нима? Аллох таоло уларга нима исмни ихтиёр қилган?
Аллох таоло мархамат қиладики:
«مَا كَانَ إِبْرَاهِيمُ يَهُودِيًّا وَلاَ نَصْرَانِيًّا وَلَكِن كَانَ حَنِيفًا مُّسْلِمًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ»،
Яъни саййидимиз Иброхим секулярист хам бўлмаган,яхудий хам, насроний хам бўлмаган, балки “мусулмон” бўлган. Аллох таоло исломга эргашган кишиларга уни пайдо бўлган кунидан бошлаб то қиёмат кунигача фақат бир исмни ихтиёр қилган, у хам бўлса “мусулмон” деган номдир. Аллох таоло ла илаха иллаллох ,деб тоғутга куфр келтирган ва ибодатни фақатгина аллохга хос қилган ва бу усулга таслим бўлган кишиларни исмини мусулмон деган:
هُوَ سَمَّاكُمُ الْمُسْلِمينَ مِن قَبْلُ وَفِی هَذَا(حج/78)،
(аллохнинг) ўзи сизларни илгари(ги муқаддас китобларида) хам, мана шу (қуръонда) хам мусулмонлар (яъни ўзининг динига буйсинувчилар) деб атади.
Мусулмон биродарлар ва опа-сингиллар! Диққат қилинглар аллох таоло бутун башарият тарихидаги ислом динига эргашувчиларни исмини мусулмон деб ихтиёр қилди, хозирда хам бизларни исмимиз мана шудир. Агар ерни,осмонни, дарёни, тоғни,шамолни,офтобни,ойни исмини ўзгартира олмайдиган бўлсак ёки уни ўзгартириш ва ўзгартирмаслик хақида холиқ томонидан буюрилган хам эмасмиз. Худди дарёга тоғ ёки осмонга тоғ дея олмаганингга ўхшаш, аллох таоло бутун башарият тарихи бўйича сенга ихтиёр қилган исмни хам ўзгартира олмайсан. Тоғга бу исмни сен қўйгансан аммо сенга бу исмни аллох қўйган. Пайғамбарлар ўзларини тарихда қандай таништирганликларига бир эътибор бер: нух алайхиссалом айтадики:
«وَأُمِرْتُ أَنْ أَکُونَ مِنَ المُسْلِمِینَ» (یونس/۷۲)،
“Ва мен унга бўйинсинувчи- мусулмонлардан бўлишга маъмурман (амр этилганман).”
Иброхим ва Исмоил алайхимассалом хам айтишганки:
«رَبَّنَا وَاجْعَلْنَا مُسْلِمَیْنِ لَکَ وَمِنْ ذُرِّیَّتِنَا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَکَ» (بقره/۱۲۸)،
Пайвардигоро,бизни ўзингга бўйинсингувчилардан қилгин ва зурриётимиздан хам ўзингга итоат қиладиган кишилар чиқаргин.
Иброхим ва Яъқуб алайхимуссаломларни хам фарзандларига қилган этлатмалари қуйидагича бўлган:
«وَوَصَّى بِهَا إِبْرَاهِیمُ بَنِیهِ وَیَعْقُوبُ یَا بَنِیَّ إِنَّ اللهَ اصْطَفَى لَکُمُ الدِّینَ فَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ» (بقره/۱۳۲)،
Иброхим, у билан бирга Яъқуб хам болаларига шу динни васият қилиб дедилар: “ўғилларим, албатта аллох сизлар учун шу динни танлади. Бас, мусулмон бўлган холингизда дунёдан ўтинг!”
Юсуф алайхиссалом дуо қилиб айтдиларки:
«تَوَفَّنِی مُسْلِمًا وَأَلْحِقْنِی بِالصَّالِحِینَ» (یوسف/۱۰۱)،
“(умрим битиб,сен ўзинг белгилаб қўйган ажалим етганида) мусулмон холимда жонимни олгин ва мени хам солих бандаларинг қаторига қўшгин.”
Мусо алайхиссалом хам айтадики:
«وَقَالَ مُوسَى یَا قَوْمِ إِنْ کُنْتُمْ آَمَنْتُمْ بِاللهِ فَعَلَیْهِ تَوَکَّلُوا إِنْ کُنْتُمْ مُسْلِمِینَ» (یونس/۸۴)
Мусо у (иймон келтирган кишиларга) деди: “эй қавмим,агар аллохга иймон келтирар экансизлар, демак, мусулмон бўлсангизлар, унинг ўзигагина суянинглар – таваккул қилинглар!”
Фиръавнни жодугарлари хам мусога иймон келтирган пайтларида айтадиларки:
«رَبَّنَا أَفْرِغْ عَلَیْنَا صَبْرًا وَتَوَفَّنَا مُسْلِمِینَ» (اعراف/۱۲۶)،
Парвардигоро, устимиздан сабру тоқатни ёғдиргайсан ва бизларни фақат мусулмон бўлган холимизда ўлдиргайсан!”
Сулаймон алайхиссалом яманни малакаси балқисга ва уни одамларига хитоб қилиб ёзадики:
«أَلَّا تَعْلُوا عَلَیَّ وَأْتُونِی مُسْلِمِینَ» (نمل/۳۱)،
“мехрибон ва рахмли аллох номи билан (бошлайман). Сизлар менга кибр- хаво қилмай,хузуримга бўйинсинган холингизда келингиз!”
Ийсо алайхиссаломни хаворийлари айтишган эдики:
«آَمَنَّا بِاللهِ وَاشْهَدْ بِأَنَّا مُسْلِمُونَ» (آلعمران/۵۲)،
“(Эй ийсо), гувох бўлгинки, биз аллохга буйсингувчилармиз. парвардигоро, нозил қилган нарсангга ишондик, пайғамбарингга эргашдик.”
Мана бу келтирилган далиллар очиқ-ойдиндир, шунингдек “ислом дини” барча пайғамбарларни рисолатини ташкил қилган, “мусулмон” номи хам бутун башарият тарихи давомида ислом динига эргашганларга берилгандир. Агар бутун қуръонни қидириб чиқсангиз,унга “мусулмон” дан бошқа хеч қандай исм берилмаганини кўрасиз. Мана бу исмни аллох таоло бизлар учун ихтиёр қилган; бу дин бутун башарият тарихи бўйича бир исмга эга бўлган ва бу динга эргашганларга хам бир исм берилган, мана бу дин бизлар учун то қиёмат кунигача нозил қилингандир.
Секуляризм динининг муридлари секуляризм динидаги ўзгаришлар,ўргартиришларни ислом динига қиёс қилиш сабабли ( чунки секуляризм динида ўзгаришлар,ўзгартиришлар жуда хам кўп), ислом динига нисбатан хам мана шу ўзгаришлар,ўзгартиришлар кўз-қараши билан қарашни хохлашади ва айтишадики: ислом дини бундан 1400 йил олдинги нарса, улар шу йўл орқали мана бу шубхани ривожлантиришни исташади,шунингдек секуляризм дини бутун тарих давомида башарни ақлига муносиб равишда ўзгарган, кундан- кунга ривожланиб бугунги холига етиб келган, улар хатто айтишадики: секуляризм бугун хам ўзгариб боряпти, бугун бизни дардимизга еган нарсани эртага ёқтирмай қолишимиз мумкин, уни рад қилиб ўрнига бошқа нарсани қўйишимиз хам мумкин. Яъни улар хавойи нафсларига эргашиб юришади, кўнгиллари нимани хохласа шуни қилишади. Дини ислом хақида улар худди шундай фикрга эга, ислом хам хавойи нафсга эргашади ва бу дин бундан 1400 йил олдинги даврники, бу дин ана ўша макон,замон ва миллатники ва бошқа замонларни,маконларни дардига емайди,дейишади.
Бизлар мана бунга ўхшаш шубхаларни махаллий секуляристлар хатто жахон секуляристларидан жуда кўп эшитганмиз, уларни фикрича ислом дини барча пайғамбарларни дини бўлган ва росулуллох саллаллоху алайхи васаллам келгач, у кишини даврида хам уни склети ана ўша ла илаха ( тоғутга куфр келтириш) ва иллаллох ( аллохга иймон келтириш) бўлган, бизлар ибодатни бир қисми сифатида хар куни “ийяка наъбуду ва ийяка настаъин” орқали баён қиламиз.
Мана бу бечора,девона секуляристлар хато қилишади. Одамни алайхиссаломни давридан буён дин мана шу дин бўлган, фақат уларни шариатлари фарқ қилган, исломни 1400 йил олдинги дин ,дейишни ўрнига уни олдинги пайғамбарларга хам қайтаришлари лозим. Уларни ақли мана бу даражада, уларни жохил ва фахмсиз дейилишини сабаби хам шу, улар фақат гумон,шубхаларга асосланиб сўзлашади.
Буни жавобига шуни айтиш лозимки, аллох таоло хеч қайси умматни хар бир макон ва замонда йўлбошчисиз қўйиб қўйган эмас, у зот мархамат қиладики:
وَ لَقَدْ بَعَثْنا فی کُلِّ أُمَّةٍ رَسُولاً أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اجْتَنِبُوا الطَّاغُوت (نحل/36)،
Аниқки, биз хар умматга: “Аллохга ибодат қилинглар ва шайтондан йироқ бўлинглар”, (деган вахий билан) бир пайғамбар юборганмиз.
وَ إِنْ مِنْ أُمَّةٍ إِلاَّ خَلا فیها نَذیر(فاطر/24)،
(сизнинг умматингиздан аввалги) хар бир уммат ичида хам албатта бир огохлантирувчи – пайғамбар ўтгандир.
ثُمَّ أَرْسَلْنا رُسُلَنا تَتْرا (مؤمنون/44)،
Сўнгра пайдар-пай пайғамбарлар юбордик.
Мана бу ва шунга ўхшаш оятларни бизларга айтаётган нарсаси шуки, ислом дини хамма замонлар ва хамма насллар учун рисолатдир, муайян давр ё макон ё мушаххас насл учун махсус қонун,программа бўлмаган; балки собит мохиятга эга барча пайғамбарларни хамма наслларга,маконларга,замонларга тегишли рисолатидир.
Ислом дини секуляризм динига ўхшаш хос бир табақа ё нажод ва миллат учун вужудга келтирилган нарса эмас. Бугун бир нарсани хохлаб эртага ундан воз кечадиган нисбий,хар куни ўзгариб турадиган ва бугун бир нарсани истаб эртага бошқа нарсани кўнгли тусаб қоладиган хавойи нафсига тобеъ, ноқис башар фикридан пайдо бўлган нарса эмас, шу сабабли хам ўзгаришлар,ўзгартиришларга бўйсинмайди. Ўзини хос табақасини доирасига муносиб равишда инсон томонидан ишлаб чиқарилган хос бир табақа ё хос бир миллат учун ана ўша табақани манфаъатларини таъминлаш йўлида ишлаб чиқарилган хам эмас. Ислом учун даъват қилиш уни фахмлаш хам ўзига хос бир табақани ихтироси бўлмаган. Ислом дини охирги пайғамбарни келган кунидан бошлаб то қиёмат кунигача аллох таолони барча одамлар учун хидояти,қонуни,рахмати бўлади. Аллох таоло мархамат қиладики:
وَمَا أَرْسَلْنَاکَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعَالَمِینَ(انبیاء/۱۰۷)،
Биз сизни барча оламларга фақат рахмат (яъни аллохнинг рахмати- жаннатга етаклагувчи) қилиб юбордик.
تبَارَکَ الَّذِی نَزَّلَ الفُرْقَانَ عَلَى عَبْدِهِ لِیَکُونَ لِلْعَالَمِینَ نَذِیرًا (فرقان/۱)،
Барча оламларни (охират азобидан) қўрқитувчи бўлсин деб ўз бандаси (мухаммад)га фурқон – қуръон нозил қилган зот- аллох барокотли-буюкдир.
إِنْ هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ لِلْعَالَمِینَ (یوسف/۱۰۴)،
Бу (қуръон) фақатгина барча оламлар учун бир эслатмадир, холос.
قُلْ یَاأَیُّهَاالنَّاسُ إِنِّی رَسُولُ اللهِ إِلَیْکُمْ جَمِیعًا(اعراف/۱۵۸)،
Айтинг (эй Мухаммад): “эй одамлар,албатта мен сизларнинг барчангизга аллох( юборган) элчиман.
Росулуллох саллаллоху алайхи васалаллам ислом динини ана ўша тарихий занжирини давом эттирувчиси ва уни охирга халқаси рахматул лилаъламиндир ва қиёмат кунигача умумий хамма инсонлар хох у араб,турк, форс, курд, балуч,хўромий ва оқ,қора,сариқ,қизил бўладими, уларни барчаси учун аллохни юборган элчисидир.
Аллох таоло уларни “мушриклар” лафзи билан номлайдиган секуляризм динини муридлари ва секуляристлар учун, сизлар исломни икки асли бўлмиш (яъни тоғутга куфр келтириш ва аллохга иймон келтиришни) пайғамбарларни барча одамларга олиб келган хабарини баён қилишингизни ёқтиришмайди. Улар сизнинг ислом динини бутун башарият тарихи хақидаги ўтмишини одамларга очиқ-ойдин баён қилишингизни хам исташмайди, сизнинг ислом динини тарихи доимо тоғутга куфр келтириш ва аллохга иймон келтириш ёки барча даврлар ва маконларни дардига ейдиган собит мохиятга эга ана ўша ла илаха иллаллох бўлганини айтишингиз хам уларга жуда оғир ботади.
Аллох таоло мархамат қиладики:
شَرَعَ لَکُم مِّنَ الدِّینِ مَا وَصَّى بِهِ نُوحًا وَالَّذِی أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ وَمَا وَصَّیْنَا بِهِ إِبْرَاهِیمَ وَمُوسَى وَعِیسَى أَنْ أَقِیمُوا الدِّینَ وَلَا تَتَفَرَّقُوا فِیهِ کَبُرَ عَلَى الْمُشْرِکِینَ مَا تَدْعُوهُمْ إِلَیْهِ اللَّهُ یَجْتَبِی إِلَیْهِ مَن یَشَاءُ وَیَهْدِی إِلَیْهِ مَن یُنِیبُ (شوری/۱۳)،
(Эй мўъминлар,аллох) сизлар учун хам диндан Нухга буюрган нарсани ва биз сизга (яъни Мухаммадга) вахий қилган нарсани, (шунингдек) биз Иброхим, Мусо ва Ийсога буюрган нарсани – шариат (қонун) қилди. – “динни барпо қилинглар ва унда фирқа- фирқа бўлиб бўлинманглар” (эй Мухаммад),мушрикларга сиз даъват қилаётган нарса (яъни ёлғиз аллохга ибодат қилиш) зўр келди – оғирлик қилди. Аллох у (динга) хидоят топиш учун ўзи хохлаган кишиларни сайлар ва унга (ёлғиз аллохга) илтижо қиладиган кишиларни хидоят қилур.
Муслим ва Бухорий хам ривоят қилишганки росулуллох саллаллоху алайхи васаллам мархамат қиладиларки:” биз пайғамбарлар бир хонадонни фарзандларимиз, хаммамизни динимиз ягонадир.” [3]
Шу сабабли хам аллох жалла жалалаху мана бу оятда мархамат қиладики:
أَنْ أَقِیمُوا الدِّینَ وَلَا تَتَفَرَّقُوا فِیهِ (شوری/۱۳)،
“Динни барпо қилинглар ва унда фирқа-фирқа бўлиб бўлинманглар!”
Яъни барча пайғамбарларни олиб келган хабаридан ва уларни ўртасидаги ўша муштарак нуқтадан ( тоғутга куфр келтириш ва аллохга иймон келтиришдан) ғафлатда қолиш,тафарруқни омилидан хисобланади. Ха,тафарруқни омили мана бу ердадир. Аллох таоло хамма мусулмонларни агарчи секуляристлар мусулмонларни мана бу ишларини ёқтиришмаса ва уларга оғирлик қилса хам, тоғутга куфр келтиришни ва аллохга иймон келтиришни асосига кўра бирлашишга ва тафарруқдан пархез қилишга даъват қилади.
Шунинг учун хам росулуллох саллаллоху алайхи васаллам ислом динини бузилган шохалари хисобланган ахли китобга мана шу икки муштарак нуқтани бирлашиш учун баён қилиб мархамат қиладики:
قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِكَ بِهِ شَيْئًا وَلَا يَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِّن دُونِ اللَّهِ ۚ فَإِن تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ (آل عمران/64)
Айтинг (эй Мухаммад): “эй ахли китоб (яъни яхудий ва насронийлар), бизга хам, сизга хам баб-баробар бўлган бир сўзга келингиз- ёлғиз аллохгагина ибодат қилайлик, унга хеч нарсани шерик қилмайлик ва бир-бировларимизни аллохдан ўзга худо қилиб олмайлик.” Агар улар (яъни ахли китоблар) ушбу даъватдан юз ўгирсалар, у холда сизлар (эй мўъминлар): “гувох бўлинглар, биз мусулмонлар –ягона аллохга итоат қилгувчилармиз”,деб айтингиз!
Шубхасиз шайтон пайғамбарларнинг бутун тарих давомидаги мана бу хабарини яхши билади, хаддиақал уни ўзи секуляризм динини асосчиси бўлган ва барча пайғамбарларни даъватига яқиндан гувохдир, бошқача истелох билан айтганда бу ишлар бўйича тажрибага эга.
Шундай бўлгач, биринчи бўлиб хужум қилинадиган марказ қайси эканини хам жуда яхши билади? Шу сабабли хам ўзини жин лашкари орқали, бундай тажрибага эга бўлмаган ва ислом динини,мусулмонларни душмани бўлган инсонларни мусулмонларга қарши рухий жанг қилишга ундайди, ёки бошқача айтганда мусулмонлар билан қандай қилиб бахс қилишни,рухий жанг олиб боришни уларга вахий қилади. Яъни шайтон уларга юрадиган йўлларини чизиб беради. Аллох таоло мана бу хақиқатни баён қилиб мархамат қиладики:
وَإِنَّ الشَّيَاطِينَ لَيُوحُونَ إِلَى أَوْلِيَائِهِمْ لِيُجَادِلُوكُمْ ۖ وَإِنْ أَطَعْتُمُوهُمْ إِنَّكُمْ لَمُشْرِكُونَ (انعام/121)،
Албатта,шайтонлар ўз дўстларини (яъни мушрикларни) сизлар билан жанжаллашишлари учун васвасага солурлар. Агар уларга бўйинсунсангизлар, хеч шак-шубхасиз мушриклардан бўлиб қолурсизлар.
Мана бу тоғут ясашни ва одамларни аллохни шариатидан узоқлаштиришни шайтон томонидан ижро қилинадиган бир йўналишидир; мана бу такрорланган ғамга тўла фожеа минг марта қайта-қайта амалга оширилган, хар бор бир гурух кишилар алданиб буни такрорлашган.
Шу сабабли хам аллох таоло мархамат қиладики:
إِنَّ الشَّيْطَانَ لَكُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوًّا ۚ إِنَّمَا يَدْعُوا حِزْبَهُ لِيَكُونُوا مِنْ أَصْحَابِ السَّعِيرِ (فاطر/6)،
Аниқки шайтон сизларга душмандир, бас уни душман тутинглар! Шак-шубхасиз у, ўз фирқасини (яъни ўзига эргашган кимсаларни) дўзах эгалари бўлишлари учун даъват қилур.
Бошқа бир томондан, бир гурух одамларнинг шайтон ва унинг ёронларини бузғунчи фаолиятлари натижасида даражама-даража суратда секуляризм дини билан булғаниши, ислом динини бузилишига боис бўлади, бу бузилиш хам тоғутга куфр келтириш қисмида ва хам хар бир пайғамбарни шариатини қамраб оладиган аллохга ибодат қилиш қисмида содир бўлади. Шу сабабли хам жамиятни яна янгидан пайғамбар келишига эхтиёжи пайдо бўларди, яна янгидан “ла илаха иллаллох”ни тирилтиради ва одамларга тоғутга куфр келтиришни хам ўргатади ва одамларни эхтиёжи бўлган янги шариатни хам ўргатади; одамлар хам ибодатларини янги шариатни қонунларига мувофиқ равишда қилишлари лозим бўларди.
Тоғутга куфр келтириш ва аллохга иймон келтириш ёки ана ўша “ла илаха иллаллох” асли ислом динини бутун башарият тарихи давомидаги собит режаси,тархи ва умумий йўналиши бўлиб, ислом динини матлабини рухини ва барча пайғамбарларни рисолатини ташкил қилган, хеч қайси пайғамбар бошқаси билан мана бу тархда,режада ихтилофга эга бўлмаган, аммо инсонлар эга бўлган миқёсга биноан ёки илохий хикматга кўра,жузъий ибодий ишларда ва одамлар тоғутга куфр келтиришдан сўнг бажариши лозим бўлган фаръий амалларда бир-бирлари билан фарқ қилишган; яъни бир пайғамбарники бошқа бир пайғамбарники билан фарқ қилган, мана буларни шариатлардаги ихтилофлар деб номланган. Яхуд ва насороларни дини хақида айтиладиган бўлса, булар исломдан бурилиб кетган шариатлар хисобланади ва уларни дини ана ўша ислом динини ўзидир,аммо уларни шариатлари бир-бирлари билан фарқ қилади,хозирда ўзгартирилган,бу ердаги сўзни манзури шудир.
Дини исломни умумий қолиби ва тавхиди ана ўша олдинги холатда собит ,ўзгармагандир. Аммо уни иккинчи қисмидаги мухтаволари ,яъни инсонни жузъий ибодий амаллари, охирги пайғамбар саллаллоху алайхи васалламга етиб келган пайтгача ўзгаришларга дучор бўлган, энди росулуллох саллаллоху алайхи васалламни замонларидан то қиёмат кунигача эса бу жузъиётлар собит холда қолади.
Яъни барча пайғамбарларни муштарак нуқтаси бўлган тоғутга куфр келтириш ва аллохни ибодати, “ла илаха иллаллох” бўлиб, у хам бўлса шериксиз холда, аммо уларни шаръий ахкомлари ва равишлари хилма-хил бўлган. Аллох таоло буни баён қилиб мархамат қилганидек:
لِکُلٍّ جَعَلْنَا مِنکُمْ شِرْعَةً وَمِنْهَاجًا (مائده/48)،
Сизлардан хар бир миллат (яъни дин) учун (алохида) шариат ва йўл қилиб қўйдик.
Хамма пайғамбарларни даъвати ягона асосга кўра бўлган,аммо уларни шариатлари хилма-хил бўлган холос. Шу сабабли хам, қуръонда ислом динини ва уни усулларини асоси хақида сўз кетган пайтида, яъни тоғутга куфр келтириш ва аллохга иймон келтириш бўйича умумий суратда гапирилганда, анбиёларнинг бир-бирларини тасдиқлашлашлари хақида сўзланади.
مُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ الْكِتَابِ وَمُهَيْمِنًا عَلَيْهِ (مائده/۴۸)،
Сизга эса (эй Мухаммад), ўзидан олдинги китоб (ларни) тасдиқлагувчи ва у (китоблар) устида гувох бўлган бу китобни хаққи рост нозил қилдик.
Аммо динни жузъий фуруъларини асоси бўлмиш шариатни сони кўп,ўзгартирилган, тафсир қилингандир.
لِكُلٍّ جَعَلْنَا مِنْكُمْ شِرْعَةً وَمِنْهَاجًا (مائده/۴۸).
Сизлардан хар бир миллат учун (яъни дин) учун (алохида) шариат ва йўл қилиб қўйдик.
Бу жараён шунчалик давом этадики, ўзини такомул нуқтасига етиб боради ва аллох таоло шариатни такмил бўлишини, ислом динини такмил бўлиши қолибида баён қилиб мархамат қиладики:
الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا … (مائده/5-۳)،
Бугун сизларга динингизни комил қилдим, неъматимни бенуқсон, тўкис қилиб бердим ва сизлар учун (фақат) исломни дин қилиб танладим.
Ишни такмил бўлишига қўшимча равишда, аллох таоло уни тахриф бўлмаслигини замонатини хам эълон қилиб мархамат қиладики:
إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ (حجر/9)،
Албатта бу эслатмани (яъни қуръонни) биз ўзимиз нозил қилдик ва шубхасиз, ўзимиз уни сақлагувчимиз.
Росулуллох саллаллоху алайхи васаллам томонидан олиб келинган охирги шариат, олдинги шариатларга ўхшаш инсонлар томонидан тахриф бўла олмайди. Ислом динини охирги шариати такмил бўлгани ва уни аллох томонидан мухофизат қилинишини эълон қилингач, уни тахриф қилишни,нобуд қилишни имкони хам йўқдир; бизлар қиёмат кунигача динни хар тўрт маъно ва мафхумини комил нақшини бажара олишга қодир бўлган айбсиз,нуқсонсиз динга гувох бўлиб турибмиз. Яъни бу дин ўзини қўл остидагиларни эътиборини жалб қила оладиган даражада хукумат ва қонун қудратига эга ва мана шу қудрат ва қонунни химояси остида жазо ва мукофот системасини хам барқарор қила олади.
Мана бу холатда, бу дин инсонларни дунёвий хаётини барча қирраларини идора қилишга қодир, бу инсонларни ички хаётини идора қилиш ва хидоят қилиш бўладими, ёки аллох таоло инсонларни дунёвий ва ухровий хаётлари учун назарга олган хадафлар бўйича, инсонларни моддий хаётларини идора қилиш бўйича бўладими барчасига қодир.
Хатто жанозалар бобида келган ахкомларда хам, инсонни ўлимидан кейинги қилинадиган ишларни кўрамиз. Масалан: маййитни ғусл қилишни вожиблиги, уни кафанлаш, ўлган шахсга намоз ўқиш, маййитни ўзига хос кайфият билан дафн қилиш, уни хаққига дуо қилиш, васиятини ижро қилиш, агар қарздор бўлса уни қарзларини тўлаш ва шунга ўхшаш жанозага оид фиқхдаги бошқа ўринларга ишора қилса бўлади.
Росулуллох саллаллоху алайхи васаллам томонидан олиб келинган охирги шариат, олдинги шариатларга ўхшаш тахриф ва насх хам бўла олмайди. Балки ислом дини комил дин бўлиб қиёмат кунигача мухофизат қилинади ва инсонларни амалий хаётида уни пиёда қилиниши,ижро қилиниши лозим.
Энди, агар бир секулярист келиб мен аллохни қабул қиламан ва мусулмон бўлмоқчиман, нима қилишим керак?,-деса, унга соддагина қилиб қуйидагиларни айтинглар: аллохни шариатига мухолиф бўлган ва секуляризм динига алоқаси бўлган нарсаларни хаммасидан қўлингни тортиб, ўзингни аллохни шариатидаги қонунларга таслим қилишинг керак. Агар хўп,деб қабул қилса, шу билан иш тамом бўлади. Мана бу таслим бўлиш кифоя қилади ва бу шахс мусулмондир.
Шунча содда холда шахс ислом доирасига киради. Аввало аллохдан бошқа хамма нарсани рад қилади, сўнгра хаётидаги хамма нарсани аллохни хукмига,фармонига топширади. Энди бу ерда аллохдан бошқа хамма нарсаларни ё тоғутларни танийдими ё йўқми, бу мухим эмас. Ёки ибодатларида фойдаланиши лозим бўлган аллохни фармонларини, хукмларини хам танийдими ё йўқми, бу хам мухим эмас; балки бу ердаги энг мухим масала, хар қандай тоғутни ва аллохни хукмига қарши чиқадиган хамма нарсаларни рад қилгани ва уларни инкор қилгани, оёқ-ости қилгани ва буни эвазига аллохни хукми,қонунига таслим бўлганидир. Чунки Сумайя,Ёсир ва уларга ўхшаганлар энг аввалги сахобалардан бўлганларни ажри,мукофоти кейин иймон келтирган кишиларга қараганда нихоятда кўпроқ бўлган. Улар шахид ё вафот топган пайтларида аллохни шариатидаги хукуматга оид ижроий қонунларни аксари нозил бўлмаган эди.
Энди, агар бир киши бундан ,қуйидагича тасаввур қилса, мусулмон бўлиш учун келган хар бир кишини росулуллох саллаллоху алайхи васаллам ўтирғизиб олиб, унга тоғутга куфр келтириш ва аллохни хукмига,қонунларига иймон келтиришни бошидан охиригача огох қилган,деса шубхасиз бу киши жуда қаттиқ ва очиқ хато қилган бўлади, чунки мана бу бошидан охиригача дейилган нарса, хозирги пайтда аллохни зоти, улухият тавхиди,рубубият, асмо ва сифатлар,хокимият, қабрга оид ишлар, қайта тирилиш, жаннат,жаханнам ва бошқа эътиқодий ишлардан иборат бўлиб, буларни ўзи бир қанча китобларга жой бўлади.
Мусулмонлар динни умумий холатда қабул қилиш ва умум ислом баробарида таслим бўлиш билан, даражама- даража суратда ақидани жузъий масалалари, ахкомлар билан ошно бўлиб боришарди; хатто улар мана бу заминада очиқ хатоларга хам дучор бўлишар ва росулуллох саллаллоху алайхи васаллам томонидан ва у кишидан сўнг исломий хукумат ва унга хоким шўро томонидан ислох қилинарди.
Бундан кўриниб турганидек, ақидадаги яъни барча пайғамбарларни рисолатини бўлган тоғутга куфр келтириш ва аллохга иймон келтиришдаги хатолар, шахсга ошкор ва маълум,комил равшан бўлмаган холида, бу хатолардан қочиб қутулишни имкони йўқ экан. Шу сабабли хам бизлар қуръонда пайғамбарларга эргашганлар ва уларнинг шогирдларини ақидадаги очиқ хатоларига дуч келамиз, хатто росулуллох саллаллоху алайхи васалламни сахобалари хам мана бу асосий масалаларда хато қилишган. Масалан:
1-Хаворийларни савол сўраган пайтлари: бизни парвардигоримиз осмондан бизларга бир дастурхон жўната оладими? Улар ўзларидаги жахолат сабабли аллохни қудратига шубха қилишади, аммо мана бу жахл уларни иймонини ботил бўлишига сабаб бўлгани йўқ.
2-Бани исроил хам Мусодан худди бутпарастларни бутига ўхшаш уларни аллохга яқинлаштирадиган бир бутни талаб қилишади.
3-Ёки ана ўша кишики аллохдан қўрқуви сабабли ўлимидан сўнг уни ёндиришни ва кулини шамол орқали сочиб юборишни васият қилганидек, у киши агар бундай қилса аллох уни жамлаб ола олмайди,деб ўйлаган эди. Бу кишини сўзи куфри акбар бўлади ва уни ислом миллатидан чиқариб ташлайди, чунки аллохни ўлимдан сўнг жамлаб олиш қудратини инкор қилган эди. Аммо уни огох бўлмаганлиги, ислом доирасидан чиқиб кетишига монеълик қилади.
4-Ёки хунайн ғазотидаги зоти анвотни достонига ўхшаш, бу ерда хам янги мусулмон бўлган кишилар худди Мусони қавми талаб қилган нарсага ўхшаш нарсани талаб қилишади. Яъни уларга манфаъат етказиши ёки зарарни улардан дафъ қилиши учун худди бут парастлар табаррук қилганидек бир дарахтни хохлашади, улар хам мана бу шаклда илохни,тоғутни,бутни исташган эди. Таброний айтадики: мушриклар мана бу дарахтга ибодат қилишарди, Байхақий хам айтадики: мушриклар мана бу дарахтни олдида қурбонлик қилиб хайвонлар сўйишарди. Хар қандай суратда хам мана бу иш куфри акбар бўлган, шу сабабли хам росулуллох саллаллоху алайхи васаллам уларни мана бу ишларини Мусони қавмини ишига ўхшатадилар.
5-Ёки лиссийюн мусулмонларидан садақа жамлаб олиш жараёнига ўхшайди, мана бу қавм росулуллох саллаллоху алайхи васалламни ёлғончига чиқаришади ва у кишига ёлғонни нисбатлашади. Мана бу иш хам куфри акбар хисобланади.
6-Ёки исломдан “ла илаха иллаллох” дан бошқа нарсани билмайдиган қавмга ўхшайди, мана бу борада бир оз кўпроқ изох беришни хохлайман:
Хузайфа ибни Ямон розиаллоху анху айтадики: росулуллох саллаллоху алайхи васаллам мархамат қиладиларки: худдиинки либосларни иплари,зийнатлари эски бўлганга ўхшаш ислом дини хам эскиради ва нобуд бўлишга қараб кетади,хатто шу даражага етиб борадики рўза, намоз, ибодат, садақа, нима эканини хам билиб бўлмайди? Уни маъноси нима экани хам маълум бўлмайди? Бу холат худди шунга ўхшайдики, бирданига аллохни китоби (яъни қуръони карим) одамларни ўртасидан олиб қўйилганидек бўлади, ва ер юзида ундан бир асар хам қолмайди. Уни бирор бир ояти хам одамларни ўртасида топилмайди. Мана бу вазиятда фақат ёши катта аёл ва эркакларни бир гурухи бўлиб, улар айтишадики: бизлар ота-боболаримиздан “ла илаха иллаллох” деган калимани эшитардик ва улар бу калимани талаффуз қилишарди ва бизлар хам шу сўзларни такрорлаймиз. Хузайфа бу хадисни ривоят қилаётган пайтида Сила исмли сахоба айтадики: ” мана бу сўзни “ла илаха иллаллох”ни фақат ўзи уларни холига хеч қандай фойда етказмайди, чунки улар уни фахмлашмаган ва бу калимани мафхумини тушунишмайди , рўза,намоз, садақа ва ……ўхшаш динни бошқа масалаларига амал қилишмайди”. Хузайфа бу сўзни эшитгач Силадан юзини ўгиради ва Сила бу сўзларни кетма-кет уч марта такрорлайди,шунда Хузайфа унга қарайдида, айтадики: эй Сила! Мана бу жумлани айтишлик уларни жаханнам оловидан нажот беради; Хузайфа хам мана бу жумлани уч марта такрорлайди.
Иймон қалбни тасдиқлаши ва забонни иқрор бўлиши ва амалдан ташкил топгандир, аммо баъзида кишилар нодир вазиятларга тушиб қолишади, уларнинг иймонини нишонаси фақат забон билан айтиладиган шаходатайн бўлади.
Бу хадис шунга далолат қиладики, мана бу қавм тавхид ва шаходатайн бўйича “иймони мужмал” дан ташқари бошқа нарсага эга бўлишмаган, ўтган аждодларидан уларга етиб келган иқрор бўлиш калимасидан бошқа исломни рукнларидан бехабар бўлишган. Воқеиятда эса мана бу гурухдаги “мусулмонлар”, исломни рукнларидан хисобланган “амал”ларни бутунлай тарк қилишган, ахли суннатга боғлиқ фирқаларни ақидаси бўйича куфри акбар хисобланади. Аммо, мана бу мусулмонлар амалларни вожиб экани борасидаги жахллари сабабли, энг кам миқдорда жаханнам оловидан нажот топишади. Яъни бу ерда фақат мусулмонлар нажот топа олишади, агар уларга жахл узр бўлмаганда, мана бундан катта куфрга эга бўлган( яъни амалларни бутунлай тарк қилган) кишилар қандай қилиб ахли нажот бўла олади?
Мана бу хадисни хужжат келтирган холда, катта аиммалар шу масалага иттифоқ қилишганки, ахли илм ва иймондан узоқда яшайдиган ёки исломга янги кириб келган хар қандай мусулмон, ўзини жахли,огох бўлмаганлиги боис исломни баъзи масалаларини,мутавотир ва ошкор ахкомларини инкор қиладиган бўлса,пайғамбаримиз мана бу хақида олиб келган нарсалар бўйича илмга,билимга эга бўлмагунича уни исломдан чиққанлигига хукм содир қилинмайди.
Босния,харзгувиндаги мусулмонларни кўрган ва уларни озодлиги учун қўлига қурол олган биродарлар, мана бундай мусулмонларни борлигига гувохлик беришган. Хитой, шарқий туркистон,тожикистон, ўзбекистонлик биродарлар хам мана бундай шароитга эга бўлган кишиларни мавжуд эканини айтишган, чунки улар социалист секуляр хукумат қўл остида бўлганлиги боис “ла илаха иллаллох” лафзини ўзига эга бўлишган холос; улар бизлар мусулмонмиз ,дейишарди ва уларни жамиятдаги бошқа амаллари исломдан ташқари суратда бўлган.
7-Яна бошқа бир ўринлардан бири Муоз ибни Жабалга ўхшаш мусулмонлар, Муоз шомдан қайтиб келган пайтида росулуллох саллаллоху алайхи васалламга сажда қилади, бизлар аллохдан ўзгага сажда қилиш кичкина гунох эмаслигини яхши биламиз, улардан олдин Жаъфар ибни Аби Толиб рахбарлигида хабашага борган мухожирлар гурухи хам бундай хатога дучор бўлишмаган эди. Росулуллох саллаллоху алайхи васаллам мана бундай катта хатони кўрган пайтларида, уни исломдан чиқариб ташмамасдан фақат хатосини ислох қилганлар.
8-Ёки Рубайяъни достонига ўхшайди: бир каниз тарона айтаётган пайтида шеърида росулуллох саллаллоху алайхи васалламни илми ғайбдан хабардор ,деб айтади. Аммо росулуллох саллаллоху алайхи васаллам мархамат қиладиларки: “бундай деб айтмагин. Балки ана ўша аввалги айтган таронангни айт”. Аллохдан бошқага илми ғайбни иддао қилишлик куфри акбар хисобланади, аммо бу мусулмон жахли ёки ёдидан кўтарилгани ё хато сабабли узр қоидасига тушади.
9-Ёки Умар ибни Хаттобни замонидаги мусулмонга ўхшаш жахли сабабли маст қилувчи ичимликларни халол дейди. [4]
Мана булар қуръон ва росулуллох саллаллоху алайхи васалламни суннатларида бизлар дуч келадиган анбиёларни мустақим шогирдлари хақидаги воқеалардир.
Росулуллох саллаллоху алайхи васалламни асридаги мўъминлар, мусулмонлар инсон бўлишлари билан бирга, хилма-хил иймон даражасидаги турли-хил ақидавий,амалий хатоларга эга турли-хил инсонлар мажмуъаси бўлишган. Шунга қарамасдан аллох таоло уларни росулуллох саллаллоху алайхи васаллам учун ўзини нусратидан кейинги энг катта қудрат сабаби деб билади ва мархамат қиладики:
هُوَ الَّذي أَيَّدَكَ بِنَصرِهِ وَبِالمُؤمِنينَ (انفال/62)،
У сизни ўз ёрдами ва мўъминлар билан қувватлантирган ва уларнинг (мўъминларнинг) дилларини бирлаштирган зотдир.
Ақида масалалари бўлмиш тоғутга куфр келтириш ва аллохга иймон келтириш ёки ана ўша “ла илаха иллаллох”,ёки барча пайғамбарларни ўртасидаги муштарак аслда ва бошқа шаръий ахкомлардаги хатолар ва жахллар, пайғамбарларни ва уларни мустақим шогирдларини замонида оддий бир иш бўлгандан сўнг, энди бу нарсалар бизни асримизда ажабланадиган нарса бўла олмайди. Балки бу ердаги ажабланадиган нарса шуки, биздек ахли қиблалар ўзимизни атрофимиздагиларни пайғамбарларни ёронларидан кўра хам маъсум,хатосиз деб билишимиздир, бизлар ғайри шаръий бахоналар билан аллох таоло ўзини пайғамбарини ва бизларни ихтиёримизга қўйиб қўйган қудрат манбаъсини қуритишга харакат қиляпмиз. Уни бўлак-бўлак қилиб ўзимизни ундан махрум қилмоқдамиз. Бу худди балиқга ўхшайдики, агар балиқ учун сув қанчалик кўп бўлса уни харакатланиши хам шунчалик осон бўлади; аммо агар мана бу сув қанчалик кам бўладиган бўлса, балиқ хам бўғилиб нобуд бўлиб боради. Балиқ учун сув қудратдир, мўъминлар хам мўъминлар учун қудрат хисобланади. Мана бу сувни қуритмоқчи бўлаётганлар балиқни дўстлари эмас.
Шуни хам хисобга олишимиз лозимки, умумий қилиб айтганда ақидани, тақлид ва меърос олиш орқали хам қўлга киритиб бўлмайди, балки у хақида изланиш ва илм олиш ,ўрганиш лозимдир. Мана бу аслни қабул қилган пайтимизда шуни хам қабул қилишимиз лозимки, илм касб қилиш синов ва хато,жахлдан илм томонга даражама-даража харакатланиш орқали қўлга киритилади, уни харакати даражама-даража бўлиб шахс охиста ва ором жахлдан илм томонга харакат қилади ,бу жараён бирданига содир бўлмайди, шу сабабли хам унда хато қилинишини эхтимоли мавжуд. Шунинг учун хам ахли қиблага тегишли , ақида ва бошқа ахкомлар борасида катта гунохларни қилаётган жохил мусулмонлар учун узр келтиришади ва мана бу узр бўйича ихтилофга хам эга эмаслар. Аммо исломий хукуматни ва унга боғланган ташкилотларни мусулмонлар яшайдиган диёрларда бўлмаганлиги боис қуйидаги нарсалар хақида ихтилоф қилишади:
Фалончи мушаххас замон ва маконда ахли қибла учун нималар ошкор ва зохир бўладики, шахс огох холида жиноятни қилган пайтида унга узр келтира олмаймиз; ва нималар яширин,ёпиқ бўладики, биз мана бу пайтда жиноятни қилган шахс учун узр ва бахона келтира оламиз. Яъни бир нарса бир замон ва маконда равшан ва мушаххас бўлмаслиги мумкин. Масалан эронда бир нарса бизларга ровшан бўлади,аммо афғонистонда равшан бўлмайди. Ёки афғонистонда равшан бўлади, эронда эса равшан бўлмайди. Ёки мадинада равшан бўлади, аммо ироқда равшан бўлмайди. Шундай бўлгач замон ва макон масаласи нихоятда мухимдир; яъни мана бу замон ва маконда ахли қибла учун ошкор ва равшан бўладиган нарсалар нималар экани мухимдир. Агар уларда узр йўқлиги ошкор ва равшан бўладиган бўлса, агар мана бу нарса ана ўша замон ва маконда ошкор ва равшан бўлмаса, мана бу пайтда уларга узр келтирамиз.
-Баъзиларни эътиқоди бўйича исломда асл ва фуруълар мавжуд эмас, узр ба жахл хам узрга муносиб бўлган кишига келтирилади, у биёбонда бўладими ё шахарда бўладими ё бошқа маконда бўладими фарқи йўқ.
-Бошқа бир кишиларни эътиқоди бўйича эса узр ба жахл мусулмонларга берилган бир имтиёздир, аммо бу имтиёз асл кофирларга ва муртадларга берилмайди, мусулмонлар мана бу масала бўйича асл кофирлар ва муртадлардан фарқ қилишади……..
-Албатта бундан бошқа назарлар хам мавжуд, хохлаган кишилар уни мутолаъа қилиш имконига эга.
Шуни яхши билишимиз керакки, мусулмонларни аллохни хузурида жуда катта ўрни бор, аллох таоло ўзини бандаларига узр келтиришни яхши кўради. Мана бу суратда, агар ахли қибладан бўлган бир киши мўътабар жахл сабабли, куфр амалини қиладиган бўлса,”хужжати набавий” бўйича узр ва иқома келтирмасдан туриб , уни тезлик билан ислом доирасидан чиқариб юбора олмаймиз; мана бу такфир қилмаслик, бир шахсда куфр ва иймонни жамлаш маъносида эмасдир; мана бу шахс аслан кофир бўлмаган, яъни уни такфир қилмасликни натижасида бизлар хам кофир хисобланмаймиз, бу шахс умуман куфр амалини қилган эмас. Агар кофир эканлиги мушаххас,аниқ бўлган бир яхудий, насроний, коммунист ва секулярни такфир қилмайдиган бўлсанг, мана бу шахсни кофир бўлиши аниқ. Чунки мўътабар жахл такфирга монеълик қилади,дейилган, уни мана бу жахли хам иймонига зарар етишига монеълик қилган бўлади ва бу холатда кофир хисобланмайди.
Бизлар мана бундай “хужжати набавий”ни иқома қилмаслик мусибатига дучор бўлган, ноогох мусулмон билан дилсўзлик ва биродарлик билан рафтор қиладиган бўлсак, мушрик ва кофирни ўзимизга биродар қилиб олган бўлмаймиз; балки биз мана бу биродар ва опа-сингилимизни ё ўзимизни бемор биродаримизни узр ба жахл қоидасига киргизган бўламиз ва уни аслан кофир хисобламаймиз. Ибни Таймия айтадики: ” ахли суннат ва жамоат мана бу борада иттифоқли назарга эгадирки, яъни сағира ва кабира гунохлар ўзини зотида мусулмонни куфрига,иртидодига боис бўлмайди. Мусулмон киши ижмоъ ва иттифоқ қилинган собит ақида ё шаръий хукмни “билиб туриб,қасдан” инкор қилса, шу пайтда кофир ва муртад бўлади, мана бу мавзу хақида хатто икки олим хам ихтилоф қилган эмас.”
Биз асрлардан буён исломий шўрога асосланган хукумат ва уни қўл остидаги ташкилотлар ва вохид уммат ва вохид ижмоъдан бебахра бўлдик, мана бу катта мусибатни натижасида эса, жохилиятнинг даражама-даража хокимиятга келишига ва турли-хил тоғутларнинг ўрмалаб кириб келиб қудратга чиқишига ва тафарруқни кенг ёйилиб кетганига ва ички яширин кофирлар ёки мунофиқлар(секулярзодалар) томонидан хар-хил шубхаларни ривожланишига гувох бўлиб турибмиз, мана буларни хар бири ўзини ўрнида мусулмонларнинг ақидавий ишлар бўйича жохил бўлиб боришларига сабаб бўлган.
Бизлар сахоба ва тобеъинларни асридан ва исломий шўрога асосланган хукуматдан узоқлашганимиз сари, мана шуни мезонича аста-секинлик билан мусулмонларнинг ақидавий булғанишлари хам кўпайиб борди, хозирда вазият шу даражага бориб қолганки, орамизда ёши жихатидан улуғ ёшга бориб қолган ,аммо илмда ва тоғутга куфр келтириш ва аллохга иймон келтириш ёки ана ўша “ла илаха иллаллох” борасида эса энг паст даражадаги ота-оналарга,қариндошларга эгамиз; уларни ёшлари 40,50,60,70 дан юқорида, аммо дин ва “ла илаха иллаллох” хақидаги билимлари эса 10 ва 20 дан тепага чиқмайди,яъни билимлари,илмлари ёшларига муносиб эмас. Шу сабабли хам, мана бу наслни аждодига хатто жуда кўп миллатларга очиқ-ойдин,ошкор бўлган ишлар, мана бу даста мусулмонлар учун яширин, ноаниқ бўлиб қолган.
Диққат қилинглар, бутун жахон секуляр кофирларининг бесобиқа фикрий,харбий фаолиятларини таъсирида ва махаллий секуляр муртадларнинг мусулмонларга нисбатан харбий,диктаторий жиноятларини ва рухий жангларини таъсирида ва мана бу секуляристларнинг ихтиёридаги дин фуруш муллоларнинг бузғунчиликлари сабабли, бугунги кундаги мусулмонлар жохилликлари ёки огох бўлмасликлари боис шундай амалларни қилишадики, агар мана бу амалларни сахобаларни ё хойрул қурунда хатто ундан кейинги даврларда қилинганда, мана бу шахсни атрофидагилар уни куфрига шубха хам қилиб ўтирмасди, энди у даврдаги уламолар хақида гапирмаса хам бўлади. Яъни вазият шу даражага бориб қолганки, бугунги кундаги оталар шундай сўзларни айтиб шундай амалларни қилишадики, агар уларни ота-боболари тирик бўлганда уларни куфрига шубхаланиб ўтирмасди. Яъни агарчи бугунги оталарга, хозирги бечора наслга ошкор бўлмай яшириниб қолган нарсалар, уларни ота-боболарига мана бу нарсалар ошкор,очиқ-ойдин бўлган эди.
Бугунги кунда,хозирги асрда, шундай жохилиятни меърос қилиб олганмизки, асрлардан буён маданият кўринишида мусулмонларни ўртасида илдиз отиб улгурган, охирги бир неча ўн йилликни орасида секуляризм дини хам мусулмонларни ақидаси бўйича жуда кўп бузғунчиликларни амалга оширди, исломий шўрога асосланган хукуматни йўқлиги сабабли ақидавий ва амалий касалликларга гувох бўлиб турибмиз, бу касалликлар фақатгина исломий хукуматни янгидан ташкил бўлиши ва уни қўл остидаги ташкилотларни ижод бўлишидан сўнг ўртадан кўтарилади, чунки мана бу офатларни барчаси бу неъматни қўлдан бой берганлигимиз боис вужудга келган.
Энди, саволларга ўтсак, бугунги бахсимизга алоқаси бўлган саволларга мухтасар суратда жавоб берилади.
Биринчи савол: бизлар ислом калимасини атрофида исломи ом, исломи хос, исломий хукмий, исломи хақиқий деган истелохларга дуч келамиз, мана бу истелохлар нима маънони билдиради?
Бу ерда шуни ишора қилиш лозимки, бир гурух фуқахолар мана бу заминада матлабларни тўғри тушуниш учун мана бунга ўхшаш истелохларни йўлга қўйишган.
Исломи ом, яъни бу тоғутга куфр келтириш ва аллохга иймон келтиришдир, яъни ана ўша “ла илаха иллаллох” бўлиб бу барча пайғамбарларни ўртасида муштарак ва ом бўлган.
Исломи хос,яъни “ла илаха иллаллох” хос бир пайғамбарни канали орқали бўлади, у хос бир асрда келган ва ўзига хос шариат бўйича қонунлар жамланмасини хам олиб келган, бизлар пайғамбарларни бундай хос шариатларига қуйидаги номларни берамиз: Мусони шариати, Ийсони шариати,Мухаммад алайхиссаломни шариати. Пайғамбаримиз саллаллоху алайхи васалламни баъсатларидан кейинги хос исломдан мақсад, росулуллох саллаллоху алайхи васалламни каналлари орқали келган исломдир.
Исломи хукмий, яъни тоғутга куфр келтириш ва аллохга иймон келтиришга иқрор қилган ва амал қилаётган кишини кўрган пайтимизда, унга ислом динини хукмини берамиз ва уни ислом доирасига киргизамиз. Мана бу умумий холатда бўлади, аммо хозирги асрда тоғутга куфр келтириш ва аллохга иймон келтиришга яъни росулуллох саллаллоху алайхи васаллам орқали келган “ла илаха иллаллох”га иқрор қилган ва унга амал қилган одамга исломи хукмий берамиз.
Хақиқий ислом, яъни бу шахс қалбида воқеиятда исломни хақиқатини қабул қилган ё қилмаганини ташхис беришдир? Бу одам мунофиқ бўлиб ислом динини қабул қилмаган бўлиши хам мумкин. Бу ишни бу дунёга ва бизни қудратимизга хеч қандай алоқаси йўқ, бизларни таниш қудратимиз чегараланган бўлиб, фақат зохирий далилларга кўра бу одам хақида хукм қила оламиз, аммо бу шахсни қалбида нима бўлаётганини билишга қодир эмасмиз, натижада эса бу ишни ташхис бериш аллохни қудратини доирасидаги ишдир, ва қиёматга қолади.
Иккинчи савол: агар дин ягона бўладиган бўлса, уни асли дин ва фаръий дин деб тақсимлашликни маъноси нима? Яъни дин бир дарёга ўхшайди ва ундан мазхабларга ўхшаш кичик ариқларга бўлинадими?
Тўғри баъзи кишилар динни усуллар,фуруъларга тақсим қилишган, лекин буни аллохни шариатида ва росулуллох саллаллоху алайхи васалламни сийратларида асли бўлмаган, сахобаларни ва тобеъинларни ёки улардан кейинги имомларни ўртасида бўлган эмас. Ибни Таймияни сўзига кўра, фақат хавориж ва мўътазила бунга қоил бўлишган, буни шунинг учун келтиришганки, динни фуруъларида,ахкомларидагина узр келтирса бўлади, усулларда ва ақидада мушкили бор одам кофир бўлади.( яъни улар усулларда узрга қоил бўлишмайди,аммо фуруъларда қоил бўлишади). Мана бу иш хам зохирда оят ва хадисга мувофиқ бўлмаган иш хисобланади.
Учинчи савол: ўғирлик қилган кишига ўғри деймиз, одам ўлдирган кишига эса қотил деймиз, шаробхўрлик қилган кишига эса машрубхўр деймиз, зино амалини қилган кимсага эса зинокор деймиз,……….нима учун ширк келтирган ахли қиблага нисбатан мушрик дея олмаймиз?
Мана бу ишларни қилаётган кишиларни барчаси қилаётган амалларини жиноят,гунох эканини билишади, ўғрига ё қотилга ё машрубхўрга, зинокорга ўхшаш……….. яъни мана бу жиноятлар бу шахс учун мушаххас қилинган, бу шахс ўзида бу жиноятлар хақида билимга эга бўлиб туриб бу жиноятларни қилган. Энди бу ерда сиз хам қазоват иши сифатида зохирдаги хужжатларга суянган холда бу шахсни устида хукмни содир қиласизлар.
Агар ахли қибла бўлган шахс шаробни ичиш, бегунох одамни ўлдириш, ўғирлик,зино қилиш харом эканини билганичалик андозада, мана бу ширкни хам ошкор ва равшан гунох эканини ва ва бу гунох уни ислом доирасидан чиқариб юборишини билса ва бу шахс қилган мана бу гунох у учун ўғирликка,шаробхўрликка, қатлга ўхшаш очиқ-ойдин равшан бўлса ва бу гунохни ширк экани,бадтарин харом эканига илми,ишончи бўладиган бўлса ва худо хам мана бундай гунохни кечирмаслигидан ва уни мушрикларни доирасига киргизишлигини яхши билса ва аммо қасддан, огох холда мана бу ишларни қиладиган бўлса, унга мушрик деса бўлади. Мана бундай катта жиноятни огох холда қасдан қиладиган шахслар жуда кам топилади. Аммо агар мана бу даражага етмаган киши ва ўзини сафини ошкора жудо қилиб олмаган кишига нисбатан эса бундай хукмни содир қилиш тўғри иш бўлмайди,деб фикрлайман. Яъни олдин айтиб ўтилган ўринлардаги кишиларга равшан ва ошкор бўлмаган бўлса ва мана бу гунохни қиладиган бўлса , мен баён қилиб берган оятларни,ривоятларни истинод қилиш орқали бу шахсга мана бу хукмни содир қилиниши маъқул иш эмас. Аммо агар бу шахс ўзини сафини ошкора жудо қилиб олган бўлса, масалан мушрикларни хизб ё гурухи ё динига кирган ва ўзини хохши билан мусулмонларга сафига қарши сафга ўтиб олган бўлса, бу холатда уни хукми хам ана ўша у хозир бўлиб турган сафдагиларни хукми билан бир хил бўлади.
Тўртинчи савол: барча исломий фирқаларни,мазхабларни ва ахли қиблани тоғутга куфр келтириш ва аллохга иймон келтириш ёки ана ўша “ла илаха иллаллох” борасидаги узр ба жахлга сазовор қилса бўладими?
Модомики мана бу фирқалар исломий бўладиган бўлса, улар мана бу қоидага сазовор бўлишади, бу ерда сизлар уларни ажратиб муомала қиласизларми? Мана бу фирқаланишни ўзи бир азобдир, аммо мана бу фирқаланиш ўртадан йўқолмагунича хар бир нарса бир фирқага тегишли бўлади,хамма фирқалар мана бу қоидага сазовор бўлишади. Шахслар хам кофир ва муртадларни сафига ўтиб олмагунларича мана бу қоидага шомил бўлишади. Жохил мусулмонни нохақ исломдан чиқариб ташлаб,жохил мусулмонни нохақ такфир қилиш яъни уни ўлдириш билан баробар. Булар фақир мусулмонлар бўлиб биз уларни фақирликдан нажот беришимиз лозим. Бизларни вазифамиз фақирликни пайдо қилувчи омилларини йўқотиш ва фақир шахсларни нажот беришдир, уларни ўлдириш эмас.
Аллох таолодан биз ва сизларни исломни химоясига, исломга амал қилишга, аллохни нусратидан кейинги энг катта химоячи бўлган мўъминларни мухофизат қилишга қодир бўлишда собит қадам қилишини ва оқибатимизни ба хайр қилишини сўраб қоламиз.
سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَ بِحَمْدِكَ، لاَإِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ، أَسْتَغْفِرُكَ وَأَتُوبُ إِلَيْكَ
والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته[5]
[1] این مقدمه را رسول الله صلی الله علیه وسلم قبل از هر خطبه و سخنرانی ایراد می فرموند.
[2] که در جلسه ی قبل به صورت موردی به چند مورد اساسی آن ها اشاره کردیم.
[3]– صحیح بخاری، حدیث شماره ۳۴۴۲ وصحیح مسلم ۲۳۶۵
[4] قدامه بن مظعون رضی الله عنه
[5] پیاده شده از نوار صوتی شیخ ابوحمزه المهاجر هورامی حفظه الله