تقوای از الله یعنی چه؟ چگونه میزان تقوای خود را بسنجیم؟
(2 –قسمت)
اما باید بدانیم که انسان با جهالت و نادانی متولد می شود و به تدریج باید این جهل و نادانی اش برطرف شود و طبیعی است فرزندی که به دنیا می آید آن تعهدی که به الله مبتی بر توحید داده را فراموش کرده و چیزی در این باره نمی داند: وَاللّهُ أَخْرَجَکُم مِّن بُطُونِ أُمَّهَاتِکُمْ لاَ تَعْلَمُونَ شَیْئاً وَجَعَلَ لَکُمُ الْسَّمْعَ وَالأَبْصَارَ وَالأَفْئِدَةَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ (نحل/78) خداوند شما را از شکمهای مادرانتان بیرون آورد در حالی که چیزی نمی‌دانستید ، و او به شما گوش و چشم و دل داد تا سپاسگزاری کنید .
حالا این طفلی که با چنین زمینه ای متولد شده ممکن است بارها و بارها مرتکب اشتباهات مختلف عقیدتی و رفتاری هم شود و تا زمانی که آموزشهای صحیح متناسب با فطرتش به آن نرسد (یا به اصطلاحﺇﻗﺎﻤﺔ ﺤﺠﺔ نشود) سرگردان است چنانچه الله تعالی در حدیثی قدسی می فرماید : يَا عِبَادِي كُلُّكُمْ ضَالٌّ إِلَّا مَنْ هَدَيْتُهُ، فَاسْتَهْدُونِي أَهْدِكُمْ …[1] ای بندگانم! همه‌ی شما گمراه هستید مگر کسی که من او را هدایت کرده باشم، پس، از من طلب هدایت کنید تا هدایت تان کنم.
و باز الله خطاب به رسول الله صلی الله علیه وسلم که هنوز کلام شریعت الله به وی نرسیده بود و کتاب و حکمت به وی آموزش داده نشده بود می فرماید : وَوَجَدَكَ ضَالاًّ فَهَدَى (ضحی/7)و تو را سرگشته و حیران نیافت و رهنمودت کرد ؟
یا می فرماید: وَکَذَلِکَ أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ رُوحاً مِّنْ أَمْرِنَا مَا کُنتَ تَدْرِی مَا الْکِتَابُ وَلَا الْإِیمَانُ وَلَکِن جَعَلْنَاهُ نُوراً نَّهْدِی بِهِ مَنْ نَّشَاء مِنْ عِبَادِنَا وَإِنَّکَ لَتَهْدِی إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ (شوری/52) همان گونه که به پیغمبران پیشین وحی کرده‌ایم ، به تو نیز به فرمان خود جان را وحی کرده‌ایم ، تو که نمی‌دانستی کتاب چیست و ایمان کدام ، ولیکن ما قرآن را نور عظیمی نموده‌ایم که در پرتو آن هر کس از بندگان خویش را بخواهیم هدایت می‌بخشیم . تو قطعاً به راه راست رهنمود می‌سازی .
در این صورت این نفسی که بر اساس دین اسلام خلق شده و زمینه ی پذیرش اسلام کاملاً در آن فراهم است و تنها نیازمند یادآوری و تلنگری دلسوزانه است دو راه خیر و شر به او نشان داده شده است و اختیار دارد یکی از راهها را انتخاب کند: الله تعالی می فرماید : وَهَدَیْنَاهُ النَّجْدَیْنِ (بلد/10) و دو راه واضح و آشکار خیر و شرّ را به او نشان نداده ایم؟ ای دوران سرگردانی برای مسلمان زاده ها و غیر مسلمین فرق دارد . برای مسلمان زاده ها تا زمان بلوغش است، که زمان پذیرش تکلیف و زمان پایان دوران سرگردانی است اما غیر مسلمینی هستند که تا آخر عمر هم سرگردان می مانند و با سرگردانی می میرند.
و الله تعالی باز بعد از سوگندهائی در سوره ی شمس می فرماید : وَنَفْسٍ وَمَا سَوَّاهَا * فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا * قَدْ أَفْلَحَ مَن زَکَّاهَا * وَقَدْ خَابَ مَن دَسَّاهَا ( شمس /7-10) و سوگند به نفس آدمی، و به آن که او را ساخته و پرداخته کرده است، سپس بدو گناه و تقوا را الهام کرده است. (قسم به همه اینها !) کسی رستگار و کامیاب می‌گردد که نفس خویشتن را پاکیزه دارد و بپیراید. قطعاً ناامید و ناکام می گردد و حتماً به مطلوب و مقصود نمی رسد و محروم و بی‌بهره می‌گردد که نفس خویشتن (را در میان کفر و شرک و گناه) پنهان بدارد و بپوشاند، و (به معاصی) بیالاید.
پس مشخص است این «نفس» به خاطر همین اختیاری که الله تعالی به او بخشیده و همین اختیار هم حد فاصل او با حیوانات و ملائکه و سایر موجودات غیر از جنیان است، از چنان انعطافی برخوردار است که می تواند به سبب تربیت غلط تغییر کند. بر این اساس است که الله تعالی در حدیثی قدسی می فرماید: «وَإِنِّي خَلَقْتُ عِبَادِي حُنَفَاءَ كُلَّهُمْ، وَإِنَّهُمْ أَتَتْهُمُ الشَّيَاطِينُ فَاجْتَالَتْهُمْ عَنْ دِينِهِمْ، وَحَرَّمَتْ عَلَيْهِمْ مَا أَحْلَلْتُ لَهُمْ، وَأَمَرَتْهُمْ أَنْ يُشْرِكُوا بِي مَا لَمْ أُنْزِلْ بِهِ سُلْطَانًا»[2] « به راستی که من همگی بندگانم را بر راه راست و مخلص آفریده ام و به درستی که شیاطین به نزد بندگانم رفته و آنها را از دینشان منحرف نموده و چیزهایی را که برایشان حلال (آزاد) نموده بودم را بر آنها حرام (ممنوع) نمودند و بندگانم را امر نمودند که چیزهایی را شریک من گردانند که هیچ دلیلی بر شریک بودن آنها نازل نگردانیده ام».
(ادامه دارد……)
[1] مسلم2577
[2] مسلم 2865