اَلله دَن تَقوا قِیلِیش اوُزِی نِیمَه؟ قَندَی قِیلِیب تَقوایِیمِیزنِی مِیزانِینِی بِیلسَک بوُلَدِی؟
(15 –قیسم)
مَنَه بُو اِیشلَردَه قَنچَه لِیک کوُپراق حَرَکَت قِیلسَنگ دُنیا وَ آخِیرَتِینگدَه هَم شوُنچَه لِیک مُوَفَّقِیَتگه اِیرِیشَسَن. شُو سَبَبلِی هَم اَلله تَعالی آچِیق- آیدِین بَیان قِیلَدِیکِی: « وَإِنْ تُؤْمِنُوا وَتَتَّقُوا فَلَكُمْ أَجْرٌ عَظِيمٌ » (ال عمران /179) “اَگر اِیمان کِیلتِیرِیب پَرهِیز قِیلسَنگِیزلَر، بُویُوک مُکافاتگه اِیریشَسِیزلَر.”
مُتَّقِین کِیشِیلَرنِی بُو دُنیادَگِی مُکافاتِی شوُکِی: «وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَىٰ آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَیْهِم بَرَکَاتٍ مِّنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ…»(اعراف ۹۶)؛ “اَگر اوُ قِیشلاقلَرنِینگ (جاینِینگ) اَهلِی اِیمان کِیلتِیرِیب، تَقوادار بوُلگنلَرِیدَه اِیدِی، اَلبَتَّه بِیز اوُلَرگه آسمانوُ یِیردَن بَرَکات (دَروازَه لَرِینِی) آچِیب قوُیگن بوُلوُر اِیدِیک…..”
مُتَّقِین کِیشِیلَرنِی قِیامَتِی حَقِیدَه هَم مَرحَمَت قِیلَدِیکِی: « وَلَأَجْرُ الْآخِرَةِ خَيْرٌ لِلَّذِينَ آمَنُوا وَكَانُوا يَتَّقُونَ » (یوسف /57) اَلبَتَّه، اِیمان کِیلتِیرگن وَ تَقوا اِیگه لَرِی بوُلگن ذاتلَر اوُچُون آخِیرَتدَگِی اَجر- مُکافات یَنَدَه یَحشِیراق بوُلوُر. إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی جَنَّاتٍ وَنَهَرٍ (قمر/54) اَلبَتَّه تَقوادار ذاتلَر جَنَّتلَردَه وَ دَریالَر (اوُستِی) دَه بُولوُرلَر.
شُوندَی بوُلگچ بَعضِیلَرگه اوُحشَب “تَقوا”نِی شَرعِی مَفهُومِینِی مُرَکَّبلَشتِیرِیب تَشلَمَسلِیک کِیرَک، شُوندَی هَم باشقَه ساددَه مَفهُوملَرنِی هَم مُرَکَّب وَ قوُلگه کِیرِیتِیب بوُلمَیدِیگن قِیلِیب بُولِیشگن. قَنچَه لِیک اَلله نِی شَرِیعَتِیگه تابِع بوُلسَنگ وَ باطِینِینگ وَ ظاهِیرِینگنِی غَیرِی شَرعِی اِیشلَردَن مُخافِظَت قِیلسَنگ، اَنَه اوُشَنچَه اَهلِی تَقوا حِسابلَنَسَن، مَنَه بُو اِیشلَرنِی قوُماندانلِیگِینِی زِمَّه سِیگه آلگن وَ کوُپراق تَقوانِی وُجُودگه کِیلتِیرَدِیگن مَرکَز سِینِی نَفسِینگدِیر، اوُ کوُکرَگِینگدَگِی قَلبدَه جایلَشگن، رَسُول الله صلی الله علیه وسلم کوُکرَکلَرِیگه اوُچ مَرتَه اِیشارَه قِیلِیب مَرحَمَت قِیلدِیلَرکِی: «التَّقْوَى هاهُنا» اَلله دَن پَرهِیز قِیلِیب تَقوا قِیلِیش قَندَی قِیلِیب کامِل بوُلَدِی؟
اَلله نِی حَلاللَر حَقِیدَگِی دَستوُرلَرِینِی رِعایَه قِیلِیش وَ بَجَرِیش، حَرام نَرسَه لَردَن پَرهِیز قِیلِیش، سُنَّت وَ نَفللَرنِی بَجَرِیش، اِصطِلاح بِیلَن اَیتگندَه مُتَشابِهات بُولگن اِیشلَردَن اوُزاقلَشِیب چِیتلَنِیش بِیلَن عَمَلگه آشَدِی.
بُو یِیردَه مُتَشابِهات نَرسَه لَردَن مَنضُور حَرام یا حَلال اِیکَنِینِی بِیز بِیلمَیدِیگن نَرسَه لَردِیر. تَقوالِی مُؤمِن کِیشِی بوُندَی واضِیعَتگه توُشِیب قالگنِیدَه بُوندَی اِیشلَرنِی بَجَرمَیدِی، اِیختِیاط بِیلَن فِکرلَیدِی، بُو نَرسَه نِی مَسَلَه سِی آشکار بُولگوُنِیگه قَدَر مَنَه بُو نَرسَه لَردَن اوُزاقلَشِیب چِیتلَنِیب توُرَدِی.
مَنَه بُوندَی شُبهَه لَرگه دُوچ کِیلگندَه اوُنِی قِیلمَسدَن اوُنگه قَرشِی توُرگن کِیشِیلَرگه بَعضِی اوُلامالَر وَرَع عُنوانِینِی بِیرِیشگن، اَبُو عَبدُ الرَّحمان زاهِد اَیتَدِیکِی: “اَگر بِیر بَندَه اَهلِی وَرَع بولسَه، اوُنِی شُبهَه گه سالگن نَرسَه نِی تَشلَب کِیتَدِی وَ شُبهَه لَنتِیرمَیدِیگن نَرسَه گه چَنگ سالَدِی.” [1]
رسول الله صلی الله علیه وسلم مَرحَمَت قِیلَدِیلَرکِی: « إِنَّ الْحَلَالَ بَيِّنٌ، والْحَرَامَ بَيِّنٌ، وبَيْنَهُمَا مُشْتَبِهَاتٌ لَا يَعْلَمُهُنَّ كَثِيرٌ مِنَ النَّاسِ، فَمَنِ اتَّقَى الشُّبُهَاتِ فَقَدِ اسْتَبْرَأَ لِدِينِهِ وعِرْضِهِ، ومَنْ وقَعَ فِي الشُّبُهَاتِ وقَعَ فِي الْحَرَامِ، كَالرَّاعِي يَرْعَى حَوْلَ الْحِمَى، يُوشِكُ أَنْ يَقَعَ فِيهِ، أَلَا وإِنَّ لِكُلِّ مَلِكٍ حِمًى، أَلَا وإِنَّ حِمَى اللَّهِ مَحَارِمُهُ، أَلَا وإِنَّ فِي الْجَسَدِ مُضْغَةً إِذَا صَلَحَتْ صَلَحَ الْجَسَدُ كُلُّهُ، وإِذَا فَسَدَتْ فَسَدَ الْجَسَدُ كُلُّهُ، أَلَا وهِيَ الْقَلْبُ»”[2] “حَلال آشکار وَ رَوشَندِیر وَحَرام هَم آشکار وَ رَوشَندِیر وَ حَلال وَ حَرامنِی آرَسِیدَه جُودَه کوُپ آدَملَر اوُنِی حُکمِینِی ( حَلال یا حَرام اِیکَنِینِی) بِیلمَیدِیگن مُتَشابِهات بوُلگن اِیشلَر هَم بار. شُبهَه لِی نَرسَه لَردَن پَرهِیز قِیلگن کِیشِی دِینِینِی اوُزِینِی شَرَفِینِی اِیختِیاط قِیلِیبدِی، شُبهَه لِی نَرسَه لَرگه اَرَلَشِیب قالگن کِیشِی ( اوُزِی بِیلمَگن) حالدَه یَقِینِیدَه قوُیلَرِینِی اوُتلَتِیب یُورگن چوُپانگه اوُحشَیدِی، اوُنِی قوُیلَرِی مَنَه بُو مِنطَقَه گه کِیرِیب کِیتِیشِی مُومکِین. شُونِی یَحشِی بِیلِینگلَرکِی هَر بِیر پادشاهنِی هَم تَقِیقلَنگن مِنطَقَه سِی مَوجُود، اَلله نِی تَقِیقلَب قوُیگن مِنطَقَه سِی حَرام قِیلگن نَرسَه لَرِیدِیر. آگاه بوُلِینگِیزکِیم اِنساننِی جِسمِیدَه بِیر بُولَک گوُشت بار، اَگر اوُ یَحشِی وَ صالِح بُولسَه جِسمنِی هَمَّه سِی صالِح بوُلَدِی وَ اَگر اوُ فاسِد بوُلسَه، جِسمنِی هَمَّه سِی فاسِد بوُلَدِی، آگاه بُولِینگلَر مَنَه بُو بِیر بُولَک گوُشت ( قَلب) دِیر.”
(دوامی بار….)
[1] «جامع العلوم والحکم» (ص : ۱۱۷).
[2] أخرجه البخاري (52 )، ومسلم (1599)