دارُ الاِسلامنِی نَولَرِی.
(7-قیسم)
اِیندِی اَمِیرَ المُؤمِنِین حَسَن رَضِیَ الله عَنهُ اِیشلَتگن ضَرُورَتنِی اَندازَه سِی، مِیزانِی قَنچَه بُولگن؟ اَگر تَرِیخدَگِی مَنبَعلَرگه نَظَر تَشلَیدِیگن بُولسَک، حَسَن اِبنِ عَلِینِی مُعاوِیَه بِیلَن توُزگن صُلحنِی شَرائِطلَرِیدَن بِیرِی بُویِیچَه مُعاوِیَه دَن سُونگ اِیشلَرنِی تِیزگِینِی حَسَن اِبنِ عَلِیگه بِیرِیلِیشِی کِیرَک اِیدِی. مُعاوِیَه هَم مُسُلمانلَرگه رَهبَرلِیک قِیلِیشگه قادِر بُولمَگن زَماندَه اِیشلَرنِی تِیزگِینِی حَسَن رَضِیَ الله عَنهُ گه تاپشِیرِیشگه سُوز بِیرَدِی. یاکِی اِبنِ حَجَر هَیمَتِینِی اَیتِیشِیچَه: صُلحدَگِی پَیماندَه شُونگه قَرار قِیلِینَدِیکِی، مُعاوِیَه نِی اوُرنِیگه کِیلَدِیگن شَخصنِی مُسُلمانلَرنِی شوُراسِی تَعیِین قِیلَدِی. [1][2][3]
دِیمَک بِیز مَنَه بُو ضَرُورَت وَ اِضطِرار حالَتِیدَه «الضَّرُورَاتُ تُبِيحُ المَحظُورَاتِ» ناملِی شَرعِی قائِدَه گه بِینائاً، “دارُ الاِسلام” دَه مَنَه بُو “بَدَل” حُکوُمَتلَر بِیلَن مُعامَلَه قِیلَمِیز وَ«الضَّرُورَةُ تُقَدَّرُ بِقَدَرِهَا» ناملِی شَرعِی قائِدَه گه مُوافِق “شوُرالَرنِی” اوُستوُوار قِیلِیش وَ حُکوُمَتنِی بَرچَه تَشکِلاتلَرِینِی اوُستِیدَه “عُمُومِی نَظارَت” قِیلِیش وَ اوُنِی “مِنهَجُ النُّبُوَّت” دَگِی اِسلامِی حُکوُمَت کوُرِینِیشِیگه کوُتَرِیش یُولِیدَه اَلله نِی عِذنِی بِیلَن یُورِیب بارَمِیز وَ جاهِل دوُستلَر، آگاه دُشمَنلَر بِیزلَرنِی اَلدَشِیگه یا آرتگه تارتِیشِیگه یُول قوُیمَیمِیز.
دِیمَک “دارُ الاِسلام” دَه اِضطِرارِی وَ ضَرُورَت حالَتِیدَه “مِنهَجُ النُّبَوَّت” اَساسِیدَه اِسلامِی حُکوُمَتنِی اوُرنِیگه “بَدَل” صِیفَتِیدَه قَبُول قِیلِینگن حُکوُمَتنِی “اِسلامِی اِضطِرارِی بَدَل” دِیب ناملَنَدِی، چُونکِی اوُ ضَرُورَت وَ اِضطِرارِی حالَتدَه ناچارلِیکدَن “بَدَل” صِیفَتِیدَه قَبُول قِیلِینگن وَ “دارُ الاِسلام” دَه اِسلامِی مَذهَبلَرنِی بِیرِیگه کوُرَه اوُلِی الاَمر شُوراسِیدَه مُسُلمانلَرنِی اِجماعسِیگه اَساساً حُکوُمَت یوُرگِیزَدِی.
مَنَه بُو یِیرگچَه بَرچَه اِسلامِی مَذهَبلَر مُتَّفِقُ القوُل بوُلِیشگن اِیدِی، اَمّا اوُرتَگه مُخالِف مَذهَب وَ باشقَه مَذهَبلَر حَقِیدَگِی اِجتِهاد چِیقِیب کِیلگچ، بُونِی کِیتِیدَن مُناسَبَتلَر وَ مُسُلمانلَرنِینگ عَمَللَرِینِی هَم اوُزگرَدِی.
مِثال طَرِیقَه سِیدَه کِیلتِیرَدِیگن بُولسَک، اِبنِ تَیمِیَه نَقل قِیلَدِیکِی، قِیرَوان شَهرِیدَگِی اوُلامالَر، فاطِمِیلَر (العَبِیدِیِّین) حاکِمِیَت یوُرگِیزَدِیگن مِصرنِی دارُ الحَرب دِیب سَنَشَر وَ مِصرنِی فاطِمِی شِیعَه لَرِینِینگ حاکِملَرِیگه نِسبَتاً کُفر وَ اِرتِداد حُکمِینِی بِیرِیشگن اِیدِی. اَلبَتَّه اوُشَه زَماندَه مَنَه بُو شَهرنِی اوُلامالَرِیدَن تَشقَرِی “دارُ الاِسلام”نِی باشقَه جایلَرِیدَه بُوندَی فَتوا بِیرِیلگنِی یُوق، بُوندَن سُونگ عَصرلَر اوُتگچ مُحَمَّد اِبنِ عَبدُ الوهّاب وَ بَرچَه نَجد اوُلامالَرِی هَمدَه اوُلَرگه اِیرگشگنلَر فاطِمِیلَرنِی مُرتَد دِییِیشِیب اوُلَرنِی دِیارلَرِینِی مُسَیلَمَه یِی کَذّابنِی دِیارِیگه اوُحشَش دارُ الحَرب دِیب سَنَشَردِی، اَمّا کوُرِیب چِیقَدِیگن بُولسَک شافِیعِیلَر یاکِی مالِیکِیلَر، حَنَفِیلَرنِی اوُلامالَرِی بوُندَی نَظَرگه اِیگه بُولِیشمَگن، چُونکِی صَلاحِ الدِّین اَیُّوبِی رَحِمَهُ الله گه اوُحشَگن کِیشِیلَر عَمَکِیسِی شِیرکوُه بِیلَن بِیرگه مِصردَگِی فاطِمِیلَرنِینگ شِیعَه مَذهَبِیدَگِی حُکوُمَتِیگه اَهلِی کِتابنِی نَصرانِی کافِرلَرِیگه قَرشِی یاردَمگه بارَدِی وَ یِیللَر دَوامِیدَه اوُلَرنِینگ وَزِیرلِیگِیدَه جَنگ وَزِیرِی، باش وَزِیر مَنصَبِیدَه فَعالِیَت آلِیب بارَدِی، اوُشَه زَماننِی اوُزِیدَه حَتّی اوُندَن سُونگ هَم تَنقِیدگه اوُچرَگن اِیمَس. سِیزلَر هَم حُوددِی نَجدِیلَرگه اوُحشَب صَلاحِ الدِّین اَیُّوبِی رَحِمَهُ الله نِی دارُ الحَربدَه مُرتَدلَرنِی وَزِیرِی بُولگنِینِی تَصَوُّر قِیلَسِیزلَرمِی؟ [4][5]
دِیمَک مَنَه بُو “دارُ الاِسلام” اِمامِی اَحمَد اِبنِ حَنبَل رَحِمَهُ الله نِی زَمانِیگه اوُحشَش مُعتَزِلَه لَرنِینگ “اِسلامِی اِضطِرارِی بَدَل حُکوُمَتِی”گه اوُحشَگن حاکِمِیَت بُولگن بُولِیشِی مُومکِین، مُعتَزِلَه قُرآننِی خَلقِیگه اوُحشَش فِسقگه اِعتِقاد قِیلِیشَردِی وَ اِمامِی اَحمَد خَلقِی قُرآنگه اِعتِقاد قِیلگن هَر قَندَی کِیشِینِی کافِر دِیب سَنَردِی. یَعنِی اِمامِی اَحمَد اِبنِ حَنبَلنِی نَظَرِی بُویِیچَه مُعتَزِلَه لَرنِی حاکِیمِیَتِی اِینگ کَمِیدَه اَهلِی بِدعَت دِیب حِسابلَنگن.
(دوامی بار……)
[1]فتح الباري (13/70)
[2]سير‌اعلام‌النبلاء (3/264)
[3]الصواعق المحرقه (2/299)
[4]مجموع الفتاوی 13/178
[5]محمد بن عبدالوهاب در مؤلفات شيخ الإسلام محمد بن عبدالوهاب، القسم الخامس، الرسائل الشخصية ص 220