جاهلیت. (8)
اِیسکِی جاهِلِیَتده فال آچیش و قیمارنی اَزلم،دیب ناملشگن بُولسه، بُوگونگی کوُنده اِیسه بُوندَی مُؤَسََّسَه لرنی اِسمِینی له ته ریَه دیب قوُییشگن. بُو ییرده نیمه اوُزگرگن؟ هیچ نَرسَه اوُزگرمَگن.
قدیمگی عَرَب جاهِلِیَتی دَوریدَگی طاغُوتلرنی تاریخ دَوامِیده، بُوگونگی کوُنگه اوُحشَش هیلمه- هیل، بُونچه لیک کتّه مِقیاسده، بیرلشگن حالده جَملنگنینی کوُرمَگنمیز. اوُلر بُوگونگی کوُنده بیر- بیرلری بیلن اورتده اِحتلافلری بارلیگیگه قرَمَسدَن، سَرمایه دار سکولار طاغُوتلر، ساسِیالیستلر و اولرنی نَوکرلری مُشتَرَک مَنفعَتلرگه کوُره و الله نی شَریعَتینی قانونلریگه قرشی جَنگ قیلیش اوُچُون بیر جایده بیرلشیشگن. اِسلامنی اَوّلیدَگی جاهِلِیَت دَوریده الله نینیگ شَریعَتینی قانونلریگه قرشی چیقوُچی دُشمَنلر،مَکّه و اوُنی اَطرافیدَگی بیر نیچه قبیله ده چیگرَلنگن اِیدی. بُوگونگی کوُنده اِیسه بُو بیز رُوبَرُو بُولیب توُرگن بیر فاجیعَه گه ، مُعَمّاگه اَیلنگن.
آلدینگی جاهِلِیَتده حُکوُمَتنی کوُچینی تشکیل قیلگن قوُرَالنی و سکولاریسم قانونلرینی بَشَرنی قوُلی بیلن یَسَلردی، حاضِرگی پَیتده هَم حُکوُمَتنی اِیگه سی اوُشه قوُرَالنی کوُچی و سکولاریسم قانونلری حِسابلنَدی،اَمّا اوُزینی مُحالفلریگه نِسبَتاً بیرگن آزادلیگی عَرَب جاهِلِیَتیگه قه رَگنده اَنچه کمرَاق بیریلگن. اَوّلگی عَرَب جاهلیتیده یَهُودیلر اوُزلرینی قانونلری بیلن حُکم قیلیشَردی،حَنیفلر هَم شُوندَی بُولیشگن، نَصرانی بیلن مُسُلمانلر هَم کوُپراق آزادلیکلرگه اِیگه بُولیشگن اِیدی. اِیندی حاضِرگی پَیتده چی؟ اِیندی اوُزینگیز بیر تصَوُّر قیلیب کوُرینگ، یَنگی سکولاریسم کِییله دیگن کِییملر، عَیالّرنی حِجابی، فرزَندلرنی تربیَه سینی رَویشی، حَتّی اِیکّیته بیرگه یَشَیدیگن آدَمنی حَیاتیگه باغلیق بُولگن مَسَله لرگه هَم دَخالت قیلیشَدی. الله نی شَریعَتی اِنسانلرنی بُو دُنیادَگی حَیاتلریگه دَخالت قیلیشیگه اِیسه عُمُوماً رُحصَت بیرمَیدی.
آلدینگی جاهِلِیَتده دُوست و دُشمَنچیلیکنی اوُلچاوی قوم و قبیله وِی مَنفَعَتلرگه اَساسلنگن اِیدی؛ بُوگونگی جاهِلِیَتده هَم اِنسانی طبَقه لرنی مَنفَعَتی، سَرمایه دارلیک و مَنه بُوندَن سُونگ اِیسه مِلّی مَنفَعَتلر اوُرین آلگن. بُو ییرده سَرمایه دارلیک طبَقه سی بیرینچی اوُرینده توُرَدی، آلدینگی جاهِلِیَتده اِیسه قبیله نی رَئِیسلری، یاشی کتّه کیشیلری قبیله سینی مَنفَعَتی اوُچُون اوزلرینی فِدا قیلیشَردی؛ حاضِرده بُونی تماماً اَکثی بُولیب قالگن، قبیله، قوم، نَجاد اوُزیگه حاص طبَقه نی مَنفعَتی یوُلیده قُربان بُولیب کیته دی.
اِیسکی جاهلیت دَوریده سکولارلر آرَلریدَگی اوُزَرا اِحتلافلرگه قرَمَسدَن، اِسلام و اوُنی قانونلری یُوزَگه چیقگن پَیتیده دُوست و دُشمَنچیلیکنی اَساسینی ، مُتّحید بُولیب بیرلشیش و الله نی شَریعَتینی قانونلریگه مُحالفت قیلیش قیلیب تعیینلنگن. حاضِرگی دَورده هَم اوُرته لریدَگی اوُزَرا اِحتلافلری بُولیشیگه قرَمَسدَن، اِسلام اوُزینی مَوجُود اِیکه نینی اِعلان قیلگچ، دُوست و دُشمَنچیلیکنینگ اَساسِینی بیرلشیش و الله نینگ قانونلریگه قرشی چیقیش تشکیل قیله دی.
عَرَبلرگه قانون تُوزَدیگن و سکولارییم سِیستیمه سینینگ قانونلرینی اِیشلب چیقرَدیگن مَکانّی قورَیش زَمانیدَگی جاهِلِیَت دَوریده “دار الندوه” دیب ناملشگن اِیدی. باشقه قبیله لرده هَم هَر بیر قبیله نی اوُزیگه حاص مَکانی بُولگن. مَثلاً مَدینه دَگی بُوندَی مَکانّی اِسمِینی “سقیفه ای بَنی سائِده” اِیدی. بُوگونگی جاهِلِیَتده قرار قبُول قیلینَدیگن بُوندَی مَکانّی نامی نیمه؟ حاضِرگی زَمانده اونی اِسمینی پَرله مِینت دیب قوُییشگن. اَصلیده پَرله مِینتنی سَقیفه یا دار الندوه بیلن اِیش یُوریتیش بارَسیده هیچ قندَی فرقی یُوق.
اِسلامنی باشیدَگی جاهِلِیَتنینگ مُتفکِّر کلّه گه اِیگه بُولگن،آدَملرگه قانوُن چیقریب بیرَدیگن، هَمده حُکم قیله دیگن کیشیلر قوُییدَگیلر بُولگن اِیدی: حاجب ابن زراره،اقرع ابن حابص،رابیعه ابن مخاشن، غیلان ابن سلمه، عبدالمطّلب، عاص ابن وائل،علاء ابن حارثه، ربیعه و سلمه ابن نفیل و…..بُولیشگن، مَنه بُو قانوُن چیقرُوچیلرنی بَعضیلری اوُزلرینی قبیله لریده اِینگ اِشانچلی کیشیلر حِسابلنیب، قبیله اوُچُون قانوُن اِیشلب چیقریشگن. بَعضیلری اِیسه بیر مِنطقه لرگه قانوُن اِیشلب چیقریشگن، بَعضِیلری بَرچَه عَرَبلرنی اِعتمادِیگه اِیگه بُولیشگن، اوُلرنی اَیتگن سُوزی هَمّه گه قانُون اوُرنیده اِیشلگن.
اِیندی یَنگی جاهِلِیَتدَگی مُتفکّر کلّه لی کیشیلر کِیملر اوُزی؟ مَحَلّیلرنی گپیرمَسَه هَم بُوله دی، اوُلرنی بُوتوُن جَهانگه ته نیلگن اَگوُست کِینت، فرید،کرل مَرکس و باشقه لرگه اوُحشَگنلرینی مِثال کیلتیرسَه بُوله دی.
عُمُومِی قیلیب اَیتگنده؛ سکولار کیشیلر و سکولارزاده لرنی حَیاتدَگی مَقصَدلری، اِسلامنی اَوّلیدَگی جاهِلِیَت مَقصَدلریدَن اوُنچَلیک کوُپ فرق قیلمَیدی، فقط بُوگوُنگی جاهِلِیَت قدِیمگی جاهِلِیَتده بار یَحشی صِفتلرنی هَم ییغِیشتِیریب قوُیگن. بُو یَنگی جاهِلِیَت قوُپالّیک و قتّیق قوُلّیک بیلن اِیسکی عَرَب جاهِلِیَتی قیلگن جاهِلِی عَمَلّرنی، صِفتلرنی دَوام اِیتّیریب کیلیشیاپتی. اوُلر فقط قیلیاتگن اِیشلرینی یانیگه مُوده ،مَدَنِیَت، رِواجلنیش، دِماکرَتیه، آزادلیک دیگن ناملرنی قوییب قوییشگن حالاص، بُو تعبیرلر بیلن اوُزلریدَگی یامان حِیس- توُیغوُنی کیتکیزماقچی بُولیشَدی.
بُوگونگی کوُنده بیز کوُریب توُرگن جاهِلِیَت، تجریبی عِلملرنی کملیگی یا سَوادنی یُوقلیگیدَن اِیمَس، بَلکی مَعلوُماتنی فراوانلیگی و تجریبی عِلملرنی سابیقه سی بُولمَگن حالده کوُپلیگینی آرقسِیدَن کیلیب چیقگن. شُونینگ اوُچُون هَم بُوگونگی جاهِلِیَتنی زَمانوِی جاهِلِیَت دییله دی؛ یَعنی اوُلر عِلم بیلن اَنه اوُشه اِیسکی سکولاریسمنی تاریخی دینینی ، رَویشینی قولّب باریشیاپتی، فساد و فحشلر اوُزگرمَگن حاضِر هَم بار. مَدَنِیَتنی کینگه ییشی، دِماکرَتِیَه، بَشَرِیَتنی حُقوُقینی حِمایَه قیلیش نامِی آستِیدَگی تلانچیلیکلر، عَیالّرنینگ مَشغوُلِیَتی دیگن نام بیلن اوُلردَن سُوئِیستیفاده قیلیش و هَر قنچه کوُپ مَخصُولات ساتیش یُولیدَگی تبلیغاتلرنی ،فسادنی آزادلیک دیگن نام آستیده رِواجلنتیریش، اِسلام شَریعَتیدَگی توُشُونچَلرنی عَقل وکفر آزادلیگی یا فِکری آزادلیکلر اِسمی بیلن سَوال آستیگه قوییش، مَنه بُولرنی هَمّه سی زَمانَوِی جاهِلِیَتگه کیرَدی. یَعنی اِیشلر و رَفتارلر اَنه اوُشه قدیمگی، اَمّا چیرَایلی ،اِنسانی عُنوان و ناملر بیلن ،پَرده آرتیده رَسمِی حالتده بَشَرنی اِجتِمائِی حَیاتیدَگی بَرچه الله نینگ قانونلرینی اِنکار قیلینَدی.