دارُ الاِسلامدَگِی رَهبَرِیَت.
(10-قیسم)
- یَنَه باشقَه بِیر دَستَه هَم بارکِی،اوُلَر هَم بِیر زَماننِی اوُزِیدَه اِیککِی رَهبَرنِی بُولِیشِینِی مَنع قِیلِیشَدِی، مَگر اِضطِرارِی وَ ضَرُورَت حالَتِیدَه هَمدَه بِیر اِمامگه، رَهبَرگه بِیرلَشِیشدَن مَنع قِیلوُچِی عِللَت بُولَدِیگن بُولسَه.
مالِکِیلَر:
اِمامِی اَبُو عَبدُ الله مُحَمَّد اِبنِ عَلِی اِبنِ عُمَر مازَرِی رَحِمَهُ الله (536 قَمَرِی) اوُزِینِی زَمانِیدَگِی مُجتَهِد اَیتَدِیکِی: بِیر عَصرنِی اوُزِیدَه اِیککِی اِمامگه عَقد قِیلِیش مُومکِین اِیمَس. اَمّا اَهلِی اوُصُولدَن بُولگن بَعضِی اِینگ آخِیرگِی کِیشِیلَر شوُنگه اِیشارَه قِیلِیشگنکِی، اَگر مُسُلمانلَرنِی مِنطَقَه سِی جُودَه کِینگ بوُلسَه وَ اوُرتَدَگِی مَسافَه جُودَه اوُزاق بوُلسَه، اِمامنِی بُویرُوقلَرِی، تَدبِیرلَرِی بَعضِی مِنطَقَه لَرگه یِیتِیب بارمَسَه، مَنَه بُو اِضطِرارِی حالَتدَه اوُلَرنِی اِیشلَرِینِی یوُرگِیزَدِیگن اِمامنِی تَعیِینلَشسَه بوُلَدِی،مَنَه بُوندَی اِضطرارِی وَ ضَرُورَت حالَتِیدَه اِمامنِی تَعیِین قِیلِیشنِی مُشکِیلِی یُوق. [1]
قُرطوُبِی رَحِمَهُ الله (671 قَمَرِی) هَم، رَسُول اَلله صَلی الله عَلَیهِ وَسَلَّم مَرحَمَت قِیلگن عَرَفجَه وَ عَبدُالله حَدِیث حَقِیدَه اَیتَدِیکِی: مَنْ أَتَاكُمْ وَأَمْرُكُمْ جَمِيعٌ عَلَى رَجُلٍ وَاحِدٍ، يُرِيدُ أَنْ يَشُقَّ عَصَاكُمْ، أَوْ يُفَرِّقَ جَمَاعَتَكُمْ، فَاقْتُلُوهُ»[2] “سِیزلَر بِیر شَخصنِی اَطرافِیدَه مُتَّحِد بوُلِیب بِیرلَشگن پَیتِینگِیزدَه، بِیر کِیشِی کِیلِیب سِیزلَر اوُرتَنگِیزدَه تَفرَقَه اِیجاد قِیلِیشنِی قَصد قِیلسَه اوُنِی اوُلدِیرِینگلَر” اَیتَدِیکِی: مَنَه بُو اِیککِی اِمامنِی بوُلمَسلِیگِیگه اِینگ یَحشِی دَلِیلدِیر، چوُنکِی بِیر نِیچَه اِمامنِی بُولِیشِی یارِیقلَر، مُخالِفَت،بوُلِینِیش، فِتنَه لَرنِی وُجُودگه کِیلِیشِی وَ نِعمَتلَرنِی یُوقالِیشِیگه سَبَب بُولَدِی، اَمّا اَگر اِسلامِی دِیارلَر بِیر- بِیرلَرِیدَن اوُزاقدَه بوُلِیشسَه وَ اوُلَرنِی بِیرگه اِدارَه قِیلِیشنِی عِلاجِی بُولمَسَه، مَثَلاً اَندَلوُس وَ حُراساندَه بِیر نِیچَه اِمام بُولِیشِی جائِزدِیر. [3]
شافِیعِیلَر:
اِمام الحَرَمَین جَوِینِی بِیر زَماننِی اوُزِیدَه بِیر نِیچَه رَهبَرنِی بُولِیشِی اوُچوُن دَلِیللَر، سَبَبلَر حَقِیدَه اَیتَدِیکِی: اِسلامِی دِیارلَرنِی کِینگیِیب کِیتگنلِیگِی وَ اِسلامِی مِنطَقَه لَرنِی دارُ الاِسلامنِی وَ حُکوُمَتنِی اِدارِی مَرکَزلَرِیدَن اوُزاقلِیگِی، اَصلِی رَهبَر مَوجُود بُولگن دِیارلَردَن اِسلامنِی آرقَگه چِیکِینِیشِی، اِنسانلَرنِینگ رَهبَر بِیلَن عَلاقَه لَرِینِی بوُتوُنلَی اوُزِیلِیشِی صادِر بُولگن بُولسَه وَ اِمام، رَهبَر اوُلَرنِی باشقَرِیشگه اِمکان تاپَه آلمَسَه وَ…….اَگر مَنَه بُو اِیشلَر صادِر بُولسَه وَ رَهبَر اوُلَرنِی نَظارَت قِیلِیب باشقَرَه آلمَسَه، مَنَه بوُندَی شَخصلَر اوُزلَرِیگه اِمام، رَهبَر تَنلَشلَرِی موُمکِین. [4]
اَگر دِققَت قِیلسَک، بِیر زَماننِی اوُزِیدَه بِیر نِیچَه رَهبَرنِی بُولِیشِیگه اِعتِقاد قِیلگن کِیشِیلَرنِی دَلِیلِی، سَبَبِی “ضَرُورَت” دِیر، اَگر بوُندَی بوُلمَیدِیگن بُولسَه مُسُلمانلَرنِی وَحدَتِی اَصل دَرَجَدَه توُرَدِی وَ بِیر نِیچَه رَهبَرنِی بُولِیشلِیگِی هَم ضَرُورَت وَ مُستَثنا صوُرَتدَه بُولَدِی وَ شوُنِینگدِیک بِیلَمِیزکِی «الضَّرُورَةُ تُقَدَّرُ بِقَدَرِهَا» ضَرُورَت فَقَط شوُ اَندازَه دَه اِیشلَتِیلَدِیکِی، ضَرُورَتنِی یوُقاتِیشگه قادِر بُولَدِیگن مِقداردَه بُولسَه بُولَدِی، وَ ضَرُورَت یوُقالگچ حُکم اوُزِینِی اَصل حالَتِیگه قَیتَدِی وَ اَصل حالِیچَه قالَدِی. حاضِرگِی پَیتدَه مَنَه بُو ضَرُورَت حالَتِی هَم توُرلِی – هِیل عَلاقَه سِیستِیمَه لَرِی بارلِیگِی سَبَبلِی اوُرتَدَن کوُتَرِیلگن وَ دارُ الاِسلامنِی رَهبَرِی “دار ُالاِسلام” نِینگ بَرچَه مِنطَقَه لَرِی هَر قَنچَه کِینگ بُولگن تَقدِیردَه هَم، اوُلَرنِی نَظارَت قِیلِیب باشقَرَه آلَدِی.
شُونگه قَرَمَسدَن اِسلامِی مَذهَبلَرنِی آرَسِیدَه مَنَه بوُندَی شَخصلَر جُودَه اَندَک بُولِیشگن وَ اَیتِیب اوُتِیلگن مَذهَبلَر هَم اِضطِرارِی وَ ضَرُورَت حالَتِیدَه هَم اِمامَت، رَهبَرلِیکنِی بِیر کِیشِیدَن کوُپراققَه باغلَنِیشنِی جائِز دِیب بِیلِیشمَیدِی.
قاضِی سِمنانِی حَنَفِی رَحِمَهُ الله (499 هِجرِی) اَیتَدِیکِی: اِمام وَ رَهبَر بارَسِیدَه دِیارلَر جُودَه کِینگَیِیب بِیر- بِیرِیدَن اوُزاقلَشِیب کِیتگن بوُلسَه، وَ رَهبَرنِی دَستوُرلَرِی اوُلَرگه یِیتِیب بارمَسَه یاکِی مَنَه بُو مِنطَقَه لَردَگِی وَضِیعیَت رَهبَرگه یِیتِیب کِیلمَسَه، مَنَه بُو مَکاندَگِیلَر اوُزلَرِی اوُچُون اِمام، رَهبَر تَنلَشگن رُحصَتلَرِی بارمِی یا یوُقمِی؟ بِیزلَرنِی جوُمهُورِیمِیزنِی نَزدِیدَه اوُلَر اوُچُون یَنگِی اِمام وَ رَهبَرنِی تَنلَش جائِز اِیمَس. [5]
قَلقَشَندِی شافِیعِی رَحِمَهُ الله ( 821 هِجرِی) هَم اَیتَدِیکِی: اَگر اِیککِی اِمامگه بَیعَت بِیرِیلگن بوُلسَه اوُلَرنِی بِیرِینِی عَقدِی توُغرِی بُولمَیدِی، اَگر اِیککِیتَه بِیر- بِیرِیدَن بوُتوُنلَی اوُزاقدَه بُولگن دِیار حَقِیدَه بِیزلَرنِینگ شافِیعِی اَصحابلَر نَزدِیدَه اِیککِی هِیل نَظَر مَوجُود، جوُمهُور وَ بَرچَه اوُلامالَر اِتِّفاق قِیلگن اِینگ صَحِیح نَظَر شوُکِی، اوُنگه بَیعَت قِیلِیش جائِز بوُلمَیدِی. [6]
(دوامی بار…….)
[1] لمازري المالكي، أبو عبد االله محمد بن علي بن عمر، المعلم بفوائد مسلم، ت: محمد الشاذلي النفير،ط2 ،المؤسسة الوطنية للكتاب، الجزائر، 1991م، 3 /54 ،55 / العقد لإمامين في عصر واحد لا يجوز. وقد أشار بعض المتأخرين من أهل الأصول إلى أن ديار المسلمين إذا اتسعت وتباعدت وكان بعض الأطراف لا يصل إليه خبر الإمام ولا تدبيره حتى يضطروا إلى إقامة إمام يدبرهم فإن ذلك يسوغ لهم
[2]مسلم 4904
[3] القرطبي، محمد بن أحمد بن أبي بكر بن فرج، الجامع لأحكام القرآن، ت: أحمد البردوني وإبراهيمأطفيش، ط2 ،دار الكتب المصرية، القاهرة، 1964م، 1 /273 / إذ قال في حديث عرفجة وعبد الله بن عمرو السابقين:” وهذا أدل دليل على منع إقامة إمامين؛ ولأن ذلك يؤدي إلى النفاق والمخالفة والشقاق وحدوث الفتن وزوال النعم، لكن إن تباعدت الأقطار وتباينت كالأندلس وخراسان جاز ذلك” / ابن الأزرق، محمد بن علي بن محمد بن علي المالكي، بدائع السلک فی طبائع الملک ، ت: علي سامي النشار، ط1 ،دار السلام، القاهرة، 2008م، 1 /77 / ابن عرفة فيما حكى عنه ابن الأزرق المالكي”896ه”:” فلو بـعُد موضع الإمام حتى لا ينفذ حكمه في بعض الأقطار البعيدة، جاز نصب غيره في ذلك القطر/ الدسوقی ، حاشیه الدسوقی علی الشرح الکبیر ،144 /7 / الدسوقي”1230ه”:” وقيل بالجواز إذا كان لا يمكن النيابة لتباعد الأقطار جداً واقتصر عليه ابن عرفة
[4]غياث الأمم)) (ص: 28).
[5]السمنانی ، روضة القضاة و طریق النجاة ، 1/68 / واختلف في الإمام إذ اكان ببلد بعيد لا يقدرعلى استعلام حاله وما يعرض له، هل لأهل ذلك الموضع أن ينصبوا غيره أم لا؟ فعند جمهورنا ليس لهم ذلك
[6]القلقشند، مآثر الإنافة فی معالم الخلافة ، 46 /1 / فلو عقدت البيعة لاثنين معاً لم تنعقد لواحد منهما فلو كانا في إقليمين متباعدين ففيه وجهان لأصحابنا الشافعية، أصحهما ما عليه الجمهور بطلان بيعتهما