Дорул исломдаги рахбарият.
(13-қисм)
“Огохона, хадафманд, харакатли вахдат” борасидаги биз айтган оят ва хадислар, сахобаларни ва мусулмонларни аиммаларини ва мўъминларнинг солих уламоларини сўзлари, шундай бир замонда рўёбга чиқадики, мусулмонларни хаммаси ягона рахбарга эга бўлишлари лозим, хеч ким мана бу заминада уларни рақиби, тенги бўлмаслиги керак; бир жамиятда бир неча рахбарни мавжуд бўлиши, шубхасиз тафарруқга боис бўлади. Шу сабабли хам росулуллох саллаллоху алайхи васаллам очиқ мархамат қиладиларки:
إِذَا بُويِعَ لِخَلِيفَتَيْن،ِ فَاقْتُلُوا الآخَرَ مِنْهُمَا [1]
Икки халифага байъат берилган пайтда иккинчи халифани ўлдиринглар.
مَنْ بَايَعَ إِمَامًا فَأَعْطَاهُ صَفْقَةَ يَدِهِ وَثَمَرَةَ قَلْبِهِ فَلْيُطِعْهُ إِنِ اسْتَطَاعَ فَإِنْ جَاءَ آخَرُ يُنَازِعُهُ فَاضْرِبُوا عُنُقَ الآخَرِ [2]
Хар қандай киши имом ва рахбарга байъат берса ва қалби рози бўлган холида қўлини қўлига қўйган бўлса, қўлидан келганича унга итоат қилиши керак ва агар бошқа бир киши келиб мана бу ишда тортишса уни бўйнига уринглар.
- مَنْ أَتَاكُمْ وَأَمْرُكُمْ جَمِيعٌ عَلَى رَجُلٍ وَاحِدٍ يُرِيدُ أَنْ يَشُقَّ عَصَاكُمْ أَوْ يُفَرِّقَ جَمَاعَتَكُمْ فَاقْتُلُوهُ [3]
“Сизларни ишларингизни тизгини яхлит холатда орангиздаги бир кишини қўлида бўлса, бошқа бир киши келиб сизларни бирлашган жамоатингизни орасида тафрақа ё ихтилоф ижод қилишни қасд қилса, уни ўлдиринглар.”
Мана бу ерда тафрақага боис бўлаётган киши золим, фосиқ инсон бўладими ёки одил инсон бўладими, фарқи йўқ. Имоми Нававий рохимахуллох хадисни шархида айтадики:
«سَتَكُونُ خُلَفَاءُ فَتَكْثُرُ، قَالُوا: فَمَا تَأْمُرُنَا؟ قَالَ: فُوا بِبَيْعَةِ الْأَوَّلِ، فَالْأَوَّلِ، وَأَعْطُوهُمْ حَقَّهُمْ » [4]
Мана бу хадисда росулуллох саллаллоху алайхи васалламдан мўъжиза зохир бўлган ва хадисни маъноси шуки, бир халифадан сўнг бошқа бир халифага байъат берилса, демак аввалги байъат тўғри бўлади ва унга вафо қилиниши керак. Иккинчи байъат эса ботил бўлади ва унга вафо қилишлик харомдир. У шахс уни талаб қилиши хам харомдир, байъат берилган иккинчи шахс биринчи нафарни имом сифатида таъйинланганидан хабари борми ё ундан хабари йўқми, жохилми фарқи йўқ. Уларни бир диёрда бўлишларини ёки бир-биридан жудо алохида диёрларда бўлишини, хамда уларни бири бир диёрда ва бошқа бири эса бошқа диёрда имом бўлишларини хам фарқи йўқ, мана бу бизларни асхобларимиз ( яъни шофеъийлар) ва уламоларни жумхури иттифоқ қилган тўғри раъйдир. ……ва уламолар шунга иттифоқ қилиб назар беришганки, бир замонни ўзида икки халифага байъат беришлик жоиз бўлмайди, бу ерда дорул исломни кенг бўлиши ё бўлмаслини фарқи йўқ.” [5][6]
Бошқа бир ривоятда келтирилишича:
قيلَ: يا رسولَ اللهِ، مَن نؤَمِّرُ بَعدَكَ؟
Эй росулуллох сиздан сўнг ким амир бўлади?- дейилди
قال: إنْ تؤَمِّروا أبا بكرٍ تَجِدوه أَمينًا زاهِدًا في الدُّنيا راغِبًا في الآخِرةِ،
Пайғамбар мархамат қилдиларки: агар Абу Бакрни ўзингизга амир қилсангиз уни дунё ишларида тақволи ,амин ва охиратга муштоқ эканини кўрасизлар.
وإنْ تؤَمِّروا عُمرَ تَجِدوه قَويًّا أَمينًا لا يَخافُ في اللهِ لَومةَ لائِمٍ،
Агар Умарни ўзингизга амир қилсангиз, уни аллохни йўлида хар қандай маломатчини маломатидан қўрқмайдиган кучли, амир холда топасизлар,
وإنْ تؤَمِّروا عليًّا – ولا أُراكُم فاعِلينَ- تَجِدوه هاديًا مَهديًّا يَأخُذُ بكُم الطَّريقَ المُستقيمَ.[7]
Ва агар Алини ўзингизга амир қилсангиз – мен бундай ишни қиласизлар деб ўйламайман – у хидоят қилувчи бўлиб сизларни сиротол мустақимга хидоят қилади.
(давоми бор……)
[1]مسلم 4905 – 1853-3553
[2]مسلم 4882 / نسائی 4202
[3]مسلم 4904 – 1852 – 3552
[4]مسلم1842 / بخاری 3455
[5]النووی ، المنهاج شرح النووی علی مسلم، .232 -231 /12 / :معنى هذا الحديث إذا بُويع لخليفة بعد خليفة فبيعةالأول صحيحة يجب الوفاء بها، وبيعة الثاني باطلة يحرم الوفاء بها، ويحرم عليه طلبهاوسواء عقدوا للثاني عالمين بعقد الأول أم جاهلين، وسواءكانا في بلدين أو بلد أو أحدهمافي بلد الإمام المنفصل والآخر في غيره، هذا هو الصواب الذي عليه أصحابنا وجماهيرالعلماء
[6]النووی، صحيح مسلم به شرح نووی،ج ۱۲ ص ۲۲۱، ۲۲۲
[7] ابن حجر العسقلاني: الإصابة: 2/509 / مسند أحمد2/158 / والبزار (783)، والطبراني في المعجم الأوسط(2166)