دارُ الاِسلامدَگِی رَهبَرِیَت.

بِسمِ الله وَالحَمدُ لِله، اَمّا بَعدَ: اَلسَّلامُ عَلَیکُم وَ رَحمَةُ الله وَ بارکاتُه / 7 بوُلِیم.

(مطلبنی کامل متنی)

قُویِیدَگِی آیَتلَرگه اَساساً: إِنَّ الَّذِینَ آمَنُواْ وَهَاجَرُواْ وَجَاهَدُواْ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ (انفال/72) اَلبَتَّه، اِیمان کِیلتِیرگن، هِجرَت قِیلگن وَ مالوُ جانلَرِی بِیلَن اَلله یُولِیدَه کوُرَشگن ذاتلَر،

الَّذِينَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِندَ اللَّهِ ۚ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْفَائِزُونَ (توبه/20) اِیمان کِیلتِیرگن، هِچرَت قِیلگن وَ اَلله یُولِیدَه مالوُ جانلَرِی بِیلَن کوُرَشگن ذاتلَرنِینگ اَلله نَزدِیدَگِی دَرَجَه لَرِی جُودَه اوُلوُغدِیر وَ اوُشَه لَر (بَحت – سَعادَتگه) اِیرِیشوُچِیدِیرلَر.

مَنَه بُو زَمِینَه دَگِی آیَتلَر وَ صَحِیح سُنَّتدَگِی حَدِیثلَردَه اِیمان اَساسِیدَن «الَّذِينَ آمَنُوا» وَ هِجرَتنِی اَساسِیدَن «وَهَاجَرُواْ» سُونگ “دارُ الاِسلامدَگِی فُقَرالِیکنِی اوُچِینچِی اَساسِی” جَمِیعیَتدَگِی رَهبَرِیَتگه اِطاعَت قِیلِیشدِیر، جِهاد وَ حُکوُمَتنِی باشقَه اِیشلَرِی واحِد رَهبَرِیَتنِی قوُل آستِیدَه بَجَرِیلَدِی.

مَنَه بُو مُهِم زَمِینَه بُویِیچَه اَلله تَعالَی مُسُلمانلَرنِی آرَسِیدَگِی مُؤمِنلَرگه خِطاب قِیلِیب مَرحَمَت قِیلَدِیکِی:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَطِيعُواْ اللّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِي الأَمْرِ مِنكُمْ فَإِن تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللّهِ وَالرَّسُولِ إِن كُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ. ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلًا (نساء/59) اِی مُؤمِنلَر، اَلله گه اِطاعَت قِیلِینگِیز وَ پَیغَمبَرگه هَمدَه اوُزلَرِینگِیزدَن بُولگن ( یَعنِی مُسُلمان) حاکِملَرگه بُویِینسُونِینگِیز! باردِی یُو بِیران نَرسَه حَقِیدَه تَلَشِیب قالسَنگِیز، – اَگر حَقِیقَتاً اَلله گه وَ آخِیرَت کوُنِیگه اِیشانسَنگِیز – اوُ نَرسَه نِی اَلله گه وَ پَیغَمبَرِیگه قَیتَرِینگِیز! مَنَه شوُ یَحشِیراق وَ چِیرایلِیراق یِیچِیمدِیر.

دِققَت قِیلِینگلَر، نِهایَتدَه ساددَه وَ آسان توُشوُنِیب آلسَه بُولَدِی، جَمِیعیَتنِی رَهبَرِی مُؤمِنلَردَن بِیرِی بُولِیشِی وَ قُرآن، سُنَّت اَساسِیدَه حُکم قِیلِیشِی وَ اَگر بِیران اوُرِیندَه اِیختِلافگه دوُچ کِیلِیشسَه، اوُنِی حَل قِیلِیش اوُچُون قُرآن وَ سُنَّتگه مُراجَعَت قِیلِیشلَرِی کِیرَک بُولَدِی.

مَنَه بُو آیَتنِی آچِیق – آیدِین بِیزلَرگه بَیان قِیلِیشِیچَه، دارُ الاِسلامگه رَهبَرلِیک قِیلِیشگه لایِیق بُولگن کِیشِیلَرنِی اوُچتَه بِیلگِیسِی بار:

رَهبَر مُسُلمانلَرنِی آرَسِیدَگِی مُؤمِنلَردَن بُولِیشِی لازِم.
بُو رَهبَر فَقَط قُرآن وَ سُنَّتگه اَساساً حُکم قِیلِیشِی کِیرَک.
بُو رَهبَر بَرچَه اِقتِصادِی وَ ……مُشکِلاتلَرنِی حَل قِیلِیش بُویِیچَه حُکم چِیقَرِیشنِی قُرآن وَ صَحِیح سُنَّتگه تاپشِیرِیشِی کِیرَک، قُرآن وَ سُنَّت مَنَه بُو مُشکِلاتلَرنِی حَل قِیلِیش یُوللَرِینِی اوُنگه کوُرسَتَدِی.

شوُندَی اِیکَن غَیرِی مُؤمِن دارُ الاِسلامنِی رَهبَرِیَتِینِی بَجَرَه آلمَیدِی؛ رَهبَر صِیفَتِیدَه تَنلَنگن مُؤمِن هَم قُرآن وَ سُنَّتدَن باشقَه نَرسَه بِیلَن حُکم قِیلَه آلمَیدِی، « إِنِ الْحُكْمُ إِلاَّ لِلّهِ » (یوسف/68) اوُرتَدَه وُجُودگه کِیلگن اِیختِلافلَر پَیتِیدَه هَم قُرآن وَ سُنَّتدَن باشقَه نَرسَه گه مُراجَعَت قِیلَه آلمَیدِی، چُونکِی « وَمَا اخْتَلَفْتُمْ فِیهِ مِن شَیْءٍ فَحُکْمُهُ إِلَى اللَّهِ ذَلِکُمُ اللَّهُ رَبِّی عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَإِلَیْهِ أُنِیبُ» (شوری/10) (اِی مُحَمَّد، مُؤمِنلَرگه اَیتِینگ ) : “سِیزلَر ( بُو حَیاتِی دُنیادَه کافِرلَر بِیلَن) اِیختِلاف قِیلگن هَر بِیر نَرسَه نِینگ حُکمِی ( قِیامَت کوُنِیدَه) اَلله گه ( قَیتَرِیلوُر وَ اوُ ذات کِیم حَق، کِیم ناحَق اِیکَنلِیگِینِی اَجرَتِیب بِیرُور). مَنَه شُو اَلله پَروَردِیگارِیمدِیر. اوُزِیگه سوُیَندِیم وَ اوُزِیگه اِیلتِیجا قِیلوُرمَن.”

دِیمَک اوُچ شَرط( مُؤمِن بوُلِیشلِیک + حُکم قِیلِیش وَ اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَر اَساسِیدَه حاکِمِیَت یوُرگِیزِیش + فَقَط قُرآن وَ سُنَّت اَساسِیدَه حُکم چِیقَرِیش) بِیر- بِیرِیدَن جُودا بوُلَه آلمَیدِی، کِیمکِی مَنَه بُو شَرطلَردَن بِیرِینِی جُدا قِیلسَه، اوُنِی بُو اِیشِی قَبوُل قِیلِینمَیدِی، جوُنکِی بُو اَلله تَعالَی رَهبَرِیَت اوُچُون قوُیگن شَرطلَرنِی بوُزِیشگه کِیرَدِی.

سَلطَنَتنِینگ سُوء اوُلامالَرِینِی تَبلِیغاتلَرِی وَ سِکوُلارِیزم دِینِینِینگ مَذهَبلَرِینِی بِیرِیگه کوُرَه مُسُلمانلَرنِی اوُستِیدَه حاکِمِیَت یوُرگِیزَیاتگن طاغوُتلَرنِینگ تَأثِیرِیدَه شَخصنِی کوُنگلِیدَه مَنَه بُو طاغوُتلَرنِینگ کافِر اِیکَنِی بارَسِیدَه شُبهَه توُغوُلِیشِی موُمکِین، اَمّا اِیککِینچِی وَ اوُچِینچِی شَرطلَر مَنَه بُو طاغوُتلَردَه تاپِیلمَسلِیگِیدَه هِیچ قَندَی مُسُلمان شُبهَه لَنمَیدِی. چُونکِی اوُلَر قُرآن وَ سُنَّت اَساسِیدَه حُکم قِیلِیشمَیدِی وَ مُشکِلات پَیتِیدَه اِسلامِی قَضاوَتگه یَعنِی قُرآن وَ سُنَّتگه مُراجَعَت قِیلِیشمَیدِی، بَلکِی آچِیق- آیدِین سِکوُلارِیزم وَ دِماکرَتِیَه نِی اِدَّعا قِیلِیشَدِی وَ سِکوُلارِیستِیک قانوُنلَر اَساسِیدَه حُکم قِیلِیشَدِی، هَمدَه مُشکِلات توُغِیلگن پَیتِیدَه هَم سِکوُلارِیستِیک دِماکرَتِیَه گه اوُنِی قانوُنلَرِیگه وَ اَربابلَرِی بُولمِیش بوُتوُن جَهان سِکوُلار طاغوُتلَرگه مُراجَعَت قِیلِیشَدِی.

هَر قَندَی آگاه مُسُلمان اِیشنِی اَوَّلِیدَیاق اوُلَرنِی قوُل آستِیدَگِی دِیارلَرنِی “دارُ الاِسلام” بوُلِیشِینِی مِعیارِی، اوُلچاوِی “قانوُن وَ حُکم” حِسابلَنَدِی، بُو یِیردَه آشکارَه مَنَه بُو طاغوُتلَر تامانِیدَن اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی “قانوُن وَ حُکملَر” بِیر چِیتگه سُورِیب قوُیِیب اوُرنِیگه سِکوُلارِیستِیک “قانوُن وَ حُکملَر” حاکِم قِیلِینگن.

سَلطَنَت دَجّاللَرِینِی بِیر دَستَه سِی شوُندَی کِیمسَه لَرکِی، اوُلَر اوُزلَرِینِی نَظَرِی بوُیِیچَه صُوفِیلَرنِی عَقِیدَه سِیگه اِیگه بُولگن یاکِی فَلان جَماعَتگه یا اِسلامِی حَرَکَتگه باغلَنگن مَسجِدنِی بِیچارَه مُلّاسِینِی آرقَسِیدَه نَماز اوُقِیشمَیدِی،اَمّا سِکوُلار طاغوُتلَرنِی بِیرِی جَمِیعیَتدَه رَهبَرلِیک قِیلِیشِینِی اِعتِراف قِیلِیشَدِی وَ مَنَه بُو سِکوُلار طاغوُتلَرنِی اوُزلَرِیگه وَلِییِ اَمر وَ اِمام دِیب بِیلِیشَدِی وَ مَنَه بُو وَلِییِ اَمر وَ اِمامگه مُخالِف بُولگن هَر قَندَی شَرِیعَتگرا مُسُلمانگه دُشمَنچِیلِیک اِظهار قِیلِیب قَرشِیلِیک قِیلِیشَدِی.

مَنَه بُو سَلطَنَت اوُلامالَرِی وَلِییِ اَمرنِی فَقَط لوُغَت جِهَتِیدَن “حُکم صاحِیبِی” مَعناسِیدَه کوُرِیشَدِی وَ اَلله تَعالَی نِی اوُچتَه شَرطِیگه اِیشارَه قِیلِیشمَیدِی، بُو نَمازگه لوُغَوِی جِهَتدَن “دُعا” مَعناسِیدَه قَرَیدِیگن کِیشِیلَرنِی اِیشِیگه اوُحشَیدِی، اوُلَر نَمازگه شَرعِی نَظَر بِیلَن قَرَشمَیدِی، نَتِیجَه دَه نِهایَتدَه آسانلِیک بِیلَن مُسُلمانلَرنِی رَوِیشِی بُویِیچَه نَمازنِی اِقامَه قِیلِیشنِی تَرک قِیلِیشگن.

مَنَه بُو سَلطَنَت مُلّالَرِی آدَملَرگه “حُکم صاحِیبِی” وَلِیِی اَمر بُولِیب اَلبَتَّه اوُنگه اِطاعَت قِیلِینِیشِی کِیرَک، دِیب اوُقتِیرماقچِی بُولِیشَدِی، اِیندِی مَنَه بُو حُکم صاحِیبِی کافِر بُولَدِیمِی وَ کُفر قانوُنلَرِی اَساسِیدَه حُکم قِیلَدِیمِی مُهِم اِیمَس؛ فَقَط اوُنِی “حُکم صاحِبِی” اِیکَنِی مُهِم حالاص. بُو اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی اَساسلَرنِی طاغوُتلَرنِی نَفِیگه اوُزگرتِیرِیش وَ اَلله نِی آیَتلَرِینِی، شَرطلَرِینِی پِینهان قِیلِیشدِیر.

مَنَه بُو فاسِد کوُز- قَرَش بُویِیچَه، اَگر صِیهیُونِیستلَر رِیجِیمِیگه اوُحشَگن کافِر کِیلِیب مُسُلمانلَرنِی دِیارِینِی اِیشغال قِیلِیب آلسَه وَ اوُزِیگه خاص اَحکاملَرنِی مُسُلمانلَرگه یُوکلَسَه، اوُ “حُکم صاحِبِی” حِسابلَنِیب مَنَه بُو صاحِبِی اَمرگه اِطاعَت قِیلِیش لازِم بُولَدِی، بِیر گوُرُوه کِیشِیلَر مَنَه شُو اِیشنِی قِیلِیشیَپتِی هَم، حَتَّی فَلَسطِیننِی اِیشغال قِیلِیب آلگن توُزُومنِی لَشکَرِیدَه قوُراللَنگن بَتَلِییانلَر تَشکِیل قِیلِینگن وَ اوُلَر نَماز هَم اوُقِیشَدِی، سُودَیسگه اوُحشَگنلَر قُددوُس صِیهیُونِیستلَر رِیجِیمِینِی اِیچکِی مَسَلَه سِی اِیکَنِینِی وَ باشقَه لَرگه عَلاقَه سِی یوُقلِیگِینِی بِیر نِیچَه مَرتَه تَأکِیدلَشگن.
– مَنَه بُو فاسِد کوُز- قَرَش بُویِیچَه، شَرقِی توُرکِستاندَه وَ باشقَه مِنطَقَه لَردَگِی حِتاینِینگ کامُّونِیست باسقِینچِیلَرِی اَگرچِی کُفر حُکملَرِی بِیلَن حاکِیمِیَت یُورگِیزَدِیگن کافِر بُولِیشسَه هَم، “حُکم صاحِیبِی” وَ وَلِییِ اَمر حِسابلَنِیشَدِی.
مَنَه بُو فاسِد کوُز- قَرَش بوُیَیچَه جَهاندَگِی بَرچَه طاغوُتلَر وَلِییِ اَمردِیر وَ اوُلَرگه اِطاعَت قِیلِینِیشِی کِیرَک، حَتَّی اَگر اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرنِی اِجرا قِیلِیشمَسَه هَم، مادامِیکِی نَماز اوُقِیشگه، مَسجِدگه وَ عَذانگه رُحصَت بِیرِیشَر اِیکَن، مَنَه شوُنِی اوُزِی کِفایَه قِیلَدِی!

بُو یِیردَگِی مَنَه بُو اِسلامنِی زِدِّیدَه گِی قَرَشلَرنِی کوُرِیب چِیقِیلگندَه، اوُلَر آیَتدَه کِیلگن “اوُلِی اَمر” نِی حِسابگه هَم آلِیشمَیدِی، “اوُلِی اَمر” کوُپلِیک بُولَدِی، اوُندَن مَقصَد شُورادِیر، وَلِیِی اَمر اِیمَس، “اوُلِی اَمر” حَقِیدَه آلتِینچِی مُقَدَّمات دَرسلَرِیدَه بَتَفصِیل اِیضاح بِیرگنمِیز، یَنَه تَکرارلَب اوُتِیرِیشگه حاجَت یُوق. [1]

شُو بِیلَن بِیرگه دارُ الاِسلامنِی رَهبَرِی هَم اوُلِی اَمر شوُراسِینِی یا اَهلِی حَل وَ عَقدنِی وَ اَهلِی فِقهنِی، اِجتِهادنِی عالِملَرِی تامانِیدَن سَیلَنَدِی، اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بُولگن مَذهَبنِی نَظَرِی بُویِیچَه رَهبَر اوُزِیگه خاص شَرطلَرگه اِیگه بوُلِیشِی کِیرَک:

مُسُلمان بُولِیشِی لازِم. چُونکِی: وَلَن يَجْعَلَ اللّهُ لِلْكَافِرِينَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ سَبِيلاً ( نساء/ 141). وَ اَلله هَرگِیز کافِرلَر اوُچُون مُؤمِنلَر اوُستِیگه یُول بِیرمَگَی؛ دِیمَک کافِر اِنساننِی مُسُلمانلَرنِی والِیسِی، رَئِیسِی بوُلِیشگه رَوا کوُرِیلمَیدِی، 2-اِیرکَک بُولِیشِی، 3- آزاد بُولِیشِی، 4- سَلامَت بُولِیشِی، 5- قُرَیشدَن بُولِیشِی، 6- سَیِّید بُولِیشِی اِیسَه اِختِلافلِی مَسَلَه، ^[2]^[3]7- عَدالَت اَهلِی بُولِیشِی، کِفایَت وَ قابِلِیَتگه اِیگه بُولِیشِی کِیرَک بوُلگن اِینگ مُهِم نَرسَه، قابِلِیَت وَ کِفایَت ، اَلله نِینگ شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَر بُویِیچَه، “کوُندَه لِیک مَسَلَه لَردَه” عِلمگه وَ “حُکوُمَت باشقَرِیش بُویِیچَه مُتَخَصِّصلِیککَه” اِیگه بُولِیشِی لازِم. ^[4]^[5]^[6]^[7]

مَنَه بُو رَهبَر اوُلِی اَمر شوُراسِی تامانِیدَن سَیلَنَدِی وَ شُورانِی اوُزِی اِینگ بُویُوک فُقَهالَر، مُتَخَصِّصلَردَن تَشکِیل تاپگن، اِیندِی مَنَه بُو شوُرانِی آرَسِیدَگِی اِینگ عالِمراغِی وَ مُتَخَصِّصراغِینِی تَنلَنِیشِی هَم طَبِیعِی، عاددِی بِیر حالَت حِسابلَنَدِی. شُو سَبَبلِی هَم اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بُولگن فِرقَه لَرنِی نَزدِیدَه شَرعِی اَحکاملَر بُویِیچَه عِلمدَه تَقلِید حَددِیگه اِیگه بُولِیشلِیک، جَمِیعیَتنِی رَهبَرِیگه کِفایَه قِیلمَیدِی، چُونکِی اِبنِ خالدوُننِی سوُزِیگه کوُرَه تَقلِید حَقِیقَتدَه بِیر نَوع نوُقصان وَ کَمچِیلِیک حِسابلَنَدِی، شوُنِینگ اوُچُون هَم اوُلَرنِی اِعتِقادِی بُویِیچَه، اِضطِرار وَ ضَرُورَت حالَتِیدَه گِینَه حُکوُمَتدَگِی مُسُلمانلَرنِینگ رَهبَرِی، وَلِیسِی مُجتَهِد فَقِیه بُولِیشِی لازِم، ضَرُورَت حالَتِیدَه اِیسَه قاضِینِی حَددِیدَگِی عالِم بُولِیشِی وَ اوُندَن پَستراقدَه اِیسَه خَیرُالقُرُوننِی عالِملَرِینِی وَ اَئِمَّه لَرِینِی نَزدِیدَه باشقَه مَطلوُب اوُرِین بُولمَگن.

اَلبَتَّه بِیزلَرنِی بَعضِی جاهِل دُوستلَرِیمِیز وَ مَخصُوصاً آگاه دُشمَنلَر وَ مُنافِقلَر توُدَه سِی اوُزلَرِینِی رُوحِی جَنگلَرِیدَه یاش بالَه گه اوُحشَب اوُیِین کوُرسَتِیشَدِی:

بِیرِینچِیسِی: “دارُ الاِسلام” نِی اوُستِیدَگِی مَنَه بُو فَقِیه یا وِلایَت رَهبَرِیَتنِی آیَتُ الله خُمَینِینِینگ 1348 یِیلدَه وُجُودگه کِیلتِیرگن نَرسَه سِی، دِیب اوُقتِیرِیشگه حَرَکَت قِیلِیشَدِی، اَمّا بُو عُمُومِی مُسُلمانلَرنِی فِکرِینِی چَلغِیتِیش، اَلدَشنِی اوُزِیدِیر.
اِیککِینچِیدَن: اَهلِی سُنَّتنِی آرَسِیدَگِی مَحَلِّی وَ اِیچکِی “جاهِل دوُستلَرِیمِیز مُنافِقلَر توُدَه سِی بِیلَن بِیرگه”، شِیعَه لَرنِی نَزدِیدَگِی اِصطِلاح بُویِیچَه “وِلایَتِی فَقِیه”گه هُجُوم قِیلِیش آرقَلِی، اَصلِیدَه اَهلِی سُنَّتنِی آرَسِیدَگِی “وِلایَتِی مُجتَهِدِی” بِیلَن دُشمَنچِیلِیک قِیلِیشَدِی، اَمّا بُونِی اَهلِی سُنَّتنِی آرَسِیدَه بَیان قِیلِیشگه جُرعَت وَ غَیرَت قِیلَه آلِیشمَیدِی. مَنَه بُو اَلداو بِیلَن اَهلِی سُنَّتنِی اوُزلَرِی بِیلَن بِیرگه شِیعَه لَرگه قَرشِی هَمراه قِیلِیشنِی هاحلَشَدِی. بُونِی قَرشِیسِیدَه: شِیعَه لَرنِی آرَسِیدَگِی “اِیچکِی مُنافِقلَر” توُدَه سِی هَم اَهلِی سُنَّتنِی نَزدِیدَگِی اِصطِلاح بُویِیچَه “وِلایَتِ مُجتَهِدِیگه” هُجُوم قِیلِیش بِیلَن اَصلِیدَه “وِلایَتِی فَقِیه گه” قَرشِی دُشمَنچِیلِیک قِیلِیشَدِی، اَمّا اِیچکَرِیدَه اوُنِی بَیان قِیلِیشگه جُرعَت وَ غَیرَت تاپِیشمَیدِی. یادِیمدَه 74 یِیلدَه اِصفَهاننِی عالِیگاهِیدَه بُولگن پَیتِیمدَه، “اِصلاح طَلَب” دِیب ناملَنگن شِیعَه مَذهَبِیدَگِی سِکوُلارزَدَه وَ لِیبِیرَل بوُزغوُنچِیلَرِی اَفغانِستان اِسلامِی اِمارَتِینِی رَهبَرِی اوُچِینچِی عُمَر رَحِمَهُ الله گه قَرشِی شِیعار بِیرِیشَردِی، اَصلِیدَه اِیسَه اوُلَرنِی مَنضُورِی اِیران اِسلامِی جُمهُورِینِی رَهبَرِی بُولگن.

اَهلِی سُنَّتنِی وَ تَشَیُّوعنِی آرَسِیدَگِی مَوجُود مُنافِقلَر توُدَه سِی حوُددِی “آلتِیتَه لِیک آشکار کافِرلَرگه” اوُحشَب “وِلایَتِی مُجتَهِد”گه هَم وَ “وِلایَتِی فَقِیه” گه هَم اِعتِقاد قِیلِیشمَیدِی، اَمّا اَهلِی سُنَّتنِی پَناهِیدَه توُرِیب آلِیب “وِلایَتِی فَقِیه” گه هُجُوم قِیلِیشَدِی وَ تَشَیّوُعنِی پَناهِیدَه توُرِیب “وِلایَتِی مُجتَهِد” گه هُجُوم قِیلِیشَدِی.

بِیرِینچِیدَن مَنَه بُو مَفهُومنِی شِیعَه لَرنِی آرَسِیدَگِی تَرِیخِی اوُتمِیشِی تَرِیخدَگِی اوُتگن عَصرلَرگه بارِیب تَقَلَدِی، مَنَه بُو عَصردَه وُجُودگه کِیلتِیرِیلگن یَنگِی نَرسَه اِیمَس، اِیککِینچِیدَن “دارُ الاِسلام” دَگِی مَنَه بُو مُجتَهِد رَهبَرِیَتنِی، مُجتَهِد وَ عالِم والِینِی اِیلدِیزِی اِسلامنِی اَوَّلگِی عَصرلَرِیدَگِی قُرآن آیَتلَرِیدَه وَ اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بُولگن فوُقَها لَرنِی اَثَرلَرِیدَه مَوجُود بُولگن:

اَلله تَعالَی طالوُتنِی حاکِیمِیَتِی وَ رَهبَرِیَتِی اوُچُون عِلمنِی جایگاهِی حَقِیدَه مَرحَمَت قِیلَدِیکِی: وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ اللَّهَ قَدْ بَعَثَ لَكُمْ طَالُوتَ مَلِكًا ۚ.قَالُوا أَنَّىٰ يَكُونُ لَهُ الْمُلْكُ عَلَيْنَا وَنَحْنُ أَحَقُّ بِالْمُلْكِ مِنْهُ وَلَمْ يُؤْتَ سَعَةً مِّنَ الْمَالِ ۚ قَالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاهُ عَلَيْكُمْ وَزَادَهُ بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ ۖ وَاللَّهُ يُؤْتِي مُلْكَهُ مَن يَشَاءُ ۚ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ (بقره/247) پَیغَمبَرلَرِی اوُلَرگه اَیتَدِی: “اَلبَتَّه اَلله سِیزلَرگه طالوُتنِی پادشاه قِیلِیب تَعیِینلَدِی.” “اوُ قَیاقدَن بِیزگه پادشاهلِیک قِیلسِین، اَخِیر بِیز پادشاهلِیککَه اوُندَن حَقلِیراقمِیز- کوُ، قالَوِیرسَه، اوُنگه کِینگ – کَتتَه مال – دَولَت عَطا قِیلِینمَگن بُولسَه،” دِییِیشَدِی. پَیغَمبَر اَیتَدِی:” اَلبَتَّه اَلله اوُنِی سِیزلَرنِینگ اوُستِینگِیزگه سَیلَدِی وَ اوُنگه عِلمدَه وَ جِسمدَه قُوَّتنِی زِیادَه قِیلدِی. اَلله مُلکِینِی اوُزِی اِیستَگن کِیشِیگه بِیرَدِی.” اَلله (فَضلوُ کَرَمِی) کِینگ، بِیلگوُچِیدِیر.

اَلله تَعالَی یَنَه سُلَیمان حَقِیدَه مَرحَمَت قِیلَدِیکِی: وَشَدَدْنَا مُلْكَهُ وَآتَيْنَاهُ الْحِكْمَةَ وَفَصْلَ الْخِطَابِ (ص/20) وَ بِیز اوُنِینگ موُلکوُ دَولَتِینِی کوُچلِی- قُوَّتلِی قِیلدِیک وَ اوُنگه حِکمَت هَمدَه اَنِیق- رَوشَن خِطاب (زَبانِی گوُیا) عَطا اِیتتِیک.

رَسُول الله صَلّی الله عَلَیهِ وَسَلّم هَم مَرحَمَت قِیلَدِیلَرکِی: يَؤُمُّ الْقَوْمَ أَقْرَؤهُمْ لِكتَابِ اللَّهِ، سِیزلَردَن اِینگ یَحشِی قُرآننِی بِیلگنِینگِیز جَماعَتگه اِمام بُولسِین، فَإِنْ كَانُوا في الْقِراءَةِ سَواءً، فَأَعْلَمُهُمْ بِالسُّنَّةِ، اَگر اوُلَرنِی هَمَّه سِی قِرائَتدَه بَرابَر بُولِیشسَه، رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّمنِی سُنَّتلَرِیگه عالِمراق بُولگنِی اِمام بُولسِین، فَإِنْ كَانُوا في السُّنَّةِ سَوَاءً، فَأَقْدمُهُمْ هِجْرَةً، وَ اَگر سُنَّتدَه هَم بَرابَر بُولِیشسَه، اوُلَرنِینگ هِجرَتدَه مُقَدّمراغِی اِمام بُولسِین، فَإِنْ كانُوا في الهِجْرَةِ سَوَاءً، فَأَقْدَمُهُمْ سِنّاً اَگر سُنَّتدَه هَم بَرابَر بُولِیشسَه اوُلَرنِی یاشِی کَتتَه راغِی اِمام بُولسِین، وَلا يُؤمَّنَّ الرَّجُلُ الرَّجُلَ في سُلْطَانِهِ، وَلا يَقْعُدُ في بيْتِهِ على تَكْرِمَتِهِ إِلاَّ بِإِذْنِهِ[8] کِیشِی باشقَه شَخصنِی اِیختِیارِیدَگِی مَکاندَه اِماملِیک قِیلمَسِین وَ اوُنِی اوُیِیدَه هَم اوُنگه حُرمَت سَبَبلِی، رُحصَتِیسِیز اوُتِیرمَسِین.

صَحابَه لَرنِی دَورِیدَه «الأَقرأ»، قُرآننِی اِینگ یَحشِی قِرائَت قِیلوُچِیسِی دِیگنِی، قُرآن بُویِیچَه اِینگ عالِمِی، فَقِیهِی بُولِیشدَن عِبارَت اِیدِی. شوُنِینگدِیک اَبُو عَبدُالرَّحمَن سُلَمِی وَ باشقَه لَردَن رِوایَت قِیلِینِیشِیچَه، صَحابَه لَر اوُن آیَتنِی اوُقِیب اوُرگنِیب اوُنگه توُلِیق عَمَل قِیلمَگوُنلَرِیچَه کِییِینگِی اوُن آیَتنِی کِیتِیدَن بارِیشمَسدِی، اِبنِ عُمَر رَضِیَ الله عَنهُ دِیک کِیشِی بَقَرَه سُورَه سِینِی 8 یِیل اوُقِیب اوُرگنگن، عُمَر اِبنِ خِطّاب رَضِیَ الله عَنهُ بَقَرَه سُورَه سِیدَه 10 یِیل قالگن. صَحابَه لَر آیَتلَرنِی مَعناسِینِی اوُرگنِیشَردِی وَ اوُنِی فِکرلَش وَ فَهملَش بِیلَن تَعلِیم آلِیشَردِی، شُو سَبَبلِی هَم اوُلَرنِی اَیتِیشِیچَه، بِیزلَرنِی آرَمِیزدَه بَقَرَه وَ آلِی عِمران سُورَه سِینِی اوُقِیب اوُرگنِیب توُگتگن کِیشِی اِینگ یوُقارِی جایگاهنِی اِیگللَردِی.

عَبّاسِیلَرنِینگ اِسلامِی اِضطِرارِی بَدَل حُکوُمَتِینِی زِندانِیدَه 150قَمَرِی یِیلدَه شَهِید بُولگن اِمامِی اَبُو حَنِیفَه رَحِمَهُ الله – نَحسَبَهُ کَذالِکَ وَ الله حَسبِیَه – قوُیِیدَگِی جُملَه حَقِیدَه اَیتَدِیکِی: « فَإِنْ كَانُوا في الْقِراءَةِ سَواءً، فَأَعْلَمُهُمْ بِالسُّنَّةِ، » بُو یِیردَگِی مَنضُور شوُکِی، اِماملِیککَه اِینگ فَقِیه وَ اِینگ عالِم کِیشِی بُولِیشِی لازِم.
دَعوَت یُولِیدَه مالِیکِی مَذهَبِیدَگِیلَر تامانِیدَن 204 قَمَرِی یِیلدَه مَجرُوح قِیلِینگن وَ مَنَه شُو جَراحَتلَرنِی اَثَرِیدَه شَهِید بُولگن اِمامِی شافِیعِی رَحِمَهُ الله – نَحسَبَهُ کَذالِکَ و الله حَسبِیه – فِقهِی اَکبَردَه “دارُ الاِسلام”نِی رَهبَرِی وَ اِمامِینِی شَرطلَرِی بَحثِیدَه اَیتَدِیکِی: رَهبَر عِلم بُویِیچَه فَتوا بِیرِیش صَلاحِیَتِیگه اِیگه بُولِیشِی وَ اَهلِی اِجتِهاد بُولِیشِی لازِم. .^[9]
– (403 هِجرِی قَمَرِی یِیلدَه وَفات تاپگن) قاضِی باقِیلانِی وَ ( 458 قَمَرِی یِیلدَه وَفات تاپگن) قاضِی اَبُو یَعلِی فَراع حَنبَلِی هَم اِجتِهاد وَ عِلمنِی دارُ الاِسلامنِی رَهبَرِینِی سَیلَشدَگِی شَرطلَردَن دِیب بِیلِیشَدِی. ^[10]
– 478 قَمَرِی یِیلدَه وَفات تاپگن اِمامِی حَرَمَین جَوِینِی “دارُ الاِسلام” نِی رَهبَرِینِی اِجتِهاد شَرطِ حَقِیدَه اَیتَدِیکِی: رَهبَر کامِل مُجتَهِد بُولِیشِی شَرط وَ مُجتَهِدلَرنِی بَرچَه صِیفَتلَرِینِی اوُزِیدَه جَملَگن بُولِیشِی لازِم. باشقَه بِیر جایدَه اَیتَدِیکِی: اِمام وَ رَهبَرنِی شَرائِطلَرِیدَن بِیرِی شوُکِی، اوُ اَهلِی اِجتِهاد بُولِیشِی کِیرَک، یَعنِی حادِیثَه لَر پَیتِیدَه فَتوا بِیرِیش بُویِیچَه باشقَه لَرگه اِیختِیاجِی بُولمَسلِیگِی لازِم وَ مَنَه بُو اوُرِین ( یَعنِی رَهبَر اوُچُون اِیجتِهادنِی شَرط قِیلِینِیشِی) بارَسِیدَه هَمَّه اِتّفاق قِیلگن، ^[11] وهذا متّفق علیه».^[12]

– 492 قَمَرِی یِیلدَه باسقِینچِی نَصرانِیلَر تامانِیدَن شَهادَتگه یِیتگن – نَحسَبَهُ کَذالِکَ وَ الله حَسبِیَه – اَبوُالقاسِم مَککِی رامِلِی مَقدِیسِی “دارُ الاِسلام” رَهبَرِی اوُچُون شَرطلَرنِی سَنَب اَیتَدِیکِی: “…….مُجتَهِد بُولِیشِی کِیرَک، شوُنِینگدِیک قاضِی،بَلکِی اوُندَن هَم مُهِمراق وَ واجِبراق صُورَتدَه مُجتَهِد بُولِیشِی لازِم، رَهبَرنِی مُجتَهِد بُولِیشِی بارَسِیدَه اِسلامِی مَذهَبلَر وَ اَهلِی عِلمنِی اِجماع سِیدَه رِوایَت قِیلِینگن، رَهبَر بارَسِیدَگِی اِجتِهاد شَرط بُویِیچَه فُقَها لَرنِی اِجماعسِی مَوجُود. اِیندِی خُلافایِی راشِیدِیندَن کِییِینگِی کِیلگن مُسُلمانلَرنِی رَهبَرلَرِینِینگ مُجتَهِد بُولمَگنلِیگِی مَسَلَه سِیگه کِیلسَک، اوُنِی دَلِیلِی شوُکِی، اوُلَر حاکِیمِیَتگه حَربِی قُدرَتنِی واسِیطَه سِیدَه کِیلِیشگن اِیدِی. ” [13]
– 676 قَمَرِی یِیلدَه وَفات تاپگن اِمامِی نَوَوِی رَوضَةُ الطّالِبیِن کِتابِیدَه “دارُ الاِسلام” نِی رَهبَرِینِی شَرطلَرِی حَقِیدَه اَیتَدِیکِی: مُکَلَّف مُسُلمان، عادِل، آزاد، عَقللِی، دانِیشمَند، مُجتَهِد بُولِیش رَهبَرنِی شَرطلَرِیدَن حِسابلَنَدِی. ^[14]
– 769 قَمَرِی یِیلدَه وَفات تاپگن سَعَدِالدِّین تَفتَزانِی “دارُ الاِسلام” نِی رَهبَرِینِی شَرطلَرِینِی سَنَب اوُتِیب اَیتَدِیکِی: شُجاعَتلِی مُجتَهِد بُولِیشِی……شَرطدِیر. وَ یشترط أنْ یکون …. مجتهداً شجاعاً، ^[15]
– 790 قَمَرِی یِیلدَه وَفات تاپگن اِمامِی شاطِیبِی هَم اَیتَدِیکِی: اوُلامالَرنِی اِتِّفاقِی بُویِیچَه شوُنِی نَقل قِیلِینگنکِی، شَرعِی عِلملَردَه فَتوا وَ اِجتِهاد دَرَجَه سِیگه یِیتگن کِیشِیگه رَهبَرلِیک مُنعَقِد قِیلِینَدِی. ^[16]
– 816 قَمَرِی یِیلدَه وَفات تاپگن سَیِّد شَرِیف جوُرجانِی تُرکِستانِی قاضِی عَضُدِالدِّین عیِجِینِی مَواقِف کِتابِیگه یازگن اوُزِینِی شَرحِیدَه اَیتَدِیکِی: فُقَها وَاَهلِی عِلم جُومهُورِی شوُنگه اِتِّفاق قِیلِیشگنکِی، دارُ الاِسلامنِی رَهبَرِیَتِیگه اُوصُول وَ فُرُوعدَه مُجتَهِد بوُلگن کِیشِی مُستَحَق وَ شایِیستَه بُولَدِی……بُونِی واسِیطَه سِیدَه اوُ اِلاهِی شُبهَه لَرنِی حَل قِیلِیشگه قادِر بُولَدِی، هَمدَه کوُندَه لِیک اِیختِیاجلَر مَسَلَه سِیدَه باشقَه لَرگه اِیختِیاجِی بُولمَیدِی وَ کوُندَه لِیک مَسَلَه لَر، یَنگِی یُوزَه گه کِیلَدِیگن اِیشلَر بارَسِیدَه مُستَقِل بُولَدِی. ^[17]
– 821 قَمَرِی یِیلدَه وَفات تاپگن قَلقَشَندِی «مآثر الانافه فی معالم الخلاقه» کِتابِیدَگِی دارُ الاِسلامنِی اِمامِی وَ رَهبَرِینِی شَرطلَرِی بَحثِیدَه اَیتَدِیکِی: اوُنِینچِی اوُرِین: کوُندَه لِیک یَنگِی مَسَلَه لَر یاکِی یَنگِی وُجُودگه کِیلگن نَرسَه لَر وَ اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی اَحکاملَر بُویِیچَه اِجتِهاد قِیلِیش دَرَجَه سِیدَگِی عِلمگه اِیگه بُولِیشِی کِیرَک، اِجتِهاد دَرَجَه سِیدَگِی عِلمگه اِیگه بُولمَگن رَهبَرگه مُنعَقِد قِیلِینمَیدِی، صَحِیح بُولمَیدِی؛ چوُنکِی رَهبَرنِی مَنَه بُوندَی اِجتِهادگه اِیختِیاجِی بار وَ اِیشلَرنِی اِسلامِی صَحِیح رَوِیش بِیلَن “صِراطَ المُستَقِیم” نِی راست یُولِیدَه آلدِینگه سُورِیشدَه مُختاج بُولَدِی. مَنَه بُو شَرعِی اِجتِهادلَرنِی پَناهِیدَه شَرعِی حُدُودلَردَن هَم آگاه بُولَدِی وَ دارُ الاِسلامدَه مَوجُود اِنسانلَرنِی شَرعِی حُقوُقلَرِینِی هَم بِیرَدِی وَ آدَملَرنِی اوُرتَسِیدَه وُجُودگه کِیلگن اِیختِلافلَرنِی، جَنجَللَرنِی، کِیلِیشماوچِیلِیکلَرنِی حَل قِیلَدِی، اَگر مُجتَهِد عالِم بُولمَیدِیگن بُولسَه مَنَه بُو اِیشلَرنِی هَمَّه سِینِی قِیلِیشگه قادِر بُولمَیدِی. ^[18]
– 1360 قَمَرِی یِیلدَه وَفات تاپگن عُبدَالرَّحمَن جَزِیرِی قوُیِیدَگِیچَه یازَدِی: اَهلِی سُنَّتنِی بَرچَه فُقَهالَرِی شوُنگه اِتِّفاق قِیلِیشگنکِی،اِسلامِی حاکِم قوُیِیدَگِی بِیلگِیلَرگه اِیگه بوُلِیشِی لازِم: 1- مُسُلمان بوُلَدِی،2- مُکَلَّف بُولَدِی، 3- آزاد بُولَدِی،4- اِیرکَک کِیشِی بُولَدِی، 5- قُرَیشدَن بُولِیشِی، 6- آدَملَرنِی دِین اَحکاملَرِیدَن آگاه قِیلَه آلَدِیگن وَ باشقَه لَرنِی فَتواسِیگه اِیختِیاجِی بوُلمَیدِیگن عالِم وَ مُجتَهِد بُولِیشِی کِیرَک.^[19]

مَنَه بُو بَرچَه اِسلامِی مَذهَبلَرنِی رَعیِی بُولِیب، اِمامِی رامِلِی مَقدِسِی توُرتِینچِی عَصردَه اَهلِی سُنَّتنِی اِجماعسِیدَن وَ اِمامِی حَرَمَین جَوِینِی بَرچَه مُسُلمانلَرنِی اوُرتَسِیدَه مُتَّفِقُ عَلَیه اَمر صِیفَتِیدَه وَ اِمامِی شاطِبِی رَحِمَهُ الله وَ باشقَه لَر هَم مَنَه بُو زَمِینَه دَگِی بَرچَه اَهلِی عِلمنِی اِتِّفاقِی صِیفَتِیدَه گپِیرِیشَدِی، دِیمَک اِجتِهاد حَدِّیدَگِی فَقِیه رَهبَر بَرچَه اَهلِی سُنَّت مَذهَبلَرِی طَلَب قِیلگن نَرسَه دِیر.

اَمّا شوُنگه قَرَمَسدَن،”دارُ الاِسلامنِی” رَهبَرِیَتِی اوُچُون هَم باشقَه اِیشلَرگه اوُحشَش کوُتِیلمَگن، اِضطِرارِی، ضَرُورَت حالَتِی وُجُودگه کِیلِیشِی موُمکِین، بُولِیب هَم حُکوُمَت باشقَه رُووِی بُویِیچَه مُجتَهِد وَ مُتَخَصِّص رَهبَر مَوجُود بُولمَگنلِیگِی سَبَبلِی، مُسُلمانلَر پَستراقدَگِی دَرَجَه گه یَعنِی قاضِینِی دَرَجَه سِیدَگِی کِیشِیگه تَن بِیرِیشَدِی وَ اِینگ بَتتَر حالَتدَه هَم مُسُلمانلَر تَرتِیبسِیزلِیکلَرنِی آلدِینِی آلِیش اوُچُون، اوُلَرنِی نَظَرلَرِیدَن فایدَلَنِیش اوُچُون اوُزِینِی اَطرافِیگه اوُلامالَرنِی جَملَگن یِیتَرلِی عِلمگه اِیگه بُولگن مُسُلمان رَهبَرگه یوُزلَنِیشَدِی.

ساغلام وَحَلال طَعام ( یَعنِی مُجتَهِد وَ فَقِیه رَهبَر) مَوجُود بُولمَگچ اِضطِرارِی وَ ضَرُورَت حالَتِیدَه،اوُندَن پَستراقدَگِی ساغلام بوُلمَگن، اوُلَکسَه لَردَن عِبارَت طَعامگه ( عالِم اَمّا مُقَلِّد رَهبَر) دارُ الاِسلامنِی “دِینِینِی” وَ باشقَه ضَرُورَتلَرنِی، مُسُلمانلَرنِی مَنفَعَتلَرِینِی سَقلَب قالِیش اوُچُون مُراجَعَت قِیلَمِیز، اَمّا مَنَه بُو حالَت مُجتَهِد وَ فَقِیه رَهبَرنِی بُولگنلِیگِی بائِث وُجُودگه کِیلگن اِضطِرارِی، ضَرُورَت سَبَبلِیدِیر. اَگر مُجتَهِد وَ فَقِیه رَهبَر مَوجُود بُولَدِیگن بُولسَه، ضَرُورَت اوُرتَدَن کوُتَرِیلگنِی اوُچُون وَ اِضطِرارِی حالَت یوُقالگنلِیگِی سَبَبلِی وَ …..فَقَط اَسلَحَه نِی کوُچِی وَ حَربِی قُدرَت بِیلَن اوُزلَرِینِی دارُ الاِسلامگه کِیرِیب آلِیشگن مُسُلمان حَربِی بِیزارِیلَردَن تَشقَرِی، عاددِی حالَتدَه بوُلمَیدِی یا اِضطِرارِی، ضَرُورَت حالَتِیدَمِی، بَرچَه اَهلِی سُنَّت اوُلامالَرِی جَمِیعَتنِی اِدارَه قِیلِیش اوُچُون اَلله نِی شَرِیعَتِی بُویِیچَه عالِم وَ فَقِیه رَهبَر لازِملِیگِیگه اِعتِقاد قِیلِیشَدِی:

چُونکِی قِیامَت کوُنِیگچَه مُسُلمانلَرنِی وَ دارُ الاِسلامنِی اَساسِی قانوُنلَرِی فَقَط یَگانَه بُولِیب، اوُ هَم بوُلسَه اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَردِیر وَ مَنَه بُو قانوُندَه اَنِیق آگاهلِیککَه، فِقه گه اِیگه بُولمَگن کِیشِی جَمِیعیَتدَه اَلله شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرنِی توُغرِی طَتبِیق قِیلِیش بُویِیچَه مُؤمِنلَرنِی وَکِیلِی بُولَه آلمَیدِی.
جَمِیعیَتنِی رَهبَرِی هَم اوُلِی الاَمر شُوراسِی وَ اَهلِی حَل، عَقدنِی نَظارَتِی آستِیدَه بُولِیشِیگه قَرَمَسدَن، اوُ دارُ الاِسلامنِی اِجرائِی اِیشلَرِی بُویِیچَه اِینگ یُوقارِی مَقامدَگِی قَرار قَبوُل قِیلوُچِی شَخص حِسابلَنَدِی، اَمّا اَگر اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرگه وَ شَرعِی مَنبَع لَرگه نِسبَتاً کامِل فِقه گه، بِیلِیمگه، عِلمگه اِیگه بُولمَیدِیگن بُولسَه، دارُ الاِسلامنِی “کوُندَه لِیک اِیختِیاجلَرِی، اِیچکِی وَ تَشقِی سِیاسَتلَرِی بُویِیچَه “مَوجُود وَضِیعَتگه” مُناسِب، شَرعِی مَنبَع لَردَن شَرعِی قَرارلَرنِی چِیقَرِیشگه قادِر بُولمَیدِی.

شَرِیعَتگه جاهِل اَمّا حُکوُمَت قُدرَتِیگه اِیگه بوُلگن مُسُلمان حاکِم، اَگر اِمامِی اَبُو حَنِیفَه گه یا اِمامِی جَعفَر صادِقگه یا اِمامِی شافِیعِیگه یا اِمامِی اَحمَد اِبنِ حَنبَلگه یا اِمامِی اِبنِ حَزم اَندَلوُسِیگه اوُحشَش مِینگلَب مُجتَهِد عالِملَر اوُنِی اِیختِیارِیدَه بُولسَه، اوُزِینِی جاهِلانَه رَعیِینِی مَنَه بُو دَستَه دَگِی مُجتَهِدلَرنِی عِلمِیدَن اَفضَل قوُیِیشِی وَ مَنَه بُو مُجتَهِدلَرنِی رَعیِینِی عِنابَتگه آلمَسلِیگِی مُومکِین. شوُ بِیلَن بِیرگه مَنَه بُو مُجتَهِدلَرنِی، عالِملَرنِی بَرابَرِیدَه اوُزِینِی اَطرافِیگه اَهلِی بِدعَت جَملَشِی مُومکِین. بُو یِیردَه مُنافِقلَرنِی توُدَه سِی هَم اَفضَل قُدرَتگه اَیلَنِیشَدِی، مَنَه بُو حاکِم اَهلِی بِدعَتنِی حِمایَه سِی آستِیدَه مَنَه بُو بُویُوک عالِملَر، مُجتَهِدلَرگه نِسبَتاً کوُپ فاجِیعَه لَرنِی کِیلتِیرَه آلَدِی، اَگر سِیزلَر خَیرُ القُرُوندَگِی اِسلامِی مُجتَهِدلَرنِی، اَئِمَّه لَرنِی یاکِی باشقَه عَصرلَردَگِی اوُلامالَرنِی حَیاتلَرِینِی کوُرِیب چِیقسَنگِیز،هَمَّه سِیدَن خَبَردار بُولَسِیزلَر.

اِسلامِی حُکوُمَت اوُزِینِی اِیختِیارِیدَگِی هِیلمَه – هِیل تَشکِلاتلَرِی بِیلَن بِیرگه، عالِم وَ فَقِیه رَهبَرگه اِیگه بُولمَیدِیگن بُولسَه بُو حُکوُمَتنِی اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَر اَساسِیدَه اِدارَه قِیلِیشِینِی اِمکانِی یُوق. اَهلِی سُنَّت “دارُ الاِسلامنِی” مَنَه بُو رَهبَرِیگه مُجتَهِد دِیسَه، شِیعَه لَر فَقِیه دِییِیشَدِی. یَعنِی ماهِیَتِی بِیر هِیل بُولِیب،اوُلَردَگِی فَرق فَقَط اوُلَرنِی اِسملَرِیدَه حالاص. اوُلَرنِی بِیرِی مُجتَهِدنِی وِلایَتِی دِیسَه، باشقَه سِی فَقِیهنِی وِلایَتِی دِییدِی.اَلبَتَّه شِیعَه لَر اِجتِهاد وَ صَلاحِیَت اَساسِیدَگِی قانوُندَه توُرلِی- هِیل فِقهِی بابلَر بُویِیچَه فَتوا بِیرِیش اوُچُون لازِم بُولگن عِلم بُولِیشِی کِیرَکلِیگِینِی ذِکر قِیلِیشگن. بُو حوُددِی اوُزوُم، اَنگوُر، اِستافِیل بارَسِیدَگِی توُرک، فارس وَ عَرَب، رُوملِیکنِی داستانِیگه اوُحشَیدِی. [20]

مُؤمِنلَر ( یَعنِی 1- أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ نه 2- الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ و کفار(کافِرلَر)، 3- وَ نَه الضَّالِّينَ وَ مُنافِقِین(مُنافِقلَر)) هِیچ وَقت بوُتوُن تَرِیخ دَوامِیدَه، اَگرچِی مَنَه بُو مُجتَهِدلَر هِیلمَه – هِیل نَظَرلَرگه اِیگه بوُلِیشگن بوُلسَه هَم، یاکِی اوُلِی الاَمر شُوراسِینِی کَنَلِی آرقَلِی حُکوُمَت قُدرَتِینِی قوُلگه کِیرِیتِیشگن بُولسَه هَم، مُجتَهِدلَرنِینگ قُدرَتگه کِیلِیشلَرِیدَن ضَرَر کوُرِیشمَگن، بَلکِی اوُلَر مُؤمِنلَر وَ دُنیا اوُچُون بَرَکات بوُلِیشگن. اَلله نِی عِذنِی بِیلَن. شوُنِینگدِیک اَگر مُؤمِنلَر رَهبَرِیَت اِیشِی بُویِیچَه اوُلَردَن پَستراقدَگِی کِیشِیلَرنِی، مُجتَهِد وَ فَقِیه رَهبَرلَردَن اَفضَل کوُرِیشسَه وَ اوُلَردَن پَستراقدَگِی کِیشِیلَرنِی رَهبَر بوُلِیشلَرِیگه حَرَکَت قِیلِیشسَه ، شُبهَه سِیز اَلله گه وَ رَسُولِیگه، مُؤمِنلَرگه خِیانَت قِیلِیشِیبدِی.

اِمامِی بَیهَقِی رَحِمَهُ الله وَ باشقَه لَر اِبنِ عَبّاس رَضِیَ الله عَنهُ دَن نَقل قِیلِیشَدِیکِی، رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّم مَرحَمَت قِیلَدِیلَر: مَنْ تَوَلَّى مِنْ أُمَرَاءِ الْمُسْلِمِينَ شَيْئًا فَاسْتَعْمَلَ عَلَيْهِمْ رَجُلًا وَهُوَ يَعْلَمُ أَنَّ فِيهِمْ مَنْ هُوَ أَوْلَى بِذَلِكَ وَأَعْلَمُ مِنْهُ بِكِتَابِ اللهِ وَسُنَّةِ رَسُولِهِ ، فَقَدْ خَانَ اللهَ وَرَسُولَهُ وَجَمِيعَ الْمُؤْمِنِينَ . ^[21] کِیمکِی مُسُلمانلَرنِی حُکمدارلِیگِیگه اِیگه بوُلسَه وَ مُسُلمانلَرنِی آرَسِیدَه اوُندَن هَم مُناسِبراق، اَلله نِی کِتابِی وَ رَسُولنِی سُنَّتِیدَن آگاهراق کِیشِی بارلِیگِینِی بِیلِیب توُرِیب باشقَه بِیر کِیشِینِی بُو اِیشگه تَأیِینلَسَه، اَلله گه وَ رَسُولِیگه هَمدَه بَرچَه مُسُلمانلَرگه خِیانَت قِیلِیبدِی. مَنَه شوُ مَفهُومدَه عُمَر اِبنِ خَطّاب رَضِیَ الله عَنهُ دَن نَقل قِیلِینَدِیکِی: ” مَن اسْتعملَ رجلاً لِمَوَدَّةٍ أو لِقَرابَةٍ ، لا يستعمِلُه إلاَّ لذلك؛ فقد خانَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ والمؤمِنينَ”[22] کِیشِی بِیر شَخصنِی یَحشِی کوُرگنلِیگِی یا یَقِینلَرِیدَن بُولگنِی اوُچُون باشقَرُو وَ رَهبَرلِیک اِیشِیگه قوُیَه دِیگن بُولسَه، مَنَه بُوحالَتدَه اَلله وَ رَسُولِیگه وَ مُؤمِنلَرگه خِیانَت قِیلِیبدِی.

مَنَه بُو حالَتدَه، بِیزلَر نُبُوَّت مَنهَجِیگه اَساسلَنگن اِسلامِی خِلافَتنِی قوُلدَن بای بِیرگنِیمِیزدَن وَ پادشاهلِیکلَر ناملِی بُویُوک بِدعَتلَرگه وَ اِسلامِی اِضطِرارِی بَدَل حاکِمِیَتلَرگه دوُچار بُولگنِیمِیزدَن سُونگ، یَنَه قَیتَه دَن نُبُوَّت مَنهَجِی اَساسِیدَگِی اِسلامِی حُکوُمَتنِی قوُلگه کِیرِیتمَگوُنِیمِیزچَه، رَهبَرِیَت اَمرِیدَه خاص بِیر مَذهَبنِی یاکِی خاص شَخصنِی حِمایَه قِیلمَیمِیز، بَلکِی فَقَط مِعیارلَرنِی حِمایَه قِیلَمِیز. بَرچَه اِسلامِی مَذهَبلَر قَبوُل قِیلَدِیگن مِعیارلَر رُویابگه چِیقِیشِی اوُچُون حَرَکَت قِیلَمِیز، چوُنکِی بُولَر بِیزلَرنِی مُسُلمانلَرنِینگ واحِد اِجماعسِیگه وَ واحِد جَماعَتِیگه یِیتکَزِیب آلِیب بارَدِیگن سَبَبلَردِیر. اَلله نِی عِذنِی بِیلَن.

اِیندِی بُو یِیردَه بِیر سَوال توُغِیلدِی: بِیر حُکوُمَتگه وَ بِیر رَهبَرِیَتگه اِیگه بُولگن یَگانَه دارُ الاِسلام بُولَدِیمِی، یاکِی بِیر نِیچَه رَهبَرلَرگه وَ بِیر نِیچَه حُکوُمَتلَرگه اِیگه بُولگن بِیر قَنچَه دارُ الاِسلاملَر هَم بُولِیشِی مُومکِینمِی؟ ( 7- بوُلِیم)

بِیر قَنچَه رَهبَرِیَتگه قَرشِیلِیک قِیلِیشنِی اَهَمِیَتِی، اِسلامِی وَحدَتنِی اَهَمِیَتِیگه وَ دارُ الاِسلامنِی وَحدَتِیگه وَ اَلله نِی شَرِیعَتِینِینگ واحِد طَتبِیقِیگه باغلِیق نَرسَه، بِیر نِیچَه رَهبَرِیَتگه اِیگه بوُلِیشلِیک وَحدَتنِی پَرچَه لَنِیشِیگه وَ تَفَرُّقنِی اِیجاد بُولِیشِیگه وَ دارُ الاِسلامنِی تَقسِیملَنِیشِیگه وَ اَلله نِی شَرِیعَتِی آدَملَرنِی اوُستِیدَه توُرلِی – هِیل شِیوَه لَر بِیلَن تَحکِیم قِیلِینِیشِیگه بائِث بوُلَدِی.

واحِد رَهبَرِیَت مَنَه بُو اوُچ مَقصَدنِی حِمایَه قِیلِیب توُرَدِی. شُو سَبَبلِی هَم جُودَه کوُپ اوُلامالَر اِجماعگه اوُحشَگن اِتِّفاقنِی بَیان قِیلِیشگنکِی، اوُندَه دارُ الاِسلامدَه بِیر زَماننِی اوُزِیدَه بِیر نِیچَه رَهبَرنِی بُولِیشِینِی غَیرِی شَرعِی وَ موُمکِین اِیمَس، دِییِیلَدِی.

اِسلامِی حُکوُمَت اوُنِی اِیلدِیزلَرِینِی مُؤمِنلَرنِی وَ “دارُ الاِسلام” نِی اوُرتَسِیدَه مُستَحکَم قِیلگن اوُلِی الاَمر شُوراسِی بِیلَن بِیرگه، حوُددِی شوُ شوُرانِی مُتَخَصِّصلَرِی واحِد رَهبَرنِی اوُزِینِی اِجرائِی اِیشلَرِی بُویِیچَه نَمایَندَه سِی دِیب تَنِیشتِیرَدِی، ظاهِردَگِی کوُرِینِیش، بِیلگِی تَوحِددِیر. جَمِیعیَت حُکوُمَتِی، اِجرائِی، دُنیاوِی مَسَلَه لَرِیدَگِی تَوحِد وَ اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی واحِد قانوُننِی اِجرا قِیلِیش وَ تَفَرُّق شِیرکِیگه مانِعلِیک قِیلِیش وَ بَرچَه مُسُلمانلَر اوُچُون واحِد رَعیِ صِیفَتِیدَه واحِد اِجماعنِی اِرایَه بِیرِیشدِیر. شُبهَه سِیز تَوحِد کوُپ سانلِی بُولِیش وَ تَفَرُّق بِیلَن کِیلِیشَه آلمَیدِی.

اَهلِی سُنَّت وَ جَماعَت جوُمهُورِینِی نَظَرِی شوُکِی، بِیر زَماننِی وَ بِیر مَکاننِی اوُزِیدَه بِیر نِیچَه اَئِمَّه، رَهبَرنِی بوُلِیشِی جائِز اِیمَس وَ اِمامِی نَوَوِی اَیتَدِیکِی: اوُلامالَر شوُنگه اِتِّفاق قِیلِیشگنکِی، واحِد عَصردَه وَ زَماندهَ اِیککِی رَهبَرگه بَیعَت قِیلِینمَیدِی. ماوَردِی هَم اَیتَدِیکِی، اَگر اِیککِی دِیاردَه اِیککِی رَهبَر وَ اِمامگه پَیمان باغلَنَدِیگن بُولسَه، اوُلَرنِی هِیچ قَیسِی بِیرِینِی بَیعَتِی توُغرِی بُولمَیدِی، چوُنکِی بِیر زَماندَه اُمَّتگه اِیگه بوُلِیش اوُچُون اِیککِی اِمام وَ رَهبَرنِی بُولِیشِی توُغرِی اِیمَس. ^[23]^[24]

دارُ الاِسلامدَن چِیقِیب کِیتِیب اوُزلَرِی اوُچُون اِسلام نامِی بِیلَن گوُرُوه وَ دَستَه تَشکِیل قِیلَیاتگن مُنافِقلَر توُدَه سِینِی اوُلدِیرِیلِیشِینِی دَلِیللَرِیدَن بِیرِی هَم، کوُپ عَدَدَّه گِی رَهبَرِیَت وَ تَفَرُّق شِیرکِینِی وَ اِسلامگه پَرَلِیل حَرَکَتلَرنِی وُجُودگه کِیلِیشِینِی آلدِینِی آلِیشدِیر، اَگر دارُ الاِسلامنِی حُکوُمَت قُدرَتِی بوُلمَیدِیگن بوُلسَه مُنافِقلَرنِی توُدَه سِی اَلبَتَّه مَنَه بُوندَی زَهَرلِی مَخصُولاتلَرنِی دُنیاگه کِیلتِیرِیشَدِی.

بِیر زَماننِی اوُزِیدَه اِیککِی رَهبَرنِی بُولِیشِینِی مَنع قِیلِیش بارَسِیدَه اَهلِی سُنَّت وَ جَماعَت اِیککِی دَستَه گه بوُلِینِیشگن:

اَهلِی سُنَّت وَ جَماعَتنِی مُطلَقا اَکثَرِیَتِی وَ بَعضِی مُؤتَزِیلَه لَر اَیتِیشَدِیکِی، اِیککِی رَهبَرنِی بوُلِیشِی مُطلَقا موُمکِین اِیمَس، بُو یِیردَه اِسلامِی دِیارلَرنِی وَ دارُ الاِسلامنِی قَنچَه لِیک کِینگ بُولِیشِینِی فَرقِی یُوق. مَنَه بُو کوُز- قَرَشنِی طَرَفدارلَرِی شوُنچَه لِیک کوُپ وَ اوُنگه مُخالِف بوُلگنلَرنِی یُوقلِیگِی سَبَبلِی، اِمامِی نَوَوِی بَرچَه اوُلامالَر مَنَه بُو نَظَرنِی طَرَفدارلَرِی اِیکَن وَ مَنَه بُو نَظَرگه اِتِّفاق قِیلِیشگن،دِیب اوُیلَگن اِیدِی. مَنَه بُو بُویُوک اِمامنِی سوُزلَرِیگه حُجَّت کِیلتِیرِیش اوُچُون اِسلامِی توُرلِی- هِیل مَذهَبلَرنِینگ بِیر نِیچَه نَظَرِیگه اِیشارَه قِیلماقچِیمَن: ^[25]

حَنَفِیَه:

أَبُو اليُسْرِ البَزْدَوِيُّ رحمه الله (493 هجری) اَیتَدِیکِی: بَرچَه اَهلِی قِبلَه اَیتَدِیکِی: اِیککِی کِیشِیگه اِمامَت وَ رَهبَرِیَتنِی باغلَشلِیک جائِز اِیمَس، ( یاکِی اِمامَت اِیککِی نَفَرگه عَقد قِیلِینِیشِی موُمکِین اِیمَس)، اَگر مَنَه بُو اِمامَت وَ رَهبَرلِیک بِیر کِیشِیگه باغلَنگن بُولسَه، باشقَه بِیر کِیشِیگه هَم باغلَنِیشِی مُومکِین اِیمَس، اَگر اِیککِینچِی کِیشِیگه عَقد باغلَنگن تَقدِیردَه هَم، اَوَّلگِیسِی اِمام وَ رَهبَر حِسابلَنَدِی…….اَمّا کَرامِیَه لَرنِی اَیتِیشِیچَه، اِمامَت وَ رَهبَرِیَت اِیککِی یا اوُندَن کوُپراق نَفَرگه باغلَنسَه بُولَدِی، اَمّا اَهلِی سُنَّت وَ جَماعَت اَیتَدِیکِی: مَنَه بُو صَحابَه لَرنِی اِجماعسِیگه وَ اوُمَّتنِی اِجماعسِیگه خِلافدِیر، اَهلِی سُنَّت یَگانَه رَهبَرنِی تَنلَشگن، اِجماع قِیلِیشگن، چُونکِی بِیر نَفَرگه اِمامَتنِی وَ رَهبَرِیَتنِی باغلَشلِیک جَنگلَرنِی یُوقاتِیش وَ قوُزغَلان، اِنقِلابلَرنِی باستِیرِیش اوُچُون واجِبدِیر، اِیککِی نَفَرگه اِمامَتنِی باغلَشلِیک جَنگلَرنِی اِیجاد بُولِیشِیگه وَ اِنقِلاب، قوُزغَلانلَرنِی وُجُودگه کِیلِیشِیگه بائِث بوُلَدِی، دِیمَک مُومکِین اِیمَس. ^[26]

اِبنِ نَجِیم رَحِمَهَ الله (980 هجری) اَیتَدِیکِی: واحِد عَصر وَ زَماندَه بِیر نِیچَه اِمامنِی بُولِیشِی جائِز اِیمَس. ^[27]

مالِیکِیلَر:

اِبنِ قَطّان رَحِمَهُ الله (628 هِجرِی) اِسلامِی غَربدَگِی مالِیکِیلَرنِی اِینگ کَتتَه شَیخِی اَیتَدِیکِی: مُسُلمانلَرنِی اوُلامالَرِی شوُنگه اِتِّفاق قِیلِیشگنکِی، بِیر زَماننِی اوُزِیدَه بوُتوُن یِیر یُوزِیدَه اِیککِی اِمام وَ رَهبَر بِیرگه یاکِی بِیر- بِیرِیدَن جُودا حالَتدَه بِیر مَکاندَه یا توُرلِی- هِیل مَکانلَردَه مُسُلمانلَرنِی اوُستِیدَه حاکِمِیَت قِیلمَسلِیکلَرِی لازِم وَ اَیتَدِیکِی: مُسُلمانلَر بِیتتَه اِمام ، بِیتتَه خَلِیفَه، بِیتتَه اَمِیر، بِیتتَه قاضِی بُولِیشِیگه اِجماع قِیلِیشگن. ^[28]

شافِیعِیلَر:

اِمامِی شافِیعِی رَحِمَهُ الله (204 هِجرِی ) اَیتَدِیکِی: ” وما أجمع المسلمون عليه: من أن يكونَ الخليفةً واحداً والقاضي ٌ واحد، والأمير ٌ واحد، والإمامُ”^[29] مُسُلمانلَر اِجماع قِیلِیشگن نَرسَه شوُکِی: خَلِیفَه بِیتتَه، قاضِی بِیتتَه، اَمِیر بِیتتَه، رَهبَر بِیتتَه بُولِیشِی کِیرَک. سِیزلَر بِیر تَصَوُّر قِیلِیب کوُرِینگلَر، بِیر شَهرِدَه بِیر نِیچَه قاضِی اوُزِینِینگ بِیر نِیچَه هِیل حُکملَرِی بِیلَن مَوجُود بوُلسَه! بِیرِی یَهُودِی قاضِی، یَنَه بِیرِی اِیسَه سِکوُلار لِیبِیرَل دِیماکرَت وَ یَنَه بِیرِی کامُّونِیست سِکوُلار وَ ……..یاکِی حَتَّی بِیر دِیننِی وَ مَذهَبنِی اوُرتَسِیدَه هَم بِیر نِیچَه نَظَر وَ بِیر نِیچَه قاضِی مَوجُود بُولسَه وَ سِیز بِیر قاضِینِی آلدِیگه بارَسِیز وَ سِیزگه قَرشِی تامان اِیسَه باشقَه بِیر قاضِینِی حُضُورِیگه بارَدِی وَ اوُلَرنِی هَر بِیرِی بِیر- بِیرِیدَن فَرقلِی حُکم چِیقَرَدِی وَ ……هِیچ بِیر جَنجَلدَه هِیچ کِیم شَرعِی نَتِیجَه گه یِیتَه آلمَیدِی، شوُ سَبَبلِی هَم حَتَّی اوُندَه یَهوُدِیلَر، مُشرِکلَر هَم حاضِر بُولگن مَدِینَه پَیمانِیدَه، رَسُول اَلله صلی الله عَلَیهِ وَسلم اِیختِلافلَرنِی حَل قِیلوُچِی قاضِی، مَرجَع بوُلَدِیلَر.

اِمامِی مَورِیدِی رَحِمَهُ الله (450 هجری) اَیتَدِیکِی: ” وَإِذَا عُقِدَتِ الْإِمَامَةُ لِإِمَامَيْنِ فِي بَلَدَيْنِ لَمْ تَنْعَقِدْ إمَامَتُهُمَا؛ لِأَنَّهُ لَا يَجُوزُ أَنْ يَكُونَ لِلْأُمَّةِ إمَامَانِ فِي وَقْتٍ وَاحِدٍ “^[30] اِیککِی دِیاردَه اِیککِیتَه رَهبَرِیَتگه باغلَنسَه، مَنَه بُو اِیککِیسِینِی اِمامَتِی مُنعَقِد بُولمَیدِی وَ باغلَنمَیدِی؛ چوُنکِی بِیر زَماندَه “اوُمَّت” اوُچُون اِیککِی رَهبَرنِی بُولِیشِی مُومکِین اِیمَس.

اوُ کِیشِی اِیضاح بِیرَدِیلَرکِی، فُقَها وَ مُخَقِّقلَر اِتِّفاق قِیلگن نَرسَه شوُکِی، رَهبَرِیَت «بَيْعَةً وَعَقْدًا» بُولَدِی، عَیالنِی نِکاهلَشدَگِی وَلِی اَمرنِی اِیشِیگه اوُحشَیدِی، اَگر مَنَه بُو عَیالنِی اِیککِی نَفَرگه نِکاهلَنسَه، آلدِینراق نِکاهلَنگن کِیشِینِی نِکاهِی باغلَنَدِی، اَگر بِیر زَماننِی اوُزِیدَه عَیال کِیشِی اِیککِی نَفَرگه نِکاهلَنسَه، هَر اِیککِیسِینِی نِکاهِی فاسِد بُولَدِی وَ مَنَه بوُندَی نِکاهِی توُغرِی بُولمَیدِی. رَهبَرِیَتنِی مَسَلَه سِی هَم مَنَه شُو شَکلدَه بُولَدِی، دارُ الاِسلامنِی رَهبَرِیَتِینِی هَم بِیر زَماننِی اوُزِیدَه اِیککِی کِیشِیگه بِیرِیب بُولمَیدِی.

اِمامِی ماوَردِی رَحِمَهُ الله (450 قَمَرِی ) اَیتَدِیکِی: بِیر زَماننِی وَ بِیر دِیارنِی اوُزِیدَه اِیککِی یا اوُچ اِمامنِی حاکِمِیَتِی جائِز اِیمَس. اَبُوالمَعالِی جَوِینِی رَحِمَهُ الله (478 قَمَرِی) هَم اَیتَدِیکِی، اوُنِی عَصرِیدَه هَم اِمام وَ رَهبَرِنِی بِیر نِیچَه بُولِیشِینِی تَقِیقلَنگنِی بارَسِیدَه اوُلامالَرنِی اِجماعسِی مَوجُود بُولگن. ^[31]^[32]
اِمامِی نَوَوِی رَحِمَهُ الله (676 قَمَرِی) هَم اَیتَدِیکِی: اوُلامالَر بِیر زَماننِی اوُزِیدَه اِیککِی رَهبَرگه رَهبَرلِیک حُکمِی بِیرِیلمَیدِی، دِیب اِتِّفاق قِیلِیشگن، مَنَه بُوندَه دارُ الاِسلامنِی مِقیاسِی کِینگ بوُلَدِیمِی یا یوُقمِی فَرقِی یُوق.

حَنبَلِیَه:

اِمامِی رَحِیبانِی رَحِمَهُ الله (1243 قَمَرِی) دَمَشقدَگِی حَنبَلِیلَرنِی مُفتِیسِی اَیتَدِیکِی: ^[33] ” لَا يَجُوزُ تَعَدُّدُ الإمامِ”^[34] بِیر نِیچَه رَهبَر جائِز اِیمَس.

ظاهِرِیلَر:

اِبنِ حَزم اَندَلوُسِی رَحِمَهُ الله ( 456 قَمَرِی) اَیتَدِیکِی: اَلله تَعالَی اِیچکِی تَفَرُّق، کوُرَشلَر، جَنگلَرنِی حَرام قِیلگن، اَگر اِیککِی اِمام مَوجُود بُولَدِیگن بُولسَه، حَرام بُولگن تَفَرُّق وُجُودگه کِیلَدِی، کوُرَشلَر وَ جَنگلَر هَم وُجُودگه کِیلَدِی، اَلله تَعالَی تاماندَن آغِیب گوُناه وَ بُویِین تاولَشگه دوُچار بُولِینَدِی. ^[35]

اِبنِ حَزم رَحِمَهُ الله اَیتَدِیکِی: مُسُلمانلَرنِی اوُلامالَرِی اِتِّفاق قِیلِیشگنکِی، بِیر زَماننِی اوُزِیدَه بوُتوُن دُنیا بوُیِیچَه اِیککِی رَهبَر وَ اِمام مُسُلمانلَرنِی اوُستِیدَه حاکِمِیَت قِیلِیشِی موُمکِین اِیمَس، بِیرگه هَم وَ اَلاهِیدَه هَم یاکِی اِیککِی مَکاندَه یا بِیر مَکاندَه هَم جائِز اِیمَس. ^[36]

الشيعة الإثني عشرية یا الإمامية یا الجعفرية

12 اِماملِیک یاکِی جَعفَرِی شِیعَه لَرِی:

شِیعَه لَر “تَدبِیرِی وِلایَت”، “تَنظِیمِی وِلایَت”، “فَقِیه وِلایَتِی” وَ “اِطاعَت قِیلِینِیشِی واجِب بوُلگن اِمام” عِبارَه لَرِینِی دارُ الاِسلامنِی حاکِمِی، رَهبَرِی اوُچُون فایدَلَنِیشَدِی وَ مَنَه بُو مَعنالَردَگِی وِلایَت جَعفَرِی شِیعَه لَرِینِی نَظَرِی بوُیِیچَه یَعنِی” حُکوُمَت وَ دَولَتنِی اِدارَه قِیلِیش وَ مُقَدَّس شَرِیعَت قانوُنلَرِینِی اِجراسِی وَ اَمِیرَ المُؤمِنِین عَلِی اِبنِ اَبِی طالِب رَضِیَ الله عَنهُ نِی وَ باشقَه اَهلِی بَیتنِی اَئِمَّه لَرِینِی سِیرَتِینِی اِستِناد قِیلِیش بِیلَن شوُنگه اِعتِقاد قِیلِیشَدِیکِی، “اِطاعَت قِیلِینِیشِی واجِب بُولگن اِمام” هَمِیشَه بِیتتَه بُولگن وَ بِیتتَه بُولِیشِی کِیرَک. ^[37]

یَنَه باشقَه بِیر دَستَه هَم بارکِی،اوُلَر هَم بِیر زَماننِی اوُزِیدَه اِیککِی رَهبَرنِی بُولِیشِینِی مَنع قِیلِیشَدِی، مَگر اِضطِرارِی وَ ضَرُورَت حالَتِیدَه هَمدَه بِیر اِمامگه، رَهبَرگه بِیرلَشِیشدَن مَنع قِیلوُچِی عِللَت بُولَدِیگن بُولسَه.

مالِکِیلَر:

اِمامِی اَبُو عَبدُ الله مُحَمَّد اِبنِ عَلِی اِبنِ عُمَر مازَرِی رَحِمَهُ الله (536 قَمَرِی) اوُزِینِی زَمانِیدَگِی مُجتَهِد اَیتَدِیکِی: بِیر عَصرنِی اوُزِیدَه اِیککِی اِمامگه عَقد قِیلِیش مُومکِین اِیمَس. اَمّا اَهلِی اوُصُولدَن بُولگن بَعضِی اِینگ آخِیرگِی کِیشِیلَر شوُنگه اِیشارَه قِیلِیشگنکِی، اَگر مُسُلمانلَرنِی مِنطَقَه سِی جُودَه کِینگ بوُلسَه وَ اوُرتَدَگِی مَسافَه جُودَه اوُزاق بوُلسَه، اِمامنِی بُویرُوقلَرِی، تَدبِیرلَرِی بَعضِی مِنطَقَه لَرگه یِیتِیب بارمَسَه، مَنَه بُو اِضطِرارِی حالَتدَه اوُلَرنِی اِیشلَرِینِی یوُرگِیزَدِیگن اِمامنِی تَعیِینلَشسَه بوُلَدِی،مَنَه بُوندَی اِضطرارِی وَ ضَرُورَت حالَتِیدَه اِمامنِی تَعیِین قِیلِیشنِی مُشکِیلِی یُوق. ^[38]

قُرطوُبِی رَحِمَهُ الله (671 قَمَرِی) هَم، رَسُول اَلله صَلی الله عَلَیهِ وَسَلَّم مَرحَمَت قِیلگن عَرَفجَه وَ عَبدُالله حَدِیث حَقِیدَه اَیتَدِیکِی: مَنْ أَتَاكُمْ وَأَمْرُكُمْ جَمِيعٌ عَلَى رَجُلٍ وَاحِدٍ، يُرِيدُ أَنْ يَشُقَّ عَصَاكُمْ، أَوْ يُفَرِّقَ جَمَاعَتَكُمْ، فَاقْتُلُوهُ»^[39] “سِیزلَر بِیر شَخصنِی اَطرافِیدَه مُتَّحِد بوُلِیب بِیرلَشگن پَیتِینگِیزدَه، بِیر کِیشِی کِیلِیب سِیزلَر اوُرتَنگِیزدَه تَفرَقَه اِیجاد قِیلِیشنِی قَصد قِیلسَه اوُنِی اوُلدِیرِینگلَر” اَیتَدِیکِی: مَنَه بُو اِیککِی اِمامنِی بوُلمَسلِیگِیگه اِینگ یَحشِی دَلِیلدِیر، چوُنکِی بِیر نِیچَه اِمامنِی بُولِیشِی یارِیقلَر، مُخالِفَت،بوُلِینِیش، فِتنَه لَرنِی وُجُودگه کِیلِیشِی وَ نِعمَتلَرنِی یُوقالِیشِیگه سَبَب بُولَدِی، اَمّا اَگر اِسلامِی دِیارلَر بِیر- بِیرلَرِیدَن اوُزاقدَه بوُلِیشسَه وَ اوُلَرنِی بِیرگه اِدارَه قِیلِیشنِی عِلاجِی بُولمَسَه، مَثَلاً اَندَلوُس وَ حُراساندَه بِیر نِیچَه اِمام بُولِیشِی جائِزدِیر. ^[40]

شافِیعِیلَر:

اِمام الحَرَمَین جَوِینِی بِیر زَماننِی اوُزِیدَه بِیر نِیچَه رَهبَرنِی بُولِیشِی اوُچوُن دَلِیللَر، سَبَبلَر حَقِیدَه اَیتَدِیکِی: اِسلامِی دِیارلَرنِی کِینگیِیب کِیتگنلِیگِی وَ اِسلامِی مِنطَقَه لَرنِی دارُ الاِسلامنِی وَ حُکوُمَتنِی اِدارِی مَرکَزلَرِیدَن اوُزاقلِیگِی، اَصلِی رَهبَر مَوجُود بُولگن دِیارلَردَن اِسلامنِی آرقَگه چِیکِینِیشِی، اِنسانلَرنِینگ رَهبَر بِیلَن عَلاقَه لَرِینِی بوُتوُنلَی اوُزِیلِیشِی صادِر بُولگن بُولسَه وَ اِمام، رَهبَر اوُلَرنِی باشقَرِیشگه اِمکان تاپَه آلمَسَه وَ…….اَگر مَنَه بُو اِیشلَر صادِر بُولسَه وَ رَهبَر اوُلَرنِی نَظارَت قِیلِیب باشقَرَه آلمَسَه، مَنَه بوُندَی شَخصلَر اوُزلَرِیگه اِمام، رَهبَر تَنلَشلَرِی موُمکِین. ^[41]

اَگر دِققَت قِیلسَک، بِیر زَماننِی اوُزِیدَه بِیر نِیچَه رَهبَرنِی بُولِیشِیگه اِعتِقاد قِیلگن کِیشِیلَرنِی دَلِیلِی، سَبَبِی “ضَرُورَت” دِیر، اَگر بوُندَی بوُلمَیدِیگن بُولسَه مُسُلمانلَرنِی وَحدَتِی اَصل دَرَجَدَه توُرَدِی وَ بِیر نِیچَه رَهبَرنِی بُولِیشلِیگِی هَم ضَرُورَت وَ مُستَثنا صوُرَتدَه بُولَدِی وَ شوُنِینگدِیک بِیلَمِیزکِی «الضَّرُورَةُ تُقَدَّرُ بِقَدَرِهَا» ضَرُورَت فَقَط شوُ اَندازَه دَه اِیشلَتِیلَدِیکِی، ضَرُورَتنِی یوُقاتِیشگه قادِر بُولَدِیگن مِقداردَه بُولسَه بُولَدِی، وَ ضَرُورَت یوُقالگچ حُکم اوُزِینِی اَصل حالَتِیگه قَیتَدِی وَ اَصل حالِیچَه قالَدِی. حاضِرگِی پَیتدَه مَنَه بُو ضَرُورَت حالَتِی هَم توُرلِی – هِیل عَلاقَه سِیستِیمَه لَرِی بارلِیگِی سَبَبلِی اوُرتَدَن کوُتَرِیلگن وَ دارُ الاِسلامنِی رَهبَرِی “دار ُالاِسلام” نِینگ بَرچَه مِنطَقَه لَرِی هَر قَنچَه کِینگ بُولگن تَقدِیردَه هَم، اوُلَرنِی نَظارَت قِیلِیب باشقَرَه آلَدِی.

شُونگه قَرَمَسدَن اِسلامِی مَذهَبلَرنِی آرَسِیدَه مَنَه بوُندَی شَخصلَر جُودَه اَندَک بُولِیشگن وَ اَیتِیب اوُتِیلگن مَذهَبلَر هَم اِضطِرارِی وَ ضَرُورَت حالَتِیدَه هَم اِمامَت، رَهبَرلِیکنِی بِیر کِیشِیدَن کوُپراققَه باغلَنِیشنِی جائِز دِیب بِیلِیشمَیدِی.

قاضِی سِمنانِی حَنَفِی رَحِمَهُ الله (499 هِجرِی) اَیتَدِیکِی: اِمام وَ رَهبَر بارَسِیدَه دِیارلَر جُودَه کِینگَیِیب بِیر- بِیرِیدَن اوُزاقلَشِیب کِیتگن بوُلسَه، وَ رَهبَرنِی دَستوُرلَرِی اوُلَرگه یِیتِیب بارمَسَه یاکِی مَنَه بُو مِنطَقَه لَردَگِی وَضِیعیَت رَهبَرگه یِیتِیب کِیلمَسَه، مَنَه بُو مَکاندَگِیلَر اوُزلَرِی اوُچُون اِمام، رَهبَر تَنلَشگن رُحصَتلَرِی بارمِی یا یوُقمِی؟ بِیزلَرنِی جوُمهُورِیمِیزنِی نَزدِیدَه اوُلَر اوُچُون یَنگِی اِمام وَ رَهبَرنِی تَنلَش جائِز اِیمَس. ^[42]

قَلقَشَندِی شافِیعِی رَحِمَهُ الله ( 821 هِجرِی) هَم اَیتَدِیکِی: اَگر اِیککِی اِمامگه بَیعَت بِیرِیلگن بوُلسَه اوُلَرنِی بِیرِینِی عَقدِی توُغرِی بُولمَیدِی، اَگر اِیککِیتَه بِیر- بِیرِیدَن بوُتوُنلَی اوُزاقدَه بُولگن دِیار حَقِیدَه بِیزلَرنِینگ شافِیعِی اَصحابلَر نَزدِیدَه اِیککِی هِیل نَظَر مَوجُود، جوُمهُور وَ بَرچَه اوُلامالَر اِتِّفاق قِیلگن اِینگ صَحِیح نَظَر شوُکِی، اوُنگه بَیعَت قِیلِیش جائِز بوُلمَیدِی. ^[43]

مَنَه بُو اِسلامِی مَذهَبلَرنِی یانِیدَن شوُندَی کِیشِیلَر هَم بارکِی، بِیر نِیچَه رَهبَرنِی بوُلِیشِینِی مُطلَقا توُغرِی دِیب بِیلِیشَدِی:

کَرامِیَه:

اِبنِ حَزم اَندَلوُسِی رَحِمَهُ الله اِسلام دُنیاسِیدَه اِیککِی رَهبَرنِی مَوجُود بُولِیشِی توُغرِیلِیگِینِی مُحَمَّد اِبنِ کَرام سَجِیستانِی وَ اَبِی صَباح سَمَرقَندِی وَ اوُلَرنِی طَرَفدارلَرِیگه نِسبَتلَیدِی وَ شَهرِستانِی هَم اَیتَدِیکِی، مَنَه بُو نَظَر کَرامِیَه لَر ( مُحَمَّد اِبنِ کَرام سَجییستانِینِی طَرَفدارلَرِی)گه تِیگِیشلِیدِیر، اَیتَدِیکِی: اوُلَر اِیککِی دِیاردَه اِیککِی اِمامگه بَیعَت قِیلِینِیشِی جائِز دِیب بِیلِیشَردِی، اوُلَرنِی مَنضُورِی مُعاوِیَه نِی بِیر قِیسم صَحابَه لَر بِیلَن بِیرگه شامدَگِی اِمامَتِی، هَمدَه اَمِیرَ المُؤمِنِین عَلِینِی مَدِینَه دَگِی اِمامَتِی صَحابَه لَرنِی بِیر جَماعَتِینِی اِتِّفاقِیگه کوُرَه بُولگن اِیدِی. ^[44]

مَنَه بُو کوُز- قَرَش بارَسِیدَه شوُنِی مُختَصَر صُورَتدَه اَیتماقچِیمَنکِی، رَسُول الله صلی الله علیه وسلم مَرحَمَت قِیلَدِیلَرکِی: تَمْرُقُ مَارِقَةٌ عِنْدَ فُرْقَةٍ مِنَ الْمُسْلِمِينَ ، يَقْتُلُهَا أَوْلَى الطَّائِفَتَيْنِ بِالْحَقِّ^[45] مُسُلمانلَر تَفرَقَه گه دوُچار بوُلِیشگن پَیتِیدَه مارِقِینلَر، خَوارِجلَر حُکوُمَت قُدرَتِیدَن چِیقِیب کِیتِیشَدِی، مَنَه بُو وَقتدَه حَقگه شایِیستَه بوُلگن طائِفَه اوُلَر بِیلَن جَنگ قِیلَدِی، یَعنِی حَقگه شایِیستَه راق بوُلگنلَر اوُلَر بِیلَن جَنگ قِیلِیشَدِی.

اَمّا رَسُول الله صلی الله علیه وسلم آگاهلَنتِیرَدِیلَرکِی، بِیر گوُرُوه باشقَه گوُرُوهگه قَرشِی قوُزغَلان قِیلَدِی وَ قوُزغَلانچِی گوُرُوه بِیلَن عَلِی رَضِیَ الله عَنهَ حَقدَه بُولِیب توُرِیب جَنگ قِیلَدِی، شوُنِی هَم اِیسلَتِیب اوُتَدِیلَرکِی، عَمّار رَضِیَ الله عَنهُ اِسلامِی حُکوُمَتدَه بوُلِیب توُرِیب بَغِی، باش تارتگن گوُرُوه تامانِیدَن اوُلدِیرِیلَدِی، مُتَواتِر حَدِیثدَه بُو خَبَر بِیزلَرگه یِیتِیب کِیلگندوُر، مَرحَمَت قِیلَدِیکِی: وَيْحَ عَمَّارٍ، تَقْتُلُهُ الفِئَةُ البَاغِيَةُ، يَدْعُوهُمْ إِلَى الجَنَّةِ، وَيَدْعُونَهُ إِلَى النَّارِ . “خُدا عَمّارگه یَحشِیلِیک بِیرسِین! اوُنِی بَغِی (مُسُلمانلَرنِی اِمامِیدَن باش تارتگن) گوُرُوه اوُلدِیرَدِی، اوُ اوُلَرنِی جَنَّتگه دَعوَت قِیلَدِی، اَمّا اوُلَر اوُنِی جَهَنَّمگه چَقِیرَدِیلَر.” قَالَ: يَقُولُ عَمَّارٌ: ” أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الفِتَنِ^[46] عَمّار اَیتَدِیکِی: مِین فِتنَه لَرنِی دَستِیدَن اَلله دَن پَناه سُورَیمَن. ^[47].

اِبنِ عَسقَلانِی رَحِمَهُ الله نِی سوُزِی بُویِیچَه، عَمّار رَضِیَ الله عَنهُ وَ اوُ کِیشِینِی گوُرُوهِی جَنَّت تامانگه دَعوَت قِیلِیشَدِی، اَمّا مُعاوِیَه نِینگ جَهَنَّمگه وَ عَذابگه دَعوَت قِیلَدِیگن بَغِی گوُرُوهِی تامانِیدَن شَهادَتگه یِیتکَزِیلَدِی. اِبنِ حَجَر صَحِیحِ بُخارِینِی شَرحِیدَه اَیتَدِیکِی: (عَمّارنِی اوُلدِیرگن بَغِی گوُرُوهنِینگ) حَدِیثِی شوُنگه دَلالَت قِیلَدِیکِی، عَلِی مَنَه بُو جَنگدَه حَق بُولگن؛ زِیرا مُعاوِیَه نِی اَصحابلَرِی عَمّارنِی اوُلدِیرِیشَدِی. “اَبنِ تَیمِیَه اِسلامِی مَذهَبدَگِی فُقَهالَرنِی رَعیلَرِینِی اِستِناد قِیلِیب اَیتَدِیکِی، مُعاوِیَه نِینگ باغِی وَ اَهلِی بَغِی اِیکَنلِیگِینِی اَساسلَب اوُتِیرِیشگه هاجَت یُوق. ^[48]^[49]^[50]^[51]

رسول الله صلی الله علیه وسلم مَرحَمَت قِیلَدِیلَرکِی: “إنَّ منكم مَن يُقاتِلُ على تَأْويلِه، كما قاتَلتُ على تَنزيلِه”، قال: فقام أبو بكْرٍ، وعمرُ فقال: “لا، ولكنَّه خاصِفُ النَّعلِ”، وعليٌّ يَخصِفُ نَعلَه.^[52] اَلبَتَّه سِیزلَرنِینگ آرَنگِیزدَه شوُندَی کِیشِیلَر بارکِی، حُوددِی مِین قُرآننِی تَنزِیلِی اوُچُون جَنگ قِیلگنِیمدِیک، قُرآننِی تَعوِیلِی اوُچُون جَنگ قِیلِیشَدِی، اَبُو بَکر وَ عُمَر اوُرِینلَرِیدَن توُرِیب اَیتِیشَدِیکِی: اِی رَسُول اَلله اوُ مِین بُولَه مَنمِی؟ مَرحَمَت قِیلدِیلَر: یُوق، لِیکِن اوُنِی آیاق کِییِیمِیگه اوُلاق سالَه دِیگن کِیشِی قِیلَدِی، وَ عَلِی آیاق کِییِیمِیگه اوُلاق سالَردِی.

عَلِی رَضِیَ الله عَنهُ حَرُورِیَه خَوارِجلَرِی بِیلَن قُرآننِی تَعوِیل قِیلگنلِیکلَرِی بائِث جَنگ قِیلَدِی وَ مُعاوِیَه نِی گوُرُوهِی بِیلَن هَم مُسُلمانلَرنِی اوُرتَسِیدَه تَفرَقَه اِیجاد قِیلگنلِیکلَرِی وَ اَهلِی بَغِی بوُلگنلِیکلَرِی سَبَبلِی جَنگ قِیلَدِی، اِبنِ قُدّامَه وَ اِمامِی نَوَوِی وَ باشقَه لَر نَقل قِیلِیشَدِیکِی؛ هَر اِیککِی اوُرِیندَه هَم حَق عَلِی رَضِیَ الله عَنهُ دَه بُولگن وَ اوُنِی مُخالِفلَرِی خَطا قِیلِیشگن. اِمامِی نَوَوِی مُسلِمنِی شَرحِیدَه قوُیِیدَگِی حَدِیث حَقِیدَه اَیتَدِیکِی: ^[53]^[54] «يَخْرُجُونَ عَلَى فُرْقَةٍ مُخْتَلِفَةٍ يَقْتُلُهُمْ أَقْرَبُ الطَّائِفَتَيْنِ مِنْ الْحَقِّ » مُسُلمانلَرنِی اوُرتَسِیدَگِی وُجُودگه کِیلگن جُودالِیک، عَلِی بِیلَن مُعاوِیَه نِی آرَسِیدَه صادِر بوُلگن اِیدِی. ^[55]

مَنَه بُو اَساسگه وَ قوُیِیدَگِی حَدِیثگه اَساساً: «بُؤْسَ ابْنِ سُمَيَّةَ تَقْتُلُكَ فِئَةٌ بَاغِيَةٌ»^[56] بَغِی گوُرُوه اوُنِی اوُلدِیرَدِیگن سُمَیَّه نِی اوُغلِیگه آغِیردِیر. «تَقْتُلُ عَمَّارًا الْفِئَةُ الْبَاغِيَةُ‏» عَمّارنِی بَغِی گوُرُوه اوُلدِیرَدِی؛ مَنَه بُو حَدِیث آچِیق- آیدِین کوُرسَتِیب توُرگنِیدِیک، عُثماندَن کِییِینگِی مُسُلمانلَرنِینگ بَرحَق رَهبَرِی عَلِی بُولگن، «تَقْتُلُهُمْ أَدْنَى الطَّائِفَتَيْنِ إِلَى الْحَقِّ »^[57] حَقگه اِینگ یَقِین بُولگن طائِفَه اوُلَر بِیلَن جَنگ قِیلَدِی. وَ قالگنلَر باغِیلَر بوُلِیشگن وَ دارُ الاِسلام قَبوُل قِیلگن رَهبَرگه قَرشِی مَنَه بُو گوُرُوهلَرنِی خَطاسِیگه دوُچار بوُلگن هَر قَندَی کِیشِی هَم خَطاکار، اَهلِی بَغِی بوُلَدِی، اوُنِی قَیسِی مَکاندَه وَ قَیسِی زَماندَه بوُلِیشِیدَن قَطعِی نَظَر. ^[58]

زَیدِیَه :

عَضُدِالدِّین الإِيجِي رَحِمَهُ الله بِیر نِیچَه رَهبَرنِی توُغرِی دِییِیلِیشِینِی زَیدِیَه فِرقَه سِیگه نِسبَتلَگن وَ اَیتَدِیکِی: زَیدِیَه نِینگ جاروُدِیَه فِرقَه سِی شوُنگه اِعتِقاد قِیلِیشَدِیکِی، حَسَن وَ حُسَیننِی بالَه لَرِیدَگِی اِمارَت شوُرادِیر، اَگر اوُ فاطِمَه نِینگ نِیوَرَه لَرِیدَن بُولِیب عالِم وَ شِجاعَتلِی بُولسَه وَ قِیلِیچ بِیلَن قِیام قِیلِیب حَقگه دَعوَت قِیلسَه ، اوُ اِمامدِیر؛ اوُلَر مَنَه شوُ شَکلدَه بِیر نِیچَه اِمامگه وَ رَهبَرگه رُحصَت بِیرِیشگن وَ مَنَه بوُندَی رُحصَت اِجماعگه خِلافدِیر. ^[59]

اَلبَتَّه اِمامِی اَشعَرِی رَحِمَهُ اَلله گه اوُحشَش بَعضِی اَهلِی سُنَّتدَگِیلَر شوُنگه اِیشانِیشَدِیکِی، شِیعَه لَر ناطِق وَ صامِت بوُلگن اِیککِی رَهبَرگه اِعتِقاد قِیلِیشَدِی، مَنَه شوُ سُوزلَرنِی اِستِناد قِیلِیب بَعضِیلَر جَعفَرِی شِیعَه لَرِینِی بِیر نِیچَه رَهبَرگه اِعتِقاد قِیلَدِیگن مَذهَبلَر قَطارِیگه قوُشِیشَدِی. اَمّا شوُنِی بِیلِیشِیمِیز لازِمکِی، 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِی نَزدِیدَه “اِطاعَت قِیلِینِیشِی واجِب” بُولگن رَهبَر بوُیرُوق بِیرَدِی وَ اوُنِی فَرمانِیگه اِطاعَت قِیلِینِیشِی کِیرَک وَ اوُ یَگانَه دِیر وَ هَمِیشَه بِیتتَه بوُلگن. ^[60]

مَنَه شُو اَساسگه کوُرَه حُلاصَه چِیقَرسَک بُولَدِیکِی، حَنَفِیلَر، مالِیکِیلَر، شافِیعِیلَر، حَنبَلِیلَر، ظاهِرِیلَر وَ جَعفَرِی شِیعَه لَرِی اِطاعَت قِیلِینِیشِی کِیرَک بوُلگن اِمام وَ رَهبَر حَقِیدَه مَنَه شوُندَی نَظَرگه اِیگه وَ بُو نَظَر بُویِیچَه اِجماع قِیلِیشگن. مَنَه بُو مَذهَبلَرنِی کِیلتِیرگن اِستِدلاللَرِی هَم شوُندَی آیَتلَر وَ حَدِیثلَرگه کوُرَه بوُلِیب، اوُندَه اَلله تَعالَی وَ رَسُولِی مُؤمِنلَرنِی وَحدَتگه، تَفَرُّقدَن پَرهِیز قِیلِیشگه، اَهلِی تَفَرُّق بِیلَن قَندَی مُعامَلَه قِیلِیشگه دَعوَت قِیلگن، بُو بارَدَه “اِسلام وَ سِکوُلارِیزم دِینِینِینگ اوُزَرا عَلاقَه لَرِی” ناملِی کِتابِیدَه سَکِّیزِینچِی مُقَدَّمات دَرسلَرِیدَه بَتَفصِیل مَنَه بُو آیَتلَر وَ حَدِیثلَر حَقِیدَه صُحبَت قِیلگنمِیز وَ فَقَط اِیسلَتِیش اوُچُون بِیر نِیچَه اوُرِینلَرگه اِیشارَه قِیلِیب اوُتَمِیز. اِنشاءَالله. ^[61]^[62]^[63]^[64]^[65]

اَلله تَعالَی مَرحَمَت قِیلَدِیکِی: وَأَطِیعُواْ اللّهَ وَرَسُولَهُ وَلاَ تَنَازَعُواْ فَتَفْشَلُواْ وَتَذْهَبَ رِیحُکُمْ وَاصْبِرُواْ إِنَّ اللّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ ‏(انفال/46) وَ اَلله گه هَمدَه اوُنِینگ پَیغَمبَرِیگه اِطاعَت قِیلِینگِیز وَ (اوُزَرا) تَلَشِیب- تارتِیشمَنگِیزکِی، اوُ حالدَه سُوستلَشِیب، کوُچ- قُوَّتِینگِیز کِیتوُر. صَبر- طاقَت قِیلِینگِیز! اَلبَتَّه، اَلله صَبر قِیلوُچِیلَر بِیلَن بِیرگه دِیر. وَلاَ تَکُونُواْ کَالَّذِینَ تَفَرَّقُواْ وَاخْتَلَفُواْ مِن بَعْدِ مَا جَاءهُمُ الْبَیِّنَاتُ وَأُوْلَئِکَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ ‏(آل عمران/105) اَنِیق حُجَّتلَر کِیلگنِیدَن کِییِین بوُلِینِیب کِیتگن وَ بِیر- بِیرلَرِی بِیلَن اِیختِلاف قِیلِیب، تَلَشِیب – تارتِیشگن کِیمسَه لَر کَبِی بُولمَنگِیز! اَنَه اوُندَیلَر اوُچُون اوُلوُغ عَذاب باردِیر.

“آگاهانَه،هَدَفمَند، حَرَکَتلِی وَحدَت” بارَسِیدَگِی بِیز اَیتگن آیَت وَ حَدِیثلَر،صَحابَه لَرنِی وَ مُسُلمانلَرنِی اَئِّمَّه لَرِینِی وَ مُؤمِنلَرنِینگ صالِح اوُلامالَرِینِی سوُزلَرِی، شوُندَی بِیر زَماندَه رُویابگه چِیقَدِیکِی، مُسُلمانلَرنِی هَمَّه سِی یَگانَه رَهبَرگه اِیگه بوُلِیشلَرِی لازِم، هِیچ کِیم مَنَه بُو زَمِینَه دَه اوُلَرنِی رَقِیبِی، تِینگِی بوُلمَسلِیگِی کِیرَک؛ بِیر جَمِیعَتدَه بِیر نِیچَه رَهبَرنِی مَوجُود بُولِیشِی، شُبهَه سِیز تَفَرُّقگه بائِث بُولَدِی. شُو سَبَبلِی هَم رَسُول الله صلی الله علیه وسلم آچِیق مَرحَمَت قِیلَدِیلَرکِی:

إِذَا بُويِعَ لِخَلِيفَتَيْن،ِ فَاقْتُلُوا الآخَرَ مِنْهُمَا ^[66] اِیککِی خَلِیفَه گه بَیعَت بِیرِیلگن پَیتدَه اِیککِینچِی خَلِیفَه نِی اوُلدِیرِینگلَر.
مَنْ بَايَعَ إِمَامًا فَأَعْطَاهُ صَفْقَةَ يَدِهِ وَثَمَرَةَ قَلْبِهِ فَلْيُطِعْهُ إِنِ اسْتَطَاعَ فَإِنْ جَاءَ آخَرُ يُنَازِعُهُ فَاضْرِبُوا عُنُقَ الآخَرِ ^[67] هَر قَندَی کِیشِی اِمام وَ رَهبَرگه بَیعَت بِیرسَه وَ قَلبِی راضِی بُولگن حالِیدَه قوُلِینِی قوُلِیگه قوُیگن بُولسَه، قوُلِیدَن کِیلگنِیچَه اوُنگه اِطاعَت قِیلِیشِی کِیرَک وَ اَگر باشقَه بِیر کِیشِی کِیلِیب مَنَه بُو اِیشدَه تارتِیشسَه اوُنِی بوُینِیگه اوُرِینگلَر.
مَنْ أَتَاكُمْ وَأَمْرُكُمْ جَمِيعٌ عَلَى رَجُلٍ وَاحِدٍ يُرِيدُ أَنْ يَشُقَّ عَصَاكُمْ أَوْ يُفَرِّقَ جَمَاعَتَكُمْ فَاقْتُلُوهُ ^[68] “سِیزلَرنِی اِیشلَرِینگِیزنِی تِیزگِینِی یَحلِط حالَتدَه آرَنگِیزدَگِی بِیر کِیشِینِی قوُلِیدَه بُولسَه، باشقَه بِیر کِیشِی کِیلِیب سِیزلَرنِی بِیرلَشگن جَماعَتِینگِیزنِی آرَسِیدَه تَفرَقَه یا اِختِلاف اِیجاد قِیلِیشنِی قَصد قِیلسَه، اوُنِی اوُلدِیرِینگلَر”.

مَنَه بُو یِیردَه تَفرَقَه گه بائِث بوُلَیاتگن کِیشِی ظالِم، فاسِیق اِنسان بُولَدِیمِی یاکِی عادِل اِنسان بُولَدِیمِی، فَرقِی یُوق. اِمامِی نَوَوِی رَحِمَهُ الله حَدِیثنِی شَرحِیدَه اَیتَدِیکِی: «سَتَكُونُ خُلَفَاءُ فَتَكْثُرُ، قَالُوا: فَمَا تَأْمُرُنَا؟ قَالَ: فُوا بِبَيْعَةِ الْأَوَّلِ، فَالْأَوَّلِ، وَأَعْطُوهُمْ حَقَّهُمْ » ^[69] مَنَه بُو حَدِیثدَه رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّمدَن مُؤجِیزَه ظاهِر بُولگن وَ حَدِیثنِی مَعناسِی شوُکِی، بِیر خَلِیفَه دَن سُونگ باشقَه بِیر خَلِیفَه گه بَیعَت بِیرِیلسَه،دِیمَک اَوَّلگِی بَیعَت توُغرِی بُولَدِی وَ اوُنگه وَفا قِیلِینِیشِی کِیرَک. اِیککِینچِی بَیعَت اِیسَه باطِل بوُلَدِی وَ اوُنگه وَفا قِیلِیشلِیک حَرامدِیر. اوُ شَخص اوُنِی طَلَب قِیلِیشِی هَم حَرامدِیر، بَیعَت بِیرِیلگن اِیککِینچِی شَخص بِیرِینچِی نَفَرنِی اِمام صِیفَتِیدَه تَعیِینلَنگنِیدَن خَبَرِی بارمِی یا اوُندَن خَبَرِی یوُقمِی، جاهِلمِی فَرقِی یُوق. اوُلَرنِی بِیر دِیاردَه بُولِیشلَرِینِی یاکِی بِیر- بِیرِیدَن جُودا اَلاهِیدَه دِیارلَردَه بوُلِیشِینِی،هَمدَه اوُلَرنِی بِیرِی بِیر دِیاردَه وَ باشقَه بِیرِی اِیسَه باشقَه دِیاردَه اِمام بوُلِیشلَرِینِی هَم فَرقِی یُوق، مَنَه بُو بِیزلَرنِی اَصحابلَرِیمِیز( یَعنِی شافِیعِیلَر) وَ اوُلامالَرنِی جوُمهُورِی اِتِّفاق قِیلگن توُغرِی رَعیدِیر……وَ اوُلامالَر شوُنگه اِتِّفاق قِیلِیب نَظَر بِیرِیشگنکِی، بِیر زَماننِی اوُزِیدَه اِیککِی خَلِیفَه گه بَیعَت بِیرِیشلِیک جائِز بُولمَیدِی، بُو یِیردَه دارُ الاِسلامنِی کِینگ بُولِیشِی یا بوُلمَسلِیگِینِی فَرقِی یُوق. ” ^[70]^[71]

باشقَه بِیر رِوایَتدَه کِیلتِیرِیلِیشِیچَه: قيلَ: يا رسولَ اللهِ، مَن نؤَمِّرُ بَعدَكَ؟ اِی رَسُول اَلله سِیزدَن سُونگ کِیم اَمِیر بُولَدِی؟- دِییِیلَدِی، قال: إنْ تؤَمِّروا أبا بكرٍ تَجِدوه أَمينًا زاهِدًا في الدُّنيا راغِبًا في الآخِرةِ، پَیغَمبَر مَرحَمَت قِیلدِیلَرکِی: اَگر اَبُو بَکرنِی اوُزِینگِیزگه اَمِیر قِیلسَنگِیز اوُنِی دُنیا اِیشلَرِیدَه تَقوالِی، اَمِین وَ آخِیرَتگه مُشتاق اِیکَنِینِی کوُرَسِیزلَر. وإنْ تؤَمِّروا عُمرَ تَجِدوه قَويًّا أَمينًا لا يَخافُ في اللهِ لَومةَ لائِمٍ، اَگر عُمَرنِی اوُزِینگِیزگه اَمِیر قِیلسَنگِیز، اوُنِی اَلله نِی یوُلِیدَه هَر قَندَی مَلامَتچِینِی مَلامَتِیدَن قوُرقمَیدِیگن کوُچلِی، اَمِیر حالِیدَه تاپَسِیزلَر، وإنْ تؤَمِّروا عليًّا – ولا أُراكُم فاعِلينَ- تَجِدوه هاديًا مَهديًّا يَأخُذُ بكُم الطَّريقَ المُستقيمَ.^[72] وَ اَگر عَلِینِی اوُزِینگِیزگه اَمِیر قِیلسَنگِیز – مِین بوُندَی اِیشنِی قِیلَه سِیزلَر دِیب اوُیلَمَیمَن – اوُ هِدایَت قِیلوُچِی بوُلِیب سِیزلَرنِی صِراطَ المُستَقِیمگه هِدایَت قِیلَدِی.

بُو یِیردَه اَگر اِیککِی رَهبَرنِی تَنلاوِی توُغرِی بُولگندَه، رَسُول اَلله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم اوُنگه اِیشارَه قِیلَر اِیدِیلَر. اَمّا کوُرِیب توُرگنِیمِیزدِیک رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّم فَقَط بِیر نَفَرنِی توُغرِی دِیب بِیلگنلَر. ^[73]

اَلبَتَّه صَحابَه لَرنِی اِجماع سِی بُویِیچَه هَم دارُ الاِسلامدَه بِیتتَه دَن آرتِیق رَهبَر بوُلمَسلِیگِی کِیرَک. مِثال طَرِیقَه سِیدَه اَیتِیلسَه، بَنِی سائِدَه دَگِی مُهاجِرلَر اَنصارلَرنِینگ اوُلَردَن بِیر رَهبَر وَ مُهاجِرلَردَن بِیر رَهبَر بوُلِیشِی حَقِیدَگِی طَلَبلَرگه راضِی بُولِیشمَگن وَ اَنصار هَم اِیککِی رَهبَرنِی توُغرِی بُولمَسلِیگِینِی قَبوُل قِیلِیشَدِی، مَنَه بُو شَکلدَه صَحابَه لَرنِی اوُرتَسِیدَه اِجماع وُجُودگه کِیلَدِی.

اَنصارلَردَن بوُلگن حَبّاب اِبنِ مُنضِر رَضِیَ الله عَنهُ بَنِی سَقِیفَه دَن اَیتَدِیکِی: ” اِی قُرَیشنِی جَماعَتِی بِیزلَردَن بِیر رَهبَر وَ سِیزلَردَن بِیر رَهبَر، عُمَر اِبنِ خَطاب رَضِیَ الله عَنهُ اَیتَدِیکیی: “فَسَيْفَانِ فِي غِمْدٍ؟! إِذًا لَا يَصْلُحَانِ^[74] اَلبَتَّه مَنَه بُو عَرَبلَردَن کِیلتِیرِیلگن مِثال: «لا يُجْمَعُ سَيْفَان في غِمْدٍ ولا فَحْلانِ في ذَودِ » شُو مَعنادَه کِی: اِیککِی قِیلِیچ بِیر غِلافگه جای بوُلمَیدِی وَ بِیر- بِیرِی بِیلَن چِیقِیشَه آلمَیدِی.

اَمّا آخِیرِیدَه هَمَّه صَحابَه لَر اِجماع قِیلِیشِیب بِیر کِیشِینِی تَنلَشَدِی وَ اَبُو بَکر صِیدِّیق رَضِیَ اَلله عَنهُ سَیلَنَدِی، مَنَه شُو اَساسگه کوُرَه اِمامی الحَرَمَین جَوِینِی اَیتَدِیکِی : مُهاجِر وَ اَنصارلَرنِی مَذهَبِی شوُکِی، فَقَط بِیر نَفَر رَهبَرِیَتگه سَیلَنِیشِی وَ یِیر یوُزِیدَه اوُنِی باشقَه رَقِیبِی بُولمَسلِیگِی کِیرَک. ^[75]^[76]

بَیهَقِی رَحِمَهُ الله اَبُو بَکر صِیدِّیق رَضِیَ الله عَنهُ نِینگ بَنِی سَقِیفَه دَگِی مَجلِسدَه اَیتگن سُوزلَرِینِی اوُزِینِی کِتابِیدَه ذِکر قِیلگن وَ اوُ کِیشِینِی اَیتِیشِیچَه، اَبُو بَکر اَیتَدِی: وَإِنَّهُ لَا يَحِلُّ أَنْ يَكُونَ لِلْمُسْلِمِينَ أَمِيرَانِ؛^[77]. مُسُلمانلَر اوُچُون اِیککِی رَهبَرنِی بُولِیشِی حَلال اِیمَس، فَإِنَّهُ مَهْمَا يَكُنْ ذَلِكَ يَخْتَلِفْ أَمْرُهُمْ، وَأَحْكَامُهُمْ، اَگر شوُندَی بوُلسَه اوُلَرنِی دَستوُرلَرِی وَ اَحکاملَرِی هِیلمَه – هِیل بُولِیب بِیر- بِیرِیدَن فَرق قِیلَدِی، وَتَتَفَرَّقْ جَمَاعَتُهُمْ، وَيَتَنَازَعُوا فِيمَا بَيْنَهُمْ، وَ اوُلَرنِی جَماعَتلَرِی تَرقاق بُولَدِی وَ اوُزلَرِینِی آرَلَرِیدَه کوُرَش- جَنگگه دُوچار بُولِیشَدِی، هُنَالِكَ تُتْرَكُ السُّنَّةُ، وَتَظْهَرُ الْبِدْعَةُ، وَتَعْظُمُ الْفِتْنَةُ، وَلَيْسَ لِأَحَدٍ عَلَى ذَلِكَ صَلَاحٌ مَنُه بُو یِیردَه سُنَّتنِی تَرک قِیلِینَدِی وَ بِدعَت حاکِم بُولَدِی وَ هِیچ کِیمنِی فایدَه سِیگه بوُلمَگن کَتتَه فِنتَه وُجُودگه کِیلَدِی.

رَهبَرِیَت حَقِیدَه قَندَی هَم چِرایلِی، گوُزَل وَ مَضمُونگه توُلَه سُوزلَر اَیتِیلگن. بِیر رَهبَر بُولِیشِی سُنَّت بوُلَدِیگن بُولسَه، اَگر اوُ اِیککِی رَهبَرگه اَیلَنسَه بِدعَت بُولِیب قالَدِی، وُجُودگه کِیلگن مَنَه بُو بِدعَت هَم سُنَّتنِی اوُرنِینِی اِیگللَیدِی وَ سُنَّت ساددَه لِیک بِیلَن تَرک بُولَدِی. شوُنِینگدِیک شاهِیگرلِیک بِدعَتِی هَم نُبُوَّت مَنهَجِیگه اَساسلَنگن اِسلامِی حُکوُمَت سُنَّتِینِی اوُرنِیگه کِیلَدِی وَ مَنَه بُو بُویُوک بِدعَت بوُگوُنگِی کوُنگه چَه دَوام اَیتِیب کِیلیَپتِی وَ بِیزلَر شوُندَی اَهلِی بِدعَتلَرنِی کوُرِیب توُرِیبمِیزکِی، اوُلَر اِیککِیتَه بُویُوک بِدعَتنِی بِیر- بِیرِیگه اَرَلَشتِیرِیب یُوبارِیشگن: هَم رَهبَرِیَتنِی عَدَدِیدَگِی بِدعَت بار وَ هَم مُولوُکِیَت، پادشاهلِیکلَردَگِی بِدعَت بار.

عُمَر اِبنِ خَطّاب هَم اوُلِی الاَمر شوُراسِی دِیب سَیلَنگن وَ اوُزلَرِینِی آرَلَرِیدَه بِیر کِیشِینِی جَمِیعیَتنِی رَهبَرِی قِیلِیب سَیلَشلَرِی کِیرَک بُولگن 6نَفَر حَقِیدَه، کِیمکِی اوُرتَه گه تَفرَقَه سالَدِیگن بوُلسَه اوُنِی اوُلدِیرِیش بارَسِیدَه حُکم صادِر قِیلَدِی: ” عُمُر، عَلِی اِبنِ طالِب، عُثمان اِبنِ عَفّان، عَبدُالرَّحمَن اِبنِ عَوف، زُبَیر اِبنِ عَوّام، طَلحَه اِبنِ عَبدُالله وَ سَعَد اِبنِ اَبِی وَقّاصنِی رَهبَر تَنلَش بُویِیچَه مَعمُور قِیلَدِی وَ صُهَیبگه اِیسَه 6 نَفَر اوُزلَرِینِی آرَلَرِیدَن بِیر کِیشِینِی تَنلَب راضِیلِیک بِیرگوُنلَرِیچَه آدَملَرگه باش بوُلِیب نَماز اوُقِیشنِی بُویُورَدِی، اَبُو طَلحَه نِی (زَید اِبنِ سَهل اَنصارِی) اوُلَرنِی اوُستِیگه قوُیِیب اَیتَدِیکِی: اَگر توُرت نَفَر راضِی بُولسَه، اَمّا اِیککِی نَفَر مُخالِفَت قِیلسَه، اوُشَه اِیککِی نَفَرنِی بوُینِیگه اوُرگِین وَاَگر اوُچ کِیشِی راضِی بوُلِیب قالگن اوُچتَه سِی مُخالِف بُولسَه، اوُلَرنِی آرَسِیدَه عَبدُالرَّحمَن اِبنِ عَوف بُولمَگن اوُشَه اوُچ نَفَرنِی بوُینِیگه اوُر وَ اوُچ کوُن اوُتسَه هَم هِیچ کِیمگه راضِیلِیک بِیرمَیدِیگن بوُلِیشسَه، اوُلَرنِی هَمَّه سِینِی بوُینِیگه اوُر. ” اَنصارلَردَن 50 نَفَرِیگه مَنَه بُو دَستوُرلَرنِی اِجرا قِیلِینِیشِی، نَظارَت قِیلِینِیشِی بوُیِیچَه وَظِیفَه بِیرِیلگن اِیدِی. ” ^[78] ^[79]

مَنَه شوُ اَساسگه کوُرَه عَلِی اِبنِ اَبِی طالِب رَضِیَ الله عَنهُ هَم کوُفَه دَگِی اِسلامِی خِلافَتنِی حاکِیمِیَتِیگه وَ شامدَگِی مُعاوِیَه نِی شاهِیگرلِیگِیگه راضِی بُولمَیدِی وَ مُعاوِیَه بِیلَن جَنگگه کِیرَدِی، حَسَن اِبنِ عَلِی رَضِیَ الله عَنهُ هَم اِیککِیتَه حاکِیمِیَتگه راضِی بُولمَیدِی وَ ذِکر قِیلِینگن دَلِیللَرگه کوُرَه رَهبَرِیَتنِی مُعاوِیَه گه تاپشِیرَدِی. اِمامِی نَوَوِی وَاِمام ُالحَرَمَین جَوِینِی، قُرطوُبِی، قاضِی عَبدُالجَبّار (مؤُتَزِیلَه دَن) وَ باشقَه لَر هَم اِسلامِی مَذهَب اوُلامالَرِی اِتِّفاق قِیلگن مَنَه بُو نَظَرنِی کِیلتِیرِیشَدِی وَ اِبنِ حَزم ( ظاهِیرِی مَذهَب) اِسلامِی مَذهَبلَر جوُمهُورِینِی اِتِّفاقِی حَقِیدَه اَیتَدِیکِی: بِیز زَماننِی اوُزِیدَه بوُتوُن دُنیادَه مُسُلمانلَرنِی اوُستِیدَه اِیککِی اِمام حاکِیمِیَتگه اوُتِیرَه آلمَیدِی، اَلاهِیدَه بوُلسَه یا بِیرگه بوُلسَه هَم یاکِی بِیر- بِیرِیدَن جُودا مَکاندَه یا بِیر مَکاندَه بُولسَه هَم موُمکِین اِیمَس. ^[80]
اِمامِی شَوکانِی هَم اَیتَدِیکِی: مُسُلمانلَرنِی رَهبَرِیَتِی، اِمامَتِی فَقَط بِیر کِیشِیگه تِیگِیشلِی، مَنَه بوُندَن سُونگ کِیمکِی اِدَّعا قِیلِیب چِیقسَه وَ کوُرَش- جَنگ باشلَیدِیگن بُولسَه، اَگر تَوبَه قِیلمَسَه اوُلدِیرِیلَدِی. اَمّا اَگر بِیر زَماننِی اوُزِیدَه اِیککِی نَفَرگه بَیعَت بِیرِیلسَه،اَهلِی حَل وَ عَقد (شوُرایِی اوُلِی الاَمر) گه مَنَه بُو رَهبَرِیَتنِی بِیر کِیشِیگه تاپشِیرِیشلِیک واجِب بوُلَدِی، بُو مُسُلمانلَرنِی رَهبَرِیَتِی اوُچُون یَحشِیراق، شایِیستَه راقدِیر. ^[81]

شُبهَه سِیز اِسلامِی وَحدَت فَقَطگِینَه یَگانَه حُکوُمَت وَ یَگانَه دارُ الاِسلام وَ واحِد رَهبَرِیَت بِیلَن یِیر یوُزِیدَه پِیادَه قِیلِینَدِی؛ مَنَه بوُندَن باشقَه نَرسَه بوُتوُنلَی تَصَوُّر، حَیال وَ شِیعاردِیر. مِینگلَب کِتابلَرنِی، مِیلِّیانلَب مَعرُوضَه وَ حُطبَه مَجلِسلَرِینِی، پَند وَ نَصِیحَتلَرنِی اَرزِیشِی، قِیمَتِی، جایگاهِی وَحدَتنِی اِیجاد قِیلِیش بُویِیچَه، بِیتتَه دارُ الاِسلامنِی جایگاهِیچَه لِیک بُولمَیدِی، چُونکِی حُکوُمَت قُدرَتِی وَ حُکوُمَتنِی تَشکِیلاتلَرِی بِیلَن اوُ وَحدَتنِی بِیلگِیسِی بُولَدِی وَ حُکوُمَت قُدرَتِی بِیلَن تَفَرُّق شِیرکِینِی آلدِینِی آلِینَدِی. رَهبَرِیَتنِی کوُپ سانلِی بوُلِیشِی، تَفرَقَه گه توُشِیش وَ دارُ الاِسلامنِی مَیدَه – مَیدَه بُولِیب بُولِینِیشِینِی عاقِبَتِیدَه روُیابگه چِیقَدِیگن مَصلَحَت- مَنفَعَت بارمِی؟

بِیزلَر اوُچُون نُبُوَّت مَنهَجِی اَساسِیدَگِی خِلافَتدَن سُونگ کِیلگن اوُمَوِیلَرنِی، عَبّاسِیلَرنِی، عُثمانِیلَرنِی وَ یوُزلَب کَتتَه وَ کِیچِیک اِسلامِی اِضطِرارِی بَدَل حُکوُمَتلَرنِی سِیرَتِیدَن اِیجتِهاد وَ اِستِنباط قِیلِیب بوُلمَیدِی.

دارُ الکُفر مَوجُود وَ بِیز بُونِی اِعتِراف قِیلَمِیز، اَمّا بُو اوُنِی شَرعِی اِیکَنِیگه دَلِیل بُولَه آلمَیدِی، بَلکِی اوُنِی اوُرتَدَن یُوقاتِیش اوُچُون حَرَکَت قِیلِیشِیمِیز کِیرَک، سِکوُلارِیزم دِینِیگه بوِلگن اِرتِداد وَ سِکوُلارِیستلَر بِیزلَرنِی جَمِیعیَتِیمِیزگه، عَقِیدَه مِیزگه سِینگدِیرِیشگن جِنسِی وَ اَخلاقِی فَسادلَر مَوجُود، اَمّا مَنَه بُو فَسادلَرنِی بارلِیگِینِی اِعتِراف قِیلِیشلِیک، اوُلَرنِی شَرعاً توُغرِی دِیگنِی اِیمَس.

بوُگوُنگِی کوُندَه مُسُلمانلَر یشیدُیگن دُیارلردگُی دولتلر اَصلِیدَه دارُ الاِسلام ناملِی بِیر دَولَتنِی شَهرلَرِی بوُلگن، بوُتوُن جَهان باسقِینچِی سِکوُلار کافِرلَرِی اوُلَرنِی مَیدَه – مَیدَه قِیلِیب بوُلِیب تَشلَگن وَ اوُزِینِی قوُل آستِیدَگِی حِذمَتکارلَرِینِی مَنَه بُو دارُ الاِسلامنِی شَهرلَرِیگه حاکِم قِیلِیب قوُیگن، مُنافِقلَر توُدَه سِیدَن بُولگن ظاهِرِی اِسلامِی مِینگلَب نَفَرلَر اوُلَرنِی اَطرافِینِی اوُرَب آلِیشگن وَ طاغوُتلَرنِی مَقصَدلَرِی یوُلِیدَه مُسُلمانلَرنِی زَهَرلَش وَ سَفَربَر قِیلِیش بِیلَن مَشغُولدِیرلَر. حاضِرگِی پَیتدَه یَگانَه دارُ الاِسلامنِی اوُرنِیگه مُسُلمانلَرنِی دِیارلَرِی 60 تَه اَطرافِیدَگِی دَولَتگه اوُنلَب باشقَه بُولَکلَرگه تَقسِیملَنگن، مَنَه بُو حَقِیقَت مَوجُود وَ بُونِی کوُرِیب توُرِیبمِیز، اَمّا بُو شَرعِی اِیمَس وَ مَنَه بُو وَضِیعیَت اوُزگرِیش کِیرَک.

اَگر مُسُلمانلَر مَنَه بُو بِیر- بِیرِیدَن اَجرَب کِیتگن تَرقاق، مَیدَه لَنِیب کِیتگن دَولَتلَرنِی یَگانَه دارُ الاِسلامگه اَیلَنتِیرِیشسَه، اَهالِیسِی جِهَتِیدَن حاضِرگِی حِتای وَ هِندگه، مَسافَه سِی جِهَتِیدَن اِیسَه حاضِرگِی ساوِیت دَولَتِیگه بَرابَر کِیلَدِیگن دارُ الاِسلام حاصِل بوُلَدِی، مُسُلمانلَر مَنَه بوُندَی قوُلدَن بای بِیرِیلگن حَقِیقَتنِی قَیتَرِیشگه اوُنِی قوُلگه کِیرِیتِیشگه لایِیق اِیمَسمِی؟ قَندَی قِیلِیب مَنَه بوُندَی آرزوُلَر بُودائِیلَرنِی مُشرِکلَرِی وَ کامُّونِیستلَر اوُچُون رُویابگه چِیقَدِی – یُو، اَمّا مُسُلمانلَر اوُچُون حَیال، تَصَوُّر بُولِیب قالَدِی؟

شُبهَه سِیز رَهبَرِیَتدَگِی کوُپ سانلِی بوُلِیشلِیک، مُسُلمانلَرنِی وَحدَتِینِی، اِسلامِی حاکِمِیَتنِی وَحدَتِینِی وَ دارُ الاِسلامنِی وَحدَتِینِی تَحدِید قِیلَدِی وَ دارُ الاِسلامنِی، مُسُلمانلَرنِی وَحدَتِینِی حَیالگه، تَصَوُّرگه اَیلَنتِیرَدِی وَ غُرَباءلَرنِی وَظِیفَه سِی شوُکِی، بَرچَه فِرقَه لَردَن، اَحزابلَردَن، گوُرُوهلَردَن پَرهِیز قِیلِیش بِیلَن « فَاعْتَزِلْ تِلكَ الفِرَقَ كُلَّهَا»^[82] اَفضَل “اوُچ اَبزارنِینگ” بِیرِیدَگِی حَربِی حُکوُمَتنِی قُدرَتِیگه اَساسلَنگن حالدَه، “دارُ الاِسلام” بِیلَن بِیرگه مُؤمَنلَرنِی اِسلامِی وَحدَتِینِی،اِتِّحادِینِی اوُرتَسِیدَه کوُپرِیک قوُرِیشسِین، مَنَه بُو کوُپرِیک اَلبَتَّه قوُرِیلِیشِی کِیرَک، حَتّی اَگر بِیزلَرگه اوُحشَگن مِیلِّیانلَب نَفَرلَرنِی سُویَکلَرِی بِیلَن بُولسَه هَم قوُرِیلِیشِی لازِم.

مُسُلمانلَرنِ هِیلمَه – هِیل جَمِیعیَتلَرِی توُرلِی- توُمَن حِزبلَرنِی وَ گوُرُوهلَرنِی وَحدَتنِی قوُلگه کِیرِیتِیش بُویِیچَه آچِیق، رَسوا سِیاسِی تَجرِیبَه لَرِینِی قَیتَه – قَیتَه اوُزلَرِینِی تَرِیخلَرِیدَه یازِیب قالدِیرِیشگن، بُولِیب هَم مَنَه بُو رَسواگرانَه تَجرِیبَه لَرنِی تَکرارلَشلِیک، مُنافِقلَر توُدَه سِینِی هَمدَه اَهلِی تَفَرُّق گوُرُوهلَرِینِی اِیشِیدِیر. بُونِی کَتتَه کوُرِینِیشِیدَه “اِسلامِی هَمکارلِیک تَشکِیلاتِی” نامِی آستِیدَگِی کَرِیکَه توُرَه گه قَرَسَنگِیز یاکِی “بوُتوُن جَهان مُسُلمان اوُلامالَرِینِینگ اِتِّحادِیَه سِی” گه اوُحشَش مَجهُول اِسملَر آستِیدَگِی مُسُلمانلَر یَشَیدِیگن دِیارلَردَگِی مَوجُود دَستَه لَرنِی وَ مِینگلَب حِزبلَرنِی، گوُرُوهلَرنِی کوُرسَنگِیز، اوُلَرنِینگ مُسُلمانلَرنِی مَنهَجلَرِی، عَقِیدَه لَرِی، حِسِّیاتلَرِی بِیلَن اوُینَشَیاتگنِی وَ مُسُلمانلَرنِی اوُرتَسِیدَگِی تَفَرُّقنِی دَوام اِیتِیشِینِی اِیستَیاتگنلِیکلَرِینِی بِیلِیب آلَسِیز.

اِسلام شوُندَی بِیر دِینکِی، یَگانَه اَلله گه وَ یِیر یوُزِیدَگِی واحِد جوُغرافِیَه چارچوُپِیدَگِی یَگانَه دَولَتگَه وَ دارُالاِسلام نامِی آستِیدَگِی یَگانَه دارگه ،دِیارگه دَعوَت قِیلَدِی،اوُندَه بَشَرِیَت اِسلامِی اوُمَّت نامِی آستِیدَگِی واحِد اوُمَّتگه اَیلَنَدِی.

رَهبَرِیَت حَقِیدَه فِکرِیمگه کِیلگن نُوقطَه شوُکِی، نُبُوَّت مَنهَجِی اَساسِیدَگِی خِلافَت سُنَّتِینِی اوُرنِیگه کِیلگن اِسلامِی اِضطِرارِی بَدَل حُکوُمَتلَر بِدعَتِی عَصرلَردَن بوُیان مَوجُود: مَنَه بُو اِسلامِی اِضطِرارِی بَدَل حُکوُمَتنِی رَهبَرِی عُمَر اِبنِ عَبدُالعَزِیزگه اوُحشَش عادِل اِنسان بُولِیشِی یاکِی مُؤتَزِیلَه مَذهَبِیدَگِی مَعمُون، مُؤتَصِم عَبّاسِیگه اوُحشَگن فاجِر اِنسان بُولِیشِی هَم موُمکِین،اوُلَر اِمامِی اَحمَد اِبنِ حَنبَل وَ مِینگلَب باشقَه مُسُلمانلَرنِی باشِیگه مَشَقَّتلِی دَورلَرنِی آلِیب کِیلِیشگن وَ مِینگلَب عالِملَرنِی اوُلدِیرِیشگن وَ …….اَمّا رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّم مَرحَمَت قِیلَدِیلَرکِی: إِنَّ اللَّهَ لَيُؤَيِّدُ هَذَا الدِّينَ بِالرَّجُلِ الفَاجِرِ ^{^[83]} اَلبَتَّه اَلله مَنَه بُو دِینگه فاجِر کِیشِی بِیلَن هَم یاردَم بِیرَدِی.

مَنَه بُو حالَتدَه بِیزلَر اِسلامِی اِضطِرارِی بَدَل حُکوُمَتلَرنِینگ رَهبَرلَرِی اَلبَتَّه بِیزنِی مَذهَبداشِیمِیز بُولِیشِی کِیرَک دِیمَیمِیز، یاکِی اوُلَرنِی هَمَّه سِی بِیر سَطحدَه بُولِیشِی لازِم یاکِی بُوتوُن جَهاندَگِی بَرچَه مُسُلمانلَرِینِینگ دارُ الاِسلامِیدَگِی مُسُلمانلَرنِی اوُلِی الاَمر شوُراسِینِی نَمایَندَه سِیگه خاص بوُلگن وَ نُبُوَّت مَنهَجِیگه اَساسلَنگن خِلافَتنِی رَهبَرِی، اِمامِی نامِی آستِیدَگِی صِیفَتلَرگه اِیگه بُولِیشِی کِیرَک، دِیگن اِنتِظارِیمِیز یُوق.

سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ، أَسْتَغْفِرُكَ وَأَتُوبُ إِلَيْكَ

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

[1]درس ششم مقدماتی: «چه باید کرد؟ وحدت آگاهانه، هدفمند و حرکتی»

[2]رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: «الإسلام يَعْلُو ولا يُعْلَى» «اسلام چيره میشود و سيطره میيابد و بر آن چيرگي و سيطره نيست.» و اين امارت، علو و بلندى است. پس روا نيست كافر بر مسلمان برترى و سيطره يابد، و این در سخن خداوند است كه مى فرمايد: وَجَعَلَ كَلِمَةَ الَّذِينَ كَفَرُوا السُّفْلَى وَكَلِمَةُ اللَّهِ هِيَ الْعُلْيَا ( توبه/ 40)، و سرانجام سخن كافران را فروكشيد (و شوكت و آئين آنان را از هم گسيخت) و سخن الهي پيوسته بالا بوده است (و نور توحيد بر ظلمت كفر چيره شده است و مكتب آسماني، مكتبهاي زميني را از ميان برده است) و خدا باعزّت است (و هركاري را مي‌تواند بكند و) حكيم است (و كارها را بجا و از روي حكمت انجام مي‌دهد) . ‏

وهمچنان حدیث عباده بن صامت در این مورد صریح است؛ زیرا این حدیث خروج وشورش را علیه زمامدار كافر اجازه می دهد، واين بيانگر آن است كه زمامدارى كافر مشروعيت ندارد، اگر مشروعیت می داشت، هیچ گاه اسلام شورش علیه اورا جایز نمی شمرد :” دعانا رسول الله صلى الله عليه و سلم فبايعناه، فكان فيما أخذ علينا: أن بايعنا على السمع والطاعة في منشطنا ومكرهنا وعسرنا ويسرنا وأثرة علينا، وأن لا ننازع الأمر أهله. قال:” إلا أن تروا كفرا بواحا عندكم من الله فيه برهان “. (متفق علیه) ” رسول الله ما را به بيعت فرا خواند، و باوى بيعت نموديم كه در همه اوقات اعم از حالت رضايت وغير رضايت، دشوارى و آسايش، و در حالتي كه زمامداران دچار ظلمهای کوچک می شوند‘ از ايشان اطاعت نماييم، جز اينكه از آنها كفر علنى را مشاهده نماييد چنان کفری که دلیل صریحی از جانب الله بر آن دارید “.

[3]امام و یا زمامدار باید مرد باشد؛ زیرا زن بنابر طبیعت جسمی وروانی ای كه دارد، برای ریاست دولت مناسب نمی باشد، ونمی تواند این وظیفهی مهم را كه كار و پیكار مستمر، قیادت ورهبری لشكر در جنگها وتدبیر امور دولت از جمله آن ست رابه عهده گیرد.

اين امــری است که مسلمانان بر آن اجماع نموده اند، خداوند مى فرمايد: الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاءِ بِمَا فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ ( نساء/ 4 3) «مردان بر زنان سرپرستند (و در جامعه كوچك خانواده، حق رهبري دارند و صيانت و رعايت زنان بر عهده ايشان است) بدان خاطر كه خداوند (براي نظام اجتماع، مردان را بر زنان در برخي از صفات برتريهائي بخشيده است و) بعضي را بر بعضي فضيلت داده است.» بر همین اساس اسلام، ولایت و حاكمیت زن را ممنوع قرار داده است، پیامبر می فرماید :” لن یفلح قوم ولّوا أمرهم امرأة”. ودرروایت احمد” لن یفلح قوم أسندوا أمرهم إلی امرأة “.[صحيح البخارى]”هرگز كامیاب نمی شود قومی كه زمام امور خود را بر عهده زن سپرد”.طبق روایت احمد : ” هرگز كامیاب نمی شود قومی كه امارت خود را به زن سپرد”./ عمر بن خطاب رضی الله عنه می گويد: «ما در جاهليت زنان را چيزى به حساب نمى آورديم اما زمانيكه اسلام آمد و خداوند آنان (زنان) را در قرآن ذكر نمود، دريافتيم كه آنان حقوقى برگردن ما دارند، جز اينكه آنان را وارد امورمان (امورادارى و اجرايى مملكت) ننماييم.» (بخاری)

[4] صحيح البخارى ت ج9ص13

[5] صحيح البخارى ج9 ص12 از دلایل لزوم این شرط احادیثی است که از رسول الله صلی الله علیه وسلم روایت شده است مثل: ” إِنَّ هَذَا الْأَمْرَ فِي قُرَيْشٍ لَا يُعَادِيهِمْ أَحَدٌ إِلَّا كَبَّهُ اللَّهُ عَلَى وَجْهِهِ مَا أَقَامُوا الدِّينَ”” زمامداری مسلمانان مخصوص قریش می باشد تا زمانیكه دین را برپا می دارند، وهركه با آنها دشمنی كند، خداوند اورا سرنگون خواهد نمود “.وروایت دیگربخاری از ابن عمر رضی الله عنهما چنین است : لَا يَزَالُ هَذَا الْأَمْرُ فِي قُرَيْشٍ مَا بَقِيَ مِنْهُمْ اثْنَانِهمواره این امر(زعامت مسلمانان) مخصوص قریش است تا زمانیكه دوشخصی از آنها باقی باشند

[6]وجود عدالت در شخصیت رهبر شرط مهمی بحساب می آید، پس درست نیست كه، رهبر شخص فاسق باشد، وعدالت شرط لازمی در انعقاد رهبریت می باشد.زیرا الله جل جلاله در شاهد شرط گذاشته كه عادل باشد، چنانچه فرموده است: وَأَشْهِدُوا ذَوَيْ عَدْلٍ مِنْكُمْ ( طلاق/ ٢) “از میان خویش عادلان را گواه گیرید”.

طبق این آیه شرط صحت شهادت شاهد، عدالت است، ومنصب خلافت به مراتب بزرگتر از شهادتاست؛ بنابراین شرط بودن آن در رهبر از باب اولی می باشد.با انکه ممکن است این دین توسط یک فاسق نیز تقویت گردد اما در انتخاب رهبر باید دقت شود از این بیماری دور باشد . با این وجود از حديث عباده – كه در شرط اول رهبر بيان شد- دانسته مي شود كه در صورت ضرورت جامعه و به حکم قاعده ی شرعی “الضرورات تبیح المحظورات ” چنانچه رهبری دچار پاره ای از ظلمها گردید (و أثرة علينا) که هزینه ای کمتر از قیام را بر مسلمین تحمیل می کند در این صورت تا فراهم نمودن شرایطی که در آن منافش بیشتر از مفاسدش باشد بر علیه چنین رهبریتی قیام مسلحانه صورت نمی گیرد .

[7]در حکومت اسلامی قانون گذار خدا است، و جز او«ربی» و «سرپرستی» و تکلیف کننده ای نیست و «توحید در تقنین»یکی از مراتب توحید است و نظام اسلامی باید بر روی احکام الهی استوار گردد. به دیگر سخن: قوانین حاکم بر جامعه و اصولی که خطوط اصلی نظام را ترسیم می کند، باید از جانب خداوند باشد و در غیر این صورت، حکام، به حکم قرآن کافر و ظالم و فاسق خواهند بود . ( مائده/44، 45، 47)وجود حاکم تحت عنوان رهبر، خلیفه، امیر المومنینیا هر عنوان دیگری که توسط شورای مسلمین انتخاب شده باشد برای مسلمین امری ثابت و پذیرفته شده و غیر قابل اختلاف است . با وجود این، در جهان اسلام تا به حال عالمییافت نشده است از اینکه حاکمی آگاه بر اصول فقهی بر آنها حکم براند رضایت نداشته باشند، هر چند مخالفتهایی در برابر رهبریت مذاهب مخالف از آنها دیده شده است .

[8]مسلم 673

[9]امام شافعی . فقه الاکبر . ص 39 / و العلم؛ بحیثیصلح ان یکون مفتیا من اهل الاجتهاد

[10]الاحکام السلطانیه، ص۲۰ و التمهید، ص ۱۸۱.

[11]الجوینی، عبد الملک بن عبد الله، غیاث الأُمم فی التیاث الظلم: ص84. / «فالشرط أنْ یکون الإمام مجتهداً بالغاً مبلغ المجتهدین مستجمعاً صفات المفتین، ولم یُؤثَر فی اشتراط ذلک خلاف».

[12]الجوینی، عبد الملک بن عبد الله، الإرشاد: ص426./ وقال: «من شرائط الإمام أنْ یکون من أهل الاجتهاد، بحیث لا یحتاج إلی استفتاء غیره فی الحوادث، وهذا متّفق علیه».

[13]…مجتهدًا كالقاضي وأولى، بل حكى فيه الإجماع…/ قال: وكون أكثر من ولي أمر الأمة بعد الخلفاء الراشدين غير مجتهد إنما هو لتغلبهم فلا يَرِدْ

[14]المنهاج، ص ۵۱۸ و شرح صحیح مسلم. / هی کونه مکلفا مسلما عدلاحرا ذکیا عالما مجتهدا /

[15]التفتازانی، مسعود بن عمر، شرح المقاصد فی علم الکلام: ج2، ص271./ «ویشترط أنْ یکون مکلّفاً مسلماً عدلاً حرّاً ذکراً مجتهداً شجاعاً، ذا رأی وکفایه سمیعاً بصیراً ناطقاً قریشیاً»

[16]الاعتصام ـ للشاطبى موافق للمطبوع . المؤلف : أبو إسحاق الشاطبي . دار النشر : المكتبة التجارية الكبرى – مصرص 126/ الشاطبی، إبراهیم بن موسی، الاعتصام: ج2، ص362. / إن العلماء نقلوا الاتفاق على أن الإمامة الكبرى لا تنعقد إلا لمن نال رتبة الاجتهاد والفتوى في علوم الشرع

[17]الجمهور علی ان اهل الامامه و مستحقها من هو مجتهد فی الاصول و الفروع لیقوم بامر الدین متمکنا من اقامه الحجج و حل الشبهه فی العقائد الدینیه مستقلابالفتوی فی النوازل و احکام الوقائع نصا و استنباطا لان اهم مقاصد الامه حفظ العقائد و فصل الخصومات و لم یتم ذلک بدون هذا الشرط / الجمهور على أن أهل الإمامة ومستحقها من هو مجتهد في الأصول والفروع … متمكّناً من إقامة الحجج وحلّ الشبه في العقائد الدينية، مستقلاً بالفتوى في النوازل …

[18]القلقشندی، أحمد بن علی، مآثر الأناقه: ج1، ص37./ «الثانی عشر: العلم المؤدّی إلی الإجتهاد فی النوازل والأحکام، فلا تنعقد إمامه غیر العالم بذلک؛ لأنّه محتاج لأنْ یصرف الأمور علی النهج القویم ویجریها علی الصراط المستقیم، ولأن یعلم الحدود، ویستوفی الحقوق، ویفصل الخصومات بین الناس، وإذا لم یکن عالماً مجتهداً لم یقدر علی ذلک»

[19]الفقه على المذاهب الاربعة، ج۵ ، ص ۳۱۷ – ۳۱۶. / اتفق الائمة رحمهم اللَّه تعالى على ان الامامة فرض و انه لابد للمسلمین من امام یقیم شعائر الدین و ینصف المظلومین من الظالمین و اتفقوا على ان الامام یشترط فیه: اولاً ان یکون مسلماً ثانیاً ان یکون مکلّفاً ثالثاً ان یکون حرا رابعاً ان یکون ذکراً خامساً ان یکون قرشیاً سادساً ان یکون عالماً مجتهداً لیصرف الاحکام و یتفقه فى الدین فیعلم الناس و لایحتاج الى استفتاء غیره

[20]اصل 109 قانون اساسي

[21]الحاكم في مستدركه (4/ 104) وقال صحيح الإسناد ، والطبراني في ” المعجم الكبير ” (11/ 114) ، / الهيثمي في مجمع الزوائد (5/ 212)/ أنظر تفسير المنار ٥ / ٢١٥ ـ ٢١٦ / سنن بیهقی

[22]رواه ابن أبي الدُّنيا، كما في ” مسند الفاروق ” لابن كثير (2/ 536) .

[23]شرح صحيح مسلمللنووي (12/233). /اتفق العلماء على أنه لا يجوز أن يعقد لخليفتين في عصر واحد…

[24]الأحكام السلطانية (ص: 9)./إذا عقدت الإمامة لإمامين في بلدين لم تنعقد إمامتهما، لأنه لا يجوز أن يكون للأمة إمامان في وقت واحد،

[25]شرح صحيح مسلم . للنووي (12/233).

[26] 31 البزدوي، أبو اليسر محمد، أصول الدین، ت: هانز بيتر لنس، ط1 ،المكتبة الأزهرية للتراث،القاهرة،2003م، ص 195 / :” قال عامة أهل القبلة: لا يجوز أن تعقدلاثنين الإمامة لو عقد لواحد لا يجوز أن يعقد لآخر، ولو عقد لآخر يكون الأول هو الإمام دون الثاني إلا أن يغلب الثاني فيصير إماماً بالغلبة عند عامة أهل السنة والجماعة على ما نبين. والكرامية قالوا: لا بأس أن تعقد الإمامة لاثنين ولأكثر، فهم يعتبرون بالقضاء أنه يجوزعقد القضاء لأناس، ولكن عامة أهل السنة والجماعة قالوا: إن هذا خلاف إجماع الصحابة،وخلاف إجماع الأمة، فإنهم أجمعوا على خليفة واحد، ولأن عقد الخلافة كان واجباً لقطع المنازعات وإطفاء الثوائر، وعقد الإمامة لإمامين سبب لإحداث المنازعات وإيراد الثوائر فلا یجوز ذلک .

[27] ابن نجيم، زين الدين بن إبراهيم بن محمد : ،الأشباه النظائر علی مذهب ابی حنیفه النعمان ، زكريا عميرات، ط1 ،دار الكتب العلمية، بيروت، 1999م، 1 /325 / ولا يجوز تعدده- الإمام- في عصر واحد

[28] ابن القطان، علي بن محمد بن عبد الملك، الأقناع فی مسائل الاجماع، ت: حسن فوزي الصعيدي،ط1 ،مكتبة الفاروق الحديثة، القاهرة، 2004م، 1 /60 ./ :” واتفقوا أنه لا يجوز أن يكون على المسلمين في وقت واحد في جميع (أقطار الأرض) إمامان متفقان ولا مفترقان، ولا في مكانين ولا في مكان واحد” وقال:” وأجمع المسلمون على أن الإمام واحد، والخليفة واحد، والأمير واحد، والقاضي واحد / الدسوقي، محمد بن أحمد بن عرفة، حاشیة الدسوقی علی الشرح الکبیر، بدون ط، دار الفكر، بيروت، بدون ت، 4 /134 ،135؛ والخرشي، محمد بن عبد االله، شرح مختصر خلیل ، بدون ط، دار الفكر، بيروت، بدون ت، 7 /144 / در حاشیهی الدسوقي آمده است :” أشعر ما ذكره المصنف من جواز تعدد القاضي بمنع تعدد الإمام الأعظم وهو كذلك ولو تباعدت الأقطار جداً لإمكان النيابة

[29] الشافعي، محمد بن إدريس بن العباس بن عثمان بن شافع، الرساله، ت: أحمد شاكر، ط1 ،مكتبةالحلبي، القاهرة، 1940م، 1/418

[30]. الماوردی، احکام السلطانیه ،29 /1

[31] الماوردي، علي بن محمد بن محمد بن حبيب،أدب الدنیا و الدین ، بدون ط، دار مكتبة الحياة، 1986م، بيت حنينا، القدس، 1 /136 . / فأما إقامة إمامين أو ثلاثة في عصر واحد، وبلد واحد فلا يجوز إجماعاً

[32] إمام الحرمين الجويني، عبد الملك بن عبد االله بن يوسف، الارشاد الی القواطع الادلة فی اصول الاعتقاد،ت: أحمد عبد الرحيم السايح وتوفيق علي وهبة، ط1 ،مكتبة الثقافة الدينية، القاهرة، 2009م، ص 326، / أن عقد الإمامة لشخصين في صقع واحد متضايق الخطط والمخالف غير جائز، وقد حصل الإجماع عليه

[33] أبو يعلى، احکام السلطانیه ، 1 /25؛ والبهوتي، منصور بن يونس بن صلاح الدين،کشاف القناع عن متن الإقناع، بدون ط، دار الكتب العلمية، بيروت، بدون ط، 6 /160؛ والحجاوي، موسى بنأحمد بن موسى بن سالم، الإقناع فی الفقه الامام احمد بن حنبل، ت: عبد اللطيف السبكي، بدون ط،دار المعرفة، بيروت، بدون ت، 4 /292

[34] الرحيباني، مصطفى بن سعد بن عبده، مطالب أولی النهی فی شرح غایة المنتهی ، ط2 ،المكتبالإسلامي، بيروت، 1994م، 6 /263

[35] ابن حزم، أبو محمد علي بن أحمد، ت: محمد إبراهيم وعبد الرحمن عميرة، ط2 ،دار الجيل، بيروت، 1996م، 4/151 . / فحرم الله – عز وجل- التفرق، والتنازع، وإذا كان إمامان فقد حصل التفرق المحرم، فوجد التنازع، ووقعت المعصية لله تعالی

[36] ابن حزم، علي بن أحمد بن سعيد، مراتب الاجماع فی العبادات و المعاملات و الاعتقادات، بدون ط، دار الكتب العلمية، بيروت، بدون ت، 1 /124 . / ابن حزم456″ه”- رحمه الله- إذ قال:” اتفقوا أنه لا يجوز أن يكون على المسلمين في وقت واحد في جميع الدنيا إمامان، لا متفقان ولا متفرقان، ولا في مكانين ولا في مكان واحد

[37]روح الله خمینى, ولایت فقیه (قم: آزادى, بى تا) ص 56.

[38] لمازري المالكي، أبو عبد االله محمد بن علي بن عمر، المعلم بفوائد مسلم، ت: محمد الشاذلي النفير،ط2 ،المؤسسة الوطنية للكتاب، الجزائر، 1991م، 3 /54 ،55 / العقد لإمامين في عصر واحد لا يجوز. وقد أشار بعض المتأخرين من أهل الأصول إلى أن ديار المسلمين إذا اتسعت وتباعدت وكان بعض الأطراف لا يصل إليه خبر الإمام ولا تدبيره حتى يضطروا إلى إقامة إمام يدبرهم فإن ذلك يسوغ لهم

[39]مسلم 4904

[40] القرطبي، محمد بن أحمد بن أبي بكر بن فرج، الجامع لأحكام القرآن، ت: أحمد البردوني وإبراهيمأطفيش، ط2 ،دار الكتب المصرية، القاهرة، 1964م، 1 /273 / إذ قال في حديث عرفجة وعبد الله بن عمرو السابقين:” وهذا أدل دليل على منع إقامة إمامين؛ ولأن ذلك يؤدي إلى النفاق والمخالفة والشقاق وحدوث الفتن وزوال النعم، لكن إن تباعدت الأقطار وتباينت كالأندلس وخراسان جاز ذلك” / ابن الأزرق، محمد بن علي بن محمد بن علي المالكي، بدائع السلک فی طبائع الملک ، ت: علي سامي النشار، ط1 ،دار السلام، القاهرة، 2008م، 1 /77 / ابن عرفة فيما حكى عنه ابن الأزرق المالكي”896ه”:” فلو بـعُد موضع الإمام حتى لا ينفذ حكمه في بعض الأقطار البعيدة، جاز نصب غيره في ذلك القطر/ الدسوقی ، حاشیه الدسوقی علی الشرح الکبیر ،144 /7 / الدسوقي”1230ه”:” وقيل بالجواز إذا كان لا يمكن النيابة لتباعد الأقطار جداً واقتصر عليه ابن عرفة

[41]غياث الأمم)) (ص: 28).

[42]السمنانی ، روضة القضاة و طریق النجاة ، 1/68 / واختلف في الإمام إذ اكان ببلد بعيد لا يقدرعلى استعلام حاله وما يعرض له، هل لأهل ذلك الموضع أن ينصبوا غيره أم لا؟ فعند جمهورنا ليس لهم ذلك

[43]القلقشند، مآثر الإنافة فی معالم الخلافة ، 46 /1 / فلو عقدت البيعة لاثنين معاً لم تنعقد لواحد منهما فلو كانا في إقليمين متباعدين ففيه وجهان لأصحابنا الشافعية، أصحهما ما عليه الجمهور بطلان بيعتهما

[44] الشهرستاني، أبو الفتح محمد بن عبد الكريم بن أبي بكر أحمد، الملل و النحل، بدون ط، مؤسسةالحلبي، بيروت، بدون ت، 1 /113 / إنهم جوزوا عقد البيعة لإمامين في قطرين، وغرضهم إثبات إمامة معاوية في الشام باتفاق جماعة من أصحابه، وإثبات أمير المؤمنين علي بالمدينة والعراقيين باتفاق جماعة من الصحابة

[45]مسلم 1774

[46] مسلم (2915). (2916). الترمذي (3800) أحمد (6499)، والنسائي في الكبرى (8496) أبو يعلى في المعجم (283)، والطبراني في الصغير (516).البزار (2948).الطبراني في المعجم الكبير (4030).أبو يعلى في المعجم (181)، والروياني (693)، والطبراني في الكبير (954).ابن أبي شيبة (7/ 552)، والطبراني في الكبير (3720).أبو يعلى (7364)، والطبراني في الكبير (19/ 331).معمر في جامعه (11/ 240- ملحق بمصنف عبد الرزاق) مطولًا، وابن أبي شيبة (37876)، وأبو يعلى (7342، 7346).الطبراني في الأوسط (6315).الطبراني في الكبير (5/ 266)، الحافظ ابن حجر في الإصابة (2/ 484)ابن أبي عاصم في الآحاد والمثاني (2707)، والطبراني في الكبير (5146).الشاشي (1532)، والطبراني في الكبير (5/ 266، 19/ 170).الحارث (1017، 1018- بغية الباحث)، والبزار (1428)، وأبو يعلى (1614)، والطبراني في الأوسط (7526).

[47]رواه البخاري (447)./ وروى البخاري بإسناده إلى خالد الحذاء عن عكرمة قال لي ابن عباس ولابنه علي: انطلقا إلى أبي سعيد فاسمعا من حديثه، فانطلقنا فإذا هو في حائط يصلحه، فأخذ رداءه فاحتبى، ثم أنشأ يحدثنا حتى أتى على ذكر بناء المسجد فقال: ((كنا نحمل لبنة لبنة وعمار لبنتين فرآه النبي صلى الله عليه وسلم فينفض التراب عنه ويقول: ويح عمار تقتله الفئة الباغية يدعوهم إلى الجنة ويدعونه إلى النار قال: يقول عمار: أعوذ بالله من الفتن))

[48]((فتح الباري)) (1/542) / فلو قال قائل: إن قتل عمار كان بصفين (وهو مع علي والذين قتلوه مع معاوية وكان معه جماعة من الصحابة فكيف يجوز عليهم الدعاء إلى النار، فالجواب أنهم كانوا ظانين أنهم يدعون إلى الجنة وهم مجتهدون لا لوم عليهم في اتباع ظنونهم فالمراد بالدعاء إلى الجنة الدعاء إلى سببها وهو طاعة الإمام وكذلك كان عمار يدعوهم إلى طاعة علي وهو الإمام الواجب الطاعة إذ ذاك وكانوا هم يدعون إلى خلاف ذلك لكنهم معذورون للتأويل الذي ظهر لهم)

[49]رواه مسلم (1064).

[50]فتح الباري ج13 ص85 و 86.« ودل حديث (تقتل عماراً الفئه الباغيه) علي ان عليا كان المصيب في تلك الحروب لان اصحاب معاويه قتلوه…؛ / دلالة واضحة أن علياً ومن معه كانوا على الحق وأن من قاتلهم كانوا مخطئين في تأويلهم) (فتح الباري)) (6/619)

[51]((مجموع الفتاوى)) (4/437-438 / قال شيخ الإسلام ابن تيمية رحمه الله تعالى: بعد ذكره لقوله صلى الله عليه وسلم: ((تقتل عماراً الفئة الباغية)) (وهذا أيضاً يدل على صحة إمامة علي ووجوب طاعته وأن الداعي إلى طاعته داع إلى الجنة والداعي إلى مقاتلته داع إلى النار وإن كان متأولاً وهو دليل على أنه لم يمكن يجوز قتال علي وعلى هذا فمقاتله مخطئ وإن كان متأولاً، أو باغ بلا تأويل وهو أصح القولين لأصحابنا وهو الحكم بتخطئة من قاتل علياً وهو مذهب الأئمة الفقهاء الذين فرعوا على ذلك قتال البغاة المتأولين وكذلك أنكر يحيى بن معين على الشافعي استدلاله بسيرة علي في قتال البغاة المتأولين قال: أيجعل طلحة والزبير معاً بغاة؟ رد عليه الإمام أحمد فقال: ويحك وأي شيء يسعه أن يضع في هذا المقام يعني: إن لم يقتد بسيرة علي في ذلك لم يكن معه سنة من الخلفاء الراشدين في قتال البغاة – إلى أن قال – ولم يتردد أحمد ولا أحد من أئمة السنة في أنه ليس غير علي أولى بالحق منه)

[52]أخرجه النسائي في ((السنن الكبرى)) (8541)، وأحمد (11289) واللفظ له // روى أبو عبد الله الحاكم وغيره بإسناده إلى أبي سعيد الخدري رضي الله عنه قال: ((كنا مع رسول الله صلى الله عليه وسلم فانقطعت نعله فتخلف علي يخصفها فمشي قليلاً ثم قال: إن منكم من يقاتل على تأويل القرآن كما قاتلت على تنزيله فاستشرف لها القوم وفيهم أبو بكر وعمر رضي الله عنهما قال أبو بكر: أنا هو قال: لا. قال عمر أنا هو قال: لا. لكن خاصف النعل –يعني عليا فأتيناه فبشرناه فلم يرفع به رأسه كأنه قد سمعه من رسول الله صلى الله عليه وسلم. [رواه الحاكم (3/132)، ورواه أحمد (3/82) (11790). قال الحاكم: هذا حديث صحيح على شرط الشيخين و لم يخرجاه، ووافقه الذهبي، وقال الهيثمي في ((مجمع الزوائد)) (9/136): رواه أحمد ورجاله رجال الصحيح غير فطر بن خليفة وهو ثقة، وقال الشوكاني في ((در السحابة)) (167): إسناده رجاله رجال الصحيح غير فطر بن خليفة وهو ثقة، وقال الألباني في ((سلسلة الأحاديث الصحيحة)) (5/639): على شرط مسلم.]

[53]رواه مسلم (1064). روى مسلم في (صحيحه) عن أبي سعيد الخدري رضي الله عنه قال: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: ((تمرق مارقة عند فرقة من المسلمين يقتلها أولى الطائفتين بالحق))/ وفيه أيضاً: أنه قال: ((تكون في أمتي فرقتان فتخرج من بينهما مارقة يلي قتلهم أولاهم بالحق)) / وفي لفظ: قال: ((تمرق مارقة في فرقة من الناس فيلي قتلهم أولى الطائفتين بالحق)) / وجاء أيضاً بلفظ ((يخرجون على فرقة مختلفة يقتلهم أقرب الطائفتين من الحق))

[54]((منهاج القاصدين في فضل الخلفاء الراشدين)) لابن قدامة (ص: 75-76) مخطوط وانظر ((شرح النووي)) (7/166). / والمراد بالفرقة المارقة هم (أهل النهروان كانوا في عسكر علي رضي الله عنه في حرب صفين فلما اتفق علي ومعاوية على تحكيم الحكمين خرجوا وقالوا: إن علياً ومعاوية استبقا إلى الكفر كفرسي رهان فكفر معاوية بقتال علي ثم كفر علي بتحكيم الحكمين وكفروا طلحة والزبير فقتلتهم الطائفة الذين كانوا مع علي وقد شهد النبي صلى الله عليه وسلم أن الطائفة التي تقتلهم أقرب إلى الحق وهذه شهادة من النبي صلى الله عليه وسلم لعلي وأصحابه بالحق وهذا من معجزات النبي صلى الله عليه وسلم لكونه أخبر بما يكون فكان على ما قال وفيه دلالة على صحة خلافة علي رضي الله عنه وخطأ من خالفه)

[55](شرح النووي على صحيح مسلم)) (7/166)./ فقوله صلى الله عليه وسلم على حين فرقة –بضم الفاء- أي: في وقت افتراق الناس أي: افتراق يقع بين المسلمين وهو الافتراق الذي كان بين علي ومعاوية رضي الله عنهما

[56]رواه مسلم (2915).

[57] أخرجه مسلم (1064)

[58]((شرح النووي على صحيح مسلم)) (18/40-41). / قال الإمام النووي بعد قوله صلى الله عليه وسلم: ((بؤس ابن سمية تقتلك فئة باغية)) (قال العلماء: هذا الحديث حجة ظاهرة في أن علياً رضي الله عنه كان محقاً مصيباً والطائفة الأخرى بغاة لكنهم مجتهدون فلا إثم عليهم لذلك.. وفيه معجزة ظاهرة لرسول الله صلى الله عليه وسلم من أوجه: منها: أن عماراً يموت قتيلاً وأنه يقتله مسلمون وأنهم بغاة، وأن الصحابة يقاتلون وأنهم يكونون فرقتين باغية وغيرها وكل هذا وقع مثل فلق الصبح صلى الله وسلم على رسوله الذي لا ينطق عن الهوى إن هو إلا وحي يوحى)

[59]عضد الدين الإيجي، المواقف ، 3 /591 / قال الجارودية من الزيدية الإمامة شورى في أولاد الحسن والحسين فكل فاطمي خرج بالسيف داعياً إلى الحق وكان عالماً شجاعاً فهو إمام؛ فلذلك جوزوا تعدد الأئمة، وهو خلاف الإجماع

[60] أبو الحسن الأشعري، علي بن إسماعيل بن إسحاق بن سالم، مقالات الإسلامیین و اختلاف المصلین،ت: نعيم زرزور، ط1 ،المكتبة العصرية، بيروت، 2005م، 2 /343

[61] ابن السمناني، علي بن محمد بن أحمد، الروضة القضاة و طرق النجاة ، ت: صلاح الدين الناهي، ط2، مؤسسة الرسالة، بيروت، 1984م، 1 /69؛ والحموي، أبو العباس أحمد بن محمد مكي،غمز عیون البصائر فی شرح الاشباه و النظائر،ط1 ،دار الكتب العلمية، بيروت، 1985م، 4 /111 .

[62] القرافي، أبو العباس أحمد بن إدريس بن عبد الرحمن، الذخیرة، ت: محمد بوخبزة، ط1 ،دار الغربالإسلامي، بيروت، 1994م، 10 /26 .

[63] الماوردي، أبو الحسن علي بن محمد بن محمد بن حبيب، الأحکام السلطانیة، بدون ط، دار الحديث،القاهرة، بدون ت، 1 /29 .

[64] أبو يعلى، محمد بن الحسين بن محمد بن خلف ابن الفراء، الأحکام السلطانیة، ت: محمد حامد الفقي،ط2 ،دار الكتب العلمية، بيروت، 2000م، 1 /25 .

[65] ابن حزم، أبو محمد علي بن أحمد، ت: محمد إبراهيم وعبد الرحمن عميرة، الفصل فی الملل و الأهواء و النحل، ط2 ،دار الجيل، بيروت، 1996م، 4/151 .

[66]مسلم 4905 – 1853-3553

[67]مسلم 4882 / نسائی 4202

[68]مسلم 4904 – 1852 – 3552

[69]مسلم1842 / بخاری 3455

[70]النووی ، المنهاج شرح النووی علی مسلم، .232 -231 /12 / :معنى هذا الحديث إذا بُويع لخليفة بعد خليفة فبيعةالأول صحيحة يجب الوفاء بها، وبيعة الثاني باطلة يحرم الوفاء بها، ويحرم عليه طلبهاوسواء عقدوا للثاني عالمين بعقد الأول أم جاهلين، وسواءكانا في بلدين أو بلد أو أحدهمافي بلد الإمام المنفصل والآخر في غيره، هذا هو الصواب الذي عليه أصحابنا وجماهيرالعلماء

[71]النووی، صحيح مسلم به شرح نووی،ج ۱۲ ص ۲۲۱، ۲۲۲

[72] ابن حجر العسقلاني: الإصابة: 2/509 / مسند أحمد2/158 / والبزار (783)، والطبراني في المعجم الأوسط(2166)

[73].136 /1 ،أدب الدنیا و الدین ،الماورد

[74]البيهقي، أحمد بن الحسين بن علي بن موسى، السنن الکبری ، ت: محمد عبد القادر عطا، ط3 ،دارالكتب العلمية، بيروت، 2003م، باب لا يصلح إمامان في عصر واحد، 8 /249 ،برقم: 16548 / ؛ منا أمير، ومنكم أمير يا معشر قريش،

[75]البخاري، صحیح البخاری ، باب قول النبي :”لوكنت متخذاً ً خليلا”، 5/6 ،برقم: 3667

[76]إمام الحرمين الجويني، غیاث الامم فی التیاث الظلم ، 1 /172 / أن مذهب المهاجرين والأنصار هو: أن مبنى الإمامة على أن لا يتصدى لها إلا فرد، ولا يتعرض لها إلا واحد في الدهر

[77]السنن الكبرىللبيهقي (8/145) عن ابن إسحاق.

[78]یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۱۶۰؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۲۶۱.

[79]سیوطی، تاریخ الخلفا، ۱۴۱۳ق، ص۱۲۹-۱۳۷.

[80]مراتب الإجماع لابن حزم (ص: 144). واتفقوا أنه لا يجوز أن يكون على المسلمين في وقت واحد في جميع الدنيا إمامان، لا متفقان ولا مفترقان، ولا في مكانين ولا في مكان واحد) .

[81]السيل الجرار المتدفق على حدائق الأزهار4/512

[82] البخاري (7084)مسلم (1847)أبو داود (4244) ابن ماجه (3979)أحمد (23282).

[83]أخرجه البخاري (6606)، ومسلم (111) سنن دارمی ۲۵۱۷

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ