بسم الله و الحمد لله ، اما بعد: السلام علیکم و رحمه الله و برکاته / بخش 11 :
انواع دارالکفر و تبدیل دارالاسلام به دارالکفر (2)
(4-قسمت)
حنبلی ها:
ابن قدامة حنبلی رحمه الله در نقدی بر سه شرطی که عده ای از علمای مذهب حنفی جهت تغییر «دارالاسلام» به «دارالکفر» قائل بودند می گوید : وَلَنَا، أَنَّهَا دَارُ كُفَّارٍ، فِيهَا أَحْكَامُهُمْ، فَكَانَتْ دَارَ حَرْبٍ – كَمَا لَوْ اجْتَمَعَ فِيهَا هَذِهِ الْخِصَالُ -، أَوْ دَارَ الْكَفَرَةِ الْأَصْلِيِّينَ . نزد ما سرزمینی که احکام کفار اجرا شود چنین سرزمینی دارالحرب است هر چند که دارای این سه شرط باشد یا اینکه دار و سرزمین کفار اصلی باشد.[1] و دوری و نزدیکی سرزمینی که احکام کفار بر آن جاری می شود تاثیری در دارالکفر یا دارالاسلام شدن سرزمینی ندارد. چنانچه بیان شد ابن قدامه حنبلی رحمه الله می گوید این رای امام شافعی رحمه الله هم هست.[2] و به این شکل مذهب حنبلی هم باز مناط و ملاک و معیارِ حکم دادن بر سرزمینی را نوع احکام جاری بر آن سرزمین می داند .
تغییر دار نزد شیعیان 12 امامی :
عده ای از شیعیان جعفری بر این باورند که دارالاسلام تبدیل به دارالکفر نمی شود و همان دیدگاه برخی از شافعی ها را دارند. به عنوان مثال شیخ طوسیدر مبحث «لَقِيط» در مورد محدوده ی سوم دارالاسلام می گوید: دار و سرزمینی که متعلق به مسلمین بوده اما مشرکین بر آن تسلط پیدا کرده اند مثل طرسوس.[3]
بر اساس این دیدگاه، دارالاسلام نزد این دسته از شیعیان جعفری شامل سه سرزمین است:
1. سرزمین هایی که به دست خود مسلمانان ساخته شده است: مثل بغداد و بصره؛
2. سرزمین هایی که متعلّق به کفار بوده و مسلمانان آن ها را فتح کرده اند؛
3. سرزمین هایی که متعلّق به مسلمانان بوده و کفّار آن ها را اشغال کرده اند.
این دیدگاه شیعیان جعفری، سرزمین هایی که مثل اندلس و… مال مسلمانان بوده، اگرچه اکنون تحت سیطره کفار باشند، را جزئی از دارالاسلام می داند .
دسته ای دیگر از شیعیان بر این باورند که دارالاسلام تبدیل به دارالکفر می شود همچنانکه ممکن است شخص مسلمان هم تبدیل به شخصی کافر شود. به عنوان مثال حلّی می گوید: که سرزمین مسلمانان که کفّار بر آن غلبه کرده اند جزو دارالکفر محسوب می شود.[4] چون سلطه و حاکمیت به دنبال خودش کنار زدن قوانین اسلام و تطبیق قوانین کفار را به دنبال دارد.
در کل و در میان فقهای مختلف مذاهب اسلامی 4 نگرش در مورد تغییر دارالاسلام به دارالکفر وجود دارد:
- دار و سرزمین بمجرد غلبه ی کفار و اجرا شدن احکام کفار بر آن تبدیل به دارالکفر می گردد.
- دارالاسلام امکان ندارد تحت هیچ شرایطی تبدیل به دارالکفر شود حتی اگر کفار بر آن مسلط شوند و مسلمین هم آنجا را خالی کنند و فراری شوند و احکام کفار بر آن اجرا شود و اگر اسم دارالحرب بر این سرزمین گذاشته شود «صورتاً لا حکماً» است.
- اگر «دارالاسلام» توسط کفار اشغال شود و حاکمیت متعلق به کفار شود اما مادام که مسلمین در آن باقی می مانند و شعائر اسلامی را اجراء می کنند در این حالت «دارالاسلام» تبدیل به دارالکفر نمی شود.
- دارالاسلام تبدیل به دارالکفر می شود اگر سه شرط را دارا باشد که قول امام ابو حنیفه رحمه الله است.
(ادامه دارد……)
[1]المغني مع الشرح الكبير) 10/ 95./ لنا أنها دار كفار فيها أحكامهم فكانت دار حرب كما لو اجتمع فيها هذه الخصال أو دار الكفرة الأصليين/
[2]المغني مع الشرح الكبير 10/ 95. (ومتــى ارتد أهــل بلد وجــرت فيه أحكامـهم صاروا دار حرب في اغتنام أموالهم وسبي ذراريهم الحادثين بعد الردة، وعلى الإمام قتالهم فإن أبابكر الصديق رضي الله عنه قاتل أهل الردة بجماعة الصحابة، ولأن الله تعالى قد أمر بقتال الكفار في مواضع من كتابه وهؤلاء أحقهم بالقتال لأن تركهم ربما أغرى أمثالهم بالتشبه بهم والارتداد معهم فيكثر الضرر بهم، وإذا قاتلهم قتل من قدر عليه ويُتبع مدبرهم ويُجاز على جريحهم وتغنم أموالهم، وبهذا قال الشافعي. وقال أبو حنيفة: لاتصير دار حرب حتى تجتمع فيها ثلاثة أشياء: أن تكون متاخمة لدار الحرب لاشيء بينهما من دار الإسلام (الثاني) أن لايبقى فيها مسلم ولاذمي آمن (الثالث) أن تجري فيها أحكامهم. ــ قال ابن قدامة ــ ولنا أنها دار كفار فيها أحكامهم فكانت دار حرب) (
[3] محمدبن الحسن الطوسی، المبسوط فی فقه الامامیه، تهران، المکتبة المرتضویة لاحیاء التراث الآثار الجعفریه، بی تا، ج 3، ص 343. / «دارالاسلام علی ثلاثة اضرب: بلد بنی فی الاسلام و لم یقهر بها المشرکون کبغداد و البصرة…؛ و الثانی کان دار کفر فغلب علیها المسلمون و اخذوه صلحا و اقرّوهم علی ما کانوا علیه علی أن یؤدّوا الجزیه…؛ و الثالث دار کانت للمسلمین و تغلّب علیها المشرکون مثل الطرطوس.»
[4] جمال الدین حسن بن یوسف حلّی، تذکرة الفقها، تهران، مکتبة الرضویه لاحیاء آثار الجعفریه، بی تا، ج 2، ص 275. / «اما دارالکفر… بلد کان للمسلمین فغلب الکفّار علیه.»