Бисмиллах валхамдулиллах, аммо баъад: ассаламу алайкум ва рохматуллох ва барокатух / 11 бўлим:
Дорул куфрларни навлари ва дорул исломни дорул куфрга айланиши(2)
(5-қисм)
Бизлар шаръий манбаъларга истинод қилиш билан шуни тушуниб етдикки, меъёр яъни: бир диёрга дорул ислом ё дорул куфр деб хукм берилишини иллати,асоси,меъёри,мезони мана бу давлатга хоким бўлган “қонун ва хукм”дан иборат, хукмни хақиқий иллати: хукм унга осилиб олган ва хукмни ушлаб турган ва хукм унга боғланган нарса “қонун ва хукм”дир.
Агар “тахрижул манат”ни истасак,яъни аслда хукмни иллатини таъйин қилмоқчи бўлсак шуни тушуниб етамизки: “қонун ва хукм” бир диёрни дорул ислом ё дорул куфр экани унга осилган ва хукмни ушлаб турган нарса бўлади; ва агар бир диёрга дорул ислом ё дорул куфр деб хукм беришда таъсир қилмайдиган сифатларни бир четга суриб қўйишни хохласак ва “танқихул манот”га қўл урсак хам, турли-хил белгилар,сифатларни орасида “қонун ва хукм” аслий,таъсир қилувчи сифат эканини тушуниб етамиз.
Мисол тариқасида келтирадиган бўлсак шароб турли-туман сифатларга,белгиларга эга: суюқ бўлиши, рангли ё рангсиз бўлиши, турли-хил мазаларда бўлиши, маст қилиши, энди мана шунча белгиларни орасида шаробни харом бўлишидаги хукмда аслий иллат,белги қайсиниси бўлади? Маст қилиши. Демак маст қилишлик, шаробни харом бўлиши борасидаги хукмда танилган,машхур белги хисобланади.
Дорул исломни хилма-хил белгиларидан бўлган масжидни, азонни ва жумъа намози,жамоат намозлари ва ийд фитр ,ийди қурбон намозларини бажаришдаги хавфсизликни мавжуд бўлиши, хажга бориш, қурбонлик қилиш ва “аллохни шариатидаги қонун ва хукмлар асосида хукм қилиш” ва масжидларга эътикоф ўтириш ва бундан бошқа юзлаб белгиларни орасида, бу диёрни дорул ислом деб номланишини иллати нима? “Аллохни шариатидаги қонун ва хукмлар асосида хукм қилинишидир” . Иллатдаги асл фаръдаги иллатга баробар эмас. Демак “қонун ва хукм” диёрни устида хукм чиқаришни аслий воситаси, машхур белгиси хисобланади.
Албатта шуни хам билишимиз лозимки, уламолар шиорларни бажаришдаги озодлик,хавфсизлик хақида гапирган пайтларида, “аллохни шиорлари” қуръонни таъбири бўйича яъни барча аломатларни кўрсатиши лозим, мана бу шахс ёки исломий жамият ибодатларни барча қисмларини қамраб олади, аллох таоло мархамат қилган пайтида:
وَ مَنْ يُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ (حج/32)
“Аллохни шиорлари” намоз ,рўза,икки ийд, жумъа,жамоат,хажга чегараланиб қолмайди, балки худудларни ижро қилиш хам “аллохни шиорларига” киради, жиход хам “аллохни шиорлари”дандир, хижоб ва бошқа исломни маънавий,зохирий ахкомлари хам “аллохни шиорларига” киради.
Хозирда хам бир диёрни дорул ислом ё дорул куфр деб номлашдаги хукмда таъсири бўлмаган “хозирги замондаги” ва “мавжуд вазиятдаги” белгилар ва сифатларни бир четга сурилса хам, аммо улар аслий сабаблар билан бирга фуруъларга ўхшаб мавжуддирлар – яъни мана бу фаръий белгилар баён қилинган, аммо аслий хукмга таъсир қилмайди- шуни тушуниб етамизки, “қонун ва хукм” ер юзида “икки дар”ни ташхис бериш бўйича меъёр,мезон, ўлчов бўлиб қолади.
Бир неча марта айтиб ўтилганидек, шаръий кўз-қараш билан қараганда барча исломий мазхаблар иттифоқ қилган нарса шуки, дорул куфрни дорул исломга айланиши учун меъёр,мезон,ўлчов “қонун ва хукм”дир, ислом фуқахоларини назарларига асосан, давлатларни дорул куфр бўлиши борасидаги хукм, бу минтақада кофирларни ғолиб бўлишлари ва уларни қонунларини ривожланишига қараб чиқарилади; шу билан бирга диёрнинг,минтақанинг хукмини унда сокин бўлган одамларни устидаги хукмдан фарқи бор, масалан шарқий румни бир қисмида мусулмонлар яшашига қарамасдан бу диёр дорул куфр хисобланарди, аммо мусулмонлар томонидан фатх бўлгандан сўнг дорул исломга айланади, энди агар яна қайтадан кофирлар томонидан ишғол қилинса, фатхдан олдинги румдан нимаси билан фарқ қилади? Хеч қандай фарқи йўқ.
(давоми бор……)