بِسمِ الله وَالحَمدُ لِله، اَمّا بَعَد: اَلسَّلامُ عَلَیکُم وَ رَحمُةُ الله وَ بَرکاتُه / 11 بوُلِیم:
دارُ الکُفرلَرنِی نَوعلَرِی وَ دارُ الاِسلامنِی دارُ الکُفرگه اَیلَنِیشِی (2)
(5-قیسم)
بِیزلَر شَریعِی مَنبَع لَرگه اِستِناد قِیلِیش بِیلَن شوُنِی توُشوُنِیب یِیتدِیککِی، مِعیار یَعنِی: بِیر دِیارگه دارُ الاِسلام یا دارُ الکُفر دِیب حُکم بِیرِیلِیشِینِی عِللَتِی، اَساسِی، مِعیارِی، مِعزانِی مَنَه بُو دَولَتگه حاکِم بُولگن “قانوُن وَ حُکم”دَن عِبارَت، حُکمنِی حَقِیقِی عِللَتِی: حُکم اوُنگه آسِیلِیب آلگن وَحُکمنِی اوُشلَب توُرگن وَ حُکم اوُنگه باغلَنگن نَرسَه “قانوُن وَ حُکم”دِیر.
اَگر «تَخرِیجُ مَناط» نِی اِستَسَک، یَعنِی اَصلدَه حُکمنِی عِللَتِینِی تَعیِین قِیلماقچِی بُولسَک شوُنِی توُشوُنِیب یِیتَمِیزکِی: “قانوُن وَ حُکم” بِیر دِیارنِی دارُ الاِسلام یا دارُ الکُفر اِیکَنِی اوُنگه آسِیلگن وَ حُکمنِی اوُشلَب توُرگن نَرسَه بُولَدِی؛ وَ اَگر بِیر دِیارگه دارُ الاِسلام یا دارُ الکُفر دِیب حُکم بِیرِیشدَه تَأثِیر قِیلمَیدِیگن صِیفَتلَرنِی بِیر چِیتگه سوُرِیب قوُیِیشنِی هاحلَسَک وَ «تنقیح مناط» گه قوُل اوُرسَک هَم، توُرلِی – هِیل بِیلگِیلَر، صِیفَتلَرنِی آرَسِیدَه “قانوُن وَ حُکم” اَصلِی، تَأثِیر قِیلوُچِی صِیفَت اِیکَنِینِی توُشوُنِیب یِیتَمِیز.
مِثال طَرِیقَه سِیدَه کِیلتِیرَدِیگن بُولسَک شَراب توُرلِی- توُمَن صِیفَتلَرگه، بِیلگِیلَرگه اِیگه: سُویُوق بُولِیشِی، رَنگلِی یا رَنگسِیز بوُلِیشِی، توُرلِی-هِیل مَزَه لَردَه بُولِیشِی، مَست قِیلِیشِی، اِیندِی مَنَه شوُنچَه بِیلگِیلَرنِی آرَسِیدَه شَرابنِی حَرام بُولِیشِیدَگِی حُکمدَه اَصلِی عِللَت، بِیلگِی قَیسِینِیسِی بُولَدِی؟ مَست قِیلِیشِی. دِیمَک مَست قِیلِیشلِیک، شَرابنِی حَرام بُولِیشِی بارَسِیدَگِی حُکمدَه تَنِیلگن، مَشهُور بِیلگِی حِسابلَنَدِی.
دارُ الاِسلامنِی هِیلمَه – هِیل بِیلگِیلَرِیدَن بوُلگن مَسجِدنِی، عَذاننِی وَ جُمعَه نَمازِی، جَماعَت نَمازلَرِی وَعِید فِتر، عِید قُربان نَمازلَرِینِی بَجَرِیشدَگِی حَوفسِیزلِیکنِی مَوجُود بُولِیشِی، حَجگه بارِیش ، قُربانلِیک قِیلِیش وَ “اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُن وَ حُکملَر اَساسِیدَه حُکم قِیلِیش” وَ مَسجِدلَرگه اِعتِکاف اوُتِیرِیش وَ بوُندَن باشقَه یوُزلَب بِیلگِیلَرنِی آرَسِیدَه، بُو دِیارنِی دارُ الاِسلام دِیب ناملَنِیشِینِی عِللَتِی نِیمَه؟ “اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُن وَ حُکملَر اَساسِیدَه حُکم قِیلِینِیشِیدِیر”. عِللَتدَگِی اَصل فَرعدَگِی عِللَتگه بَرابَر اِیمَس. دِیمَک “قانوُن وَحُکم” دِیارنِی اوُستِیدَه حُکم چِیقَرِیشنِی اَصلِی واسِیطَه سِی، مَشهُور بِیلگِیسِی حِسابلَنَدِی.
اَلبَتَّه شوُنِی هَم بِیلِیشِیمِیز لازِمکِی، اوُلامالَر شِیعارلَرنِی بَجَرِیشدَگِی آزادلِیک، حَوفسِیزلِیک حَقِیدَه گپِیرگن پَیتلَرِیدَه، “اَلله نِی شِیعارلَرِی” قُرآننِی تَعبِیرِی بُویِیچَه یَعنِی بَرچَه عَلامَتلَرنِی کوُرسَتِیش لازِم، مَنَه بُو شَخص یاکِی اِسلامِی جَمِیعیَت عِبادَتلَرنِی بَرچَه قِیسملَرِینِی قَمرَب آلَدِی، اَلله تَعالَی مَرحَمَت قِیلگن پَیتِیدَه: وَ مَنْ يُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ (حج/32) “اَلله نِی شِیعارلَرِی” نَماز، رُوزَه، اِیککِی عِید، جُمعَه،جَماعَت، حَجگه چِیگرَلَنِیب قالمَیدِی، بَلکِی حُدُودلَرنِی اِجرا قِیلِیش هَم “اَلله نِی شِیعارلَرِیگه” کِیرَدِی، جِهاد هَم “اَلله نِی شِیعارلَرِی” دَندِیر، حِجاب وَ باشقَه اِسلامنِی مَعنَوِی، ظاهِرِی اَحکاملَرِی هَم ” اَلله نِی شِیعارلَرِیگه” کِیرَدِی.
حاضِردَه هَم بِیر دِیارنِی دارُ الاِسلام یا دارُ الکُفر دِیب ناملَشدَگِی حُکمدَه تَأثِیرِی بُولمَگن “حاضِرگِی زَماندَگِی” وَ “مَوجُود وَضِیعیَتدَگِی” بِیلگِیلَر وَ صِیفَتلَرنِی بِیر چِیتگه سُورِیلسَه هَم، اَمّا اوُلَر اَصلِی سَبَب بِیلَن بِیرگه فُرُوعلَرگه اوُحشَب مَوجُوددِیرلَر – یَعنِی مَنَه بُو فَرعِی بِیلگِیلَر بَیان قِیلِینگن، اَمّا اَصلِی حُمکگه تَأثِیر قِیلمَیدِی- شوُنِی توُشُونِیب یِیتَمِیزکِی، “قانوُن وَ حُکم” یِیر یُوزِیدَه “اِیککِی دار”نِی تَشخِیص بِیرِیش بُویِیچَه مِعیار، مِعزان، اوُلچاو بُولِیب قالَدِی.
بِیر نِیچَه مَرتَه اَیتِیب اوُتِیلگنِیدِیک، شَرعِی کوُز- قَرَش بِیلَن قَرَگندَه بَرچَه اِسلامِی مَذهَبلَر اِتِّفاق قِیلگن نَرسَه شوُکِی، دارُ الکُفرنِی دارُ الاِسلامگه اَیلَنِیشِی اوُچُون مِعبار، مِعزان، اوُلچاو “قانوُن وَ حُکم”دِیر، اِسلام فُقَهالَرِینِی نَظَرلَرِیگه اَساساً، دَولَتلَرنِی غالِب بوُلِیشلَرِی وَ اوُلَرنِی قانوُنلَرِینِی رِواجلَنِیشِیگه قَرَب چِیقَرِیلَدِی؛ شوُ بِیلَن بِیرگه دِیارنِینگ، مِنطَقَه نِینگ حُکمِینِی اوُندَه ساکِن بُولگن آدَملَرنِینگ اوُستِیدَگِی حُکمدَن فَرقِی بار، مَثَلاً شَرقِی رُومنِی بِیر قِیسمِیدَه مُسُلمانلَر یَشَشِیگه قَرَمَسدَن بُو دِیار دارُ الکُفر حِسابلَنَردِی، اَمّا مُسُلمانلَر تامانِیدَن فَتح بوُلگندَن سُونگ دارُ الاِسلامگه اَیلَنَدِی، اِیندِی اَگر یَنَه قَیتَه دَن کافِرلَر تامانِیدَن اِیشغال قِیلِینسَه، فَتحدَن آلدِینگِی رُومدَن نِیمَه بِیلَن فَرق قِیلَدِی؟ هِیچ قَندَی فَرقِی یُوق.
(دوامی بار…..)