Нафийи сабилни асли ва исломий иззат (2) (17 бўлим)
(матлабни комил матни)
Дорул исломни, исломий давлатни рахбарини шароити хақида хам айтиб ўтилганидек уни асосий шартларидан бири дорул исломнинг рахбари мусулмон бўлиши керак.
Дорул исломдаги имом ва рахбар, аллохнинг динини химоя қилиш,сақлаш ишларида ва дунёда аллохни дини асосида хукм қилиш,татбиқ қилиш,хамда аллохни шариатидаги қонунлари асосида дунё ишларини бошқариш бўйича нубувватни ўринбосари хисобланади. Аллох таоло мархамат қиладики:
وَأَنزَلْنَا إِلَیْکَ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقاً لِّمَا بَیْنَ یَدَیْهِ مِنَ الْکِتَابِ وَمُهَیْمِناً عَلَیْهِ فَاحْکُم بَیْنَهُم بِمَا أَنزَلَ اللّهُ وَلاَ تَتَّبِعْ أَهْوَاءهُمْ عَمَّا جَاءکَ مِنَ الْحَقِّ (مائده/48)
Сизга эса (эй Мухаммад), ўзидан олдинги китоб(ларни) тасдиқлагувчи ва у (китоблар) устида гувох бўлган бу китобни хаққирост нозил қилдик. Бас,одамлар ўртасида аллох нозил қилган нарса билан хукм қилинг ва сизга келган хақдан юз ўгириб, уларнинг хавойи нафсларига эргашманг! Энди агар мусулмон рахбар муртад бўладиган бўлса, уни жойидан олиб ташланиши керак, уни мусулмонларни устида вилоят юргизишга хаққи йўқ.
Убода ибни Сомит розиаллоху анху айтадики:
دَعانا النبيُّ صَلَّى اللهُ عليه وسلَّمَ فَبايَعْناهُ، فقالَ فِيما أخَذَ عَلَيْنا:
Росулуллох саллаллоху алайхи васаллам бизни чақирдилар ва у кишига байъат бердик, биздан олинган ахдни мазмуни қуйидагича эди:
أنْ بايَعَنا علَى السَّمْعِ والطَّاعَةِ،في مَنْشَطِنَا وَمَكْرَهِنَا، وَعُسْرِنَا وَيُسْرِنَا وَأَثَرَةٍ عَلَيْنَا،
у кишига хурсандчилик, нохушлик кунларида, оғирлик ва енгилликда, бизларга бошқаларни афзал кўришда итоат қилишга,эргашишга байъат бердик,
وَأَنْ لَا نُنَازِعَ الْأَمْرَ أَهْلَهُ، إلَّا أنْ تَرَوْا كُفْرًا بَواحًا، عِنْدَكُمْ مِنَ اللَّهِ فيه بُرْهانٌ [1]
Хукм эгалари билан тортишмаслигимиз керак,мархамат қилдиларки: магар сизларни ўзингиз у учун аллохни наздида қатъий далилга эга бўлган улардаги ошкор ,очиқ куфрни кўрсангизлар.
Имоми Мовардий рохимахуллох айтадики: имомат ва рахбарият, дунёни сиёсатида ва динни химоя қилиш, уни сақлаш бўйича нубувватни ўринбосари мавзусидадир, мана бу имоматни ,рахбарликни боғлашлик, мана бундай вазифани зиммасига олишга қодир кишига вожиб бўлади. [2]
Сизни назарингизда ислом учун динни тўрт маъноси,мафхумига ёки хатто исломни калидига иймон келтирмайдиган киши қандай қилиб мана бу вазифани бажара олади? Аллохни динини ,мўъминларни химоя қилиш,сақлаш омонатини қандай қилиб бутунлай унга ва уни қонунларига эътиқоди бўлмаган кишига топширилиши керак? Мана бу кофир куфрни қабул қилиш билан ўзини нафсига, аллохни динига хиёнат қилган , куфри билан эса аллохга хам хиёнат қилган,
إِنَّ اللَّهَ يُدَافِعُ عَنِ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ خَوَّانٍ كَفُورٍ.( حج / ۳۸)
Албатта аллох иймон келтирган зотларни мудофаъа қилур. Албатта аллох барча хоин ва куфрони неъмат қилгувчиларни суймас.
Шундай бўлгач мана бундай хоинларга дин,дорул ислом, мусулмонларни жони,обрўси, номуси,моли масаласида эътимод қилинади? Агар бир куни мўъминлар дорул куфрларни хокимияти остидаги диёрларни озод қилиш қудратига эга бўлсалар, мусулмонларни рахбари насроний бўладиган бўлса, насороларни диёрларини фатх қилиш пайтида аллохни шариатидаги қонунларни татбиқ қилиш учун, мана бу диёрларда ўзини диндошларига қарши жанг қиладими? Ёки агар яхудий,мажус ё секуляр бўлсачи? Хар қандай озгина ақлга эга бўлган ва ислом динини асослари,усулларидан огох бўлмаган хар қандай киши, мана бу тасаввурлар,хаёллар фақатгина алданган ёки ақли кам,қолоқ инсонларга тегишли эканини яхши билади.
Аллох таоло мархамат қиладики:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا بِطَانَةً مِنْ دُونِكُمْ لَا يَأْلُونَكُمْ خَبَالًا وَدُّوا مَا عَنِتُّمْ قَدْ بَدَتِ الْبَغْضَاءُ مِنْ أَفْوَاهِهِمْ وَمَا تُخْفِي صُدُورُهُمْ أَكْبَرُ قَدْ بَيَّنَّا لَكُمُ الْآيَاتِ إِنْ كُنْتُمْ تَعْقِلُونَ ( آل عمران/118)
Эй мўъминлар, ўзларингизни қўйиб,(у мунофиқларни) сирдош дўст тутманглар! Улар сизларга зарар етказишда кучларини аямайдилар ва ёмон холга тушишингизни орзу қиладилар. Уларнинг сизларни ёмон кўришлари оғизларидан ошкор бўлди. Дилларидаги адоватлари эса янада каттароқдир. Агар ақл юргизсангизлар сизлар учун оят-аломатларни аниқ-равшан қилиб бердик.
Мана бу кофирлар бунга ўхшаш бутунлай шахсий масалаларда мўъминларни сирдош махрами бўла олмагандан сўнг, хукумат ишларида қандай қилиб мўъминларни имоми,рахбари бўла олади? Ахир диндаги хавфсизлик ва дорул исломни,мўъминларни жони,номуси, моли, ақли, обрўси мана шу хукуматга боғлиқку?
Аллох таоло мархамат қиладики:
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تَتَّخِذُواْ الْکَافِرِینَ أَوْلِیَاء مِن دُونِ الْمُؤْمِنِینَ أَتُرِیدُونَ أَن تَجْعَلُواْ لِلّهِ عَلَیْکُمْ سُلْطَاناً مُّبِیناً (نساء/144)
эй мўъминлар, мўъминларни қўйиб,кофирларни дўст тутманглар! Аллох учун ўз зарарларингизга очиқ хужжат қилиб беришни истайсизларми?
Шунга асосланиб ханафий мазхаблик имоми Обидин рохимахуллох айтадики: кофир мусулмонни устида вилоят,рахбарлик қила олмайди, хос вилоят ё рахбарлик бўладими ё умумий рахбарлик,вилоят бўладими фарқи йўқ, кофир мусулмонларга имом,рахбар бўла олмайди, кофир мусулмонларга қозилик хам қила олмайди, кофир мусулмонларни ўртасида гувох хам бўлолмайди, мусулмон аёлни никохи пайтида хам валийлик қила олмайди, мусулмон кишини кофирнинг қарамоғига берилмайди ва мана бундай кофир мусулмонларнинг валийси,масъули бўла олмайди. [3]
Шунингдек имоми Косоний ханафий рохимахуллох бадоъиус саноъида айтадики: кофирнинг мусулмонни устида хокимият юргизиши рўйхатдан ўтиши жоиз эмас. Шунингдек айтадики: кофир мусулмонларни устида валий,рахбар бўла олмайди, чунки шариат кофирнинг мусулмонни устидаги вилоятини узиб қўйган. Аллох таоло мархамат қиладики:
«وَلَن یَجْعَلَ اللّهُ لِلْکَافِرِینَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلاً» (نساء / 141)
Ва росулуллох саллаллоху алайхи васаллам хам мархамат қиладиларки:
«الإسلامُ يَعْلُو ولا يُعْلَى»[4]
Уни яна бир далилларидан бири шуки, кофирнинг мусулмонни устидаги вилоят ва рахбарлигини исбот қилиниши, мусулмоннинг кофирни баробарида залил,хор бўлишига сабаб бўлади, мана бу нарса жоиз эмас. [5]
Ханафий мазхабидаги катта кишилардан бўлмиш 977 йилда вафот қилган Муттақий Хиндий хам ўзини давригача бўлган кофирларнинг дорул исломни ва мусулмонларни устидаги хокимияти харомлиги борасидаги мусулмон уламоларининг ижмоъсини келтирган. [6]
Қози Иёз моликий рохимахуллох хам айтадики: имомат ва рахбарият кофирга боғланмаслигига уламолар ижмоъ қилишган,агар мусулмон рахбар хам кофир бўладиган бўлса, мақомидан олиб ташланади. Имоми Сафақусий моликий рохимахуллох хам айтадики: мусулмон уламолари шунга ижмоъ қилишганки, агар халифа куфр ё бидъат томонга даъват қилса унга қарши қиём ва инқилоб қилинади. [7][8]
Ибни Мунзир шофеъий хам айтадики: барча ахли илм кофирнинг мусулмонни устидаги вилояти,рахбарлиги хеч қачон қабул қилинмаслигига ижмоъ қилишган. [9]
Ибни Хажар шофеъий хам айтадики: мусулмонларни ижмоъси бўйича, имом ва рахбар агар кофир бўладиган бўлса мақомидан олиб ташланади
«يَنْعَزِلُ بِالْكُفْرِ إِجْمَاعًا »،
Хар қандай холатда хар бир мусулмонга мана бу рахбарни олиб ташлашлик вожиб бўлади, агар кимки мана бу мухим ишга харакат қилса унга ажр ва савоб берилади, бу рахбар билан муроса қилиб келишган кимсалар эса гунохкор бўлишади , мана бу рахбарни олиб ташлаш учун нотавон бўлган кишилар мана бу диёрдан хижрат қилиб чиқиб кетишлари керак. [10]
Ибни Тинни Довудийдан – шунингдек фатхул борийда зикр қилишича- агар хоким кофир бўладиган бўлса, унга қарши қиём қилишни вожиб бўлиши борасидаги сўзлар нақл қилинган. Имоми Нававий рохимахуллох ва бошқалар хам мана бундай кўз-қарашни баён қилишган, барча исломий мазхабларни уламолари мана бундай фатвога иттифоқ қилишган, золим рахбарларни баробарида сабр қилишга даъват қиладиган хадислар, мана бу рахбарлардан очиқ куфр кўрилмаган холда бўлишини кўрсатади. [11]
«إلَّا أنْ تَرَوْا كُفْرًا بَواحًا، عِنْدَكُمْ مِنَ اللَّهِ فيه بُرْهانٌ»
Бугунги кунда мунофиқлар тўдаси (секулярзадалар) ўртага шубха ташлаб айтишадики, одил хоким золим мусулмон хокимдан кўра яхшироқдир. Нима учун? Чунки уларни айтишича, кофирни куфри уни ўзига қайтади ,адолати эса хаммага бўлади, мусулмонни исломи хам уни ўзи учун зулми эса уни мухолифлариникидир!!)
Аввало аллох таоло амр қилганки,у зотни нозил қилган қонунлари асосида одамларни ўртасида хокимият ва хукумат юргизилиши керак, аллох таоло нозил қилган нарсани асосида хукм қилмайдиган кишилар аллохга кофирдирлар ва аллохни бандаларига, аллохни динига хиёнат қилишган,мўъминлар мана бундай хоинларни химоя қилмасликлари керак:
إِنَّا أَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِتَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ بِمَا أَرَاكَ اللَّهُ ۚ وَلَا تَكُنْ لِلْخَائِنِينَ خَصِيمًا (نساء/105)
Албатта биз сизга ушбу хақ китобни (қуръонни) одамлар орасида аллох кўрсатган йўл билан хукм этишингиз учун нозил қилдик. Сиз хоинларни химоя қилгувчи бўлманг.
Хоинларни мудофаъа қилувчилар шуни яхши билишлари лозимки, мусулмон рахбар чегараланган,ўзига хос ўринда жамиятни бир қисмидаги мухолиф кишиларга нисбатан зулмга дучор бўлади, у ўзини хамфикрлари,хамрохларига ўхшаб мана бу зулм сабабли исломдан чиқиб кетмайди, агар шароит муносиб бўладиган бўлса ва қодир бўлинса, унинг эгри қадамларини қиличлар билан тўғриласа бўлади, мана бу нарсани росулуллох саллаллоху алайхи васалламни асхоблари росулуллохни халифасига айтишган эди, энди кофир хоким ямандаги Балқис маликасини дорул куфрига ўхшаш жамиятни ёки маккадаги қурайшни дорул куфрига ўхшаган жамиятни вужудга келтириши ва бу жамиятларда оч қолган кишиларни бўлмаслиги ёки уларни қонунларига мухолиф бўлмаган кишиларнинг хавфсизликка эга бўлишлари ва мана бу диёрлардаги кофир хокимлар иқтисодий масалалар бўйича ўзига хос адолат қилишлари мумкин, аммо шу холатда хам “аллохни шариатидаги қонунлар бўйича хукм қилиш” учун Сулаймон ва пайғамбари хотамга ўхшаб уларга қарши қиём қилса бўлади. Чунки инсонни яратилишидан мақсад фақатгина моддий масалалар ёки озодликдан бахраманд бўлиш эмас,балки инсон ва жинни яратишдан бўлган асли мақсад ибодатни барча қирраларини аллох таоло учун хослашдан иборат:
وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ (ذاریات/56)
Демак одил бўлиш хам аллохни шариатидаги қонунлар асосида хукм қилинган пайтда мумкин бўлади, агарчи кофир “аллохни шариатидаги қонунлар бўйича хукм қилиш” мавжуд бўлишига қарамасдан ширк ва куфр қонунлари асосида хукм қиладиган бўлса, мана бундан кўра юқорироқ,олийроқ зулм ва ситам топилмайди; иккинчидан эса мусулмон хокимни зулми хар қандай андозада бўлишидан қатъий назар кофирни зулми билан баробар бўла олмайди. Баъзи ўринларда бандаларга зулм қиладиган мусулмон хокимни зулми, баъзи иқтисодий масалаларда ва шахсий озодликларда,умумий ахлоқларда адолат ахли бўлган кофир хокимга нисбатан “ахаффуз зарарайн” хисобланади.
Агар мана бу кофир хокимлар
« أَطْعَمَهُمْ مِنْ جُوعٍ وَآمَنَهُمْ مِنْ خَوْفٍ»
ни таъминлаш бўйича Балқис маликаси ёки қурайшни кофирларига баробар келишса хам, аллохга ва аллохни динига ва мўъминларга нисбатан энг катта зулмни қилишган бўлади. Аллох таоло мархамат қиладики:
فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّن کَذَّبَ بِآیَاتِ اللّهِ وَصَدَفَ عَنْهَا (انعام/157)
Бас, аллохнинг оятларини ёлғон деган ва улардан юз ўгирган кимсадан хам золимроқ ким бор?!
Аллохга зулм қилиш ва аллохни шариатидаги қонунларга зулм қилиш ва аллохни шариатидаги қонунлар асосида хукм қилинишидан юз ўгиришлик, энг катта зулм хисобланади ва шубхасиз мўъминлар учун комил ибодат йўлларига шароит яратиб берган ва мўъминлар аллохни шариатини хаммасига “амал” қила оладиган мухитни мухайё қилган, аммо баъзи масалаларда инсонларни хаққида зулм қилиб қўядиган мусулмон хоким, “аллохни шариатидаги қонунларни” бир четга суриб қўйиб олтиталик кофирлардан бирини қонунини уни ўрнига қўйиб олган ва исломни хаммасига ва комил ибодат учун амал қилиш йўлларини ёпиб қўйган ва аллохни, аллохни динини хаққига катта зулм ва хиёнатни содир қиладиган, аммо уни қонунларига эътироз билдирмайдиган,мухолифат қилмайдиган баъзи иқтисодий,хавфсизлик масалаларида адолат ахли бўлган кофир хокимдан яхшироқдир. Росулуллох саллаллоху алайхи васаллам золим имомга,рахбарга қарши қиём қилишдан қайтарганлар ва очиқ куфрга дучор бўлишни халол қилиб олган рахбарга қарши эса қиём қилишга буюрганлар.
Албатта шуни хам қўшимча қилиб ўтиш керакки,мунофиқлар тўдасининг хозирги вазиятдаги одил кофирдан бўлган манзурлари яхудий ё насроний ё мажусий ё собеин кофирлари эмас, чунки улар умуман айтганда аллох таолони шариати асосида хокимият юргизиш билан мушкилотлари бор,балки уларни манзурлари секуляр кофирлар ( ё араб тили билан айтганда мушриклар) бўлади, мана бу хор бўлганлар иқтисодий,жамиятни кўпайиши ,секуляр кофирларнинг бугунги кундаги жамиятини хавфсизлигини бахона қилиш билан – албатта улар харгиз Балқис маликаси ёки қурайшни секулярлари мушрикларни диёрида вужудга келтирган нарсани вужудга келтира олишмайди – секуляр кофирларни хокимиятини мусулмонларга шаръий қилиб бермоқчи ва ғайри мустақим равишда мусулмонларни секуляр кофирларни хокимиятини қабул қилишга таслим қилдирмоқчи бўлишади. Мана бу секуляр тузумларининг инқилобчи мухолифларини амали, Сулаймон алайхиссаломни инқилобий амалини ёки росулуллох саллаллоху алайхи васалламнинг ва у кишига эргашган кишиларни амалини савол остига қўймоқчи ва уни нотўғри деб кўрсатмоқчи бўлишади.
Албатта мунофиқлар тўдаси (секулярзадалар) фақат дорул куфрларнинг бошқа диёрларни талон-тарож қилишни орқасидан вужудга келган, моддий тараққиёт масалаларига яна озодликка, хизбларни сонини кўплигига,шахсий секуляристик тузумдан қутулишга диққатни қаратиш билан,ўзлари мана бундай қутулишларни соясида, ислом ва мусулмонларни либосида кўнгиллари нимани хохласа шуни қилишади.
Моддий масалалар бўйича хам “амалда” иқтисодий фаровонликни ва хавфсизликни маккадаги “атъамахум мин жуъ ва аманахум мин хавф”ни – албатта ахли макка фаровонлик, хавфсизликни мана бу даражасига етиб келгунича асрлар давомида вақт керак бўлган – аллох таоло мана бу фаровонлик ва хавфсизликка гувохлик беради ва уни бўрттириб кўрсатади, истелох билан айтганда хозирги секуляр, иқтисодий ривожланган секуляр жамиятларда хам, уларнинг хозирги даражадаги холатга етиб келгунларига қадар асрлар давомида вақт керак бўлган, уларни холати хам бўрттириб кўрсатилган ва уни адолатни нишонаси дейилади, кейин: янги ташкил бўлган ва турли-хил иқтисодий,харбий мухосараларни хатто ахзоблар жангининг хатарларини бошидан ўтказган мадина дорул исломини, росулуллох саллаллоху алайхи васалламни хокимиятини остидаги дорул исломдаги “асхоби суфага” ўхшаган уйсизларни,мискинларни хам бўрттириб кўрсатади, турли-туман иллатлар жумладан ташқи секуляр кофирлар омили сабаб бўлган, бугунги кундаги мусулмонларнинг хозирги дорул исломидаги иқтисодий мушкилотларни хам бўрттириб кўрсатади ва уни зулмни нишонаси деб таништиради; ва нихоят ўзини шунчалик у ёқдан бу ёққа ташлагандан сўнг, уларни қаршисидаги мухотоб шу хулосага келадики, росулуллох саллаллоху алайхи васалламнинг мусулмонларни устидаги хокимиятини ўрнига аби жахлни, абу лахабни ва абдуллох ибни убайни хокимиятини қўйишади, ёки дорул исломдаги мусулмон рахбарларни хокимиятини ўрнига американи,англияни, франсияни, хитойни, россияни, ва бошқа жахондаги кофирларни,хамда махаллий секуляр сотқинларни хокимиятини қўйиб қўйишади. Улар фақат рахбарларни исмини келтиришади ва амалда эса аллохни шариатидаги қонунларни бир четга суриб қўйишади ва мусулмонлардан мана бу кофирларга итоат қилишларини талаб қилишади, аслида эса аллох таоло кофирларга итоат қилишдан нахий қилган ва буни ўрнига тоғутга куфр келтиришга ва кофирларни инкор қилишга амр қилган.
Мунофиқлар тўдаси ( секулярзадалар) аллох таоло хор,залил қилган кишини аллох таоло унга иззат берган кишидан афзал қилишни исташади,
«مَا لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ » (صافات/154)
Ахир аллох таоло қуйидагича мархамат қилмаганмиди?
أَفَمَن کَانَ مُؤْمِناً کَمَن کَانَ فَاسِقاً لَّا یَسْتَوُونَ (سجده/18)
Ахир мўъмин бўлган киши билан фосиқ-итоатсиз кимса тенг бўлурми? (йўқ), баробар бўлмаслар!
Демак шахсий масалаларда бўладими ё ижтимоъий ,хукуматий масалаларда бўладими, уларни хаммасида кофирларнинг мўъминларни ва дорул исломни устида хукмронлик қилишларига хеч қандай йўл мавжуд эмас; шу билан бирга, нафийи сабил қоидаси мусулмонлар билан кофирларни ўртасидаги жуда кўп қарордодларни хам бекор қилади, бошқа истелох билан айтганда вето қилиш хаққи бор; яъни агарчи ахд ва паймонда ахдга вафо қилиш вожиб бўлса хам, аммо агар ахд қилингач бу орада аллохни шариатидаги хокимиятни асли ва дорул исломни истиқлоли хатарга тушадиган бўлса, нафийи сабил қоидаси майдонга тушади ва дорул ислом билан тузилган ахдни бекор қилади.
Мана бу бекор қилинишни ва вето қилиш хаққини иккита мисол билан изох беришга рухсат берасизлар: аллох таоло мўъминларга амр қилиб мархамат қиладики:
یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُوٓاْ أَوۡفُواْ بِٱلۡعُقُودِ (مائده/۱)
Эй мўъминлар, ахдларга (ўзаро келишган битимларга) вафо қилингиз!
Аммо агар мана бундай паймон тузилгандан сўнг, бу паймон аллохни шариати назари бўйича харом эканлиги, ундан нахий қилингани ва аслида фосид экани ёки уни сабаблари,иллатлари фосид экани мушаххас бўлса, мана бу муомалалар рибо, тижорат бўйича бўладими ёки никохлашда бўладими……… уни ботил,бекор қилиш вожиб бўлади.
Росулуллох саллаллоху алайхи васаллам мархамат қиладиларки:
الصُّلْحُ جَائِزٌ بَیْنَ الْمُسْلِمِینَ إِلَّا صُلْحاً أَحَلَّ حَرَاماً أَوْ حَرَّمَ حَلَالًا.
Мусулмонлар орасида сулх жоиздир, магар харомни халол қиладиган ёки халолни харом қиладиган сулх жоиз эмас.
وقالَ رسولُ اللَّهِ صلَّى اللَّهُ عليهِ وسلَّمَ : المسلمونَ على شروطِهم .[12]
Мусулмонлар ўзларини шартларида собит туришади ва уни ижро қилишда,уни риоя қилиш бўйича вазифага эгадурлар.
«المسلمونَ على شروطِهم ، إِلَّا شرطا أَحَلَّ حَرَاماً أَوْ حَرَّمَ حَلَالًا »[13]
Мусулмонлар ўзларини шартларига вафо қилишлари керак ва шартларга амал қилишлик лозимдир, магар харомни халол қиладиган ёки халолни харом қиладиган шартларга амал қилиш лозим эмас.
Жаъфарий шиъалари хам мана бу борада Аби Абдуллох розиаллоху анхудан ривоят қилишадики:
« الْمُسْلِمُونَ عِنْدَ شُرُوطِهِمْ إِلَّا كُلَّ شَرْطٍ خَالَفَ كِتَابَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ، فَلَا يَجُوزُ»[14]
Мусулмонлар ўзларини қарордодларига,шартларига пойбанд бўлишлари керак, магар худони китобига мухолиф бўлган шартларга риоя қилиш жоиз эмас.
Энди бир мусулмон кофир билан уни қўлида ишлаш бўйича паймон тузади. Мана бу мусулмон фақат уч шартга эга бўлган холатда кофирни қўлида ишлай олади:
1-Қилаётган иши халол бўлса ва мўъминларни кароматига қарама- қарши бўлмаса.
2-Мусулмонларга ва дорул исломга зарар етказадиган иш бўлмаслиги керак. Жосуслик қилиш ёки харбий,таблиғий, илмий қисмларда ишлаш ва…….яъни бу ерларда дорул куфрлар дорул исломга қарши иш қилса ва мўъминларга,дорул исломга хиёнат қилса.
3-Бу иш мусулмонни зиллатига,хор бўлишига боис бўлмаслиги керак, тўнғиз гўшти ё шароб……билан мехмон кутишга ўхшаш.
Энди:
-Агар мусулмон кофир билан паймон тузгандан сўнг мана бу шартларга риоя қилинмаганидан огох бўлса,
-Ёки кофир ғайри шаръий шартларни қўйган бўлса,
-Ёки мусулмон кофир билан паймон тузгач, мана бу шартларга риоя қилиши кераклиги билмаган бўлса,
Огох бўлиб жохиллиги бартараф бўлгач ўртада тузилган паймони бир томонлама бекор қила олади,чунки у жохиллиги сабабли мана бу ишга қўл урган эди, мана бу ўринда у мўътабар шаръий узрлардан бирига эга бўлган хисобланади, ёки бўлмасам у алданган бўлади, муомаладаги ё паймондаги хар қандай алдов,фирибгарлик муомалани бекор бўлишига сабаб бўлади.
Иқтисодий муомалалар масаласида хам хиярул ғубун (зарар) да : сотувчи ёки харидорга муомала пайтида жинсларда жуда катта зарар етади, бу нарса шаръий урф ва расмдан ташқаридаги иш хисобланади, мана бундай холатда алданган шахс,қийматга нисбатан жохиллиги сабабли катта зарар кўради, ўртадаги жинсни ушлаб туриш ё муомалани бекор қилиш уни ихтиёридаги нарса. Муомаладаги хияру тадлис (фариб бериш)да хам қоида худди шуни ўзи бўлади; муомалада хиёнат,ёлғон,алдов содир бўлган пайтида хам, ёки айби мавжуд бўлса хам, қарордод тузгандан сўнг муомалани бекор қилса бўлади.
Мана булар шахснинг моддий ва маънавий манфаъатларини сақлаб қолиш учун,ўртада тузилган ахд ва паймонларни бекор қилиш борасидаги келтирилган ўринлардир, энди дорул исломни ва исломий давлатни истиқлолини сақлаб қолиш учун дорул ислом билан тузилган хар қандай ахд ва паймон , агарда мана бу дорул исломни моддий ва маънавий манфаъатларига зарар етказадиган бўлса, майдонга нафийи сабил қоидаси тушади ва мана бу паймон ё ахд бекор,ботил бўлади.
Аллох таолонинг ахли китоб кофирлари ва мушрик кофирлар (секуляр) борасида айтган сўзларига эътимод қилишимиз керак, у зот мархамат қиладики:
ما يَوَدُّ الَّذينَ کَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ وَ لاَ الْمُشْرِکينَ أَنْ يُنَزَّلَ عَلَيْکُمْ مِنْ خَيْرٍ مِنْ رَبِّکُمْ. (بقره/ 105)
На ахли китоблар ( яхудий ва насронийлар) дан бўлган кофирлар ва на мушриклар сизга парвардигорингиз тарафидан бир яхшилик (яъни вахий) тушушини истамайдилар. Аллох эса рахмат- мархаматини ўзи хохлаган кишиларга хос қилиб беради. Аллох буюк фазлу карам сохибидир.
Мана бу холатда кофирлар мўъминлар,дорул ислом учун яхшиликни исташмайди ва ўзларини паймонларида ғилла- ғашликка, фарибгарликка, алдовга дучор бўлишади ва куфрни катталарининг одатда паймон пайтида ичган қасамларига ишонмаслик керак:
إِنَّهُمْ لَا أَيْمَانَ لَهُمْ (توبه/12)
Уларни ичган қасамларини эътибори йўқ, мана бу холатда агар мўъмин киши паймон тузилгандан сўнг, харомдан ёки аллох таолони маъсиятидан ёки мўъминларга,дорул исломга етадиган зарардан огох бўлса, майдонга нафийи сабил қоидаси тушади ва мана бу паймонни бекор,ботил қилади, энди мана булар шахсий ишлар бўйича бўладими ё идорий ишлардами фарқи йўқ. [15]
سُبحانَكَ اللَّهمَّ وبحمدِكَ ، لا إلَهَ إلَّا أنتَ أستغفرُكَ وأتوبُ إليكَ
[1]بخاری7055
[2]“الأحكام السُّلطانية”، ص5. / . الإمامة موضوعةٌ لِخلافة النُّبوة في حراسة الدِّين وسياسة الدُّنيا، وعقدها لِمن يقوم بها في الأُمَّة واجب
[3]« لا ولاية لكافر على مسلم، لا ولاية عامة ولا خاصة، فلا يكون الكافر إماما على المسلمين، ولا قاضيا عليهم، ولا شاهدا، ولا ولاية له في زواج مسلمة، ولا حضانة له لمسلم، ولا يكون وليا عليه ولا وصي
[4]أخرجه الروياني في ((مسنده)) (783)، والدارقطني (3/252)، وأبو نعيم في ((تاريخ أصبهان)) (1/92)
[5]“ولا يجوز أن يثبت للكافر ولاية السلطنة على المسلمين” وقال أيضا: “الكافر ليس من أهل الولاية على المسلم لأنالشرع قطع ولاية الكافر على المسلمين قال الله تعالى {ولن يجعل الله للكافرين على المؤمنين سبيلا} وقال صلى الله عليه وسلم «الإسلام يعلو ولايعلى» ولأن إثبات الولاية للكافر على المسلم تشعر بإذلال المسلم من جهة الكافر وهذا لا يجوز”.
[6]کنزل العمال، ج ۱ صص ۶۶ و ۷۷، بنقل از صرامی، جایگاه قاعده «نفی سبیل» در سیاستهای کلان نظام اسلامی، ۱۳۸۹ش، مجله حکومت اسلامی.
[7]“شرح صحيح مسلم” للنووي (6/ 315).وقَالَ الْقَاضِي عِيَاضٌ أَجْمَعَ الْعُلَمَاءُ عَلَى أَنَّ الْإِمَامَةَ لَا تَنْعَقِدُ لِكَافِرٍ وَعَلَى أَنَّهُ لَوْ طَرَأَ عَلَيْهِ الْكُفْرُ انْعَزَلَ قَالَ وَكَذَا لَوْ تَرَكَ إِقَامَةَ الصَّلَوَاتِ وَالدُّعَاءَ إِلَيْهَا قَالَ وَكَذَلِكَ عِنْدَ جُمْهُورِهِمُ الْبِدْعَةُ قَالَ وَقَالَ بَعْضُ الْبَصْرِيِّينَ تَنْعَقِدُ لَهُ وَتُسْتَدَامُ لَهُ لِأَنَّهُ مُتَأَوِّلٌ قَالَ الْقَاضِي فَلَوْ طَرَأَ عَلَيْهِ كُفْرٌ وَتَغْيِيرٌ لِلشَّرْعِ أَوْ بِدْعَةٌ خَرَجَ عَنْ حُكْمِ الْوِلَايَةِ وَسَقَطَتْ طَاعَتُهُ وَوَجَبَ عَلَى الْمُسْلِمِينَ الْقِيَامُ عَلَيْهِ وَخَلْعُهُ وَنَصْبُ إِمَامٍ عَادِلٍ إِنْ أَمْكَنَهُمْ ذَلِكَ فَإِنْ لَمْ يَقَعْ ذَلِكَ إِلَّا لِطَائِفَةٍ وَجَبَ عَلَيْهِمُ الْقِيَامُ بِخَلْعِ الْكَافِرِ
[8]إرشاد الساري بشرح صحيح البخاري (10/ 217) أجمعوا على أن الخليفة إذا دعا إلى كفر أو بدعة يثار عليه
[9]نقله عنه ابن القيم في “أحكام أهل الذِّمَّة” (2/ 787) إنَّه قد “أجمع كلُّ مَن يُحفَظ عنه مِن أهل العلم أنَّ الكافر لا ولايةَ له على المسلم بِحال
[10]“فتح الباري” (13/ 123). إنَّ الإمام “ينعزل بالكفر إجماعًا، فيَجِب على كلِّ مسلمٍ القيامُ في ذلك، فمَن قوي على ذلك فله الثَّواب، ومَن داهن فعليه الإثم، ومن عَجز وجبَتْ عليه الهجرةُ من تلك الأرض
[11]فتح الباری 13/8
[12]أخرجه أبو داود (3594 )، وابن الجارود في ((المنتقى)) (1001 )، وابن حبان (5091 ) /
[13]ترمذی 1352
[14]حر عاملى، وسائل الشيعه، ج 12، ص 353.، أبواب الخيار ، باب 6 ، ح 2/ « الفقيه » ج 3 ، ص 202 ، ح 3765 ، باب الشرط والخيار في البيع ، « تهذيب الأحكام » ج 7 ، ص 22 ، ح 93 ، باب عقود البيع ، ح 10 / « دعائم الإسلام » ج 2 ، ص 44 ، ح 106 ، « مستدرك الوسائل » ج 13 ، ص 300 ، أبواب الخيار ، باب 5 ، ح 1. /
[15]((مفاتيح الغيب)) للرازي (15/535).