Партия (хизб),партиявийлик ва дорул ислом ва дорул куфрдаги хизблар (1) (22 бўлим)
(матлабни комил матни)
Бир гурух кишилар қасддан истелохларни маъносини ўзларини истакларига биноан ўзгартиришади ва мафхум,истелохлардан бошқа маънони чиқариб олишади. Масалан қуръон бошқа нарса деган бўлса улар одамларга бошқа нарсани ироя беришади, аслида эса уларни ўзлари бундай эмаслигини яхши билишади, ёки шариатдан огох бўлган кишиларга очиқ-ойдин бўлган хато қиёсларни қилишади, аммо мана бундай қиёслар авом халқни фариб бериш учун вужудга келтирилган ва одамларни молини емоқчи бўлган кишилар қуйидагича қиёс қилишади:
«قَالُواْ إِنَّمَا الْبَیْعُ مِثْلُ الرِّبَا وَأَحَلَّ اللّهُ الْبَیْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا» (بقره/ 275)
Бунга сабаб уларнинг: “байъ (олди-сотди) хам судхўрликнинг ўзи-ку?” – деганларидир. Холбуки, аллох байъни халол, судхўрликни харом қилган.
Ислом тарихида мана бундай шахслар жуда кўп учраган, масалан муғийра ибни саъад 119 қамарий йилда ўлдирилган, у хатто қуръонни алифбо харфлари учун хам рамзли сўзларга қоил бўлган эди, авом халқни алдарди ёки мансурия ғолийларини рахбари абу мансур ижлий айтар эдики: “самаъ” дегани яъни оли Мухаммад ва имомлар, “арз” хам уларга эргашган кишилар, жаннат ва жаханнам хам мавжуд эмас, балки у икки шахсни исмидир, вожиботлар яъни улар билан дўст бўлиш вожиб кишилардир, мухаррамот яъни улар билан душманчилик қилиш вожиб бўлган кишилардир. Абул хаттоб эса 138 йилда ўлдирилган бўлиб, у хам мана шу борадаги ишларни янада кенгайтирди, ва нихоят оқибатда исмоилия,доснийни алиюллохийлари , язидийлар ва алавийлар улардан бошқалар ажралиб чиқиб келишди, улар кўриб турганингиздек қуръонни зохирини,ахкомларни,шариатни ташлаб қўйишди ва хозирги холатларига ўтиб олишди. [1][2]
Албатта буни акси,тескариси хам бўлиши мумкин, яъни шайтон ва ошкор “олтиталик кофирлар” бошқа нарса дейишади, аммо мунофиқлар тўдаси уни мусулмонлар учун бошқа равиш билан беъмани,бехуда сўзларни айтишади, бу билан куфр ва вируслар мусулмонларни қалбига дорул исломга ўрнашишини хохлашади. Масалан секуляристларни (мушрикларни) ўзи секуляризм,демократияни,плуролизмни,либирализмни,социализмни ўзига хос таърифлар билан таъриф қилишади, аммо мунофиқлар тўдаси худди мана шу истелохларни мослаштириш ва ғусли таъмид қилдириш билан мусулмонларга сингдиришади.
Мана шу борада “хизб” калимасига нисбатан хам мунофиқлар тўдаси томонидан турли –хил ўйинлар вужудга келтирилган, улар буларни воситасида дорул исломда хизб ташкил қилишни ва фаолият олиб боришни умид қилишади, ёки бўлмасам агар улар росулуллох саллаллоху алайхи васалламни исломий хукуматларига ўхшаган вазиятда “зирор” га ўхшаган хизбни ташкил қила олишмаса хам, муносиб шароит мухайё бўлган пайтида рухий жангларда мўъминларни хизбгароликка,тафарруқга тарғиб қилишмоқчи бўлишади.
Хизб луғут жихатидан одамлардан ташкил топган даста,жамоатни ва шахсни маслакдошларини,эргашувчиларини, бахра,қисмат маъносида келган. Аллох таоло кахф асхоблари хақида мархамат қиладики: [3]
ثُمَّ بَعَثْنَاهُمْ لِنَعْلَمَ أَیُّ الْحِزْبَیْنِ أَحْصَى لِمَا لَبِثُوا أَمَداً (کهف/12)
Сўнгра (уларнинг ичидаги қанча ухлаганликлари хақида тортишадиган) икки гурухдан қайси бири турган муддатларини (тўғри) хисоблаганини билиш учун уларни уйғотдик.
Мана бу ерда “хизб”ни луғатдаги маъноси келтирилган, худди намоз,бидъатга ўхшаш, гохида қуръонда ва сахих суннатда, сахобаларни,хойрул қурундаги аиммаларни сўзларида уни луғатдаги маъноси ишлатилган.
“Хизб”нинг қуръон мафхумида хам Роғиб Исфахоний “муфрадату фи алфазил қуръонил карим” китобида айтадики:
«الحزب جماعة فیها غِلَظ.»[4]
Уларни орасида бир нав шиддат,қийинчилик мавжуд бўлган гурухдир. Баъзилар хам қуръондаги мафхумларни эътиборга олган холда айтишадики: “ вохид фикрга,мақсадга кўра келишиб олишган ва уни химоя қилиб дифоъ қилиб жамланган гурухга хизб дейилади.” [5]
Агар хизбни маъно ва мафхумига диққат қиладиган бўлсак, хизб жамланишни,тафарруқни баён қилишини англаб етамиз. Ақида ва хадафлар ва муштарак манфаъатлар борасидаги бўлакларга бўлиниш ва жамланиш шахсиятга эга, тафарруқ ва жудолик, жанг,мубораза хам бошқа шахсиятдаги ақида ва хадафларга эга кишиларникидир. Масалан хизбуллох хизбуш шайтонни баробарида ақида,ишончлар,турли-хил хадафлар ва турли-туман шахсиятлар бўйича бир-бирларидан жудо бўлишган ва ошкора бир-бирларини қаршисида туришади,саф тортишган, уларни хар бири рухий жангларда, хатто харбий жангларда хам ўзини қаршисидаги тараф билан рақобат қилади ва шиддат,қўполлик билан бўлса хам ўзларини ақидалари,ишончларини химоя қилишади ва ўзларини мухолиф томонга юклашга харакат қилишади.
Мана бу холатда хар-хил ахзобларга кирган хар қандай мусулмон киши аслида секуляристларни йўлида харакат қилаётган бўлади, бу хақида аллох таоло мархамат қиладики:
وَلَا تَکُونُوا مِنَ الْمُشْرِکِینَ (روم/31)
Мушриклардан бўлманглар! ;дархақиқат бундай кишилар тафарруқдан келиб чиқадиган азобга гирифтор бўлишган, улар хохласа хам хохламаса хам ўзини сафини бошқа мусулмонлардан жудо қилади ва бошқа мусулмонларни қаршисида сафга қўшилиб олади, у истаса хам истамаса хам бошқа мусулмонлар билан таблиғий,рухий хатто қуролли жангларга қўшилади, бошқаларни тили,қўли билан азоблайди ва хам уни ўзи хам бошқалар томонидан азобланади. У азобни мазасини бошқа мусулмонларга хам тоттиради ва уни ўзи хам бошқалар томонидан азобни мазасини тотиб кўради. Аллох таоло мархамат қиладики:
قُلْ هُوَ الْقَادِرُ عَلَى أَن یَبْعَثَ عَلَیْکُمْ عَذَاباً مِّن فَوْقِکُمْ أَوْ مِن تَحْتِ أَرْجُلِکُمْ أَوْ یَلْبِسَکُمْ شِیَعاً وَیُذِیقَ بَعْضَکُم بَأْسَ بَعْضٍ انظُرْ کَیْفَ نُصَرِّفُ الآیَاتِ لَعَلَّهُمْ یَفْقَهُونَ (انعام/65)
Айтинг: “ у сизларнинг устингиздан ё оёқларингиз остидан азоб юборишга, ёки сизларни гурух-гурух қилиб аралаштириб юбориб (жангу- жадалларда) айримларингизга айримларингизнинг зарарини тоттириб қўйишга қодир бўлган зотдир”. Қаранг. Англаб етармикинлар, деб оятларимизни қандай баён қилмоқдамиз.
Мана бу нарса бутун тарих давомида “ахзоблар”ни орасида мавжуд бўлган ва мана бу “ахзоблар” фақат баъзи ўринларда дунёвий далилларга ёки осмоний шариатларга душманчиликка кўра, бир-бирларини ёнида тинчликка асосланган холда хаёт кичиришган холос, бўлмасам улар хамиша бир-бирларини ёки осмоний шариатларга эргашганлар билан жанг қилган,курашган холатда бўлишган ва хозирда хам шу вазиятдадурлар. Энди мунофиқлар тўдаси мусулмонлар ўртасида хизбгароликка таблиғ қилиш билан мусулмонлар учун мана бундай оқибатни хохлашади.
یَلْبِسَکُمْ شِیَعاً وَیُذِیقَ بَعْضَکُم بَأْسَ بَعْضٍ. (انعام/65)
Мана бу холатда, “хизб” яъни: хукумат қудратини касб қилиш учун дастурлар,идеалогия,ўзига хос ва ажралган дунёқараш асосига кўра хизбни дастурлари (хизбни ақидаси,идеалогияси ва уни мақсадлари) хамда қонуннома ( хизбни ички ва ташқи рафторларига хоким бўлган қоидалар) билан бирга бўлган ташкилот,абзор бўлиб, турли-хил нисбатларга кўра ўзини аъзоларига жамиятга хоким бўлган нарсалар ажралган шахсиятларни,мақсадларни беради ва уларни хоким бўлган мавжуд хокимиятдан бошқа мақсад сари хидоят қилади ва аллохга иймон ва эътиқод қилишни ,ислом динини асосларига, тоғутга куфр келтиришни асосларига кўра ё бўлмасам тоғутга иймон,эътиқод қилиш ва исломга куфр келтириш асосларига кўра ижтимоъий ажралишни бир навини кўрсатади.
Бугунги кунни классик,илмий асарларида келтирилишича: “хизб” хукуматни устидан хукмронлик қилишни ва ўзини умумий сиёсатларини амалда қўллашни хохлайди. Хизб ташкилотининг энг мухим вазифаси қудратни касб қилишдир. [6][7]
Мана бу холатда “хизб”нинг мавжуд хокимиятни чорчўпида ва мавжуд қонунлар,дастурлар,хадафлар бўйича ёки жамиятда қабул қилинган урфлар бўйича фаолият олиб бораётган сендикодан, одамлар анжуманидан, таблиғий,иқтисодий,маданият ширкатидан фарқи бор. Бу росулуллох саллаллоху алайхи васалламни даврларидаги у киши иштирок этган халфул фузулга ўхшайди, у умумий ахлоқлар жихатидан қабул қилинган эди ва ислом шариатларига қаршилик хам қилмасди.
Демак хизб хоким бўлиб турган мавжуд хизбга таъсир ўтказишни хохламайди, балки қатъият билан хоким хизбдан хукумат қудратини олишни истайди. Мана бу холатда хизб “сендико,синф” ва “халф” ва “ босим гурухи” ва “қанот” ва “жибха” ва “анжуман” ва “ташкилот” билан фарқ қилади, агарчи “ташкилот” хам ташкилотга алоқаси бўлгани ва хизбга ўхшаш тузулишга эга бўлгани билан, аммо мунофиқлар тўдаси бу ерда “хизб” бахсини ўртага ташлашади ва мусулмонларни хизбгароликка,хизбларни кўпайтиришга даъват қилишади, аммо мусулмонларга “қанот”, “босим гурухи”, “жибха”, “анжуман”ни таърифини ироя беришади. Энг баттар холатда мана бу исломий фирқалар,мазхаблар,тафсирлар аллохни хизбни ичидаги қанотлар сифатида бўлишади, аммо мунофиқлар тўдаси ўтган бир неча асрлар давомида дорул исломдаги аллохни хизбни ичидаги қанотларни,мазхабларни, фирқаларни,гурухларни мавжудлигини зикр қилиш билан алдовлар орқали мусулмонларни орасида бир неча хизбликни асослашга харакат қилишган. [8][9][10][11][12]
Росулуллох саллаллоху алайхи васаллам аллох таолони хабари билан хизбни барча меъёрлари бўйича мушрикларни турли-хил хизбларини баробарида янги шахсиятга эга аъзолар билан янги манхажга,ақидага асосланган вохид хизбни ташкил қилдилар ва янги мақсадларни бу хизбга сингдирдилар.
Мана бу хизб аллохни хизби эди. Мана бу хизб маккадаги заифликни авжига чиққан пайтида хам ёки мадинада хукумат қудрати авжига чиққан пайтида хам ягона бўлган эди, аллох таоло у хақида мархамат қиладики:
وَمَن یَتَوَلَّ اللّهَ وَرَسُولَهُ وَالَّذِینَ آمَنُواْ فَإِنَّ حِزْبَ اللّهِ هُمُ الْغَالِبُونَ (مائده/56)
Кимки аллохни, унинг пайғамбарини ва мўъминларни дўст тутса (нажот топгай), зеро фақат аллохнинг гурухигина ғолиб бўлгувчидир.
Аллохни хизби хақида аллох таоло яна қуйидагича мархамат қилади:
لَا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ یُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَوْ کَانُوا آبَاءهُمْ أَوْ أَبْنَاءهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِیرَتَهُمْ أُوْلَئِکَ کَتَبَ فِی قُلُوبِهِمُ الْإِیمَانَ وَأَیَّدَهُم بِرُوحٍ مِّنْهُ وَیُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ أُوْلَئِکَ حِزْبُ اللَّهِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ (مجادله/22)
Аллохга ва охират кунига иймон келтирадиган қавмнинг аллох ва унинг пайғамбари чизган чизиқдан чиққан кимсалар билан – гарчи улар ўзларининг оталари, ёки ўғиллари, ёки оға- инилари, ёки қариндош- уруғлари бўлсалар-да – дўстлашаётганларини топмассиз. Ана ўшаларнинг дилларига ( аллох) иймонни битиб қўйгандир ва уларни ўз томонидан бўлган рух- қуръон билан қувватлагандир. У зот уларни остидан дарёлар оқиб турадиган, улар мангу қоладиган жаннатларга киритур. Аллох улардан рози бўлди ва улар хам ( аллохдан- у зот берган ажр –мукофотлардан) рози бўлдилар. Ана ўшалар аллохнинг хизбидирлар. Огох бўлингизким, албатта аллохнинг хизби ( бўлган зотларгина) нажот топгувчидирлар!
Агар мана бу аллохнинг хизбининг аъзолари росулуллох саллаллоху алайхи васалламни сахих йўлларида харакат қилишса қуйидаги оқибат албатта уларга насиб этади, аллох таоло росулуллох саллаллоху алайхи васалламни ва у кишини ёронларини таништириб мархамат қиладики:
كُنتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ ۗ (آل عمران/110)
(Эй уммати Мухаммад), одамлар учун чиқарилган миллатларнинг энг яхшиси бўлдингиз. Зеро, сиз яхши амалларга буюрасиз, ёмон амаллардан қайтарасиз ва аллохга иймон келтирасиз.
Аллох таоло хеч қаерда сизлар умматларни энг яхшисизлар деб мархамат қилмади,балки хамиша вохид умматга ишора қилган
«الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ »
улар қуйидаги ном билан аталган йўлда
«الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ»
харакат қилишади ва аллох таоло мана бу вохид умматни тўғри йўли хақида ва тарқоқ йўллар хақида мархамат қиладики:
وَأَنَّ هَذَا صِرَاطِي مُسْتَقِيمًا فَاتَّبِعُوهُ وَلاَ تَتَّبِعُواْ السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَن سَبِيلِهِ ذَلِكُمْ وَصَّاكُم بِهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ (انعام/153)
Албатта, мана шу менинг тўғри йўлимдир. Бас, шу йўлга эргашинглар! (Бошқа) йўлларга (тобеъ бўлманг) эргашмангизки, улар сизларни унинг йўлидан узиб қўяр. Шояд тақво қилсангиз,деб сизларни мана шу нарсаларга буюрди.”
Мана бу аллох таолонинг ўзини хизбига, вохид умматига, “сиротол мустақим”дагиларга берган таклифидир, энди шайтонга ва уни хизбигачи? Аллох таоло мархамат қиладики:
إِنَّ الشَّیْطَانَ لَکُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوّاً إِنَّمَا یَدْعُو حِزْبَهُ لِیَکُونُوا مِنْ أَصْحَابِ السَّعِیرِ (فاطر/6)
Аниқки шайтон сизларга душмандир, бас уни душман тутинглар! Шак- шубхасиз у,ўз фирқасини ( яъни ўзига эргашган кимсаларни) дўзах эгалари бўлишлари учун даъват қилур.
Бу ердаги қизиқ бир нуқта шуки, аллохни хизби ўзини собит маржаъси ва собит ақидаси билан вохид умматни қолибида бутун тарих давомида хамиша ягона бўлган, аммо мушриклар шайтонни хизби эса бутун тарих давомида минглаб турли-хил,бир-биридан фарқли ақидаларга эга бўлишган; чунки мушриклар ўзларини динларини асосини хаво ва хавасни устига қуришган, инсонлар мана бу борада хилма-хил,турли-туман бўлишларини хаммамиз яхши биламиз, чунки улар турли-хил хаво ва хавасларга эгадирлар ва собит маржаъга эга эмаслар, шу сабабли хам улар учун “хизб” эмас балки “ахзоблар” калимасидан фойдаланилган, ундаги ахзобларнинг барчаси шайтонни хизбидан хисобланади.
Секуляристларни ўртасидаги хар бир хизбни ўзини мақсади бор, улар шу билан ўзларини хурсанд қилиб юришади, худди шунга ўхшаган мўъминларни хам ўзларини мақсадлари бор ва улар шу билан хурсанд бўлишади. Шу сабабли хам хизбларнинг кўп сонли бўлиши, аслида “вохид умматдан” адашишдир ва бу мушрикларни (секуляристларни) белгиларидан хисобланади.
Аллох таоло қуръонни бошқа жойларида хилма-хил пайғамбарларга ишора қилиб мархамат қиладики:
إِنَّ هَذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّكُمْ فَاعْبُدُونِ (انبیاء/92)
(Эй инсонлар), сизларни миллатингиз- динингиз хақиқатда бир диндир ( яъни исломдир). Мен эса (барчаларингизнинг) парвардигорингиздирман. Бас, менгагина ибодат қилинглар!
Шуни кетидан тезда кейинги оятда аллох таоло хизбгаролик ,тафрақа амалини қабих эканини мазаммат қилиб мархамат қиладики:
وَتَقَطَّعُوا أَمْرَهُم بَيْنَهُمْ كُلٌّ إِلَيْنَا رَاجِعُونَ (انبیاء/93)
(Одамлар) эса ишларини (яъни динларини) ўзаро парчалаб- бўлиб олдилар. Барчалари бизга қайтгувчидирлар.
Мана шу шаклда мўъминун сурасида аллох таоло мархамат қиладики:
وَإِنَّ هَذِهِ أُمَّتُکُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّکُمْ فَاتَّقُونِ (مومنون/52)
Шак-шубхасиз (барчангизнинг) миллатингиз (яъни динингиз) бир миллат (яъни исломдир). Мен эса сизларнинг парвардигорингиздирман, бас, мендангина қўрқингиз!”
Бу оятни кетидан тезда хизбгароликни,тафрақачиларни мазаммат қилади ва тафрақа тарафдори бўлган хизбгароларни рухий холатларини зикр қилиш билан ва мушриклар хақида изох бергандан сўнг, даъват ва вохид “умматни” мойиллик иши борасидаги пайғамбарларнинг ўрни хақида аллох таоло мархамат қиладики:
فَتَقَطَّعُوا أَمْرَهُم بَیْنَهُمْ زُبُراً کُلُّ حِزْبٍ بِمَا لَدَیْهِمْ فَرِحُونَ * فَذَرْهُمْ فِی غَمْرَتِهِمْ حَتَّى حِینٍ ( مؤمنون/ 53-54)
Сўнг (одамлар) ишларини (яъни динларини) бўлакларга бўлиб юбордилар. Хар бир гурух ўз олдиларидаги нарса (дин) билан хурсанддирлар. ** Бас (эй Мухаммад), сиз (маълум) вақтгача уларни ( яъни макка мушрикларини) ўз ғафлатларида қолдиринг!
Энди аллохни шариатидаги қонунлар келиб одамларни ўртасида хукм қилгандан сўнг, вохид умматни орасида тафрақага,хизбгароликка нима боис бўлади? Аллох таоло мархамат қиладики:
کانَ النَّاسُ أُمَّةً واحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرينَ وَ مُنْذِرينَ وَ أَنْزَلَ مَعَهُمُ الْکِتابَ بِالْحَقِّ لِيَحْکُمَ بَيْنَ النَّاسِ فيمَا اخْتَلَفُوا فيهِ وَ مَا اخْتَلَفَ فيهِ إِلاَّ الَّذينَ أُوتُوهُ مِنْ بَعْدِ ما جاءَتْهُمُ الْبَيِّناتُ بَغْياً بَيْنَهُمْ فَهَدَى اللَّهُ الَّذينَ آمَنُوا لِمَا اخْتَلَفُوا فيهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِهِ وَ اللَّهُ يَهْدي مَنْ يَشاءُ إِلى صِراطٍ مُسْتَقيمٍ (بقره/213)
Одамлар бир миллат эдилар. Сўнг (ораларида келишмовчиликлар пайдо бўлгач), аллох (мўъминларга) хушхабар элтгувчи ва ( кофирларни жаханнам азобидан) қўрқитувчи пайғамбарларини юборди. Ва уларга қўшиб одамлар орасида чиққан тортишувларга хакам бўлсин,деб хақ китобни (таврот,инжилни) нозил қилди. Энди очиқ оятлар келганидан кейин, фақат шу китоб берилган кимсалар хадларидан ошиб, талашиб- тортишдилар. Сўнгра аллох ў изни билан мўъминларни улар ( китоб берилган кимсалар) ихтилоф қилган хақ йўлга йўллади. Аллох ўзи истаган кишиларни тўғри йўлга хидоят қилади.
Дархақиқат бағийлик,қайсарлик, хизбгаролик,тафрақа аллох таолони хукуматига ва ижтимоъий қонунларига қарши туради ва рақобат қилади. Секуляристлардан ва мунофиқлар тўдасидан(секулярзадалардан), бошқа ошкор кофирлардан ташқари яна ким аллохни шариатидаги қонунларга,хукмларга ва исломий хокимиятга, тузумга қарши туриб жанг қилади? Кимлар мусулмонларни орасида махсусан дорул исломда тафрақага, гурухларга бўлинишга,хизбгароликка даъват қилади?
Албатта секуляристлар хамиша аллох таолонинг барча шариатларини рад қилишмайди, балки мушрикларни,секуляристларни орасида аллохни шариатидаги қонунларни баъзисини қабул қилмайдиган кишилар хам мавжуд: субханаллох, ингор аллох таоло бизларни атрофимиздаги аллохни шариатидаги қонунларни хаммасини эмас, баъзисини инкор қиладиган секуляристларни бир қисми хақида сухбат қилганга ўхшайди. Аллох таоло мархамат қиладики:
وَالَّذِینَ آتَیْنَاهُمُ الْکِتَابَ یَفْرَحُونَ بِمَا أُنزِلَ إِلَیْکَ وَمِنَ الأَحْزَابِ مَن یُنکِرُ بَعْضَهُ قُلْ إِنَّمَا أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ اللّهَ وَلا أُشْرِکَ بِهِ إِلَیْهِ أَدْعُو وَإِلَیْهِ مَآبِ (رعد/36)
(Эй Мухаммад), биз китоб (таврот,инжил) ато этган кишилар сизга нозил қилинган нарса (қуръон) сабабли шодланадилар.** (Яхудий ва насронийлардан сизга қарши бўлган) тўдалар орасида унинг (қуръоннинг) бир қисмини инкор қиладиган кимсалар хам бордир. (Уларга) айтинг: “албатта, мен ёлғиз аллохга ибодат қилишга ва унга (бировни) шерик қилмасликка маъмурман (амр этилганман). Мен фақат ўша зотга (ибодат қилишга) даъват қилурман ва ёлғиз унинг ўзига қайтурман.”
Агар бир жойда “шўрони” ва “улил амрни” ва “вохид умматни” ва мусулмонларни “вохид жамоати”, “вохид ижмоъси” йўлида яъни “сиротол мустақим”да харакат қилишни номи келтирилган бўлса, хукуматни хаётидаги шахсий масъулиятларни,вазифаларни мушаххас қилинган дорул исломдаги бирлашган хукуматни тузумини мавжудлигини ва бунга қўшимча равишда хизбгароликка,гурухларга бўлинишга чизиқ тортганлигини англатади.
Комил суратдаги ислом динига ва шўрога,хилма-хил хелфларга ўхшаган ахкомлар,абзорларни барчасини илмига эга бўлган исломий хокимият ва дорул ислом мавжуд бўлар экан, хизбгаролик деган нарса умуман мавжуд бўлмайди. Шунингдек айтиб ўтилганидек , хизбгаролик ўзларининг хаво ва хавасларига тобеъ бўлган ва ўзларининг турли-туман нафсоний истак-хохишларидан бошқа нарсага эга бўлмаган мушриклар ва секуляристларни энг кўзга кўринган сифатларидан хисобланади, шунинг учун хам аллох таоло мўъминларга мушрикларга ё секуляристларга ўхшаш ахли тафарруқ,хизбгаро бўлмасликни таклиф этиб амр қилади……
Албатта бутун тарих давомида “қуръонда”ги “ахзоблар” калимаси фақат мушриклар учун ишлатилган. Аллох таоло секуляристлар ва “ахзобларни” тарихчаси хақида оятларни келтирган бўлиб, мана бу оятларни бир қисмига ишора қилмоқчимиз:
کَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَعَادٌ وَفِرْعَوْنُ ذُو الْأَوْتَادِ (ص/12)
Улардан илгари хам нух қавми (Нухни), Од (қабиласи Худни) ва қозиқлар (яъни ерга қозиқдек қоқилган баланд эхромлар ва қасрлар) эга бўлган фиръавн ( ва унинг одамлари Мусони) ёлғончи қилгандирлар.
وَثَمُودُ وَقَوْمُ لُوطٍ وَأَصْحَابُ الأَیْکَةِ أُوْلَئِکَ الْأَحْزَابُ (ص/13)
Шунингдек, Самуд (қабиласи Солихни), Лут қавми (Лутни) ва дарахтзор эгалари (Шуайбни ёлғончи қилгандирлар). Ана ўшалар ( хам ўзларига юборилган пайғамбарларга қарши чиққан) фирқалардир.
إِن کُلٌّ إِلَّا کَذَّبَ الرُّسُلَ فَحَقَّ عِقَابِ (ص/14)
Барчаларига фақат пайғамбарларни ёлғончи қилганликлари сабабли менинг азобим хақ бўлгандир.
کَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَالْأَحْزَابُ مِن بَعْدِهِمْ وَهَمَّتْ کُلُّ أُمَّةٍ بِرَسُولِهِمْ لِیَأْخُذُوهُ وَجَادَلُوا بِالْبَاطِلِ لِیُدْحِضُوا بِهِ الْحَقَّ فَأَخَذْتُهُمْ فَکَیْفَ کَانَ عِقَابِ (غافر/5)
Улардан (яъни макка кофирларидан) илгари Нух қавми ва у (қавмдан) кейинги (Од, Самуд қабилалари каби турли) фирқалар хам ( ўз пайғамбарларини) ёлғончи қилганлар. (Ўша миллатлардан) хар бир миллат ўзларининг пайғамбарларини тутишга- ўлдиришга қасд қилган ва ботил (хужжатлар) билан талашиб- тортишиб, унинг ёрдамида хақни енгмоқчи бўлган эдилар. Шунда мен уларни ( ўз азобим билан) ушладим. Бас, менинг азобим қандай бўлди?!
وَقَالَ الَّذِی آمَنَ یَا قَوْمِ إِنِّی أَخَافُ عَلَیْکُم مِّثْلَ یَوْمِ الْأَحْزَابِ (غافر/30)
مِثْلَ دَأْبِ قَوْمِ نُوحٍ وَعَادٍ وَثَمُودَ وَالَّذِینَ مِن بَعْدِهِمْ وَمَا اللَّهُ یُرِیدُ ظُلْماً لِّلْعِبَادِ (غافر/31)
Иймон келтирган киши деди: “Эй қавмим, хақиқатан мен сизларнинг устингизга хам худди Нух қавми, Од, Самуд (қабилалари) ва улардан кейинги (куфр йўлини тутган) кимсаларнинг иши- ўша фирқаларнинг куни тушиб қолишидан қўрқурман. Холбуки, аллох ўз бандаларига зулм қилишни истамас ( яъни аллох ўша фирқаларни халок қилиш билан уларга зулм қилгани йўқ,балки улар ўзларини куфру туғёнлари сабабли халокатга мустахақ бўлдилар).
إِنَّ اللَّهَ هُوَ رَبِّی وَرَبُّکُمْ فَاعْبُدُوهُ هَذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِیمٌ (زخرف/64)
Албатта аллохнинг ўзи парвардигорим ва парвардигорингиздир. Бас (ёлғиз) унга ибодат қилингиз! Мана шу тўғри йўлдир”.
فَاخْتَلَفَ الْأَحْزَابُ مِن بَیْنِهِمْ فَوَیْلٌ لِّلَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْ عَذَابِ یَوْمٍ أَلِیمٍ (زخرف/65)
Сўнг (насронийларнинг ичидан чиққан) фирқалар ( Ийсо хусусида,айримлари уни “худо” деб, айримлари “худони ўғли” деб) ўзаро ихтилоф қилдилар. Бас, у золим кимсаларга аламли кун – қиёматнинг азоби- халокат бўлгай!
Яна бир қизиқ бир нарса шуки, аллох таоло маккий “сод” сурасида маккадаги секуляристларни олдинги даврларда мағлубиятга учраган “ахзоблар”ни давомчилари деб билади ва мархамат қиладики:
جُندٌ مَّا هُنَالِکَ مَهْزُومٌ مِّنَ الْأَحْزَابِ (ص/11)
(Эй Мухаммад), макка мушриклари ўша ернинг ўзида енгилиб битгувчи фирқалардан бир тўдадир, холос (бас сиз улар айтаётган бехуда сўзларга парво хам қилманг!)
Аллох таолони охирги шариати хақида хам қуръонда ўқиймизки:
أَفَمَن کَانَ عَلَى بَیِّنَةٍ مِّن رَّبِّهِ وَیَتْلُوهُ شَاهِدٌ مِّنْهُ وَمِن قَبْلِهِ کِتَابُ مُوسَى إَمَاماً وَرَحْمَةً أُوْلَئِکَ یُؤْمِنُونَ بِهِ وَمَن یَکْفُرْ بِهِ مِنَ الأَحْزَابِ فَالنَّارُ مَوْعِدُهُ فَلاَ تَکُ فِی مِرْیَةٍ مِّنْهُ إِنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّکَ وَلَکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لاَ یُؤْمِنُونَ (هود/17)
Ана энди парвардигори томонидан аниқ хужжатга ( яъни қуръонга) эга бўлган киши ( фақат хаёти- дунё манфаъатларини кўзловчи кимсалар билан баробарми?!). Холбуки, аллох бўлган шохид ( яъни Жаброил фаришта) унинг (Мухаммад алайхиссаломнинг) хамрохидир ва ундан ( яъни, аниқ хужжат бўлган қуръондан) илгари (бани исроил учун келган) пешво ва ( аллохнинг) мархамати бўлган Мусонинг китоби (таврот) бордир. Ана ўша зотлар ( яъни аниқ хужжат эгалари) унга (қуръонга) иймон келтирурлар. Барча гурухлар орасидан ким у қуръонга кофир бўлса, унга ваъда қилинган жой – дўзахдир. Бас (эй Мухаммад), сиз у хақда шак- шубхага тушманг! Албатта у парвардигорингиз томонидан келган хақиқатдир. Лекин одамларнинг кўплари иймон келтирмайдилар.
یَحْسَبُونَ الْأَحْزَابَ لَمْ یَذْهَبُوا وَإِن یَأْتِ الْأَحْزَابُ یَوَدُّوا لَوْ أَنَّهُم بَادُونَ فِی الْأَعْرَابِ یَسْأَلُونَ عَنْ أَنبَائِکُمْ وَلَوْ کَانُوا فِیکُم مَّا قَاتَلُوا إِلَّا قَلِیلاً (احزاب/20)
Улар ( яъни мунофиқлар қўрқоқликлари сабабли кофир фирқалар мадина атрофидан тарқаб кетганларидан кейин хам) у фирқаларни кетмаган деб ўйлайдилар ва агар у фирқалар ( яна қайтиб) қолсалар ( мунофиқлар шахарда – сизларнинг ичингизда эмас, балки сахрода) кўчманчи бадавийлар орасида бўлиб, сизларнинг хали- хабарингиз хақида сўраб – билиб туришни дўст тутадилар. Агар улар сизларнинг орангизда бўлганларида хам камдан- кам жанг қилган бўлур эдилар.
وَلَمَّا رَأَى الْمُؤْمِنُونَ الْأَحْزَابَ قَالُوا هَذَا مَا وَعَدَنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَصَدَقَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَمَا زَادَهُمْ إِلَّا إِیمَاناً وَتَسْلِیماً (احزاب/22)
Мўъминлар у фирқаларни кўрган вақтларида: “бу аллох пайғамбари бизларга ваъда қилган нарсадир ( яъни имтихондир). Аллох ва пайғамбарининг сўзи ростдир”, дедилар ва ( устларига бостириб келаётган фирқаларнинг сон-саноқсизлиги) уларнинг ( аллохга бўлган) иймон ва итоатларини янада зиёда қилди холос.
Мўъминлар хандақ жангида ўзларини рўбарўларида секуляр,мушрик “ахзоблардан” бошқа одамларни кўрдиларми? Йўқ, уларни хаммаси секуляристлар жумласидан эдилар. Аллох таоло қурайш,ғатафон секуляристлари учун “ахзоб” калимасини ишлатади; мана бу холатда бароат масаласин ўртага ташланган пайтида:
أَنَّ اللَّهَ بَرِيءٌ مِّنَ الْمُشْرِكِينَ ۙ وَرَسُولُهُ (توبه/3)
Ва (ушбу) аллох ва унинг пайғамбари томонидан одамларга катта хаж кунида (яъни қурбон хайити кунида) аллох ва унинг пайғамбари мушриклардан безор эканлигини билдиришдир.
Дархақиқат секуляристлардан ё ахзоблардан ё мушриклардан бароат,безорлик эълон қилинган, бу ерда секуляристлардан ё мушриклардан ё ахзоблардан бароат қиламиз,дейишни фарқи йўқ. Ахзоб десак хам ёки мушриклар десак хам, секуляристлар десак хам мана шу мафхумни етказади.
Аммо мунофиқлар тўдаси ва мусулмонларни орасидаги жохиллар айтишадики, мусулмонларни ўртасида хам “ахзобни” ташкил қилса бўлади ва мусулмонлар хам турли-хил “ахзобларга” эга бўлишлари мумкин!! Ва мусулмонлар учун “ахзоб” лафзидан фойдаланса бўлади ва…….барча мўъминлар мана бу саволларни аллох таолодан сўрашлари керак, у зот мархамат қиладики:
«قُل أَأَنتُم أعلَمُ أَمِ اللَّهُ» (بقره/ 140)
Айтинг (эй Мухаммад),уларнинг динларини сизлар яхшироқ биласизми ёки аллохми?
Албатта аллох таоло яхшироқ билади ва қуръонда, сахих суннатда, хойрул қурундаги аиммаларни раъйларида мавжуд бўлган аллох таоло томонидан айтилган хақиқатларни яширган кишилардан хам кўра золимроқ кимса борми? Улар мана бу хақиқатларни яширишади, албатта золимроқ бошқа кимса йўқ, аллох таоло уларнинг исломга зид , авомни фариб бериш йўлида аллохни динига ва аллохни бандаларига зарба уриш учун қилинган амалларидан огохдир:
وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّن کَتَمَ شَهَادَةً عِندَهُ مِنَ اللّهِ وَمَا اللّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ (بقره/ 140)
Ўзи биладиган гувохликни аллохдан яширган кимсадан хам золимроқ одам борми? Аллох қилаётган ишларингдан ғофил эмас.
Мана бу холатда “ахзоб” жараёни хозирги асрдаги жамият учун янги иш бўлиши мумкин, аммо ахзобларни, сиёсий плуролизмни, хизбгароликни, жамиятни гурухларга бўлишни мавжудлиги қадимдан бор бўлган нарса, дорул исломда хам маздакийлар, монувийлар ўхшаганлар томонидан вужудга келган ва нобуд қилинган ва бугунги кунда секуляристлар (мушриклар) томонидан яна қайтадан ташкиллаштирилган; шундай бўлгач “хизб” ва “ахзоблар” -баъзиларни сўзига кўра – парламонтаризм вужудга келтирган ва ғарб секулярларини маданият муаллифлари дунёга келтирган янги харакат, замонавий нарса эмас.
سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ، أَسْتَغْفِرُكَ وَأَتُوبُ إِلَيْكَ
والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته
[1] دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۶، ج۱، ص۹، ص ۲۸۷ – ۲۹۰.، مقالات الاسلامیین، علی بن اسماعیل (م ۳۳۰ ق)، به کوشش هلموت ریتر، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
[2] الملل والنحل، الشهرستانی (م ۵۴۸ ق)، ج۱، ص۱۷۹ – ۱۸۱، به کوشش سید کیلانی، بیروت، دارالمعرفه، ۱۳۹۵ ق./ المواقف فی علم الکلام، عبدالرحمن احمد الایجی (م ۷۵۶ ق)، ج۳، ص۶۸۰.، بیروت، عالم الکتب.
[3] فرهنگ لغت منتهی الادب
[4] راغب اصفهانی، المفردات فی الفاظ القرآن الکریم
[5] حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۱
[6] عالم، عبدالرحمن، بنیادهای علم سیاست، تهران: نشر نی، چاپ دوم، ۱۳۷۵، ص ۳۴۳.
[7] دوورژه، موریس، احزاب سیاسی، ترجمه رضا علومی، تهران: امیرکبیر، ۱۳۵۷، ص۱۸.
[8] برجسته ترین نظریه پردازان علوم سیاسی در میان سکولاریستها نیز باز به این نگرش رسیده اند . به عنوان مثال می توان به چند مورد اشاره کرد: زیگموند نیومن، حزب سیاسی را سازمانی منضبط از افراد تلاشگر سیاسی جامعه می داند که هدف آنها چیرگی بر حکومت است و برای برخورداری از پشتیبانی مردم، با گروه یا گروههای دیگر که باور متعارض دارند به رقابت می پردازد . / موریس دوورژه در کتاب اصول علم سیاست می گوید: « هدف مستقیم احزاب به چنگ آوردن قدرت با شرکت در اعمال آن است . احزاب در پی آنند که در انتخابات ، کرسهایی به دست آورند ، نمایندگان و وزرایی داشته باشند و حکومت را به دست گیرند . »(احزاب سیاسی ، دکتر حسن محمدی نژاد ، ص39-38- .) / گتل می گوید : « حزب سیاسی مرکب از گروهی از شهروندان کم و بیش سازمان یافته است که به عنوان یک واحد سیاسی عمل می کنند و با استفاده از حق رای خود می خواهند بر حکومت تسلط پیدا کنند و سیاستهای عمومی خود را عملی سازند . »(بینادهای علم سیاسی ، عبدالرحمان عالم ، ص ۳۴۳ ) / ﻣﺎﻛﺲ ﻭﺑﺮ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ : ﺍﺣﺰﺍﺏ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺟﻤﻌﻴﺘﻬﺎﻱ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭﻱ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺍﻋﻀﺎﻱ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻲ ﻛﻮﺷﻨﺪ ﺭﺅﺳﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻗﺪﺭﺕ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﺍﺯ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯﺍﺕ ﻣﺎﺩﻱ ﻭﻣﻌﻨﻮﻱ ﭼﻮﻥ ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺩﻟﺨﻮﺍﻩ ﺧﻮﺩ ﻳﺎ ﻧﻴﻞ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺷﺨﺼﻲ ﻳﺎ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺩﺳﺖ ﻳﺎﺑﻨﺪ.
[9] جناح (Faction) :مجموع گروه یا گروه هایی که با اهداف و دیدگاه های مشترک در کوتاه مدت و یا بلند مدت به منظور رقابت و کسب قدرت سیاسی، در داخل یک حکومت یا حزب گرد هم می آیند، بدون این که دارای ماهیت رسمی و شخصیت حقوقی باشند. جناح را بخشی از یک واحد یا جریان سیاسی دانسته اند .جناح تشکلی است که لزوماً مداومت ندارد و بنا بر ضرورت و به مناسبت هایی تشکیل می شود. بر این اساس جناح برخلاف حزب: …. به سرعت یا به تدریج می توانند به مرور زمان، مواضع خود را تغییر دهند و شناسایی خود را دچار مشکل کنند.( جمال زاده ، ناصر ، اصطلاحات سیاسی ، قم، پارسیان ، ۱۳۸۲، ص ۳۸)
[10] جبهه (Front): سازمانی که نمایندگان سیاسی طبقات و اقشار مردمی برای نیل به یک هدف مشترک در آن متحد می شوند و به خاطر منافع مشترکی که در برنامه جبهه منعکس می شود , مبارزه می کنند . جبهه با حزب فرق دارد زیرا حزب , سازمان یک طبقه یا گروه اجتماعی و یا حتی بخشی از یک طبقه ( مثل احزاب دموکرات و جمهوری خواه آمریکا که هرکدام نماینده جناحی از سرمایه داری آمریکا هستند ) است که بر اساس منافع آن طبقه یا گروه اجتماعی تشکیل می شود و هدف آن , مبارزه در راه تحقق آن اهداف و نیل به آن منافع است .( آقا بخشی , علی , افشاری راد , مینو , فرهنگ علوم سیاسی , پیشین , ص ۲۵۹)
[11] مورییس دوورژه درکتاب «جامعه شناسی سیاسی» خود،در مورد گروههای ذی نفوذ و فشار چنین می گوید: «گروههای ذی نفوذ مستقیمادر فتح قدرت و اجرای آن مشارکت نمی کنند،بلکه در حالی که خارج از قدرت باقی می مانند،آن را متأثر می سازند و بر آن «فشار» وارد می کنند. گروههای ذینفوذ در پی تأثیر بر زمامدارانند، نه آن که زمامدارانی از خود را به قدرت بنشانند.»/ یکی از تفاوت های بین احزاب و گروههای ذینفوذ ،درجه مسلک گرائی آنان است.احزاب سیاسی تلاش دارند تا بطور علنی و رسمی قدرت سیاسی را مستقیما در دست بگیرند و یا در آن شریک شوند تا بتوانند به اهداف خود که در اساسنامه بطور واضح و عمومی اعلام کردهاندجامعه عمل بپوشانند. در حالی که گروههای ذینفوذ(منظور گروههای فشار) نمی خواهند قدرت را در دست بگیرند یا حتی در آن مشارکت کنند،بلکه خود بخشی از طبقه حاکم بشمار می روند ولی جزو هیئت حاکمه نیستند.(کریم نیا) احزاب ،اکثرا به تجمیع منافع پرداخته در حالی که گروههای فشار به پیوند منافع افراد توجه داشته و با بدست آوردن یک خواسته و کسب رضایت افراد مانع از دست زدن به رفتارهای خشونت آمیز می شود.(نقیب زاده،1387) حزب سیاسی گردهمایی بزرگتری است ودر سیاستهای کشور آشکارا نقش حیاتی ایفا می کند،اما گروه فشار، محفل محدودی دارد وبا ماندن در پشت پرده نقش خود را بازی می کند.حزب سیاسی در سیاست شرکت دارد زیرا ماهیت آن سیاسی است ، اما گروه فشار چنین هدفی ندارد.(عالم،1388،360)
[12] گروه (Group):هنگامی که اشخاصی چند به دلیل یا به دلایلی دور هم گرد آیند , معمولا آنها را یک جمع , یک دسته , یک فرقه , یک انجمن و یا یک گروه می نامند . گروه واحدهای سازمانی نسبتا کوچکی است که هر فرد در طول حیات خود عضویت تعدادی از آنها را می پذیرد. تنوع میان این گروههای کوچک که به مناسبتهای مختلف (سیاسی , ورزشی , اقتصادی , اداری , فنی و جز اینها ) ممکن است تشکیل شود , بسیار زیاد است . هریک از این گروههای کوچک و مختلف , شیوه رفتار و آداب رسوم و معتقدات ویژه ای را به وجود می اورد که آثار خود را برطرز تفکر , رفتار و توقعات اعضای خویش باقی می گذارد .( آقا بخشی , علی , افشاری راد , مینو , فرهنگ علوم سیاسی , پیشین , ص ۲۸۰)