Муқаддамот дарслари/ биринчи дарс: дин нима? Секуляристлар бизлардан қайси динни хохлашади?
(10-қисм)
Мана бу матлабни янада кўпроқ равшан бўлиши учун яхшиси қуръон оятларига назар ташлаймиз:
Биринчи ва иккинчи маънолар бўйича дин: ( хокимият ва итоат қилиш)
Аллох таоло мархамат қиладики:
– وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِیَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ حُنَفَاء وَیُقِیمُوا الصَّلَاهَ وَیُؤْتُوا الزَّکَاهَ وَذَلِکَ دِینُ الْقَیِّمَهِ (بینه/۵)
Холбуки, улар фақат ягона аллохга, у зот учун динни холис қилган, тўғри йўлдан оғмаган холларида ибодат қилишга ва намозни тўкис адо этишга хамда закотни ( хақдорларга) ато этишга буюрилган эдилар. Мана шу тўғри йўлдаги ( миллатнинг) динидир.
Мана бу ва бу оятга ўхшаган оятларда, дин калимаси қудрат ва аллохни хукмронлигига бўйсиниш, итоат ва бандаликни қабул қилиш маъносида келган; оятларда ишора қилинган динни фақат аллохни ўзига холис қилишликдан мақсад, инсон аллохни хокимиятидан,буйруғидан бошқа хокимиятга,буйруқларга таслим бўлмаслигидир, ўзини итоати ва бандалигини шу даражада холис қилиши лозимки, ундан бошқа хеч кимга ибодат қилмаслиги,эргашмаслиги керак.
Учинчи маънодаги дин: (фикрий ва амалий тузум, яъни қонунлар ва ахкомлар)
Аллох таоло мархамат қиладики:
إِنِ الْحُکْمُ إِلاَّ لِلّهِ أَمَرَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِیَّاهُ ذَلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ (یوسف/۴۰)
Хукм- хокимлик фақат аллохникидир. У зот сизларни фақат ўзигагина ибодат қилишга буюргандир. Энг тўғри дин мана шудир.
کَذَلِکَ کِدْنَا لِیُوسُفَ مَا کَانَ لِیَأْخُذَ أَخَاهُ فِی دِینِ الْمَلِکِ (یوسف/۷۶)
Биз Юсуфга мана шундай хийла-тадбирни билдирдик. (чунки миср) подшохининг динида у биродарини (ўғрилик қилгани учун қул қилиб) олиб қола олмас эди.
Бошқа бир ўринда мархамат қиладики:
أَمْ لَهُمْ شُرَکَاء شَرَعُوا لَهُم مِّنَ الدِّینِ مَا لَمْ یَأْذَن بِهِ اللَّهُ (شوری/۲۱)،
Балким улар (макка мушриклари) учун (куфр ва ширк каби) аллох буюрмаган нарсаларни- “дин”ни,уларга шариат қилиб берган шериклари- бутлари бордир?!
Ёки аллох таоло росулуллох саллаллоху алайхи васалламга мархамат қиладики, макка секуляристларига ( мушрикларга) айтингки:
لَکُمْ دِینُکُمْ وَلِیَ دِینِ (کافرون/۶)
Сизларни динингиз ўзингиз учун ва мени диним ўзим учундур!
Мана бу оятлардаги “дин” калимасини маъноси қонун,худудлар, шариат, йўл, бир фикрий ва амалий тузумни ўз ичига олади ва инсон ўзини унга нисбатан муқайяд қилиши керак. Демак агар инсон аллохни динидаги қонунларни ижро қиладиган бир хукмронликка, давлатга ва хукуматга эргашадиган бўлса, у аллохни динига кирибди; аммо агар мана бу хукмронлик башар томонидан вужудга келтирилган қонунлар асосида бўладиган бўлса, шубхасиз инсон башар томонидан ясалган “дин”га ёки секуляризмга кирибди. Хулоса қилиб айтганда, инсон бир қудратни энг юқори маржаъ ёки ўзини устидаги нарса деб фарз қилса ва уни хукмини ижро қилиниши лозим деб билса ва унга таъйин қилиб қўйилган йўл, равишга эргашса, шубхасиз ана ўша шахсни ва маржаъни “ динига” кирибди.
(давоми бор……)