مُقَدّمات دَرسلَرِی/ بِیرِینچِی دَرس: دِین نِیمَه؟ سِکوُلارِیستلَر بِیزلَردَن قَیسِی دِیننِی هاحلَه شَه دِی؟
(10-قیسم)
مَنَه بُو مَطلَبنِی یَنَدَه کوُپراق رَوشَن بُولِیشِی اوُچُون یَحشِیسِی قُرآن آیَتلَرِیگه نَظَر تَشلَیمِیز: بِیرِینچِی وَ اِیککِینچِی مَعنالَر بُویِیچَه دِین: (حاکِمِیَت وَ اِطاعَت قِیلِیش).
اَلله تَعالَی مَرحَمَت قِیلَه دِیکِی:
- وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِیَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ حُنَفَاء وَیُقِیمُوا الصَّلَاهَ وَیُؤْتُوا الزَّکَاهَ وَذَلِکَ دِینُ الْقَیِّمَهِ (بینه/۵) حالبُوکِی، اوُلَر فَقَط یَگانَه اَلله گه، اوُ ذات اوُچُون دِیننِی خالِص قِیلگن، توُغرِی یوُلدَن آغمَه گن حاللَرِیدَه عِبادَت قِیلِیشگه وَ نَمازنِی توُکِیس عَدا اِیتِیشگه هَمدَه زَکاتنِی (حَقدارلَرگه) عَطا اِیتِیشگه بُویُورِیلگن اِیدِیلَر. مَنَه شُو توُغرِی یوُلدَگِی (مِللَتنِینگ) دِینِیدُور.
مَنَه بُو وَ بُو آیَتگه اوُحشَگن آیَتلَردَه، دِین کَلِیمَه سِی قُدرَت وَ اَلله نِی حُکمرانلِیگِیگه بُویسِینِیش، اِطاعَت وَ بَندَه لِیکنِی قَبوُل قِیلِیش مَعناسِیدَه کِیلگن؛ آیَتلَردَه اِیشارَه قِیلِینگن دِیننِی فَقَط اَلله نِی اوُزِیگه خالِص قِیلِیشلِیکدَن مَقصَد، اِنسان اَلله نِی حاکِمِیَتِیدَن، بُویرُوغِیدَن باشقَه حاکِمِیَتگه، بُویرُوقلَرگه تَسلِیم بُولمَسلِیگِیدِیر، اوُزِینِی اِطاعَتِی وَ بَندَه لِیگِینِی شُو دَرَجَه دَه خالِص قِیلِیشِی لازِمکِی، اوُندَن باشقَه هِیچ کِیمگه عِبادَت قِیلمَسلِیگِی، اِیرگَشمَسلِیگِی کِیرَک.
اوُچِینچِی مَعنادَگِی دِین: (فِکرِی وَ عَمَلِی توُزوُم، یَعنِی قانوُنلَر وَ اَحکاملَر) اَلله تَعالی مَرحَمَت قِیلَدِیکِی:
إِنِ الْحُکْمُ إِلاَّ لِلّهِ أَمَرَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِیَّاهُ ذَلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ (یوسف/۴۰) حُکم- حاکِملِیک فَقَط اَلله نِیکِیدِیر. اوُ ذات سِیزلَرنِی فَقَط اوُزِیگه گِینَه عِبادَت قِیلِیشگه بُویُورگَندِیر. اِینگ توُغرِی دِین مَنَه شُودِیر.
کَذَلِکَ کِدْنَا لِیُوسُفَ مَا کَانَ لِیَأْخُذَ أَخَاهُ فِی دِینِ الْمَلِکِ (یوسف/۷۶) بِیز یُوسُفگه مَنَه شوُندَی خِیلَه- تَدبِیرنِی بِیلدِیردِیک. (چوُنکِی مِصر) پادشاهِینِینگ دِینِیدَه اوُ بِرادَرِینِی (اوُغرِیلِیک قِیلگنِی اوُچُون قوُل قِیلِیب) آلِیب قالَه آلمَس اِیدِی.
باشقَه بِیر اوُرِیندَه مَرحَمَت قِیلَدِیکِی: أَمْ لَهُمْ شُرَکَاء شَرَعُوا لَهُم مِّنَ الدِّینِ مَا لَمْ یَأْذَن بِهِ اللَّهُ (شوری/۲۱)،
بَلکِیم اوُلَر (مَکَّه مُشرِکلَرِی) اوُچُون (کُفر وَ شِرک کَبِی) اَلله بُویُورمَگن نَرسَه لَرنِی- “دِین”نِی، اوُلَرگه شَرِیعَت قِیلِیب بِیرگن شِیرِکلَرِی- بوُتلَرِی باردِیر؟!
یاکِی اَلله تَعالَی رَسُول الله صَلَّی اَلله عَلَیهِ وَسَلَّمگه مَرحَمَت قِیلَه دِیکِی، مَکَّه سِکوُلارِیستلَرِیگه (مَشرِکلَرگه) اَیتِینگکِی: لَکُمْ دِینُکُمْ وَلِیَ دِینِ (کافرون/۶) سِیزلَرنِی دِینِینگِیز اوُزِینگِیز اوُچُون وَ مِینِی دِینِیم اوُزِیم اوُچُوندوُر!
مَنَه بُو آیَتلَردَگِی “دِین” کَلِیمَه سِینِی مَعناسِی قانوُن، حوُدوُدلَر، شَرِیعَت، یُول، بِیر فِکرِی وَ عَمَلِی توُزُومنِی اوُز اِیچِیگه آلَه دِی وَ اِنسان اوُزِینِی اوُنگه نِسبَتاً مُقَیَّد قِیلِیشِی کِیرَک. دِیمَک اَگر اِنسان اَلله نِی دِینِیدَگِی قانوُنلَرنِی اِجرا قِیلَه دِیگن بِیر حُکمرانلِیککَه، دَولَتگه وَ حُکوُمَتگه اِیرگه شَه دِیگن بُولسَه، اوُ اَلله نِی دِینِیگه کِیرِیبدِی؛ اَمّا اَگر مَنَه بُوحُکمرانلِیک بَشَر تامانِیدَن وُجُودگه کِیلتِیرِیلگن قانوُنلَر اَساسِیدَه بُولَه دِیگن بوُلسَه ، شُبهَه سِیز اِنسان بَشَر تامانِیدَن یَسَلگن “دِین” گه یاکِی سِکوُلارِیزمگه کِیرِیبدِی. حُولاصَه قِیلِیب اَیتگندَه اِنسان بِیر قُدرَتنِی اِینگ یُوقارِی مَرجَع یاکِی اوُزِینِی اوُستِیدَگِی نَرسَه دِیب فَرض قِیلسَه وَ اوُنِی حُکمِینِی اِجرا قِیلِینِیشِی لازِم دِیب بِیلسَه وَ اوُنگه تَعیِین قِیلِیب قوُیِیلگن یوُل، رَوِیشگه اِیرگشسَه، شُبهَه سِیز اَنَه اوُشَه شَخصنِی وَ مَرجَعنِی “دِینِیگه” کِیرِیبدِی.
(دوامی بار…..)