مُقَدّمات دَرسلَرِی/ بِیرِینچِی دَرس: دِین نِیمَه؟ سِکوُلارِیستلَر بِیزلَردَن قَیسِی دِیننِی هاحلَه شَه دِی؟
(15-قیسم)
مَنَه بُو حالَتدَه شُونِی اَیتِیش لازِمکِی، دِین اِصطِلاحدَه یا “آسمانِی” بُولَه دِی؛ یَعنِی بِیر پَیغَمبَر اوُنِی آلِیب کِیلَه دِی وَ آلِیب کِیلگن نَرسَه لَرِینِی هَمَّه سِی اَلله طَرَفِیدَن کِیلتِیرِیلگن یاکِی بوُلمَسَم “آسمانِی” بوُلمَیدِی؛ یَعنِی اِنساننِی اوُزِی تامانِیدَن وُجُودگه کِیلتِیرِیلگن فِکرلَر وَ عَقِیدَه لَردَن عِبارَتدوُر. اَلبَتَّه یَهُودِیَت وَ نَصرانِیَت گه اوُحشَب اِسلامدَن بُورِیلِیب کِیتگن وَ اَدَشگن یوُلدَن یوُرِیب کِیتِیب بُولغَنگن شَرِیعَتلَر، مَنَه بُو اِیککِی “دِین” دَن تَشکِیل تاپگن، اَمّا شوُنگه قَرَمَسدَن اوُلَر عُمُومِی مَعنادَه اِسلام دِینِیدَن اَدَشگنلَر حِسابلَه نِیشَه دِی وَ اوُلَرگه اوُزلَرِینِی دِینلَرِی بوُلمِیش اِسلام دِینِیدَن ناحَق غوُلوُ قِیلمَسلِیکلَرِینِی، اَدَشِیب کِیتمَسلِیکلَرِینِی، پَیغَمبَرِی خاتَم صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم کوُرسَتگن توُغرِی یوُلگه قَیتِیشلِیکلَرِی لازِملِیگِینِی تَأکِید قِیلِینَه دِی: قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لَا تَغْلُوا فِي دِينِكُمْ غَيْرَ الْحَقِّ وَلَا تَتَّبِعُوا أَهْوَاءَ قَوْمٍ قَدْ ضَلُّوا مِنْ قَبْلُ وَأَضَلُّوا كَثِيرًا وَضَلُّوا عَنْ سَوَاءِ السَّبِيلِ (مائده/77) اَیتِینگ: “اِی اَهلِی کِتاب، دِینِینگِیزدَه ناتوُغرِی تامانگه تَجاوُز قِیلمَنگ وَ (اِسلام کِیلِیشِیدَن) اِیلگرِی یوُلدَن آزگن وَ کوُپلَرنِی یُولدَن آزدِیرگن هَمدَه توُغرِی یوُلدَن چِیقِیب کِیتگن قَومنِینگ نَفسِی هَوالَرِیگه اِیرگشمَنگ!
هَر قَندَی صُورَتدَه، بَشَرِی “دِین” اِنسان تامانِیدَن وُجُودگه کِیلتِیرِیلگن وَ اِنسان بَعضِی رُوحِی وَ اِجتِمائِی سَبَبلَر اوُچُون بَعضِی اِیشانچلَرگه اِیرگه شَه باشلَیدِی، سِیحرلِی کوُچلَرگه اِعتِقاد قِیلِیشگه یاکِی خُدانِی، جَنَّتنِی، جَهَنَّمنِی، خِیالِی تَناسُخنِی (دوُنادُوننِی) وُجُودگه کِیلتِیرِیشگه یاکِی کوُندَه لِیک حَیاتدَگِی اِیشلَرنِی اِدارَه قِیلِیش اوُچُون قانوُنلَرنِی اِیشلَب چِیقَه رِیشگه اوُحشَیدِی. بَشَر تامانِیدَن وُجُودگه کِیلتِیرِیلگن “دِین”لَرگه اِیرگه شُوچِیلَرنِی قُرآن اَدَبِیاتِیدَه “مُشرِکلَر یا اَحزابلَر” لَفظِی بِیلَن ناملَنگن، یَعنِی “اَحزاب” یا “مُشرِیکِین” یاکِی “وَالَّذِین اَشراکُوا” جُملَه لَرِی قُرآندَه تَنها اِیشلَه تِیلگن بُولسَه، بُو سوُزلَردَن مَقصَد اَهلِی کِتاب یا شِبهِ اَهلِی کِتاب کافِرلَرِی اِیمَس، بَلکِی فُقَهالَرنِی اوُرتَه سِیدَه “مُشرِکِین” لَفظِی بِیلَن تَنِیلگندُور، اَلبَتَّه شوُنِی هَم ذِکر قِیلِیب اوُتِیش لازِمکِی، فُقَهالَرنِی بَعضِیسِی اَهلِی کِتابدَن باشقَه مُشرِکلَر عِبارَه سِینِی سِکوُلارِیستلَرنِی اوُستِیدَه فایدَه لَه نِیشگن، مَنَه بُونِی بَرابَرِیدَه اَهلِی کِتاب مُشرِکلَرِی اِصطِلاحِی هَم اِیشلَه تِیلگن، مَنَه بُو بُویُوک کِیشِیلَر مُشرِکِین لَفظِینِی اَهلِی کِتابنِی یا شِبهِ اَهلِی کِتابنِی کافِرلَرِی اوُچُون “شَرعِی” اِیمَس، بَلکِی “لَفظِی” ، “لوُغهَ وِی” مَقصَددَه فایدَه لَه نِیشگن. [1]
“مُشرِکِین یا اَحزابلَر” گوُرُوهِیدَگِی کِیشِیلَرنِی “آشکارَه وَ آچِیق” اِقرار بُولِیشلَرِیچَه، اوُلَر اوُزلَرِینِی قانوُنلَرِینِی آسمانِی شَرِیعَتلَردَن آلِیشمَه گن، بَلکِی اوُزلَرِینِینگ خُدا وَ غَیب عالَمِی وَ جَنَّت وَ جَهَنَّم وَ بَشَرِیَت وَ اَطرافدَگِی جَهان حَقِیدَگِی فِکرلَرِینِی،تَصَوُّراتلَرِینِی، غایَه لَرِینِی اوُزلَرِی بِیلَن باشقَه لَرنِی، اَطراف مُهِیطنِی، غَیرِی طَبِیعِی مُهِیطنِی اوُرتَه سِیدَگِی عَلاقَه لَرنِی تَنظِیم قِیلِیش وَ قانوُن اِیشلَب چِیقَه رِیش بُویِیچَه مِعیار، دِیب حِسابلَه شَدِی، اوُلَر هِیچ قَیسِی بِیر اِلاهِی قانوُنلَر وَ اَحکاملَرگه اِیرگه شِیشمَسدِی؛ اوُزلَرِینِی مَنفَعَتلَرِینِی وَ ماددِی، مَعنَه وِی طَبَقَه لَرِینِی سَقلَب قالِیش اوُچُون حَتَّی بَشَرِی غایَه لَر قوُشِیلِیب قالگن وَ تَحمِیناً تَخرِیفِی (اوُزگرتِیرِیلگن) قالِیبگه توُشِیب قالگن وَ اِلاهِی خَبَر، سُوزلَردَن کوُرَه کوُپراق بَشَرنِی غایَه لَرِیگه اوُحشَیدِیگن آسمانِی شَرِیعَتلَرنِینگ اَحکاملَرِینِی وَ دَستوُرلَرِینِی قَبوُل قِیلِیشدَن هَم باش تارتِیشَردِی.
(دوامی بار……)
[1] بعضی از فقها از عبارت مشرکین غیر اهل کتاب استفاده کرده اند که در برابر این اصطلاح مشرکین اهل کتاب هم به کار رفته که سازگاری با منابع اصلی شرعی ندارد.هر چند که امثال ما هم مدتها در این اشتباه رایج افتاده بودیم اما جامعه ی کفار اهل کتاب یا شبهه اهل کتاب جوامعی متمایز از جامعه ی کفار «مشرک» و مشرکین بوده و هست.