شَیخ اَبُو حَمزَه مُهاجِر هوُرامِی : مَقَدَّمات دَرسلَرِی/ بِیشِینچِی دَرس: شَرعِی دُشمَنشُوناسِی (4) شَرعِی اَدَبِیاتدَگِی مُرتَدلَرنِی اَنِیقلَش وَ مُرتَدلَرگه، مُرتَدلَرنِی جِبهَه سِیگه قَندَی مُناسَبَتدَه بوُلِیش.
شَیخ اَبُو حَمزَه مُهاجِر هوُرامِی حَفِظَهُ الله نِی اَاوُدِیا تَسمَه سِیدَن یازِیب آلِینگن
(96- قیسم)
اَهلِی عِلمنِی آلدِیدَه قَبُول قِیلِینگن عُمُومِی قائِدَه شوُکِی: اوُنِی اَحوالِیدَن بِیزلَر بِی خَبَر بوُلگن یَعنِی مُسُلمان یا کافِرلِیگِی اَنِیق بوُلمَه گن کِیشِیلَر؟ یاکِی یَحشِی آدَممِی یا جِنایَتچِیمِی؟ مَنَه بوُندَی اَحوالِی مَجهوُل بوُلگن اِنسانلَرنِی اَکثَرِیَتنِی جُملَه سِیدَن دِیب حِسابلَیمِیز. مُنافِقلَرنِی هَم مَنَه شوُ شِیوَه بِیلَن تا مَعلوُم بوُلگوُنلَرِیگه قَدَر اَکثَرِیَتگه شامِل قِیلدِیک. اوُغرِیلَرنِی آرَه سِیدَگِی توُغرِی آدَمنِی هَم اوُ بِیزلَرگه مَعلوُم بوُلگوُنِیگه قَدَر اوُغرِیلَرنِی جُملَه سِیدَن دِیب حِسابلَیمِیز، مَنَه شُو شِیوَه بِیلَن جُودَه کوُپ مِثاللَرنِی کِیلتِیرسَک بوُلَه دِی.
اِبراهِیم عَلَیهِ السَّلام سارَه عَلَیهِ السَّلامگه مَرحَمَت قِیلگنلَرِینِی اِیسلَیلِیک: يَاسَارَةُ! لَيْسَ عَلَى وَجْهِ الأَرْضِ مُؤْمِنٌ غَيْرِي وَغَيْرَكِ،[1] اِی سارَه! یِیر یوُزِیدَه مِین وَ سِیندَن باشقَه هِیچ قَندَی مُؤمِن مَوجُود اِیمَس. مَنَه بُو مِثالگه دِققَت قِیلِینگلَر، سَیِّیدِیمِیز اِبراهِیم عَلَیهِ السَّلام مَنَه شُو شِیوَه بِیلَن یِیر یوُزِیدَگِی بَرچَه نِی تَکفِیر قِیلَه دِیلَر وَ فَقَط اوُزلَرِی وَ سارَه عَلَیهِ السَّلامنِی مُسُلمان دِیب بِیلَه دِیلَر. بوُلِیب هَم مَنَه شوُ زَماندَه سَیِّیدِیمِیز لوُط عَلَیهِ السَّلام هَم تِیرِیک بوُلگنلَر. اَلله تَعالَی مَرحَمَت قِیلَه دِیکِی: «وَلَمَّا جَاءتْ رُسُلُنَا إِبْرَاهِیمَ بِالْبُشْرَى قَالُوا إِنَّا مُهْلِکُوا أَهْلِ هَذِهِ الْقَرْیَةِ إِنَّ أَهْلَهَا کَانُوا ظَالِمِینَ* قَالَ إِنَّ فِیهَا لُوطاً قَالُوا نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَن فِیهَا لَنُنَجِّیَنَّهُ وَأَهْلَهُ إِلَّا امْرَأَتَهُ کَانَتْ مِنَ الْغَابِرِینَ» (عنكبوت/31-32)، ) قَچانکِی بِیزنِینگ اِیلچِیلَرِیمِیز ( یَعنِی فَرِیشتَه لَر) اِبراهِیمگه (فَرزَند کوُرِیش حَقِیدَگِی) خوُشخَبَرنِی کِیلتِیرِیشگچ، اَیتدِیلَر: “اَلبَتَّه بِیزلَر مَنَه شوُ قِیشلاق اَهلِینِی هَلاک قِیلگوُچِیدِیرمِیز. چوُنکِی اوُنِینگ اَهلِی ظالِم- کافِر بوُلدِیلَر.” ** (اَبراهِیم): “اَخِیر اوُ جایدَه لوُط بار- کوُ!” – دِیدِی. اوُلَر اَیتدِیلَر: “بِیزلَر اوُ جایدَه کِیملَر بارلِیگِینِی یَحشِی بِیلگوُچِیدِیرمِیز. اَلبَتَّه بِیزلَر (لوُطنِی) وَ اوُنِی اَهلِی – عائِلَه سِینِی قوُتقَه رُورمِیز. مَگر اوُنِینگ حاطِینِی (نَجات تاپمَس، چوُنکِی اوُ) قالِیب هَلاک بوُلگوُچِیلَردَن اِیدِی.
مَنَه بُو آیَت هَم اَوَّلگِی آیَتدَن نازِل بوُلگن بوُلِیب، اِبراهِیم عَلَیهِ السَّلامگه مَنَه شوُنچَه کافِرنِی آرَه سِیدَه لوُط عَلَیهِ السَّلامنِی وَ اوُ کِیشِینِی هَمراهلَرِینِی حالِی آشکار وَ مَعلوُم بُولمَه گن اِیدِی.
دُوستلَر دِققَت قِیلدِینگلَرمِی، حُکمِی اِرتِدادنِی مَنَه بوُندَی رَوِیش بِیلَن توُشوُنِیب آلسَنگِیز بوُلَه دِی. اَوَّل باشِیدَه سَیِّیدِیمِیز لوُط عَلَیهِ السَّلام اوُلَرنِی آرَه سِیدَه بارلِیکلَرِی هَم مُشَخَّص اِیمَس اِیدِی، اوُنِی حُکمِینِی هَم هَمَّه گه اوُحشَش صادِر قِیلَه دِی وَ سَیِّیدِیمِیز اِبراهِیم عَلَیهِ السَّلام هَمَّه نِی تَکفِیر قِیلَه دِی. چوُنکِی ظاهِردَه هَمَّه شوُندَی حالَتدَه بوُلگن، اَمّا اوُ کِیشِیگه لوُط عَلَیهِ السَّلامنِی تِیرِیک اِیکَنلِیکلَرِی مَعلوُم بوُلگن پَیتِیدَه، اَیتِیب اوُتِیلگن صُحبَتنِی اوُرتَه گه تَشلَیدِیلَر، بِیزلَر هَم مَنَه بوُ رَوِیش بِیلَن مُسُلمانلَرنِی مُرتَد وَ کافِرلَرنِی آرَه سِیدَن اَجرَه تِیب آلَه مِیز.
مَنَه بوُ حالَتدَه، حُکم عُمُومگه نِسبَتلَنگن حالدَه صادِر قِیلِینَه دِی وَ اوُرتَه دَگِی اِستِثنالَر هَم مُشَخَّص بوُلمَه گن پَیتگه چَه اَکثَرِیَتنِی جُملَه سِیدَن دِیب حِسابلَه نَه دِی، چوُنکِی اوُلَر کوُپچِیلِیکنِی آرَه سِیدَه هَلِی مَعلوُم بوُلمَه گن، آشکار بوُلمَه گن،اِیندِی آشکار بوُلگن وَقتلَرِیدَه اوُلَرگه نِسبَتاً مَخصُوص حُکم هَم صادِر قِیلِینَه دِی.
دوُستلَر دِققَت قِیلِینگلَر، مِثال طَرِیقَه سِیدَه کِیلتِیرِیلسَه، اِسلامِی دِیارلَردَگِی ساکِن بوُلگنلَرنِی هَمَّه سِی دارُ الاِسلامنِی جُملَه سِیدَن حِسابلَه نِیشَه دِی وَ اِسلامِی دِیاردَگِی کافِر بوُلگن اَهلِی ذِمَّه هَم دارُ الاِسلامنِی جُملَه سِیدَن بوُلِیشَه دِی وَ دارُ الکُفرگه اِیمَس دارُ الاِسلامنِی قائِدَه سِیگه شامِل بوُلِیشَه دِی، اِیندِی دارُ الکُفردَه هَم اوُ یِیردَگِی مُسُلمانلَر دارُ الاِسلامنِی اِیمَس،دارُالکُفرنِی جُملَه سِیدَن حِسابلَه نَه دِی، شوُ سَبَبلِی هَم اوُ یِیردَگِی اَندَک عَدَدَّه دَگِی مَوجُود مُسُلمانلَرنِی اوُستِیدَه، کافِرلَر حاکِمِیَتِی آستِیدَگِی دِیارلَردَه بوُلَه دِیگن دارُ الکُفرنِی جُملَه سِیدَن بوُلِیشلِیک حُکمِی آلِیب تَشلَنمَیدِی؛ اَمّا اِیندِی کافِرلَر حاکِمِیَتِی وَ دارُ الکُفرنِی دِیارلَرِیدَگِی مُسُلمانلَر مُشَخَّص وَ مَعلوُم بوُلگن پَیتدَه، مَنَه بُو اَندَک مُسُلمانلَر هَم باشقَه مُسُلمانلَرنِی حُکمِیگه شامِل بوُلِیشَه دِی وَ اوُلَرگه نِسبَتاً باشقَه مُسُلمانلَردِیک مُعامَلَه قِیلِینَه دِی. مَنَه بُو حالَتدَه، اِستِثنالَر هَم اَکثَرِیَت جُملَه سِیدَن اِیمَسلِیگِی مُشَخَّص بوُلمَه گوُنِیچَه اَکثَرِیَتنِی جُملَه سِیدَن دِیب حِسابلَه نَه دِی؛ یَعنِی آشکار قَطعِی بوُلگن، تَنِیلگن اَکثَرِیَت مَجهُول، مُشَخَّص بوُلمَه گن اِستِثنالَرنِی جُملَه سِیدَن حِسابلَه نمَیدِی. چوُنکِی قائِدَه بُو یِیردَه تِیسکَه رِی بوُلِیب قالَه دِی.
مَنَه بُو بارَه دَه، فِقهِی مَسَلَه لَردَه هَم کوُرِیب توُرگه نِیمِیزدِیک، عُمُومِی قائِدَه گه بِینائاً نَماز وَ رُوزَه ، نَماز وَ رُوزَه نِی عُمُومِی وَقتلَرِی یِیردَگِی ساکِن بوُلگنلَرنِی اَکثَرِیَت اَحوالِیگه کوُرَه صادِر قِیلِینَه دِی، اِیندِی اَگر شَخص شِمالِی قُطبدَه یَشَه سَه، نِیمَه بوُلَه دِی؟ مَنَه بوُ مِنطَقَه لَردَه تَحمِیناً 6 آی کوُندوُزِی وَ 6 آی کِیچَه سِی بوُلَه دِی.
(دوامی بار……)
[1]– رواه البخارى و مسلم