اهل سنت چه کسانی هستند؟ شیعیان جعفری در چه جایگاهی قرار دارند؟
به قلم: خالد هورامی
علی بن ابی طالب رضی الله عنه قوام حکومت اسلامى و سعادت انسان را در تمسّک به کتاب خدا و سنّت رسولش – که دو ستون و دو چراغ معرّفى مىکند – مىداند؛ چنانچه پس از ضربتخوردن -قبل از شهادتش – فرمود:
«أما وصيتى فاللّه لا تشركوا به شيئا ومحمدصفلا تضيعوا سنته أقيموا هذين العمودين وأوقدوا هذين المصباحين وخلاكم ذم مالم تشردوا»[1].
«وصیت من به شما این است که هیچگونه شریک و انبازى براى خدا قرار ندهید و به فرمان او عمل کنید و سنّت محمد ص را از دست ندهید و تباه نسازید. این دو ستون محکم و برافراشته را بر پاى دارید و این دو چراغ را روشن نگه دارید. دیگر، هیچ ایرادى بر شما نیست مادامى که دست از این دو چیز برنداشتهاید».
و باز مىفرماید:
«ولكم علينا العمل بكتاب اللّه تعالى وسيرة رسول اللّه والقيام بحقه والنعش لسنته»[2].
«و براى شما (مسلمانان) این حق برماست که به کتاب خدایتعالى و سنّت و سیرت رسول خداص عمل کنیم و در مقابل سنّت او، مانند مُردهاى که در اختیار غاسل و مردهشور است، تسلیم محض باشیم».
علی بن ابی طالب رضی الله عنه در تفسیر آیه 54 سوره نساء مىفرماید:
«واردد إلى اللّه ورسوله ما يضلعك من الخطوب ويشتبه عليك من الأمور فقد قال اللّه سبحانه وتعالى لقوم أحب إرشادهم:﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ أَطِيعُواْ ٱللَّهَ وَ أَطِيعُواْ ٱلرَّسُولَ وَ أُوْلِي ٱلۡأَمۡرِ مِنكُمۡۖ فَإِن تَنَٰزَعۡتُمۡ فِي شَيۡءٖ فَرُدُّوهُ إِلَى ٱللَّهِ وَٱلرَّسُولِ﴾[النساء: 59]. فالرد إلى اللّه الأخذ بمحكم كتابه و الرد إلى الرسول الأخذ بسنته الجامعة غير المفرقة»[3].
«در کارهاى مشکل که درمانده شوى و تمام امورى که بر تو مشتبه گردد، آنها را به کتاب خدا و سنّت رسولش بازگردان که خداوند سبحان و بلندمرتبه براى گروهى که خواسته هدایتش کند، فرمود: اى کسانى که ایمان آوردهاید! از خدا و رسولش و از صاحبامرتان پیروى کنید، پس اگر در حکمى اختلاف پیدا کردید، به خدا و رسولش رجوع نمایید. رجوع به خدا، گرفتنِ محکم از کتابش، و رجوع به رسولش، گرفتن سنّت جامع اوست که پراکنده نمىسازد».
شیعه ی جعفری بر این باورند که سنت رسول الله صلی الله علیه وسلم پس از قرآن در مکان دوم و قبل از اجماع و دلايل قطعي قرار دارد. واضح و آشکار است که هر شيعه جعفري، بحكم ضرورت عقل، خواسته و يا ناخواسته حتما تابع سنت است. در حالی که ممکن است فردی از فرق معروف به اهل سنت حنفی، مالیک، شافعي، ظاهری و … باشد. پس یک شيعه جعفري حتما بايد اهل سنت باشد، چون سنت تنها راه فهم احكام و تشريعات فقهي آنها پس از قرآن است.
در این صورت سایر فرق نیز با قبول این معیارها می توانند در دایره ی اهل سنت جای بگیرند و این اصطلاح مختص یک فرقه ی خاص از آنها نبوده و نیست، هر چند فرقه هائی پس از سپری شدن قرون اولیه، تا اکنون به این اسم معروف شده اند .
در این صورت میزان دوری یا نزدیکی شیعه ی جعفری به سنت رسول الله چیزی است مثل سایر فرق، و نگرش به شیعه ی جعفری در این زمینه باید مثل نگاه حنفي به مالكي، و يا حنفي به شافعي و حنبلي و ظاهری و …باشد.
چون هر کسی که خود را پیرو علی رضی الله عنه می داند خواسته یا ناخواسته می گوید که تابع سنت رسول الله صلی الله علیه وسلم است . در این صورت پیرو علی بودن به معنی اهل سنت بودن و اهل سنت بودن به معنی پیرو علی بودن است و این دو مسیر جداگانه نیست بلکه راه واحدی است که هر مسلمانی آن را می پیماید که دین اسلام نام دارد . دین اسلامی که برای وحدت میان خداپرستان آمده و خداپرستان را از هر گونه تفرقی نهی نموده و می فرماید:
وَلَا تَكُونُواْ كَٱلَّذِينَ تَفَرَّقُواْ وَٱخۡتَلَفُواْ مِنۢ بَعۡدِ مَا جَآءَهُمُ ٱلۡبَيِّنَٰتُۚ وَأُوْلَٰٓئِكَ لَهُمۡ عَذَابٌ عَظِيمٞ (آل عمران/ 105) «و شما مسلمانان مانند مللی نباشید که پس از آنکه آیات روشن برای آنها آمد راه تفرقه و اختلاف پیموده‌اند که البته برای آنها عذابی بزرگ خواهد بود».
[1]– نهجالبلاغة، شرح فیضالإسلام، جزء3، کلام 149.
[2]– همان، جزء3، کلام 168.
[3]– همان، جزء5، نامه 53.