اَهلِی سُنَّت قَندَی کِیشِیلَر؟ جَعفَرِی شِیعَه لَرِی قَندَی جایگاهدَه جایلَشِیشگن؟
خالِد هوُرامِی
عَلِی ابن ابی طالب رضی الله عَنهُ اِسلامِی حُکوُمَتنِی تِیرگگِی وَ اِنسانلَرنِی سَعادَتِینِی الله نِی کِتابِی رَسُولِینِی سُنَّتِینِی مَحکَم اوُشلَشلِیکدَه، دِیب بِیلَدِی وَ بُو اِیکّاوِینِی اِیکِّیتَه اوُستوُن وَ اِیکِّی چِیراغ صِیفَتِیدَه تَنِیشتِیرَدِی؛ اوُ کِیشِی ضَربَه یِیگندَن سُونگ، یَعنِی شَهِید بُولِیشِیدَن آلدِین مَرحَمَت قِیلگن اِیدِیلَرکِی:
«أما وصيتى فاللّه لا تشركوا به شيئا ومحمد ص فلا تضيعوا سنته أقيموا هذين العمودين وأوقدوا هذين المصباحين وخلاكم ذم مالم تشردوا»[1].
“مِینِی سِیزلَرگه قِیلَدِیگن وَصِیَّتِیم شُوکِی، الله گه هِیچ نَرسَه نِی شِیرِیک،دُوست قِیلمَنگلَر وَ الله نِی فَرمانلَرِیگه عَمَل قِیلِینگلَر وَ محمّد صلی الله علیه وسلمنِی سُنَّتلَرِینِی قوُلدَن بای بِیرمَنگلَر وَ اوُنِی آیاق- آستِی قِیلمَنگلَر. مَنَه بُو اِیکِّی مُستَحکَم اوُستوُن نِی بَرپا قِیلِینگلَر، بُو اِیکِّی چِیراغنِی دائِم اوُچِیرمَسدَن یاقِیق حالدَه سَقلَنگلَر. مادامِیکِی مَنَه بُو اِیکِّیسِینِی مَحکَم اوُشلَر اِیکَنسِیز، عَیبدار بُولمَیسِیز.”
یَنَه مَرحَمَت قِیلَدِیکِی:
«ولكم علينا العمل بكتاب اللّه تعالى وسيرة رسول اللّه والقيام بحقه والنعش لسنته»[2].
” الله تَعالینِی کِتابِیگه وَ الله نِی رَسُولِینِی سُنَّتِیگه وَ سِیرَتِیگه عَمَل قِیلِیشلِیک سِیزلَرنِی( مُسُلمانلَر) وَ بِیزلَرنِی اوُستِیمِیزدَگِی حَقدِیر، حُودِّی غَسّالنِی اِختِیارِیدَگِی اوُلگن آدَمنِی جَسَدِیگه اوُحشَش بوُتوُنلَی تَسلِیم بُولِیشِیمِیز کِیرَک.”
علی ابن ابی طالب رضی الله عَنهُ نِساء سُورَه سِینِی 54 آیَتِی حَقِیدَه مَرحَمَت قِیلَدِیکِی:
«واردد إلى اللّه ورسوله ما يضلعك من الخطوب ويشتبه عليك من الأمور فقد قال اللّه سبحانه وتعالى لقوم أحب إرشادهم:﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ أَطِيعُواْ ٱللَّهَ وَ أَطِيعُواْ ٱلرَّسُولَ وَ أُوْلِي ٱلۡأَمۡرِ مِنكُمۡۖ فَإِن تَنَٰزَعۡتُمۡ فِي شَيۡءٖ فَرُدُّوهُ إِلَى ٱللَّهِ وَٱلرَّسُولِ﴾[النساء: 59]. فالرد إلى اللّه الأخذ بمحكم كتابه و الرد إلى الرسول الأخذ بسنته الجامعة غير المفرقة»[3].
” سِینِی چَرچَه تِیب یُوبارَدِیگن مُشکِلاتلِی اِیشلَرگه دُچار بُولگنِینگدَه وَ سِینگه نائَنِیق،شُبهَه لِی بُولِیب کوُرِینگن اِیشلَردَه، اوُلَر حَقِیدَه الله نِی کِتابِیگه وَ رَسول الله نِی سُنَّتلَرِیگه مُراجَعَت قِیلگِین، چُونکِی الله تَعالی اوُزِی هِدایَت قِیلِیشنِی هاحلَگن گوُرُوهگه مَرحَمَت قِیلگن اِیدِیکِی: اِی مُؤمِنلَر، الله گه اِطاعَت قِیلِینگِیز وَ پَیغَمبَرگه هَمدَه اوُزلَرِینگِیزدَن بُولگن (یَعنِی مُسُلمان) حاکِملَرگه بُویسِینِینگِیز! باردِی- یُو بِیران نَرسَه حَقِیدَه تَلَشِیب قالسَنگِیز،- اَگر حَقِیقَتدَه الله گه وَ آخِرَت کوُنِیگه اِیمان کِیلتِیرگن بُولسَنگِیز- اوُ نَرسَه نِی الله وَ پَیغَمبَرِیگه قَیتَرِینگِیز! الله نِی کِتابِیگه قَیتِیش اوُنِی کِتابِینِی مَحکَم اوُشلَش، رَسُولِیگه قَیتَرِیش اِیسَه اوُ کِیشِینِینگ پَراکَندَه قِیلمَیدِیگن سُنَّتلَرِینِی قَبُول قِیلِیش بُولَدِی.”
جَعفَرِی شِیعَه لَرِنِی اِعتِقادلَرِی بُویِیچَه رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلّمنّی سُنَّتلَرِی قُرآندَن سُونگ اِیکِّینچِی اوُرِیندَه،واحِد اِجماعدَن اِیسَه کِییِنگِی اوُرِیندَه تُورَدِی. بُو یِیردَگِی آچِیق وَ رَوشَن بُولِیب تُورگن نَرسَه شُوکِی، هَر قَندَی جَعفَرِی شِیعَه سِی عَقل طَلَب قِیلگن حُکمگه کوُرَه،هاحلَب یا هاحلَمَگن حالَتدَه هَم اَلبَتَّه سُنَّتگه تابِع بُولَدِی. اِیندِی اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَردَگِی کِیشِیلَر حَنَفِی،مالِکِی،شافِعِی، ظاهِرِی و …….بُولِیشِی مُومکِین. جَعفَرِی شِیعَه سِی هَم اَلبَتَّه اَهلِی سُنَّت بُولَدِی، چُونکِی سُنَّت اوُلَرنِی نَزدِیدَه قُرآندَن کِییِنگِی اوُرِیندَه اَحکاملَرنِی فَهملَش وَ فِقهِی شَرِیعَتنِی توُشُونِیشنِی یَگانَه یُولِی حِسابلَنَدِی. شوُندَی بُولگندَن سُونگ باشقَه فِرقَه لَر هَم مَنَه بُو مِعیارلَرنِی قَبُول قِیلِیش آرقَلِی اَهلِی سُنَّتنِی دائِرَه سِیدَن جای آلِیشِی مُومکِین وَ بُو اِصطِلاح اوُلَرنِی آرَسِیدَگِی حاص بِیر فِرقَه گه مُتَعَلِّق بُولمَیدِی، اَگرچِی فِرقَه لَر اَوَّلگِی عَصرنِی باشدَن اوُتکَزِیشگَندَن سُونگ، بُوگوُنگِی کوُنگه چَه مَنَه شُو اِسم بِیلَن مَعرُوف بُولِیشگن بُولسَه هَم.
شُوندَی اِیکن جَعفَرِی شِیعَه لَرِینِی رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلّمنِی سُنَّتلَرِیگه یَقِین یا اوُزاقلِیک مِعزانِی باشقَه فِرقَه لَرگه اوُحشَشدِیر، مَنَه بُو زَمِینَه دَه جَعفَرِی شِیعَه لَرِیگه نِسبَتاً کوُز- قَرَش حُودِّی حَنَفِینِی مالِکِیگه نِسبَتاً یاکِی حَنَفِینِی شافِعِیگه نِسبَتاً یا حَنبَلِینِی ظاهِرِیگه نِسبَتاً کوُز- قَرَشِیگه اوُحشَگن بُولِیشِی لازِم. چُونکِی اوُزِینِی عَلِی رضی الله عَنهُ گه اِیرگشَیاتگنلَردَن دِیب حِسابلَیدِیگن کِیشِینِی هَر بِیرِی ، رسول الله صلی الله علیه وَسَلّمنِی سُنَّتِیگه اوُزِینِی تابِع اِیکَنِینِی هاحلَب یا هاحلَمَگن حالدَه اَیتَدِی. شُوندَی بُولگچ عَلِیگه اِیرگشِیش اَهلِی سُنَّت بُولِیشلِیک یاکِی اَهلِی سُنَّت بُولِیشلِیک هَم عَلِیگه اِیرگشِیش مَعناسِیگه توُغرِی کِیلَدِی، مَنَه بُو اِیکِّی یُول بِیر- بِیرِیدَن اَلاهِیدَه یُول اِیمَس، بَلکِی اِسلام دِینِیدَگِی هَر بِیر مُسُلمان باسِیب اوُتَدِیگن واحِد یُول حِسابلَنَدِی. بُو دِینِی اِسلام خُداپَرَستلَرنِی اوُرتَسِیدَه وَحدَتنِی وُجُودگه کِیلتِیرِیش اوُچُون کِیلگن وَ خُداپَرَستلَرنِی هَر قَندَی تَفَرُّقدَن قَیتَرَدِی.
وَلَا تَكُونُواْ كَٱلَّذِينَ تَفَرَّقُواْ وَٱخۡتَلَفُواْ مِنۢ بَعۡدِ مَا جَآءَهُمُ ٱلۡبَيِّنَٰتُۚ وَأُوْلَٰٓئِكَ لَهُمۡ عَذَابٌ عَظِيمٞ (آل عمران/ 105)
” اَنِیق حُجَّتلَر کِیلگندَن کِییِن بوُلِینِیب کِیتگن وَ بِیر- بِیرلَرِی بِیلَن اِختِلاف قِیلِیب، تَلَشِیب- تارتِیشگن کِیمسَه لَر کَبِی بُولمَنگِیز! اَنَه اوُندَیلَر اوُچُون اوُلوُغ عَذاب باردِیر.”
[1]– نهجالبلاغة، شرح فیضالإسلام، جزء3، کلام 149.
[2]– همان، جزء3، کلام 168.
[3]– همان، جزء5، نامه 53.