“حمایه له نیش” مَصلحتلی “ضَرُوری، قطعِی، کُولّی” نی کسب قیلیش اوچون بیر اِصطلاح، یا “اَدَه شیش” و “جنایت” نی توغرِیله ش اوچون بیر ابزارمی. (25)
سوال: جوده کوپ آدَملرنی اولدیریلیشیگه و حِمایه له نیش یا باشقه ناملر بیلن مسلمانلرنی ناخق اولیمیگه سبب بوله یاتگن کیمسه لر اهلی عِلم ایمسمی؟ عِلم اهلی اولرنی پاکله ب چیقیشمه دیمی؟ یا بو ییرده باشقه مَسَله بارمی؟
ج: اوّلا سیزنینگ اَهلی عِلم دیگن گه پینگیزدَگی مَنظور قیسی مُلّا، مَولاوی، شَیخلرنینگ گوروهی ایکه نی انیق و روشن بولیشی نهایتده مُهِم. بو ییرده گی باشقه بیر مُهم نوقته گه اشاره قیلماقچیمَن، بو جهاد و اونی پَته لاگِیه سینی بیر نَوی حِسابله نه دی. جهاد و قورالّی جنگده فرمان بیریش بیرلیگی، بویروق بیرلیگی بولیشی لازم، قورالّی جنگ هر قندَی شرایتده کوپ سانلی بولیش، فرقه له نیشنی هَذم قیله آلمیدی. باشقه فکری و اجتهادی جریانلرده ایسه بونی عَکسی بولیب، بیتّه شوراده کوپ سانلیک و هیلمه-هیلّیک بولیشی مومکین.
اسلامده گی رهبریتنی مِعیاری بوییچه، منه بو رَهبَری مُجتهید یاکی شیعه لرنی گه پی بوییچه فقیه بولیشی کیرک. بو باره ده اسلامی مذهبلرنی هیچ قیسینیسی اِحتلاف قیلمه گن.
رَهبَر منه بوندی اورینگه جایله شگچ، جمیعتده گی تورلی-هیل طایفه لرنی مُدیریت قیلیب اولرنی هِدایت بیلن باشقه ره دی. ایندی بو رهبریت بولمه گن تقدیرده منه بو هیلمه-هیل طایفه لر اوزلرینی تَجریبه سی، حطاسیگه کوره حَرکت قیلیب باریشه دی، نتیجه ده اوزلری رهبر و اوزلری هم مِعیار بولیب قالیشه دی.
الله تعالی مؤمنلرگه حِطاب قیلیب ایته دی:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَطِيعُواْ اللّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِي الأَمْرِ مِنكُمْ
ای مؤمنلر، الله گه اِطاعت قیلینگیز و پَیغَمبَرگه هَمده اوزلرینگیزدن بولگن ( یعنی مسلمان) حاکملرگه بویسینینگیز!
فَإِن تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللّهِ وَالرَّسُولِ إِن كُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ
باردِیو بیران نَرسه حَقیده تله شیب قالسن گیز،- اگر حقیقه تا الله گه و آخرت کونیگه اشانسَنگیز- او نرسه نی الله و پَیغَمبَریگه قیته رینگیز!
ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلًا (نساء/59)
منه شو ایش یَحشیراق و چیرایلیراق ییچیمدیر.
اگر « وَأُوْلِي الأَمْرِ مِنكُمْ اوزلرینگیزدن بولگن حاکملرگه
«فَإِن تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللّهِ وَالرَّسُولِ
باردِیو بیران نَرسه حَقیده تَله شیب قالسَنگیز، او نرسه نی الله و پَیغَمبَرگه قیته رینگیز! بو ییرده دیقّت قیله دیگن بولسَک نِهایتده آسان توشونیب آلسه بوله دی، جَمیعَتنی رهبری انه اوشه مؤمنلرنی اوزلریدَن بولیشی و قرآن، سُنّتنی اساسیده حُکم قیلیشی و اگر اورته له ریده بیران نرسه ده احتلاف چیقه دیگن بولسه، بونی حَل قیلیش اوچون قرآن و سُنّتگه مراجعت قیلیشی لازم.
منه بوندن کیلیب چیقه دیکی رهبر بولیب سَیله نگن مُؤمن قرآن و سُنّتدن باشقه نرسه بیلن حُکم قیله آلمه یدی.
«إِنِ الْحُكْمُ إِلاَّ لِلّهِ» (یوسف/68
اورته له ریده اِحتلاف پَیدا بولگن تَقدیرده هم قرآن و سُنّتدن باشقه نرسه گه مُراجعت قیلمیدی،چونکی
« وَمَا اخْتَلَفْتُمْ فِیهِ مِن شَیْءٍ فَحُکْمُهُ إِلَى اللَّهِ (شوری/10)
سیزلر اِحتلاف قیلگن هر بیر نرسه نینگ حُکمی الله گه قیته ریلور.
جهاد میدانینینگ رهبری و مؤمنلرنینگ حُکمتی حَیاتلریده گی ایشلرنی اداره قیله دیگن کیشی، قانون و اسلامی حقوقلرده مُتَحَصّیص بولیشی کیرک. فقه اهلینی سوزیگه کوره ایسه: مُجتهد بولیشی لازم. “آگاهانه، مَقصَد سَری یونَلتِیریلگن، حَرَکت اساسیده گی بیرلیک” و “دار الاسلام و دار الکفر” ناملی بَحثلر سیلسیله سیده گی رَهبَریت بابیده، فقه اهلینی سوزلرینی بیان قیلیب کیلتیرگن ایدیم. منه شو فقه اهلینی سوزلرینی سیزلرنی حِذمتینگیزگه ایسله تیب اوتیشنی لازم دیب اویلیمن.
- شافعی رَحمَه الله 204 قمَری ییلده، مالکی مذهبیگه ایرگه شوچی جاهِلّر تامانیدن ییتکه زیلگن جَراحتلر اَثَریده دَعوَت یولیده شَهید بولدی – نَحسَبُه کذلک والله حَسبیه- او کیشی امامَت و رَهبَریتِنی شَرطلری، دار الاسلامنی رَهبَری حَقیده فقهُ الاکبرده ایته دیکی: اونی عِلمی شوندَی بولیشی کِیرکّی فتوا بیریشگه قادِر و اهلی اِجتهاد بولیشی لازم. [1]
– قاضی باقیلانی مالیکی ( 403 ه.ق ییلده وفات ایتگن) و قاضی ابو الیَعلی فراءی حَنبَلی ( 458 ق. وفات ایتگن) هم اجتهاد و عَلمنی دار الاسلامنینگ رهبرینی تَه نله شده قوییله دیگن شرطلردن دیب بیلیشه دی. [2]
امام الحَرَمَین جَوینی ( 478 ق. وفات قیلگن) دار الاسلامنی رهبری حقیده گی شرطلری باره سیده ایته دیکی: بو ییرده رهبر کامل مُجتهید بولیشی، همده مُجتهید لرنی صِیفتلرینی اوزیده جَمله گن بولیشی لازم. او کیشی باشقه [3] بیر جایده هم ایته دیکی: امام و رهبرنینگ شرایتلریدن یَنه بیری
او اهلی اجتهاد بولیشی کیرک، یَعنی هَر هیل حادصه لر وَقتیده باشقه لرنی فتوا سیگه مُحتاج بولمَسلیگی لازم . منه بو رهبرنینگ اجتهاد اهلی بولیشی، همه اولامالرنینگ اتّفاق قیلگن اورنیدیر.
وهذا متّفق علیه».[4]
ابو القاسم مَکّی رَمیلی مَقدسی، نَصرانی باسقینچیلر تامانیدَن شهید قیلینگن ذات – نحسبه کذلک والله حسبیه- “دار الاسلام” نی رهبرینی شرطلرینی سَنَب ایته دی:مُجتهید بولیشی لازم،شو بیلن قاضی یاکی اوندَن هَم عالیراق اورینده مُجتهید قاضی بولیشی کیرک. مُجتهید بولیشی باره سیده گی فِکر، اسلامی مذهبلرنی اولامالری و اهلی علم اتّفاق قیلیشگن مسله حسابله نَدی. حُلافایی راشیدیندَن کییینگی مسلمانلرنینگ اکثری رهبرلری مُجتهید بولیشمَگن، چونکی اولر حَربی قدرَت بیلن حاکمیتگه ییتیشگن ایدیلر. [5]
امامی نَوَوی هم 676 ق. ییلده وَفات تاپگن ذات رَوضَة الطالبین کتابیده “دار الاسلام” نی رهبرینی شرطلری حَقیده ایته دیکی: مُسُلمان، مُکلّف، عادل، آزاد، باحوش، دانیشمَند و مُجتهید بولیش رهبرنی شرایتیدندیر.. [6]
سعد الدین تفتزانی 769 ق.ییلده وفات قیلگن، “دار الاسلام” رهبرینی شرطلرینی سه نه ب توریب ایته دی:
ویشترط أنْ یکون …. مجتهداً شجاعاً.
شِجاعَتلی مُجتهید بولیشی …………شرط بوله دی. [7]
790 ییلده وفات قیلگن امامی شاطبینی هم ایتیشیچه: اولامالرنی رِوایت قیلیشلریچه، شَرعِی عِلملرده اجتهاد و فتوا دَرَجَسیگه ییتگن کیشیگینه رهبر بولیشی مُنعَقید بوله دی. [8]
- 816 ق.ییلده وفات قیلگن سید شریف جُرجانی تُرکیستانی، قاضی عضد الدین الایجی نینگ مواقف کتابیگه یازگن اوزینی شَرحیده ایته دی: عِلم اهلی و فقهالر جُمهُوری اتّفاق قیلگن نرسه، امامتگه و دار الاسلامنی رهبری بولیشگه لاییق کیشی اوصُول و فورُوع لرده مُجتهید بولیشی کیرَک…….الاهی حُجّت و دلیلّرنی اِقامه قیلیشگه قادِر بولیشی لازم. اوشه کونّی مَسَله لری بوییچه باشقه لرنی فتوا سیگه اِیحتیاجی بولمَسلیگی و کونّی یَنگی کیلیب چیقگه ن مَسَله سیده اوزی مَستقیل بولیشی لازم. [9]
821 ق.ییلده وفات قیلگن قلقشندی “مآثر الانافة فی المعالم الحلافة” کتابینینگ امامت و دار الاسلامنی رَهبَرینی شَرطلری حَقیده گی بَحثیده ایته دی: اونینچی اورین: اونینگ عِلمی اوشه کونّینگ یَنگی پَیدا بولگن مَسَله لریده و الله نی شَریعتینی اَحکاملریده اِجتهاد دَرَجَسیگه ییتگن بولیشی لازم، رهبریت منه بو دَرَجَدَگی عِلمگه ایریشمسدن توریب مُنعَقید بولمیدی و توغری هم حِسابله نمَیدی. چُونکی رهبرنی منه بوندی اجتهادلرگه نیازی بار، ایشلرنی اسلامی صَحیح رَویش بیلن یاکی ” صراط المستقیم” اساسیده توغری یول بوییچه آلیب باریشده کیرَک بوله دی. او منه بو اجتهاد لرنی یاردَمیده شَرعی حُودُدلردَن آگاه بوله دی و دار الاسلامده گی اِنسانلرنی شَرعی حُقوقلرینی بیرَدی و آدَملرنی آرَسیده گی احتلافلر، جَنجَلّرگه حاتمه بیره آله دی، اگر مُجتهید عالم بولمس ایکه ن، منه بو ایشلرنی بَجَ ریشگه قادر بولالمیدی. [10]
1360ییلده وفات قیلگن عبد الرحمن جذیرینی یازیشیچه: اهلی سُنّتنی بُرچه فِقیه اولامالری السلامی حاکمنینگ قوییده گی حِصلتلرگه ایگه بولیشی حَقیده اتّفاق قیلیشگن: 1. مُسُلمان بولیشی 2. مُکلّف بولیشی 3.آزاد بولیشی 4. ایرکه ک بولیشی 5. قُرُیشدن بولیشی 6. عالم و مُجتهید بولیشی کیرَک، بو بیلن آدَملرنی دینّی اَحکاملریدن آگاه قیله دی و اوزیدَن باشقه آدَمگه اِیحتیاجی قالمَیدی. [11]
بو الاسلامی مَذهَب لرنی بَرچَسینی فکری بولیب، تُورتِینچی عَصرده یَشَگن امامی رمیلی مَقدسی اهلی سنّتنی اِجما سی توغریسیده و امامی حَرَمَین جَوینی بَرچه مسلمانلرنی آرَسیده گی اتّفاق قیلینگن ایش صیفتیده و امامی شاطبی رحمه الله و باشقه لر هم مَنه بو حُصُوصده برچه اهلی عِلمنبنگ اتّفاقی حقیده سوزله شگن. فقیه رهبرنینگ اِجتهاد دَرَجَسیده بولیشی، برچه اهلی سنّت مذهبلری طه له ب قیلگن نرسه دیر.
لیکین شو بیلن بیرگه “دار الاسلامنینگ” رهبریتی اوچون کوتیلمه گن، مَجبُوری و ضَرُوری حالت کیلیشی مومکین و مُجتهید رهبر، مُسُلمانلرنینگ حُکُمَت ایشلریده مُتَخَصّیص کیشینی بولمه گه نی بایث، اوندَن پَستراق دَرَجَده گی کیشی یَعنی قاضی بولگن کیشینی هم قبول قیلینه دی. بوندَن هم بَدترّاق حالتده ایسه، مسلمانلر هر-هیل تَه رتیبسیزلیکلرنی …….آلدینی آلیش اوچون ، کافی درَجَده علمی بولگن و اوزینی اطرافیده اولرنینگ نَظرلریدن فایده له نیش اوچون اولامالرنی جَمله گن مُسُلمان رهبرنی تَه نله شگه ایمکانی بار.
سالم و حلال طعام ( یَعنی مُجتهید و فقیه رَهبَر تاپیلمه گچ، مَجبُوریت و ضَرُورت وقتیده اوندن پَستراقده گی تازه بولمَگن، اولگن حَیوانلرنی گوشتی (یَعنی عالم امّا مُقلّد) نی دار الاسلامنینگ “دینی”نی باشقه ضَرُورتلر و مُسُلمانلرنینگ مَنفَعَتلرینی سَقله ب قالیش اوچون بو ایشگه قول اوریله دی. امّا مَنه بو مُجتهید و فقیه رهبر بولمه گن حالت ، مَجبُوریَت و ضَرُورت سَبَبلی بولیب، مُجتهید و فقیه رهبر کیلگچ ایتیلگن ضَرُورت، مَجبُوریت لر اورته دَن کوته ریله دی……….ایندی اوزلریده گی قورال-یَراغنی یاردَمیده حَربی قودرَت بیلن حُکُمَتنی ایگه لّه ب آلگن حَربی، زورَوان مُسُلمانلرنینگ مَسَله سی باشقه نَرسه. عادّی حالتده بوله دیمی یا مَجبوری حالده بوله دیمی، بَرچه اهلی سُنّت اولا مالری جَمیعَتنی اِداره قیلیش اوچون رهبرنینگ الله نی شریعتیگه نِیسبتا عالِم و فقیه بولیشیگه اِعتقاد قیلیشه دی:
– چونکی قیامت کونیگه چه مسلمانلرنی، دار الاسلامنی فقط بیر قانونی بار بولیب، او هم بولسه الله نینگ شَریعَتینی قانونلریدیر. ایندی مَنه بو قانونلرنی توشونمَگن، اَنیق آگاه بولمَگن کیشی، جَمیعَتده گی الله نینگ شَریعَتی قانونلرینی توغری تَطبیق قِیلوچی مُسُلمانلرنینگ وَکیلی بوله آلمه یدی.
– جَمیعَتنی رَهبَری شورایی اولیل اَمر و اِعتبارلی کیشیلرنی نَظری آستِیده بولیشیگه و دار الاسلامنی اجرایی ایشله ریده قرار قبول قیلوچی عالی مَقامده گی شَخص ایکه نیگه قه رَمَسدن، اگرالله نینگ شَریعَتینی قانونلریگه و شَرعی مَنبَع لرگه نِسبتا ییته رلی عِلم، بیلیم ، کامل فِقه گه ایگه بولمَس ایکه ن، دارالاسلام و اونی ایچکی و ته شقی سِیاسَتلریگه “مَوجُود وَضِیعَتگه” توغری کیله دیگن “اوشه کونّینگ اِیحتیاجلریگه” مُناسِب رَویشده شَرعِی مَنبَعلردن شرعی قرارلرنی چیقه ریب آلیشگه قادر بوله آلمه یدی.
اگر شریعتگه جاهل بیر مسلمان حاکم، حُکُومَت قُدرَتیگه ایگه بولیشی بیلن بیرگه، ایحتیاریده ابو حنیفه یا امامی جَعفَر صادق یا امامی مالک و امامی شافیعی و امامی احمَد ابن حَنبَل و امامی ابن حَزم اندَلوسی و باشقه لرگه اوحشَش مینگ له ب مُجتهید عالملر بولیشیگه قه رَمَسدن، اوزینی جاهیلانه فِکرینی مَنه بو مُجتهیدلرنینگ عِلمیدن افضَل کوریشی مُومکین. مَنه بو عالملرنی فکرینی کورمَگه نلیک گه آلیب، اطرافیگه بیر تُوده بِیدعَتچیلرنی جَمله ب، عالم و مُجتهیدلرنی قه رشیسیده بیر کوچگه ایله نَدی. حُودّی شو کوچنی قودرَتِیگه سویَنگن حالده مَنه بو عالم و مُجتهید کیشیلرگه نِسبتا جُوده کتّه فاجیعلرنی کیلتیریب چیقه رَدی. اگر بو حقیده بِیلماقچی بولسَنگیز، بو مَجتهید و خَیرُ القُورُونده گی اولامالر یاکی باشقه عَصرلرده گی اولامالرنی حَیاتلریگه بیر نَظر تَشله سَنگیز کیفا یه قیله دی.
الاسلامی حُکُومَتنی هیلمه –هیل مُأَسَّسه لری بیلن لیرگه، عالِم و فقیه رَهبَرسیز الله نی شَریعَتینینگ قانونلریگه اساسًا شرعی اداره قیلیشنی امکانی یوق. اهلی سُنّت “دارالاسلام”نی مَنه بو رهبریگه مُجتهید دیییشسه، شِیعه لر فقیه دیییشه دی. یَعنی اصلینی آلگنده ماهِیَت بیر هیل، فقط بو ییرده ایکّی هیل اِسم و مَعنا هم ایکّی هیل حالاس. بیتّه سی مُجتهیدنی ویلایَتی دیسه، ایکّینچیسی فقیه نی ویلایَتی دییدی. البتّه شیعه لر اِجتِهاد اساسینی قانونی و فتوا بیریش اوچون لازم بولگن تورلی-هیل فقه بابلرینی ذِکر قیلیشگن. بو ییرده هم اوشه اَنگُور (اوزوم)، عِنَب (اوزوم عربچه) اوزوم و استافیل فارس و عَرَب و تورک و رُوملیکنی داستانی بولیب قالگه ن. اصلیده همّه سی بیتّه نرسه نی بیلدیره دی، فقط اولرنی اِسملری هَر-هیل حالاس. [12]
بوتون تَریخ دَوامِیده مُؤمِنلری اگرچی بو مُجتَهیدلرنینگ نَظرلری تورلی-هیل بولیشیگه قه رَمَسدَن، مُجتهید کیشیلرنی حاکیمیتگه قوییش آرقه سیدن ضَرَر کوریشمَگن. شو بیلن بیرگه اگر بو مُجتَهیدلر اُولیل اَمر شُوراسِینینگ مُتَحَصِّیصلرینی کَنَلی آرقه لی قُدرَتگه کیلیشگن بولسه هم ، مُؤمِنلر و دُنیا اوچون فقط بَرَکتگه سَبَب بولیشه دی. الله نی اِذنی بِیلن. اگر مُؤمِنلر رَهبَریَت مَسَله سیده مَنه بو مُجتَهیدلردَن کُوره پَستراقده تورگن کیشیلرنی حاکِمیَت گه آلیب کیلیشگه حَرَکت قیله دیگن بولیشسه، شُبهه سیز اولر الله و رسولی هَمده مُؤمِنلرگه حِیانَت قیلیشیب دی.
امامی بَیهَقی رَحمَهُ الله و باشقه لر ابن عَبّاس رضی الله عَنهُم دَن رِوایَت قیلیشله ریچه رسول الله صلی الله علیه وسلم مَرحَمَت قیله دیلر:
مَنْ تَوَلَّى مِنْ أُمَرَاءِ الْمُسْلِمِينَ شَيْئًا فَاسْتَعْمَلَ عَلَيْهِمْ رَجُلًا وَهُوَ يَعْلَمُ أَنَّ فِيهِمْ مَنْ هُوَ أَوْلَى بِذَلِكَ وَأَعْلَمُ مِنْهُ بِكِتَابِ اللهِ وَسُنَّةِ رَسُولِهِ ، فَقَدْ خَانَ اللهَ وَرَسُولَهُ وَجَمِيعَ الْمُؤْمِنِينَ . [13]
اگر بیر کیشی مُسُلمانلرگه ییته کچیلیک قیله دیگن اورینگه بیر کیشینی ایشگه ته یینله گن بولسه، امّا مُسُلمانلرنی آرَسیده اُوندَن هَم بو ایشگه مُناسِبراق آدَم بارلیگینی بیلسه، او کیشی الله و رَسول هَمده بَرچه مُسُلمانلرگه حِیانت قیلگن بوله دی. حُودّی شو مَضمُون دَگی سُوزلر عمر ابن حطاب رَضیَ الله عَنه دَن رِوایَت قیلینگن:
” مَن اسْتعملَ رجلاً لِمَوَدَّةٍ أو لِقَرابَةٍ ، لا يستعمِلُه إلاَّ لذلك؛ فقد خانَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ والمؤمِنينَ”[14]
کیمکی بیر شَخصنی یَحشی کورگنلیگی یاکی یَقینلریدَن بولگنی سَبَبلی مُدیریَت، رَهبَریَت ایشلریگه ته یِینلیدیگن بولسه، بو حالده او الله و رسول، مُؤمِنلرگه حِیانت قیلیبدی.
منه بو حالتده، یَعنی نُبُوّت مَنهَجلریگه اساسله نگن اسلامی حلافتنی قولدَن بای بیرگن پَیتیمیزدَن بُویان کتّه پادشاه لیکلر بِدعَتِگه و اسلامی فَرقولادَّه بَدَل حاکیمیتگه دُچار بولگه نیمیزدَن بُویان، یَنه یَنکیدَن نُبُوّت مَنهَجی اساسیده گی اسلامی حوکومَتنی قولگه کیریتمه گونیمیزچه، رَهبَریَت صاحَسیده خاص بیر مَذهب یا خاص بیر کیشینی حِمایه قیلمَیمیز. بَلکی بو یِیرده مِعیارلرنی حَمایه قیله میز، بیز بَرچه اسلامی مَذهَبلر قَبول قیله دیگن مِعیارلرنی رُیابگه چیقه رِشگه حَرَکَت قِله میز،نَتیجه ده بو مِعیار بیزلرنی بیر اَسباب صِِفتیده مُسُلمانلرنینگ بِیتّه اِجما سی و بیر جَماعَتِگه آلِیب باره دی،الله نی عِذنی بیلَن البتّه .
شوندَن کیلیب چیقه دیگن بولسه، اهلی سُنت عَصرلردَن بویان اوزینی دارالاسلامینینگ حاکِمِیتیده مُجتهید رَهبرنی کورگه نی یوق، بَلکِم ضَرورَتلی حُکم و مَجبوری و غَیرعادّی حالَتده، اهلی سُنتنی مِعیارلری قَبول قیلمَیدیگن و رَهبریتگه عُمومًا مُناسیب بولمه گن کیمسه لرنی حاکیمیتگه قوییشگن. اولرنینگ بَرچه سی اسلام و دار الاسلام هَمده مؤمنلرنینگ ضَروری مَصلَحَتلرینی سَقلَه ب قالیش باره سیده اُولیک حَیوانّی گوشتینی حُکمینی اوته شگن. شوندَی بولگچ اولیک حَیوانّی گوشتی ضَرُوری حالتده اوزینی فایده لری بولیشی بیلن بیر قه تارده، فسادی، یامان حِیدله ری، قُورط باسِیب کِیتیشی و…….کوتیله دیگن بیر حالتدیر.
بوگونگی کونده اگر بیر نَظر ته شله یدیگن بولسَک ، سُمالی گه اوحشَش دَولتلرده “شَیخ مُختار عَبدالرَحمَن ابو زُبیر” دیب له قَبله نگن اَحمَد عَبدی غاودنی شَباب المجاهیدینّی رَهبری بوله دی،بو شَخص سُمالیلندنی “حرگیسه” شَهریده سُمالینی “طیلیسم” ناملی مَخصُوص تِیلِیفان شِیرکه تیده حِسابدار صِیفتیده ایشله گن بولیب، اونی شَرعِی عِلمی عُمومی دَرَجه ده بولگن. سَیّاد بَری نینگ سِکولار حوکومتده گی حَربی ته وبه قیلوچیلردن بولگن پَلکاونِیک حَسَن طهراویس، سُومالینینگ اسلامی کوز-قه ره شیده گی رَهبری قیلیب ته یِینله نَدی.
یا کپتان “ایاد اگ غالی” مالیده گی مُجاهِدلرنینگ رَهبَری بولگن، بو شَخص اوندن آلدین سِکُولاریست و چَپ ساسِیالیستلرنی تفَکُّراتیگه ایگه ایدی و او بیر مُدت قذّافینی قوشینیده قذّافینینگ مُخالفلری و شَریعَتگرا مُجاهدلرنی قرشیسیگه قیلینگن تورلی-هیل عَمَلیتلرده قه تنَشگن . کیینچه لیک اسلامی جِهاد مَنهَجی حَقیده آگاه بولگچ، یولینی اوزگرتیرَدی و شِمالی مالیده مُجاهدلرنینگ رَهبَریَتینی باشقه رَدی.
حَتّی اُسامه بن لادن دیک شَخصیَت هم اِقتصاد و تِجارت مُدیریتی بُولیمیده تَحصِیل قیلگن ایدی، اَیمان الظواهری، عبدالقادر عبدالعزیز طبابَت بُولیمیده مَهارتی بولگن. ابو مُصعَب زَرقاوی هَم اکادیمیه دَرَجَ سیده تحصِیل آلگن ایمَس، زِندانده جِهادی اَندیشَه لر بیلن ته نیشگن.
ایندی اینگ یَحشی حُلاصه نی نَظرگه آله دیگن بولسَک، اگر حالد ابن ولید رضی الله عنه رَهبر صیفَتیده سَیلنسه اونی حَطالرینی توغریلیدیگن رسول الله صلی الله علیه وسلم و ابو بکر صیدّیقگه اوحشَش ذاتلر آرَمیزده یوق. حُوپ، سیزلرنی نظرینگیزده بو ایشنی سَمَرَسی نیمه بوله دی؟
اهلی سُنّت دیب ته نیلگن فرقه لرنینگ آرَسیده گی جِهادی رَهبَرلرنینگ اَکثَری، حالد ابن ولیدگه اوحشَش شِکلده جاهلیتدَن اسلامگه کیریب کیلیشگن و سکولار، باسقینچی، ته شقی کافرلر، مَحَلّی ساتقین لرگه قرشی جِهاد مَیدانلریده اِشتراک قیلیشگن. ایندی بو ییرده اوزینی عَلملی ایکه نینی دَعوا قیلگن کیمسه لرنینگ بَرچَسی سکولار کافرلر، ته شقی باسقینچیلر یا مَحَلّی طاغوتلرنینگ سایَه سیده، جَنگ مَیدانلریدَن اوزاقده یَشَب یُوریشیبدی. بولرنی کوریش اوچون آزگینه اَطرافینگیزگه قه رَسَنگیز بولدی، حَقیقتنی کوریشگه مُوَفّق بوله سیز.
نَجدیَتگه تقلید قیله یاتگن بیزلرنی بیر گوروه حَربی باشلیق لریمیزنینگ آچیق حطالرگه دُچار بولیشی، بُو طبیعِی حالت. عبد الله عِظام و اُسامه بن لادن گه اوحشَگنلرنینگ کمراق حَطاگه یول قوییشلرینی سَبَبی، اولرنینگ اِحوانی مَنهَجِگه و سَیّد قُطبگه ایرگه شیشلریدَدیر. ایندی طالبانّی رَهبری مُلّا عُمَرنی حَطالری بولردَن هَم کمراق بولیشلیگی، چُونکی بُو شَخص شَرعی دَرسلرنی تَعلیم آلگن طلبه لرنی آرَسیدن چیقیب، جِهاد مَیدانیگه کیریب کیلگنلیگیده دیر.
هَر قندَی وَضِیعَت بولگنده هم، اَهلی سُنَّت دیب ته نیلگن فرقه لرنینگ حُضُوریده جِهاد مَیدانلریده مُجتهید رَهبَرنی یوقلیگی عَینِ واقیعَتنی اوزیدیر. حالد ابن ولیدنی اورنیده ضَرُورَت حُکمی بیلن مُجتهید رَهبَریَتنی جایگاهیده تورگن رهبرلرنینگ آچیق حَطالرگه یول قوییشی هم بولیشی مُومکین بولگن ایش. بولیب هم بو رَهبَرلر فرقه لنگن، رَنگا-رَنگ گوروهلرده ظاهر بولیشه دی، بو گوروه لر دایم اهلی دَعوَت و جهاد اوچون فرقه له نیش و ایچکی جنگلر، سُوستلیک، مَغلوبیَت مَرکزی بولیشگن.
بیزنی زَمانه میزده گی جَعفری شیعه لر مَنه بو بُوشلیقنی تُولدیریشگه مُوَفّق بولیشدی، لیکین اهلی سُنّت دیب ته نیلگن جهاد جَماعَتلری، گوروه لری مَنه بو ستراتیجیک بُوشلیقنی تُولدیریشگه قادر بولیشگه نی یُوق. باشقه بیر گوروه کیمسه لر ایسه غَیر شَرعی دَلیلّرگه بِناءَن رَهبَریَت بارَسیده اوزلرینینگ مَذهَبلریدَن باشقه مَذهَبده گی رَهبَرگه ایرگه شیشگه حاضِر بولیشمیدی. اگر بو ایشلر اوزلرینینگ نابود بولیشیگه یا فسادگه سَبَب بولسه هم، بو قیسَرلیکلریده دَوام ایتیشه دی، مَنه بُونی اوزی آچیق ، آشکار جاهیلیَتنی بیر نَوی حِسابله نَدی.
شُونی یَحشی بیلیشیمیز کیرَکّی، حالد ابن ولیدگه اوحشَش کفر دُنیاسیدَن جهاد جَرَیانیگه، دار السلامگه یَنگی کیریب کیلگن کیشیلر، اوزلرینینگ یَنگی مُتَحَصّیصلیکلریده قطعًا حَطا و اِشتباه لر قیلیشه دی. اگر اوزلری حاحله گن تقدیرده هَم تَعلیم آلگن مُؤمِنلردیک عَمَل قیله آلیشمَیدی، مَنه بو ییرده اولرنینگ رسول الله صلی الله علیه وسلم و ابو بکر صِیدّیقگه اوحشش دِیلسُوز، آگاه رَهبَریتگه ایحتیاجلری بارلیگی بیلینیب قاله دی.
بیر قنچه عَصرلردَن بُویان حَاضیرگی کونگه چه بُولگن دَورده دَعوَت و جهاد اهلینینگ مُجتهید رَهبَرگه کاملًا ضَرُوری ایحتیاجی بار. بیزلرنی مَنه بو مَقصَدلرگه یقینله شتیرَدیگن همّه نَرسه واجب بوله دی، چُونکی
« مَا لاَ يَتِمُّ الْوَاجِبُ إِلاَّ بِهِ؛ فَهُوَ وَاجِبٌ»
شو سَبَبلی هم مَمُوسته کریکارگه اوحشَگن شَخصلر مَنه بو نُوقصانلرنی اورنینی تولدیریش اوچون، کُوردلرنینگ اَهلی سُنّت جَمیعَتیگه شَرعی، فقهی تَعلیماتلرگه اساسله نگن مَجازی مَدرَسه لرنی یولگه قوییشگن. بیزگه اوحشَگن کیشیلر هَم مَنه بو بُوشلیقنی دَرسلر، مَجلیسلر و اسلامی بیرلیک تامانگه یولّیدیگن دَعوتلرنی اَفضَل “اوچ ابزار” نینگ کَنَلی آرقَلی تُوشُونتیریشگه حَرَکَت قیلیَپمیز.
مِین جهاد مَیدانیگه کیریب کیلگن پَیتلریده بیرینچی قدملریده یاق اِمتِحانلرگه اوچرَگن بَرچه مُجاهیدلرنی حالد ابن ولیدگه اوحشَگن کیشیلر دیب حِسابلیمن- نحسبه کذالک والله حسبیهم- اولر منه بو زمینه ده مُجتهید، فقیه بیر رَهبَرگه ایحتیاجلری باردیر.
منه بو کیشیلر فِرقه یی ناجِیه نینگ اینگ کتّه سَرمایه لری بولیشه دی، اگر اولر مَنه بوندَی صِیفتلرگه ایگه رَهبَرنی تاپه آلیشمَسه، بو رهبرلرنی ییتکه زیب چیقه ریشنی فکریده بولیشلری لازم. مُتَخَصّیص بولمه گن مُلّالر، مَخصُوصًا عَوامزاده و حاضیرگی زَمانده گی وَضیعَتگه اوزینی ماسله شتییرَدیگن و دینینی دُنیا مَتالری ایوَزیگه ساتیب یوبارَدیگن مُلّالرگه قه رَب اوتیریشمَسین.
آخیرگی سوز.
ابو ذر رَضیَ الله عَنه دَن رِوایت قیلینیشیچه ایته دیکی: رسول الله صلی الله علیه وسلم مَرحَمَت قیله دیلر:
إِنَّکُمُ الْیَوْمَ فِی زَمَانٍ کَثِیرٍ عُلَمَاؤُهُ ، قَلِیلٍ خُطَبَاؤُهُ،
بوگونگی کونده سیزلر اولامالری کوُپ و حِطاب قیلینوچیلری کم بُولگن زَمانده توریبسیزلر.
مَنْ تَرَکَ عَشِیرَ مَا یَعْرِفُ فَقَدْ هَوَى،
اوزی بیلگن نرسه نی اوندَن بیرینی تَشله ب قویگن کیمسه گُومراه بولیب دی.
وَیَأْتِی مِنْ بَعْدُ زَمَانٌ کَثِیرٌ خُطَبَاؤُهُ، قَلِیلٌ عُلَمَاؤُهُ،
و منه بوندن کِیین شوندَی زَمانلر کیله دیکی، اونده حِطاب قیلینوچیلر کوپ عالیم لر ایسه کم بوله دی.
مَنِ اسْتَمْسَکَ بِعَشِیرِ مَا یَعْرِفُ فَقَدْ نَجَا[15]
انه اُوشه کونلرده اوزینی بیلگن نرسه سینی اوُندَن بیریگه چَنگ سالیب اوشله سه، حَقیقتده نَجات تاپبیبدی.
اللَّهُمَّ أنْتَ عَضُديِ وَنَصِيرِي، بِكَ أَحُولُ، وَبِكَ أَصُولُ، وَبِكَ اُقاتِلُ.[16]
یا الله، مینی مَدَدکاریم، مینگه یار بُولوچی ذات اوزینگسَن، سینی یارده مینگ، سینی بیرگه بولیشینگ بیلن مین اوزگه رَمَن و جَولان اُورَمَن و سینی یاردَمینگّه حَمله قیله مَن و سینی یاردَمینگ بیلن جَنگ قیله مَن.
اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ الجَنَّة وَمَا قَرَّبَ إِلَيْهَا مِنْ قَوْلٍ وَعَمَلٍ، وَأَعُوذُ بِكَ مَنَ النَّارِ وَمَا قَرَّبَ إِلَيْهَا مِنْ قَوْلٍ وَعَمَلٍ.
رَبَّنَا أَعِزَّنَا بِالإِسْلامِ، وَأَعِزَّ بِنَا الإسْلامَ، اللَّهُمَّ أَعْلِ بِنَا كَلِمَةَ الإسْلاَمِ، وَارْفَعْ بِنَا رَايَةَ القُرْآنِ.
سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ، أَسْتَغْفِرُكَ وَأَتُوبُ إِلَيْكَ
والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته.
[1] امام شافعی . فقه الاکبر . ص 39 / و العلم؛ بحیث یصلح ان یکون مفتیا من اهل الاجتهاد
[2] الاحکام السلطانیه، ص۲۰ و التمهید، ص ۱۸۱.
[3] الجوینی، عبد الملک بن عبد الله، غیاث الأُمم فی التیاث الظلم: ص84. / «فالشرط أنْ یکون الإمام مجتهداً بالغاً مبلغ المجتهدین مستجمعاً صفات المفتین، ولم یُؤثَر فی اشتراط ذلک خلاف».
[4] الجوینی، عبد الملک بن عبد الله، الإرشاد: ص426./ وقال: «من شرائط الإمام أنْ یکون من أهل الاجتهاد، بحیث لا یحتاج إلی استفتاء غیره فی الحوادث، وهذا متّفق علیه».
[5] …مجتهدًا كالقاضي وأولى، بل حكى فيه الإجماع…/ قال: وكون أكثر من ولي أمر الأمة بعد الخلفاء الراشدين غير مجتهد إنما هو لتغلبهم فلا يَرِدْ
[6] المنهاج، ص ۵۱۸ و شرح صحیح مسلم. / هی کونه مکلفا مسلما عدلاحرا ذکیا عالما مجتهدا /
[7] التفتازانی، مسعود بن عمر، شرح المقاصد فی علم الکلام: ج2، ص271./ «ویشترط أنْ یکون مکلّفاً مسلماً عدلاً حرّاً ذکراً مجتهداً شجاعاً، ذا رأی وکفایه سمیعاً بصیراً ناطقاً قریشیاً»
[8] الاعتصام ـ للشاطبى موافق للمطبوع . المؤلف : أبو إسحاق الشاطبي . دار النشر : المكتبة التجارية الكبرى – مصرص 126/ الشاطبی، إبراهیم بن موسی، الاعتصام: ج2، ص362. / إن العلماء نقلوا الاتفاق على أن الإمامة الكبرى لا تنعقد إلا لمن نال رتبة الاجتهاد والفتوى في علوم الشرع
[9] الجمهور علی ان اهل الامامه و مستحقها من هو مجتهد فی الاصول و الفروع لیقوم بامر الدین متمکنا من اقامه الحجج و حل الشبهه فی العقائد الدینیه مستقلابالفتوی فی النوازل و احکام الوقائع نصا و استنباطا لان اهم مقاصد الامه حفظ العقائد و فصل الخصومات و لم یتم ذلک بدون هذا الشرط / الجمهور على أن أهل الإمامة ومستحقها من هو مجتهد في الأصول والفروع … متمكّناً من إقامة الحجج وحلّ الشبه في العقائد الدينية، مستقلاً بالفتوى في النوازل …
[10] القلقشندی، أحمد بن علی، مآثر الأناقه: ج1، ص37./ «الثانی عشر: العلم المؤدّی إلی الإجتهاد فی النوازل والأحکام، فلا تنعقد إمامه غیر العالم بذلک؛ لأنّه محتاج لأنْ یصرف الأمور علی النهج القویم ویجریها علی الصراط المستقیم، ولأن یعلم الحدود، ویستوفی الحقوق، ویفصل الخصومات بین الناس، وإذا لم یکن عالماً مجتهداً لم یقدر علی ذلک»
[11] الفقه على المذاهب الاربعة، ج۵ ، ص ۳۱۷ – ۳۱۶. / اتفق الائمة رحمهم اللَّه تعالى على ان الامامة فرض و انه لابد للمسلمین من امام یقیم شعائر الدین و ینصف المظلومین من الظالمین و اتفقوا على ان الامام یشترط فیه: اولاً ان یکون مسلماً ثانیاً ان یکون مکلّفاً ثالثاً ان یکون حرا رابعاً ان یکون ذکراً خامساً ان یکون قرشیاً سادساً ان یکون عالماً مجتهداً لیصرف الاحکام و یتفقه فى الدین فیعلم الناس و لایحتاج الى استفتاء غیره
[12] اصل 109 قانون اساسي
[13]الحاكم في مستدركه (4/ 104) وقال صحيح الإسناد ، والطبراني في ” المعجم الكبير ” (11/ 114) ، / الهيثمي في مجمع الزوائد (5/ 212)/ أنظر تفسير المنار ٥ / ٢١٥ ـ ٢١٦ / سنن بیهقی
[14] رواه ابن أبي الدُّنيا، كما في ” مسند الفاروق ” لابن كثير (2/ 536) .
[15] السلسله الصحیحه ۲۵۱۰/ مجمع الزوائد ۲/۱۹۳ / صحیح الأدب المفرد ۶۰۵
[16] ابوداود 2632