“ Химояланиш” маслахатли “ зарурий, қатъий, куллий” ни касб қилиш учун бир истелох ; ё “ адашиш” ва “ жиноят” ни тўғрилаш учун бир абзорми. (25)
Савол. Жуда кўп одамларни ўлдирилишига , ва химояланиш ё бошқа номлар билан мусулмонларни нохақ ўлимига сабаб бўлган кимсалар ахли илм эмасми? Илм ахли уларни поклаб чиқишмайдими? Ё бу ерда бошқа масала борми?
Ж: аввало сизнинг ахли илм деган гапингиздаги манзур қайси мулло, мавлавий , шайхларнинг гурухи экани аниқ ва равшан бўлиши нихоятда мухим. Бу ердаги бошқа мухим бир нуқтага ишора қилмоқчиман бу жиход ва унинг ахлини паталогиясидаги бир нави хисобланади. Жиход ва қуролли жангда фармон бериш бирлиги, буйруқ бирлиги бўлиши лозим, қуролли жанг хар қандай шароитда кўп сонли бўлиш,фирқаланишни хазм қила олмайди. Бошқа фикрий ва ижтиходий жараёнларда эса буни акси бўлиб ,битта шўрода кўп сонлик ва хилма-хиллик бўлиши мумкин.
Исломдаги рахбариятни меъёри буйича, мана бу рахбар мужтахид ёки шиъаларни гапи бўйича фақих бўлиши керак. Бу борада исломий мазхабларни хеч қайсиниси ихтилоф қилмаган.
Рахбар мана бундай ўринга жойлашгач, жамиатдаги турли- хил тоифаларни мудирият қилиб уларни хидоят билан бошқаради. Энди бу рахбарият бўлмаган тақдирда мана бу хилма-хил тоифалар ўзларини тажрибаси, хатосига кўра харакат қилиб боришади, натижада ўзлари рахбар ва ўзлари хам меъёр бўлиб қолишади.
Аллох таоло мўъминларга хитоб қилиб айтади:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَطِيعُواْ اللّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِي الأَمْرِ مِنكُمْ
Эй мўъминлар, аллохга итоат қилингиз ва пайғамбарга хамда ўзларингиздан бўлган ( яъни мусулмон) хокимларга буйсинингиз!
فَإِن تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللّهِ وَالرَّسُولِ
إِن كُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ
Бордию бирон нарса хақида талашиб қолсангиз,- агар хақиқатан аллохга ва охират кунига ишонсангиз – у нарсани аллох ва пайғамбарига қайтарингиз!
ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلًا (نساء/59)
Мана шу иш яхшироқ ва чиройлироқ ечимдир.
Агар
« وَأُوْلِي الأَمْرِ مِنكُمْ
ўзларингиздан бўлган хокимларга
«فَإِن تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللّهِ وَالرَّسُولِ
Бордию бирон нарса хақида талашиб қолсангиз , у нарсани аллох ва пайғамбарга қайтарингиз! Бу ерда диққат қиладиган бўлсак нихоятда осон тушуниб олса бўлади, жамиятни рахбари ана ўша мўъминларни ўзларидан бўлиши ва қуръон, суннатни асосида хукм қилиши ва агар ўрталарида бирон нарсада ихтилоф чиқадиган бўлса, буни хал қилиш учун қуръон ва суннатга мурожаъат қилиши лозим.
Мана бундан келиб чиқадики рахбар бўлиб сайланган мўъмин қуръон ва суннатдан бошқа нарса билан хукм қила олмайди.
«إِنِ الْحُكْمُ إِلاَّ لِلّهِ» (یوسف/68
ўрталарида ихтилоф пайдо бўлган тақдирда хам қуръон ва суннатдан бошқа нарсага мурожаъат қилмайди, чунки
« وَمَا اخْتَلَفْتُمْ فِیهِ مِن شَیْءٍ فَحُکْمُهُ إِلَى اللَّهِ (شوری/10)
Сизлар ихтилоф қилган хар бир нарсанинг хукми аллохга қайтарилур.
Жиход майдонининг рахбари ва мўъминларнинг хукуматий хаётларидаги ишларни идора қиладиган киши , қонун ва исломий хуқуқларда мутахассис бўлиши керак. Фиқх ахлини сўзига кўра эса: мужтахид бўлиши лозим. “ Огохона, мақсад сари йўналтирилган, харакат асосидаги бирлик” ва “ дорул ислом ва дорул куфр” номли бахслар силсиласидаги рахбарият бобида,фиқх ахлини сўзларини баён қилиб келтирган эдим. Мана шу фиқх ахлининг сўзларини сизларни хизматингизга эслатиб ўтишни лозим деб ўйлайман.
-Шофеъий рохимахуллох 204 қамарий йилда , моликий мазхабига эргашувчи жохиллар томонидан етказилган жарохатлар асарида даъват йўлида шахид бўлди – нахсабуху казалика валлоху хасбиях – у киши имомат ва рахбариятни шартлари, дорул исломни рахбари хақида фиқхул акбарда айтадики: уни илми шундай бўлиши керакки фатво беришга қодир ва ахли ихтиход бўлиши лозим. [1]
-Қози Боқилоний моликий ( 403 хижрий қамарий йилда вафот этган) ва Қози Абуляъло Фароий ханбалий ( 458 қамарийда вафот этган) хам ижтиход ва илмни дорул исломнинг рахбарини танлашда қўйиладиган шартлардан деб билишади. [2]
-Имомул Харамайн Жавиний (478 қамарий вафот қилган ) дорул исломни рахбари хақидаги шартлар борасида айтадики: бу ерда рахбар комил мужтахид бўлиши , хамда мужтахидларни сифатларини ўзида жамлаган бўлиши лозим . У киши бошқа [3]
бир жойда хам айтадики: имом ва рахбарни шароитларидан яна бири у ахли ижтиход бўлиши керак, яъни хар хил ходисалар пайтида бошқаларни фатвосига мухтож бўлмаслиги лозим. Мана бу яъни рахбарнинг ижтиход ахли бўлиши, хамма уламоларнинг иттифоқ қилган ўрнидир.
وهذا متّفق علیه».[4]
-Абул Қосим маккий Румайлий мақдисий, насроний босқинчилар томонидан шахид қилинган зот- нахсабуху казалика валлоху хасбиях- “ дорул ислом” ни рахбарини шартларини санаб айтади: мужтахид бўлиши лозим, шу билан қози ёки ундан хам олийроқ ўринда мужтахид қози бўлиши керак. Мужтахид бўлиши борасидаги фикр , исломий мазхабларни уламолари ва ахли илм иттифоқ қилишган масала хисобланади. Хулафойи рошидиндан кейинги мусулмонларнинг аксари рахбарлари мужтахид бўлишмаган, чунки улар харбий қудрат билан хокимиятга етишган эдилар. [5]
-Имоми Нававий хам 676 қамарий йилда вафот топган зот ровзатут толибин китобида “ дорул ислом” ни рахбарини шартлари хақида айтадики: мусулмон ,мукаллаф, одил, озод, бохуш ,донишманд ва мужтахид бўлиш рахбарни шароитидандир. [6]
-Саъдиддин Тафтазоний 769 қамарий йилда вафот қилган ,” дорул ислом” рахбарини шартларини санаб туриб айтади:
ویشترط أنْ یکون …. مجتهداً شجاعاً.
Шижоатли мужтахид бўлиши……….шарт бўлади. . [7]
-790 қамарий йилда вафот қилган имоми Шотибийни хам айтишича: уламоларни ривоят қилишларича,шаръий илмларда ижтиход ва фатво даражасига етган кишигина рахбар бўлиши мунъақид бўлади. [8]
-816қамарий йилда вафот қилган саййид Шариф Журжоний туркистоний ,қози Азудиддин Ийжийнинг мувақиф китобига ёзган ўзини шархида айтади: илм ахли ва фуқахолар жумхури иттифоқ қилган нарса, имоматга ва дорул исломни рахбари бўлишга лойиқ киши усул ва фуруъларда мужтахид бўлиши керак……илохий хужжат ва далилларни иқома қилиш ва диний ақидалардаги шубхаларни хал қилишга қодир бўлиши лозим. Ўша кунни масалалари бўйича бошқаларни фатвосига эхтиёжи бўлмаслиги ва куннинг янги келиб чиққан масаласида ўзи мустақил бўлиши керак.[9]
-821қамарий йилда вафот қилган Қалқашандий “маъасирул инафати фил маъалимул хилафах” китобининг имомат ва дорул исломни рахбарини шартлари хақидаги бахсда айтади: ўнинчи ўрин: унинг илми ўша куннинг янги пайдо бўлган масалаларида ва аллохни шариатини ахкомларида ижтиход даражасига етган бўлиши лозим, рахбарият мана бу даражадаги илмга эришмасдан туриб мунъақид бўлмайди ва тўғри хам хисобланмайди. Чунки рахбарни мана бундай ижтиходларга ниёзи бор,ишларни исломий сахих равиш билан ёки “сиротул мустақим” асосида тўғри йўл бўйича олиб боришда керак бўлади. У мана бу ижтиходларни ёрдамида шаръий худудлардан огох бўлади ва дорул исломдаги инсонларни шаръий хуқуқларини беради ва одамларни орасидаги ихтилофлар, жанжалларга хотима бера олади, агар мужтахид олим бўлмас экан , мана бу ишларни бажаришга қодир бўлолмайди. [10]
-1360 йилда вафот қилган Абдуррохман Жазирийни ёзишича: ахли суннатни барча фақих уламолари исломий хокимнинг қуйидаги хислатларга эга бўлиши хақида иттифоқ қилишган: 1. Мусулмон бўлиши. 2.Мукаллаф бўлиши.3. Озод бўлиши. 4. Эркак бўлиши.5. Қурайшдан бўлиши. 6. Олим ва мужтахид бўлиши керак , бу билан одамларни динни ахкомларидан огох қилади ва ўзидан бошқа одамга эхтиёжи қолмайди. [11]
Бу исломий мазхабларни барчасини фикри бўлиб,тўртинчи асрда яшаган имоми Румайлий Мақдисий ахли суннатни ижмоси тўғрисида ва имоми Харамайн Жавиний барча мусулмонларни орасидаги иттифоқ қилинган иш сифатида ва имоми Шотибий рохимахуллох ва бошқалар хам мана бу хусусда барча ахли илмнинг иттифоқи хақида сўзлашган . Фақих рахбарнинг ижтиход даражасида бўлиши, барча ахли суннат мазхаблари талаб қилган нарсадир.
Лекин шу билан бирга “дорул исломнинг” рахбарияти учун кутилмаган ,мажбурий ва зарурий холат келиши мумкин ва мужтахид рахбар , мусулмонларнинг хукумат ишларида мутахассис кишини бўлмагани боис , ундан пастроқ даражадаги киши яъни қози хаддида бўлган кишини хам қабул қилинади. Бундан хам бадтарроқ холатда эса,мусулмонлар хар-хил тартибсизликларни……. олдини олиш учун ,кофий даражада илми бўлган ва ўзини атрофида уларнинг назарларидан фойдаланиш учун уламоларни жамлаган мусулмон рахбарни танлашга имкони бор.
Солим ва халол таом ( яъни мужтахид ва фақих рахбар) топилмагач, мажбурият ва зарурат вақтида ундан пастроқдаги тоза бўлмаган, ўлган хайвонларни гўшти ( яъни олим аммо муқаллид) ни дорул исломнинг “ дини” ни,бошқа заруратлар ва мусулмонларни манфаъатларини сақлаб қолиш учун бу ишга қўл урилади. Аммо мана бу мужтахид ва фақих рахбар бўлмаган холат , мажбурият ва зарурат сабабли бўлиб, мужтахид ва фақих рахбар келгач айтилган зарурат , мажбуриятлар ўртадан кўтарилади……..энди ўзларини қурол-яроғдан ёрдам олган холда харбий қудрат билан хукуматни эгаллаб олган харбий , зўравон мусулмонларни масаласи бошқа нарса. Оддий холатда бўладими ё мажбурий холда бўладими, барча ахли суннат уламоларини жамиятни идора қилиш учун рахбарнинг аллохни шариатига нисбатан олим ва фақих бўлишига эътиқод қилишади:
-Чунки қиёмат кунигача мусулмонларни, дорул исломни фақат бир қонуни бор бўлиб, у хам бўлса аллохнинг шариатини қонунларидир. Энди мана бу қонунларни тушунмаган, аниқ огох бўлмаган киши ,жамиятдаги аллохнинг шариатини қонунларини тўғри татбиқ қилувчи мусулмонларнинг вакили бўла олмайди.
-Жамиятни рахбари шўройи улил амр ва эътиборли кишиларни назари остида бўлишига ва дорул исломни ижроий ишларида қарор қабул қилувчи олий мақомдаги шахс эканига қарамасдан, агар аллохнинг шариатини қонунларига ва шаръий манбаъларга нисбатан етарли илм , билим , комил фиқхга эга бўлмас экан , дорул ислом ва уни ички ва ташқи сиёсатларига ”мавжуд вазиятга” тўғри келадиган “ ўша куннинг эхтиёжларига” муносиб равишда шаръий манбаълардан шаръий қарорларни чиқариб олишга қодир бўла олмайди.
Агар шариатга жохил бир мусулмон хоким ,хукумат қудратига эга бўлиши билан бирга, ихтиёрида Абу Ханифа ё имоми Жаъфар Содиқ ё имоми Молик ва имоми Шофеъий ва имоми Ахмад ибни Ханбал ва имоми ибни Хазм Андалусий ва бошқаларга ўхшаш минглаб мужтахид олимлар бўлишига қарамасдан, ўзининг жохилона фикрини мана бу мужтахидларнинг илмидан афзал кўриши мумкин. Мана бу олимларни фикрини кўрмаганликка олиб , атрофига бир тўда бидъатчиларни жамлаб, олим ва мужтахидларни қаршисида бир кучга айланади. Худди шу кучни қудратига суянган холда, мана бу олим ва мужтахид кишиларга нисбатан жуда катта фожеаларни келтириб чиқаради. Агар бу хақида билмоқчи бўлсангиз, бу мужтахид, хойрул қурундаги уламолар ёки бошқа асрлардаги уламоларни хаётларига бир назар ташласангиз кифоя қилади.
Исломий хукуматни хилма-хил муассасалари билан бирга ,олим ва фақих рахбарсиз аллохни шариатини қонунларига асосан шаръий идора қилишни имкони йўқ. Ахли суннат “дорул ислом”ни мана бу рахбарига мужтахид дейишса, шиъалар фақих дейишади. Яъни аслини олганда мохияти бир хил, фақат бу ерда икки хил исм ва маъно хам икки хил холос. Биттаси мужтахидни вилояти деса , иккинчиси фақихни вилояти дейди. Албатта шиъалар ижтиход асосини қонуни ва фатво бериш учун лозим бўлган турли-хил фиқх бобларини зикр қилишган. Бу ерда хам ўша ангур( узум) ,иънаб (узум арабча),узум ва истофил форс ва араб ва турк ва румликни достони бўлиб қолган. Аслида хаммаси битта нарсани билдиради , фақат уларни исмлари хар-хил холос. [12]
Бутун ўтган тарих давомида мўъминлар агарчи бу мужтахидларнинг назарлари турли-хил бўлишига қарамасдан, мужтахид кишиларни хокимият қудратига қўйиш орқасидан зарар кўришмаган. Шу билан бирга агар бу мужтахидлар улил амр шўросини мутахассисларини канали орқали қудратга келишган бўлса хам, мўъминлар ва дунё учун фақат баракатга сабаб бўлишади. Аллохни изни билан. Агар мўъминлар рахбарият масаласида мана бу мужтахидлардан кўра пастроқда турган кишиларни хокимиятга олиб келишга харакат қиладиган бўлишса, шубхасиз улар аллох ва росули хамда мўъминларга хиёнат қилишибди.
Имоми Байхақий рохимахуллох ва бошқалар ибни Аббос розиаллоху анхумдан нақл қилишларича росулуллох саллаллоху алайхи васаллам мархамат қиладилар:
مَنْ تَوَلَّى مِنْ أُمَرَاءِ الْمُسْلِمِينَ شَيْئًا فَاسْتَعْمَلَ عَلَيْهِمْ رَجُلًا وَهُوَ يَعْلَمُ أَنَّ فِيهِمْ مَنْ هُوَ أَوْلَى بِذَلِكَ وَأَعْلَمُ مِنْهُ بِكِتَابِ اللهِ وَسُنَّةِ رَسُولِهِ ، فَقَدْ خَانَ اللهَ وَرَسُولَهُ وَجَمِيعَ الْمُؤْمِنِينَ . [13]
Агар бир киши мусулмонларни етакчилик қиладиган ўринга бир кишини ишга тайинлаган бўлса, аммо мусулмонларни орасида ундан хам бу ишга муносиброқ одам борлигини билса, у киши аллох ва росули хамда барча мусулмонларга хиёнат қилган бўлади. худди шу мазмундаги сўзлар Умар ибни Хаттоб розиаллоху анхудан ривоят қилинган:
” مَن اسْتعملَ رجلاً لِمَوَدَّةٍ أو لِقَرابَةٍ ، لا يستعمِلُه إلاَّ لذلك؛ فقد خانَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ والمؤمِنينَ”[14]
Кимки бир шахсни яхши кўрганлиги ёки яқинларидан бўлгани сабабли мудирият, рахбарият ишларига тайинлайдиган бўлса, бу холда у аллох ва росули , мўъминларга хиёнат қилибди.
Мана бу холатда,нубувват манхажларига асосланган исломий хилофатни қўлдан бой берган пайтимиздан, катта подшохликлар бидъатига ва исломий фарқулодда бадал хокимиятга дучор бўлганимиздан буён, яна янгидан нубувват манхажи асосидаги исломий хукуматни қўлга киритмагунимизча , рахбарият сохасида хос бир мазхаб ё хос бир кишини химоя қилмаймиз. Балки бу ерда меъёрларни химоя қиламиз, биз барча исломий мазхаблар қабул қиладиган меъёрларни рўёбга чиқаришга харакат қиламиз, натижада бу меъёр бизларни бир асбоб сифатида мусулмонларнинг битта ижмоъси ва бир жамоатига олиб боради, аллохни изни билан албатта.
Шундан келиб чиқадиган бўлса, ахли суннат асрлардан буён ўзини дорул исломининг хокимиятида мужтахид рахбарни кўргани йўқ, балким заруратли хукм ва мажбурий ва ғайриоддий холатда, ахли суннатни меъёрлари қабул қилмайдиган ва рахбариятга умуман муносиб бўлмаган кимсаларни хокимиятга қўйишган. Уларнинг барчаси ислом ва дорул ислом хамда мўъминларнинг зарурий маслахатларини сақлаб қолиш борасида ўлик хайвонни гўштини хукмини ўташган. Шундай бўлгач ўлик хайвонни гўшти зарурий холатдаги ўзини фойдалари бўлиши билан бир қаторда , фасоди, ёмон хидлари, қурт босиб кетиши ва …….. кутиладиган бир холатдир.
Бугунги кунда агар бир назар ташлайдиган бўлсак, Сумолига ўхшаш давлатларда “шайх Мухтор Абдуррохман Абу Зубайр” деб лақабланган Ахмад Абдий Ғовданий шабабул мужахидинни рахбари бўлади, бу шахс Сумолиланднинг “ Харгиса” шахрида сумолини “Тилисум” номли махсус телефон ширкатида хисобдор сифатида ишлаган бўлиб, уни шаръий илми умумий даража бўлган. Сайёд Барийнинг секуляр хукуматини харбий тавба қилувчиларидан бўлган палковник Хасан Тохровийс , Сумолининг исломий кўз- қарашидаги рахбари қилиб тайинланади.
Ё капитан “ Иёд Аг Ғолий” Малида мужохидларининг рахбари бўлган, бу шахс ундан олдин секулярист ва чап социалистларни тафаккуротига эга эди ва у бир муддат Қаззофийни қўшинида қаззофийнинг мухолифлари ва шариатгаро мужохидларни қаршисига қилинган турли-хил амалиётларда қатнашган. Кейинчалик исломий жиход манхажи хақида огох бўлгач, йўлини ўзгартиради ва шимолий Малида мужохидларнинг рахбариятини бошқаради.
Хатто Усома бин Лодиндек шахсият хам иқтисод ва тижорат мудирияти бўлимида тахсил қилган эди , Айман Аззавохирий, Абдулқодир Абдулазиз табобат бўлимида махорати бўлган. Абу Мусъаб Зарқовий хам академия даражасида тахсил олган эмас, зиндонда жиходий андишалар билан танишган.
Энди энг яхши хулосани назарга оладиган бўлсак, агар Холид ибни Валид розиаллоху анху рахбари сифатида сайланса,уни хатоларини тўғрилайдиган росулуллох саллаллоху алайхи васаллам ва Абу Бакр сиддиқга ўхшаш зотлар орамизда йўқ. Хўп , сизларни назарингизда бу ишни самараси нима бўлади?
Ахли суннат деб танилган фирқаларнинг орасидаги жиходий рахбарларнинг аксари ,Холид ибни Валидга ўхшаш шаклда жохилиятдан исломга кириб келишган ва секуляр , босқинчи,ташқи кофирлар ,махаллий сотқинларга қарши жиход майдонларида иштирок қилишган. Энди ўзини илмли эканини даъво қилган кимсаларнинг барчаси секуляр кофирлар, ташқи босқинчилар ё махаллий тоғутларни соясида , жанг майдонларидан узоқда яшаб юришибди. Буларни кўриш учун озгина атрофингизга қарасангиз бўлди, хақиқатни кўришга муваффақ бўласиз.
Наждиятга тақлид қилаётган бизларнинг бир гурух харбий бошлиқларимизни очиқ хатоларга дучор бўлиши, бу табиий холат. Абдуллох Изом ва Усома бин Лодинга ўхшаганларнинг камроқ хатога йўл қўйишларини сабаби , уларнинг ихвоний манхажга ва Саййид Қутбга эргашишларидир. Энди толибонни рахбари мулло Умарни хатолари булардан хам камроқ бўлиши далили ,чунки бу шахс шаръий дарсларни таълим олган талабаларни орасидан чиқиб , жиход майдонига кириб келган.
Хар қандай вазият бўлганда хам, ахли суннат деб танилган фирқаларни олдида жиход майдонларида мужтахид рахбарни йўқлиги айни воқеиятни ўзидир. Холид ибни Валидни ўрнида зарурат хукми билан мужтахид рахбариятни жойгохида турган рахбарларнинг очиқ хатоларга йўл қўйиши хам бўлиши мумкин бўлган иш. Бўлиб хам бу рахбарлар фирқаланган, ранго-ранг гурухларда зохир бўлишади ,бу гурухлар доим ахли даъват ва жиход учун фирқаланиш ва ички жанглар ,сустлик, мағлубият маркази бўлишган.
Бизни замонамиздаги жаъфарий шиъалари мана бу бўшлиқни тўлдиришган муваффақ бўлишди, лекин ахли суннат деб танилган жиход ахли жамоатлари, гурухлари мана бу стротежик бўшлиқни тўлдиришга қодир бўлишгани йўқ. Бошқа бир гурух кимсалар эса ғайри шаръий далилларга биноан рахбарият борасида ўзларини мазхабларидан бошқа мазхабдаги рахбарга эргашишга хозир бўлишмайди. Агар бу ишлар ўзларини нобуд бўлишига ё фасодга сабаб бўлса хам, бу қайсарликларида давом этишади, мана буни ўзи очиқ, ошкор жохилиятни бир нави хисобланади.
Шуни яхши билишимиз керакки, Холид ибни Валидга ўхшаш куфр дунёсидан жиход жараёнига, дорул исломга янги кириб келган кишилар , ўзларининг янги мутахассисликларида қатъан хато ва иштибохлар қилишади. Агар ўзлари хохлаган тақдирда хам таълим кўрган мўъминлардек амал қила олишмайди, мана бу ерда уларнинг росулуллох саллаллоху алайхи васаллам ва Абу Бакр сиддиқга ўхшаш дилсўз, огох рахбариятга эхтиёжлари билиниб қолади.
Бир қанча асрлардан буён хозирги кунгача бўлган даврда даъват ва жиход ахлининг мужтахид рахбарга комилан зарурий эхтиёжи бор. Бизларни мана бу мақсадларга яқинлаштирадиган хамма нарса вожиб бўлади, чунки
« مَا لاَ يَتِمُّ الْوَاجِبُ إِلاَّ بِهِ؛ فَهُوَ وَاجِبٌ»
Шу сабабли хам мамуста Крикорга ўхшаган шахслар мана бу нуқсонларни ўрнини тўлдириш учун ,курдларнинг ахли суннат жамиятига шаръий,фиқхий таълимотларга асосланган мажозий мадрасаларни йўлга қўйишган. Бизга ўхшаган кишилар хам мана бу бўшлиқни дарслар,мажлислар ва исломий бирлик томонга йўллайдиган даъватларни афзал “ уч абзор” нинг канали орқали тушунтиришга харакат қиляпмиз.
Мен аввалги қадамларидаёқ жиход майдонига кириб келган пайтларида, имтихонларга учраган барча мужохидларни Холид ибни Валидга ўхшаган кишилар деб хисоблайман – нахсабуху казалика валлоху хасбияхум- улар мана бу заминада мужтахид, фақих бир рахбарга эхтиёжлари бор.
Мана бу кишилар фирқайи ножиянинг энг катта сармоялари бўлишади, агар улар мана бундай сифатларга эга рахбарни топа олишмаса, бу рахбарларни етказиб чиқаришни фикрида бўлишлари лозим. Мутахассис бўлмаган муллолар, махсусан авомзода ва хозирги замондаги вазиятга ўзини мослаштирадиган ва динини дунё матолари эвазига сотиб юборадиган муллоларга қараб ўтиришмасин.
Охирги сўз.
Абу Зар розиаллоху анхудан ривоят қилинишича айтадики: росулуллох саллаллоху алайхи васаллам мархамат қилдилар:
إِنَّکُمُ الْیَوْمَ فِی زَمَانٍ کَثِیرٍ عُلَمَاؤُهُ ، قَلِیلٍ خُطَبَاؤُهُ،
Бугунги кунда сизлар уламолари кўп ва хитоб қилинувчилари эса кам бўлган замонда турибсизлар.
مَنْ تَرَکَ عَشِیرَ مَا یَعْرِفُ فَقَدْ هَوَى،
Ўзини билган нарсасининг ўндан бирини ташлаб қўйган кимса , гумрох бўлибди.
وَیَأْتِی مِنْ بَعْدُ زَمَانٌ کَثِیرٌ خُطَبَاؤُهُ، قَلِیلٌ عُلَمَاؤُهُ،
Ва мана бундан кейин шундай замонлар келадики, унда хитоб қилинувчилар кўп ва олимлар эса кам бўлади,
مَنِ اسْتَمْسَکَ بِعَشِیرِ مَا یَعْرِفُ فَقَدْ نَجَا[15]
Ана ўша кунларда ўзини билган нарсасини ўндан бирига чанг солиб ушласа,дархақиқат нажот топибди.
اللَّهُمَّ أنْتَ عَضُديِ وَنَصِيرِي، بِكَ أَحُولُ، وَبِكَ أَصُولُ، وَبِكَ اُقاتِلُ.[16]
Ё аллох, мени мададкорим, менга ёрдам берувчи зот ўзингсан; сени ёрдаминг , сени бирга бўлишинг билан мен ўзгараман ва жавлон ураман ва сени ёрдамингга хамла қиламан ва сени ёрдаминг билан жанг қиламан.
اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ الجَنَّة وَمَا قَرَّبَ إِلَيْهَا مِنْ قَوْلٍ وَعَمَلٍ، وَأَعُوذُ بِكَ مَنَ النَّارِ وَمَا قَرَّبَ إِلَيْهَا مِنْ قَوْلٍ وَعَمَلٍ.
رَبَّنَا أَعِزَّنَا بِالإِسْلامِ، وَأَعِزَّ بِنَا الإسْلامَ، اللَّهُمَّ أَعْلِ بِنَا كَلِمَةَ الإسْلاَمِ، وَارْفَعْ بِنَا رَايَةَ القُرْآنِ.
سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ، أَسْتَغْفِرُكَ وَأَتُوبُ إِلَيْكَ
Вассаламу алайкум ва рохматуллохи ва барокатух.
[1] امام شافعی . فقه الاکبر . ص 39 / و العلم؛ بحیث یصلح ان یکون مفتیا من اهل الاجتهاد
[2] الاحکام السلطانیه، ص۲۰ و التمهید، ص ۱۸۱.
[3] الجوینی، عبد الملک بن عبد الله، غیاث الأُمم فی التیاث الظلم: ص84. / «فالشرط أنْ یکون الإمام مجتهداً بالغاً مبلغ المجتهدین مستجمعاً صفات المفتین، ولم یُؤثَر فی اشتراط ذلک خلاف».
[4] الجوینی، عبد الملک بن عبد الله، الإرشاد: ص426./ وقال: «من شرائط الإمام أنْ یکون من أهل الاجتهاد، بحیث لا یحتاج إلی استفتاء غیره فی الحوادث، وهذا متّفق علیه».
[5] …مجتهدًا كالقاضي وأولى، بل حكى فيه الإجماع…/ قال: وكون أكثر من ولي أمر الأمة بعد الخلفاء الراشدين غير مجتهد إنما هو لتغلبهم فلا يَرِدْ
[6] المنهاج، ص ۵۱۸ و شرح صحیح مسلم. / هی کونه مکلفا مسلما عدلاحرا ذکیا عالما مجتهدا /
[7] التفتازانی، مسعود بن عمر، شرح المقاصد فی علم الکلام: ج2، ص271./ «ویشترط أنْ یکون مکلّفاً مسلماً عدلاً حرّاً ذکراً مجتهداً شجاعاً، ذا رأی وکفایه سمیعاً بصیراً ناطقاً قریشیاً»
[8] الاعتصام ـ للشاطبى موافق للمطبوع . المؤلف : أبو إسحاق الشاطبي . دار النشر : المكتبة التجارية الكبرى – مصرص 126/ الشاطبی، إبراهیم بن موسی، الاعتصام: ج2، ص362. / إن العلماء نقلوا الاتفاق على أن الإمامة الكبرى لا تنعقد إلا لمن نال رتبة الاجتهاد والفتوى في علوم الشرع
[9] الجمهور علی ان اهل الامامه و مستحقها من هو مجتهد فی الاصول و الفروع لیقوم بامر الدین متمکنا من اقامه الحجج و حل الشبهه فی العقائد الدینیه مستقلابالفتوی فی النوازل و احکام الوقائع نصا و استنباطا لان اهم مقاصد الامه حفظ العقائد و فصل الخصومات و لم یتم ذلک بدون هذا الشرط / الجمهور على أن أهل الإمامة ومستحقها من هو مجتهد في الأصول والفروع … متمكّناً من إقامة الحجج وحلّ الشبه في العقائد الدينية، مستقلاً بالفتوى في النوازل …
[10] القلقشندی، أحمد بن علی، مآثر الأناقه: ج1، ص37./ «الثانی عشر: العلم المؤدّی إلی الإجتهاد فی النوازل والأحکام، فلا تنعقد إمامه غیر العالم بذلک؛ لأنّه محتاج لأنْ یصرف الأمور علی النهج القویم ویجریها علی الصراط المستقیم، ولأن یعلم الحدود، ویستوفی الحقوق، ویفصل الخصومات بین الناس، وإذا لم یکن عالماً مجتهداً لم یقدر علی ذلک»
[11] الفقه على المذاهب الاربعة، ج۵ ، ص ۳۱۷ – ۳۱۶. / اتفق الائمة رحمهم اللَّه تعالى على ان الامامة فرض و انه لابد للمسلمین من امام یقیم شعائر الدین و ینصف المظلومین من الظالمین و اتفقوا على ان الامام یشترط فیه: اولاً ان یکون مسلماً ثانیاً ان یکون مکلّفاً ثالثاً ان یکون حرا رابعاً ان یکون ذکراً خامساً ان یکون قرشیاً سادساً ان یکون عالماً مجتهداً لیصرف الاحکام و یتفقه فى الدین فیعلم الناس و لایحتاج الى استفتاء غیره
[12] اصل 109 قانون اساسي
[13]الحاكم في مستدركه (4/ 104) وقال صحيح الإسناد ، والطبراني في ” المعجم الكبير ” (11/ 114) ، / الهيثمي في مجمع الزوائد (5/ 212)/ أنظر تفسير المنار ٥ / ٢١٥ ـ ٢١٦ / سنن بیهقی
[14] رواه ابن أبي الدُّنيا، كما في ” مسند الفاروق ” لابن كثير (2/ 536) .
[15] السلسله الصحیحه ۲۵۱۰/ مجمع الزوائد ۲/۱۹۳ / صحیح الأدب المفرد ۶۰۵
[16] ابوداود 2632