Алавий шиъаларининг жараёнига нисбатан ғуллотларни нуфузи
Холид хўромий
Алавий шиъаларининг харакати умавий шиъаларини харакатига нисбатан паралел равишдаги бир жараён бўлиб, улар исломий шўрога асосланган хукуматни ва уни муассасаларини қайтариш ва салтанатли хукуматларга қарши мубораза қилишарди.
Бу харакатларни ақидасини асоси, имом Али алайхиссаломгача бўлган даврда мусулмонларнинг ўртасида ривож топган шариат усулларига кўра бўлган,имом Али ва у кишидан кейинги аиммаларни даврида хам амалларни равиши ва юқоридагиларни сўзига асосланган холда давом этди.
Пайғамбар ва қуръонни манхажини собит қилишича , исломни мустахкамлаш ва уни саботи ёлғон-тўқималарга , хамда уни пойдеворини ёлғон, таъассуб, дашном , бехуда сўзларга эхтиёжи бўлган эмас. Умуман айтганда қуръон ва пайғамбарни суннати сахихида шайтон ва уни ёронларига нисбатан хатто бир ёлғон ва тухмат хам топа олмаймиз.
Али шиъалари хам ўзларини мана бу манхажни давом эттирувчилари деб хисоблашган, бу манхажда мустахкам туриш билан бир қаторда муроса қилувчи ва дўстлик йўли сифатида , ўзини мухолифларига нисбатан сабр-тоқатли, мустақил бир мохият ташкил қилишга харакат қилишган. Мана бу йўналишларни риоят қилган холда Али шиъалари бутун тарих давомида куч ишлатишга қарши чиқишни ва ботилга қарши муборазани, чуқур илмий тадаббурлар қилишни, табиат жахонида ва ички дунёда ва илохий оятлардаги маърифатни, хукуматни исломий равишга қайтаришга харакат қилишни рамзи хисобланган.
Шубхасиз мана бу йўналиш ошкор кофирлар (ахли китоб, шибхи ахли китоб ва мушриклар) ва яширин (мунофиқлар) учун нихоятда жиддий хатар хисобланган, чунки улар бу йўналиш буйича ўзлари хохлаган қудратни қўлдан бой беришарди.
Шу сабабли хам зарба уриш ва бундай хадафни рўёбга чиқишига қаршилик қилиш ва авом халқни бундай ярамас андишаларга мубтало бўлишдан қайтариш ,хокимиятларни нобуд қиладиган диёрларни фатх қилувчилардан қасос олиш учун, ошкор ва яширин кофирлар паралел равишдаги харакатларни вужудга келтиришди, тарихда бу харакатлар ғуллот (ички яширин кофирлар) номи билан машхур бўлган ва мунофиқлар бу жараённи байроқдорлари бўлишади.
Бунга қўшимча равишда кофир душманлар ва мусулмонларга хоким бўлган золим хукуматлар хам мана бу жараёнларга зарба етказиш учун хар қандай рухий жангларни йўлга қўйишди. Улар хар қандай Али ва Хусайнга ўхшаб исломни яхши тушунган кишилар, хар доим зарба еб хорликга тоқат қилмаслигини дарк қилишган эди, ахир бундай озодликни,адолатни тарафдори бўлган жасур кишиларни устида хукумат ўрнатишни иложи борми?
Ғуллот хам агарда хукумат исломий равишга қайтадиган бўлса,мусулмонларни янгидан қудрат ва вахдатга эришишларини ва Али ибни Аби Толиб ва Умар ибни Форуқ ва Абу Бакр Сиддиқга ўхшаш кишиларни вужудга келишини ва бу уларни манфаъатига тўғри келмаслигини яхши тушунишган эди. Чунки улар ўзларини тажрибалари орқали бундай хукуматни қайтиб келиши, уларга қанчалик чеклов, хорлик, зарар келтиришини тотиб кўришганди.
Улар аллох таолони қуйидагича мархамат қилганини билишарди: تِلۡكَ أُمَّةٞ قَدۡ خَلَتۡۖ لَهَا مَا كَسَبَتۡ وَلَكُم مَّا كَسَبۡتُمۡۖ وَلَا تُسَۡٔلُونَ عَمَّا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ (بقرة/ 141)
“улар ўтиб кетган кишилардир. Уларнинг қилган амаллари ўзлари учун, сизларнинг қилган амалингиз ўзингиз учундир ва сизлар улар қилган амаллар учун масъул бўлмайсиз.”
Улар қуръонда пайғамбарларнинг жўнатилишидан бўлган хадафларни бири, инсонларнинг орасидаги ихтилофларни хал қилиш дейилганидан хам хабарлари бор эди. Росулуллох саллаллоху алайхи васаллам хам араб миллатини хатто бошқа миллатларни ўртасидаги тафрақани вахдатга айлантира олган эди. Имом Али розиаллоху анху ўзини росулуллох саллаллоху алайхи васалламни ўринбосарлари бўлишга энг яхши намоянда эканини биларди, у киши ўзини хилофатга муносиб шахс эканини бир неча марта эълон қилган, лекин шахсий маслахат учун жамиятни вахдатини хатарга қўйишни хохламади, хатто халифаларга хам исломий жамиятни вахдати ва иқтидорини сақлаб қолиш борасида ёрдам берди ва бутун кучини вахдатни рўёбга ошириш йўлида сарфлади. Бундан келиб чиқадики, Али ибни Аби Толиб розиаллоху анхуни сиёсий ва амалий сийрати бўйича, қандай қилиб шахсий маслахатлардан юз ўгирган холда вахдатни сақлаб қолишликни таълим олса бўлади. Мана бу мухим вахдатни дарк қилиш мусулмонларни иқтидори учун энг афзал ва тўғри йўлдир.
Агар Али ибни Аби Толибнинг амалидаги воқеиятни мусулмонлар тушуниб етадиган бўлса , бу нарса ғуллотларни нобуд бўлиши учун халок қилувчи захар хисобланади. Шунинг учун хам ғуллот, имоми Алини росулуллох саллаллоху алайхи васалламнинг баъзи асхоблари билан ораларида бўлган ва бундан 1400 йил олдин бўлиб ўтиб кетган….. бир озгина ихтилофини қайта тирилтириш орқали мусулмонларни бир-бирига қарши қилиб қўйишга эришди.
Бундан келиб чиқадики,( бугунги кундаги инглиз шиъалари номи билан танилган кимсалар) мусулмонларни ўртасидаги вахдатга ва уларни яна янгидан қудратга келишига ва исломий шўрога асосланган хукуматни ташкил бўлишига қарши тўсиқ бўлиши учун, махлуқотларни хаққи у ёқда турсин, аллохни ва росулини хаққига хам хар қандай ёлғон ва фитнани ортишдан тойишмайди . Чунки улар бу билан мусулмонларни вахдатини йўқотиб ,бир ёқадан бош чиқарадиган исломий хукуматни ташкил қилиш йўлида, мусулмонларни шон-шарафи ва иззатини қайтаришда асосий тўсиқ бўлишни хохлашади.
Шундай бўлгач мана бу тафрақа солувчи инсонларни ахмоқ ва билимсиз кишилар деб фарз қилмаслик лозим, балки улар ичкаридан мусулмонларни жисмини заифлаштирадиган халок қилувчи касаллик бўлишади, хатто улар жохил мусулмонларни хам ўзларини хадафлари йўлида ишлатишади.