بیشته لیک کافرلرنی کافر دیب حسابله میدیگن و طاغوتگه کفر کیلتیریشنی اوزی اولر اوچون هیچ قندی معنانی انگلتمه یدیگن کیمسه لر بار، اولر مسلمانلرنینگ طاغوتگه کفر کیلتیریش لریگه هم مانع بولیشه دی، منه بولرنی حکمی نیمه؟ بوندی کیشیلرنی اوزی کافر بوله آله دیمی؟ یاکی منه بو کیشیلر محلی مرتدلرنی هم تکفیر قیلیشمه یدی، احیر اولر بیز کفر کیلتیریشیمیز لازم بولگن طاغوتلردن حسابلنمیدیمی؟
ابن قاییم رحمه الله نی ( 751ه) سوزیگه کوره:
« الواجب علی العبد أن يعتقد أن كل من دان بدين غير الإسلام فهو كافر».[1]
اگر هر قندی کیمسه اسلامدن اوزگه دینگه ایرگشگن بولسه، اونی کافر دیب اعتقاد قیلیش هر بیر بنده گه واجب بوله دی.
بیز مسلمانلرنینگ آره سیده فقطگینه 1.آگاه حالده 2. قصددن3.اوزینی احتیاری و حاحشی بیلن حجتلرنی رد قیلگن کیمسه لرنی تکفیر قیله آله میز. مثال تریقه سیده الله تعالی مرحمت قیله دیکی:
وَمَن يَبْتَغِ غَيْرَ الإِسْلاَمِ دِيناً فَلَن يُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِي الآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ (آل عمران/85)
کیمده –کیم اسلامدن اوزگه دین ایسته سه، بس هرگیز قبول قیلینمه یدی و او اخرتده زیان کورگوچی لرده ندیر.
ایندی بیر شخص کیلیب مین منه بو آیتنی قبول قیلمیمن دیدی. کافرنی کافر دیب حسابله میدیگن کیمسه نینگ کفرینی معیاری، آیتنی 1. آگاه حالده 2. قصددن 3. اوزینی حاحشی و احتیاری بیلن رد قیلگن کیشینی معیاری بیلم بیر هیل بوله دی. بو ییرده شخصنینگ حجتنی رد قیلمسدن توریب، “شبهه” و “تعویل” گه دچار بولیشی فرق قیله دی.
چیقه ریلگن حکم کفریگه اجما قیلینگن کافرنی اوزیگه گینه چیقه ریلگن بولیشی لازم. ابن تیمیه نینگ “رد علی البکری” سیده کیلتیریلگن سوزیگه کوره کفریده اختلاف بولگن کافرنی حکمی بونگه تیگیشلی ایمس.
وَأَمَّا مَنْ أَنْكَرَ مَا ثَبَتَ بِالتَّوَاتُرِ وَالْإِجْمَاعِ فَهُوَ كَافِرٌ بَعْدَ قِيَامِ الْحُجَّةِ.[2]
اما اگر بیر کیشی کیتمه-کیت و اجما بیلن ثابت قیلینگن نرسه نی انکار قیلسه، اونگه حجت قایم قیلینگندن سونگ کافرحسابله نه دی.
اصلی کافرنی کافر دیب ،یعنی کفریگه حجت کیلتیریلگن یهودی و نصارا گه اوحشش کافرلرنی کافر دیمه گن و اولرنی تکفیر قیلمه گن کیشیگه مطلقا کافر دییله دی. تعویل کیلتیریشنی هم اونگه فایده سی بولمیدی. اگر اونگه جهالت گومانی یا اونی تعویلی کیلتیریلسه قبول بولیشی ممکین. قاضی عیاض اوزینی “شفا” کتابیده ایته دی: شو سببلی هم مسلمانلر ملتیدن باشقه ملتلرنی دینیگه ایرگشگن یا اولرنی اوستیده توحتب قالگن یا شبهه قیلگن یا اولرنی مذهبی توغری دیب حسابله گن کیشینی کافر دیمه گن شخص، اگر او اوزیده اسلامنی ظاهر قیلیب کورسته یاتگن بولسه هم و بو ایشیگه اعتقادی بولسه و انه اوشه مذهبدن باشقه برچه مذهبلرنی باطل ایکه نیگه اعتقاد قیله دیگن بولسه، منه بو شخصنی کافر دیب حسابلیمیز. شوندی ایکن بو شخص اسلامگه مخالف نرسه نی اوزیده آشکار قیلیب کورسه تیشی بیلن کافردیر. .[3]
قاضی ابو بکر ابن عربی دن نقل قیلینیشیچه: قاضی ابو بکر ایته دی:توقیف ( اونده توحتلگن حجتلر) و اجما، بولرنی ایکّاوی کفریگه اتفاق قیلگن بولسه، بو مسله لرده توحتلگن کیمسه، حجت و توقیفنی رد قیلیب اونگه شبهه قیلیبدی.
منه بولرنی رد قیلیش و شبهه قیلیش فقط کافر کیشینی قولیدن کیله دی حالاص. .[4]
اما بو مسله نی کفریگه اجما قیلیب بولمیدیگن و اونده احتلاف بولگن اهلی قبله نینگ تکفیری بیلن اده شتیریب قویمنگ لر، ابن تیمیه ایته دی:
وَمَا زَالَ السَّلَفُ يَتَنَازَعُونَ فِي كَثِيرٍ مِنْ هَذِهِ الْمَسَائِلِ وَلَمْ يَشْهَدْ أَحَدٌ مِنْهُمْ عَلَى أَحَدٍ لَا بِكُفْرِ وَلَا بِفِسْقِ وَلَا مَعْصِيَةٍ.[5]
سلفلر جوده کوپ مسله لرده اوزه را تارتیشیب توریشردی، اما اولرنی هیچ قیسینیسی مقابلیده گی آدمنی کفر، فسق و گوناه کارلیگیگه گواه لیک بیرمسدی.
مثال تریقه سیده کوره دیگن بولسک، عمر ابن حطابگه “لا الاه الا الله” نینگ حقوقلری و ترکیبی قسملرینی بیر قسمی غایب بولدی و زکات حکمیده یینگیل لیک آلماقچی بوله یاتگنلرنینگ کفریگه شبهه لندی. بونگه سبب اولرنینگ شهادتنی تلفظ قیلیشلری بولدی، لا الاه الا الله نی تلفظ قیلگن کیشینینگ قانی و مالینی پاکله نیشی حقیده گی حدیثنی حجت کیلتیردی.
عمر ابن حطاب رضی الله عنه مسلمانلرنینگ حرام بولگن قانینی اسره ش اوچون رسول الله صلی الله علیه وسلمنی حدیثلرینی حجت قیله دی:
أُمِرْتُ أَنْ أُقَاتِلَ النَّاسَ حَتَّى يَشْهَدُوا أَنْ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ، وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، وَيُقِيمُوا الصَّلاةَ، وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ، فَإِنْ فَعَلُوا ذَلِكَ عَصَمُوا مِنِّي دِمَاءَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ، إِلا بِحَقِّ الإِسْلامِ، وَحِسَابُهُمْ عَلَى اللَّهِ[6]
مینگه آدملر بیلن الله دن باشقه معبود یوق و محمد صلی الله علیه وسلم الله نینگ ایلچی سی دیب کواه لیک بیرشمه گونچه، نمازنی برپا قیلیب زکاتنی بیریشمه گونچه جنگ قیلیشگه بویوریلدیم. منه بولرنی بجه ریشسه اوزلرینی قانی و مالّرینی اسلام حقی بیلن میندن حمایه قیلیب آلیشیب دی. اولرنی حساب-کتابلری الله بیلندیر.
عمر ابن حطاب رضی الله عنه توحیدگه اساسلنگن کامل علمگه ایگه ایدی. ابو بکر رضی الله عنه لا الاه الاالله نی حقوقی و ترکیبی قسملری حقیده عمر ابن حطاب رضی الله عنه بیلن اوزه را سوزله شیشدی و اولر منه بو ترکیبی قسملرینی بیلمی قالیشلری سببلی بو مؤمنلرنی علمیگه طعنه کیلتیریشمسدی. مثلا عمر توحید علمیگه جاهل دیگن معنانی بیلدیرمسدی. حاضرگی زمانده بیزنی بیر گوروه برادرلریمیز اوزلرینی محالف تامانده گی عذرلی کیشیلرگه توحمت قیلیشه یاتگن دیک معامله قیلیشمسدی.
عمر ابن حطاب لا الاه الاالله نی ترکیبی قسملری و حقلرینی بیلمی قالگنلیگی باءث توحیدگه نسبتا جاهل بولدی دیب هیچ کیم ایتمسدی. چونکی ترکیبی قسملر نهایت ده کینگ بابنی اوز ایچیگه آله دی، هر قندی علم ایگه سی اوزینی علمینی میقیاسیگه قه رب بیلیمگه ایگه بوله آله دی. لا الاه الا الله نی معناسی ایسه بونی اوموما عکسی بولیب، شرعی معناسی سادّه و بیانی قیسقه دیر. طاغوتگه کفر کیلتیریش، برچه الاه لر و کافرلرنی رد قیلیش سونگره ایلچینی که نلی آرقه لی الله گه ایمان کیلتیریشنی اوز ایچیگه آله دی. هر بیر موکلف بولگن انسان اوزینی معلوماتینی معزانیگه قه رب بو حقیده علم آلیش امکانیگه ایگه. منه بونی اساسیده ابن تیمیه ایته دی:
فَالتَّكْفِيرُ يَخْتَلِفُ بِحَسَبِ اخْتِلَافِ حَالِ الشَّخْصِ فَلَيْسَ كُلُّ مُخْطِئٍ وَلَا مُبْتَدَعٍ وَلَا جَاهِلٍ وَلَا ضَالٍّ يَكُونُ كَافِرًا؛ بَلْ وَلَا فَاسِقًا بَلْ وَلَا عَاصِيًا.[7]
شوندی بولگچ شخصنی حالتینی تورلی-هیل بولیشیگه قرب تکفیر قیلیش هم هیلمه-هیلدیر. حطاکار، بیدعتچی، جاهل و گمراه شخصنی همه سی هم کافر ایمس، بلکی فاسیق هم ایمس یا عاصی هم ایمس، ………شبهه سیز آدملرنی آلدیده اوزینی علمی و دینی بیلن تنیلگن طایفه لرنینگ اولامالری تامانیدن آدملر حطاگه دچار بولیشه دی. کوپینچه اولر حقیقتنی بیر طرفینی اوشلب اونگه ایرگه شیشه دی، اما بو حقیقتنی باشقه بیر طرفی ایسه اولردن یه شیرینگن حالده قالیب کیتگن و شو روشده اولرگه نمایان بولمی قاله دی. شو ترزده حقیقتنی بعضیسینی بیلیشه دی و بعضیسیگه نسبتا ایسه جاهل بولیب قالیشه دی، بلکی اولر جاهل بولیش بیلن بیرگه اونی انکار هم قیلیشه دی.
منه بو اجتهادی اورینلرنی برچه سیده، شخص حجتنی رد قیلمیدی بلکی حقیقتنی بعضیسینی بیله دی و بعضی سینی ایسه بیلمیدی. بو ایشلر گاهیده مؤمنلرنی نااورین تکفیر قیلیشگه آلیب باریب قویه دی. مثال تریقه سیده کیلتیرسک، عمر ابن حطاب رضی الله عنه حاطب رضی الله عنه نی ناحق روشده،حطا تعویلاتلر اساسیده تکفیر قیله دی، عمر ابن حطاب رضی الله عنه نی حطاسی دیلسوز حکیم بولگن رسول الله صلی الله علیه وسلم تامانیدن اصلاح قیلیندی. ایندی سیزلرنی نظرینگیزده بیزنی دوریمیزده گی عمرلرنی حطاسینی کیم توغریلب اصلاح قیله دی؟
یاکی بیلیشیمیزگه قره گنده عمار رضی الله عنه اکراه آیتی نازل بولیشیدن آلدین کفر کلیمه سینی ایتگن و رسول الله صلی الله علیه وسلم هم آیت نازل بولیشیدن اوّل منه بو جنایتنی کورمه گنلیک گه آلدیلر و اعتبار بیرمه دیلر. عمار رضی الله عنه آته- آنه سی بیلن بیرگه مجبوری و ضرورت حالتیگه توشیب قالگن و کفر کلیمه سینی ایتیشگه مجبور بولیشگندی. لیکن بو پیتده هه لی ایمانگه توله حاطرجم قلب حقیده گی آیت نازل بولمه گن ایدی. منه بو جریان حقیده هم رسول الله صلی الله علیه وسلم هم ایضاح بیرمه دیلر و صحابه لر هم اونی تکفیر قیلیشمه دی. یاکی بولمه سم بعضی لر قیله دیگن حطرلی اویینلر یعنی اونی کافرلیگیگه شک-شبهه قیلگن هم کافر بوله دی دیب اوتیریشمه دی.
منه بو صورتده عقل اوجون اسماء و شرعی حکملرده یول بیریلمیدی، بلکی ابن تیمیه نی سوزیگه کوره:
الْإِيمَانُ وَالْكُفْرُ هُمَا مِنْ الْأَحْكَامِ الَّتِي ثَبَتَتْ بِالرِّسَالَةِ؛ وَبِالْأَدِلَّةِ الشَّرْعِيَّةِ يُمَيِّزُ بَيْنَ الْمُؤْمِنِ وَالْكَافِرِ؛ لَا بِمُجَرَّدِ الْأَدِلَّةِ الْعَقْلِيَّةِ.[8]
ایمان و کفر بولرنی ایکّاوی حکملر بیلن ثابت بوله دیگن رصالت حسابله نه دی و مؤمن و کافرنی بیر-بیریدن اجرتیش اوچون عقلی دلیل لرنی اوزی بیلن ایمس شرعی دلیل لر ایشله تیله دی. او کیشی باشقه جایده ایته دیکی:
فَإِنَّ الْكُفْرَ وَالْفِسْقَ أَحْكَامٌ شَرْعِيَّةٌ لَيْسَ ذَلِكَ مِنْ الْأَحْكَامِ الَّتِي يَسْتَقِلُّ بِهَا الْعَقْلُ.[9]
حقیقتده کفر و فیسق شرعی حکملردن دیر و بو احکاملرده عقل موستقیل بوله آلمیدی.
شو سببلی هم بیزلر فقطگینه الله و رسول صلی الله علیه وسلم تکفیر قیلگن کیشیلرنی تکفیر قیله آله میز و الله و رسول صلی الله علیه وسلم تکفیر قیلمه گن گوناه کار کیشینی تکفیر قیله آلمیمیز. شوندی بولگچ منه بو ایشیکنی اوزینگیزنی عقلینگیز بیلن آچه کورمینگ لر.
. سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ، أَسْتَغْفِرُكَ وَأَتُوبُ إِلَيْكَ
والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته.
[1] وقال ابن حزم في (مراتب الإجماع): واتفقوا على تسمية اليهود والنصارى كفارًا.
[2] مجموع الفتاوی ج:1 ص: 109.
[3] قاضی عیاض، کتاب الشفا، ج: 2 ص: 610. / ولهذا نكفر من لم يكفر من دان بغير ملة المسلمين من الملل، أو وقف فيهم، أو شك، أو صحح مذهبهم وإن أظهر مع ذلك الإسلام واعتقده واعتقد إبطال كل مذهب سواه. فهو كافر بإظهاره ما أظهر من خلاف ذلك
[4] همان، ج: 2 صص: 602-603./ قال قاضي أبو بكر لأن التوقيف والإجماع اتفقا علی كفرهم فمن وقف في ذلك فقد كذب النص والتوقيف أو شك فيه. والتكذيب أو الشك فيه لا يقع إلا من كافر
[5] مجموع الفتاوی، ج: 3 ص: 229.
[6] بخاری 25
[7] مجموع الفتاوی، ج: 12 صص: 180-181./ فَالتَّكْفِيرُ يَخْتَلِفُ بِحَسَبِ اخْتِلَافِ حَالِ الشَّخْصِ فَلَيْسَ كُلُّ مُخْطِئٍ وَلَا مُبْتَدَعٍ وَلَا جَاهِلٍ وَلَا ضَالٍّ يَكُونُ كَافِرًا؛ بَلْ وَلَا فَاسِقًا بَلْ وَلَا عَاصِيًا لَا سِيَّمَا فِي مِثْلِ ” مَسْأَلَةِ الْقُرْآنِ ” وَقَدْ غَلِطَ فِيهَا خَلْقٌ مِنْ أَئِمَّةِ الطَّوَائِفِ الْمَعْرُوفِينَ عِنْدَ النَّاسِ بِالْعِلْمِ وَالدِّينِ . وَغَالِبُهُمْ يَقْصِدُ وَجْهًا مِنْ الْحَقِّ فَيَتَّبِعُهُ وَيَعْزُبُ عَنْهُ وَجْهٌ آخَرُ لَا يُحَقِّقُهُ فَيَبْقَى عَارِفًا بِبَعْضِ الْحَقِّ جَاهِلًا بِبَعْضِهِ؛ بَلْ مُنْكِرًا لَهُ
[8] مجموع الفتاوی ج: 3 ص: 328.
[9] همان، ج: 19 ص: 212.