دسته: اتحاد و وحدت اسلامی

اسلامنی عمومی معناسی.

اِسلامنی عُمُومِی، کِینگ  قَمراولِی مَعناسی مَنه  بُودیر:

1. -لا اِله – طاغُوتگه  کُفر کِیلتِیریش، یَعنی الله نی شَریعَتیدَگی قانُونلرگه  قَرشی بُولگن بَرچَه پراگرَمَّه لرنی، قانُونلرنی، یُولّرنی  رَد  قیلیش، آیاق  آستِی  قیلیش  دِیگه نی  بُوله دی.
2. -الّا الله – الله گه  اِیمان  کِیلتیریش، یَعنی  بیز  نَمازلریمیزده  دائِمی  قیله دیگن  عَهد  بُوله دی:[1]

« ‏إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ‏»

“سِینگه گینه  عِبادَت  قیله میز و سِیندَن گینه   یاردَم  سُورَیمیز” بُولیب، بیزلر مَنه  شُو عَهدگه بِنائَن  اوُزیمیزنی بَرچه  عِبادِی  اِیشلریمیزنی، حَیاتیمیزنی، کوندَلیک   اِیشلریمیزنی، عائِله میزنی، حاکِمِیَتنی، قانُونّی، تَعلیم و مَعارِیف صاحَه سینی  هَمّه سیده  اوُزیمیزنی  الله گه تاپشیرَمییز.

بُوتُون  تاریخ  دَوامیده  مَنه  بُو اِیکّی  اَساسگه  اَنه  اوُشَه عَصردَگی  پَیغَمبَرنی  کَنَلی  آرقَلی بُویسینگن  هَر قَندَی  شَخص  اِسلام  دائِره سیگه  کِیریبدی، یَنه  بِیر مَرته  قَیتَریب اَیتَمَن، باشقه چه  قِیلیب  اَیتگنده  مَنه  بُو اِیکّی  اَساس، اِیلدیزگه  بُویسِینیش  آخِیرگی  پَیغَمبَرنی  کَنَلی  آرقَلی بُولیشی  لازِم.

بُو دُنیاده  بُو شَخصنی  اِسلامی  قَبُول  قیلینَدی، اِیندی  بُو شَخصنی  قَلبِیده  نِیمه  بارلیگینی  یا نیمه لر  کِیچیاتگه نی  یا  راست و یالغان  اِیکه نی  بُو الله گه، قِیامَت  کوُنیگه  تاپشیریله دی. اوُ بُو  دُنیاده  اِسلام  دائِره سیگه  کِیرگن و بیز  اوُنی  قَلبیده گی  نَرسه دَن  خَبَریمیز  یُوق.

مَنه  اِیندی  رسول الله صلی الله علیه وسلم بیر نیچه دَقیقه نی  اِیچیده  قَرشیسیدَگی  کِیشیلرگه یِیتکَزیب  بیره  آله دیگن  سادّه، تُوشُونَرلی، رَوشَن  اِسلام  قَیسی  اِیکه نینی  تُوشُونیب آلگندیرسیزلر؟ مُکَلَّف بُولگن هَر قَندَی  یاشدَگی اِنسان  اوُزی  اِیگه  بُولگن  سَوادیدَن  قَطعِی  نَظَر  یا اوُنی  قَبُول  قیله دی  یا رَد قیله دی.  

---

[1]که در جلسه ی قبل به صورت موردی به چند مورد اساسی آن ها اشاره کردیم.

Исломни умумий маъноси.

Исломни умумий, кенг қамровли  маъноси мана будир:

1-Ла илаха- тоғутга куфр келтириш, яъни аллохни шариатидаги қонунларга қарши бўлган барча программаларни, қонунларни, йўлларни рад қилиш, оёқ ости қилиш дегани бўлади.

2-Иллаллох- аллохга иймон келтириш, яъни биз намозларимизда доимий қиладиган ахд бўлади:[1]

« ‏إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ‏»

“сенгагина ибодат қиламиз ва сендангина ёрдам сўраймиз” бўлиб, бизлар мана шу ахдга биноан ўзимизни барча ибодий ишларимизни, хаётимизни,кундалик ишларимизни, оиламизни, хокимиятни,қонунни,таълим ва маориф сохасини хаммасида ўзимизни аллохга топширамиз.

Бутун тарих давомида мана бу икки асосга  ана ўша асрдаги пайғамбарни канали орқали  бўйсинган хар қандай шахс ислом доирасига кирибди, яна бир марта қайтариб айтаман,бошқача қилиб айтганда  мана бу икки асос, илдизга бўйсиниш охирги пайғамбарни канали орқали бўлиши лозим.

Бу дунёда бу шахсни исломи қабул қилинади, энди бу шахсни қалбида нима борлигини ё нималар кечаётгани ё рост ва ёлғон экани бу аллохга , қиёмат кунига топширилади. У бу дунёда ислом доирасига кирган ва биз уни қалбидаги нарсадан хабаримиз йўқ.

Мана энди росулуллох саллаллоху алайхи васаллам бир неча дақиқани ичида қаршисидаги кишиларга етказиб бера оладиган содда,тушунарли, равшан ислом қайси эканини тушуниб олгандирсизлар? Мукаллаф бўлган хар қандай ёшдаги инсон ўзи  эга бўлган саводидан қатъий назар ё уни қабул қилади ё рад қилади.

---

[1]که در جلسه ی قبل به صورت موردی به چند مورد اساسی آن ها اشاره کردیم.

اسلام در معنی عام و فراگیر آن،یعنی:

1. لا اله= کفر به طاغوت، یعنی رد کردن و زیر پا گذاشتن تمام برنامه ها، قوانین و راههائی که بر خلاف قانون شریعت الله باشند.[1]
2. الا الله =  ایمان به الله، یعنی همان تعهدی که ما در نماز میدهیم: « ‏إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ‏» که بر اساس این تعهد، تمام امورعبادی خود را، همچون کار، زندگی، خانواده، حکومت، قانون، آموزش و پرورشو همه چیز خود را به الله می سپاری.

در طول تاریخ، هر کسی که تسلیم این دو اصل (لا اله= کفر به طاغوتو الا الله =  ایمان به الله)، از کانال پیامبر آن عصر شده، دوباره باید تأکید شود، تسلیم شدن به این دو اصل باید از کانال پیامبر آن عصر یا به تعبیر دیگر آخرین پیامبر باشد؛ در این صورت،چنین شخصی وارد دایره ی دین اسلام شده و در دنیا اسلام او پذیرفته می شود، و اینکه در قلباین شخص چه میگذرد، راست و دروغ قلبش به خدا و روزقیامت برمی گردد و در دنیا در دایره ی دین اسلام قرار گرفته است و ما چیزی از قلبش نمی دانیم. 

الان باید متوجه شده باشید که، آن اسلام ساده، روشن و قابل فهم کدام است که رسول الله صلی الله علیه وسلم در عرض کمتر از چند دقیقه به شخص می رساند؟ و شخص مکلفی با هر میزان از سواد یا درهررده ی سنی که قرار داشت یا آن را قبول یا ردش می کرد.

---

[1]که در جلسه ی قبل به صورت موردی به چند مورد اساسی آن ها اشاره کردیم.

مشترک اصول.

بَرچه  پَیغَمبَرلر آدَملرنی  واحِد  دِینگه  دَعوَت  قیلیشده  اِیرگه شَدِیگن  ثابِت و مُشتَرَک  اوُصُول،بُو اِیکّی  سادّه  اَمّا  مُهِم  اِیلدیزدَن عِبارَت  اِیدی، اوُشه  دَورده گی  پَیغَمبَرلرنی  کَنَلی  آرقَلی  مَنه  بُو اِیکّی  اَساسگه  تَسلیم  بُولگن هَر بِیر کِیشی اِسلام  دایِره سِیگه  کِیرَردی. الله تعالی مَنه  بُو اِیکّی مُشتَرَک  اَساس، اِیلدیز حَقیده  مَرحَمَت  قیله دی:

وَلَقَد بَعَثنا في كُلِّ أُمَّةٍ رَسولًا أَنِ اعبُدُوا اللَّهَ وَاجتَنِبُوا الطّاغوتَ (نحل/36)،

اَنیقکی، بِیز هَر  بیر اوُمَّتگه: “الله گه عِبادَت  قِیلینگلر و طاغُوتدَن ( شَیطان، بُوتلر،ظالِملر) یِیراق بُولِینگلر”، (دِیگن وَحِی  بیلن) بیر پَیغَمبَر یُوبارگنمیز.

وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ إِلَّا نُوحِي إِلَيْهِ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدُونِ (انبياء/25)‏،

بیز سِیزدَن  اِیلگه ری  یُوبارگَن هَر بیر پَیغَمبَرگه  هَم: “هِیچ قَندَی اِلاه  یُوق، مَگَر مِینگینه باردیرمَن، بَس مِینگه گینه  عِبادَت  قِیلینگلر،دِیب وَحِی  یُوبارگندیرمیز.

شُو سَبَبلی الله تعالی بُو مَضمُونّی تَصدِیقلَب مَرحَمَت  قیله دیکی:

فَمَن يَكفُر بِالطّاغوتِ وَيُؤمِن بِاللَّهِ فَقَدِ استَمسَكَ بِالعُروَةِ الوُثقى لَاانفِصامَ لَها (بقره/256)

بَس، کِیم  طاغُوتدَن  یُوز اوُگیریب، الله گه اِیمان  کیلتیرسه، اوُ هِیچ  اَجرَب  کِیتمَیدیگن  مُستَحکَم حَلقه نی  اوُشلَبدی.

رسول الله صلی الله علیه وسلم اوُزلرینی دَعوَتلرینی  باشیده  مُحاطاب  کیشیلرگه  رِصالَت  صِیفتیده اَیتگن  نَرسه لری( یَعنی  جَمیعَتگه  آئِد  حُکملر نازِل بُولیشیدَن  آلدین)، مَنه  بُو اِیکّی اَساس، اِیلدیزنی آدَملرگه  بَیان  قیلیب بیرَردیلر:

يَا أَيُّهَا النَّاسُ، قُولُوا: لا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ تُفْلِحُوا؛

شُونچه لیک  سادّه، آسانلیک  بیلن  بَیان  قیلگنلر.

Муштарак усул.

Барча пайғамбарлар одамларни вохид динга даъват қилишда эргашадиган собит ва муштарак усул, бу икки содда аммо мухим илдиздан иборат эди,ўша даврдаги пайғамбарни канали орқали мана бу икки асосга таслим бўлган хар бир киши ислом доирасига кирарди. Аллох таоло мана бу икки муштарак асос,илдиз   хақида мархамат қилади:

وَلَقَد بَعَثنا في كُلِّ أُمَّةٍ رَسولًا أَنِ اعبُدُوا اللَّهَ وَاجتَنِبُوا الطّاغوتَ (نحل/36)،

Аниқки, биз хар бир умматга:”аллохга ибодат қилинглар ва тоғутдан (шайтон, бутлар, золимлар)  йироқ бўлинглар”, (деган вахий билан) бир пайғамбар юборганмиз.

وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ إِلَّا نُوحِي إِلَيْهِ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدُونِ (انبياء/25)‏،

Биз сиздан илгари юборган  хар бир пайғамбарга хам:”хеч қандай илох йўқ, магар менгина бордирман, бас менгагина ибодат қилинглар,” деб вахий юборгандирмиз.

Шу сабабли аллох таоло мана бу мазмунни тасдиқлаб мархамат қиладики:

فَمَن يَكفُر بِالطّاغوتِ وَيُؤمِن بِاللَّهِ فَقَدِ استَمسَكَ بِالعُروَةِ الوُثقى لَاانفِصامَ لَها (بقره/256)

Бас, ким тоғутдан юз ўгириб, аллохга иймон келтирса, у хеч ажраб кетмайдиган мустахкам халқани ушлабди.

Росулуллох саллаллоху алайхи васаллам ўзларини даъватларини бошида мухотоб кишиларга рисолат сифатида айтган нарсалари (яъни жамиятга оид хукмлар нозил бўлишидан олдин), мана бу икки асос, илдизни одамларга баён қилиб берардилар:

 يَا أَيُّهَا النَّاسُ، قُولُوا: لا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ تُفْلِحُوا؛

Шунчалик содда,осонлик билан баён  қилганлар.

اصول مشترک

اصول مشترک و ثابتی که تمام پیامبران، در دعوت مردم به این دین واحد، از آن پیروی می کردند،  دو اصل ساده اما مهم بیشتر نبوده، که هر کسی تسلیم این دو اصل، از کانال پیامبر همان دوره می شده،در دایره ی دین اسلام قرار می گرفته است. الله متعال در مورد این دواصل مشترک می فرمایند:

• وَلَقَد بَعَثنا في كُلِّ أُمَّةٍ رَسولًا أَنِ اعبُدُوا اللَّهَ وَاجتَنِبُوا الطّاغوتَ (نحل/36)، ما به ميان هر ملّتی پيغمبری را فرستاده‌ايم (و محتوای دعوت همه‌ی پيغمبران اين بوده است) كه خدا را بپرستيد و از طاغوت (شيطان، بتان، ستمگران و غيره) دوری كنيد.
• وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ إِلَّا نُوحِي إِلَيْهِ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدُونِ (انبياء/25)‏، ما پيش از تو هيچ پيغمبری را نفرستاده‌ايم، مگر اين كه به او وحی كرديمكهمعبودی جز من نيست، پس فقط مرا پرستش كنيد. ‏

به همین دلیل، خداوند در تأیید این مفهوم می فرماید: فَمَن يَكفُر بِالطّاغوتِ وَيُؤمِن بِاللَّهِ فَقَدِ استَمسَكَ بِالعُروَةِ الوُثقى لَاانفِصامَ لَها (بقره/256)، بنابراين كسی كه طاغوت را انکار و رد نماید و از آننافرمانی كند و به خدا ايمان بياورد، به محكم‌ترين دستگیره چنگ زده،اصلاً پاره شدن ندارد.

و رسول الله صلی الله علیه وسلم هم درابتدای دعوت خود، اولین چیزی که به مخاطبین به عنوان رسالتش می گفت(قبل از نازل شدن احکام اجرائی جامعه)، همین دو اصل را برای مردم بیان می کردند و می فرمود: يَا أَيُّهَا النَّاسُ، قُولُوا: لا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ تُفْلِحُوا؛ به همین سادگی.

بدعت.(6)

اَگر بیز “اوُچ اَبزار” کَنَلی  آرقَلی هَمّه  قاضی صِیفَتیده  قَبُول  قیله دیگن  واحِد  شُورا  و واحِد اوُمَّتگه  اِیگه  بُولمَس  اِیکنمیز و شَخص  اَگرده  قُدّامَه نی  حَدّیده گی  جِنایَتلرنی  قیلگن  تَقدیرده  هَم، تَکفیر  شَرطلریده عُذری  بارلیگی  یا  تکفیر مانِعلیکلری  سَبَبلی  و واحِد  اوُلی الاَمر شُوراسینینگ واحد  اِجماعسِی  یُوقلیگی  اوُچُون – صَلاحِیَتگه  اِیگه  بُولگن  یَکّه  قاضی صِیفَتیده- بیز او کیشینی پاکلَی آلمَیمِیز، تَکفیر هَم  قیلالمَیمیز. شُونینگدیک  بُو شَخص مَنه  شُورانی  یُوقلیگی  بائِث- صَلاحِیَتگه  اِیگه یَکّه  قاضی صِیفَتیده- قیله یاتگن  گناهِیده  دَوام  اِیته دی، بُو شَخص  بیزنی  کوُز- قَرَشِیمیز و بیزنی اِجتِهادیمیز بُوییچه  جِنایَتچی، بِدعَت اَهلی حِسابلَنَدی. بُو شَخص  اوُزینی  یا گُرُوهِینی،تُوده سینی، مَذهَبینی  نَظَریده اوُزینی  بِدعَت اَهلی دِیب حِسابلمَسلیگی هَم  مُومکین، حَتّی اوُنی عَقیده سیگه  قَرَمَه- قَرشی عَقیده گه  اِیگه  بُولگنِیمِیز یا  اوُنی  اِیشلریگه  قَرَمَه- قَرشی  اِیشلرنی قیلگه نِیمِیز  بائِث  بیزلرنی  بِدعَت اَهلی  دیب سَنَشِی هَم مُومکین .بُو یِیرده  واحِد  شُورا  و واحِد اِجماعگه  اِیگه  صَلاحِیَتلی و بیزلرنی  آرَمیزده  حُکم  چِیقَرَدیگن و بیزلرنی  اوَرتَمیزده  حُجَّتنی  قائِم قیله دیگن  قاضینی  یُوقلیگی  سَبَبلی، بیزلرنی  هَر بیریمیز اوُزیمیزنی  حَق  دِیب حِسابلَب  مُخالف طَرَفنی  جِنایَتچی، بِدعَت اَهلی  دِییشیمیز طَبِیعِی.

مَنه  بُونگه  اوُحشَش  اوُرینلرده  بیز  فَلان  گرُوهنی  بِدعَت اَهلی دیب  بیلَمیز. یَعنی ، اَنه  اوُشه  فَلان  گرُوه  بیزنی  نَظَریمیزده  بیزنی اِجتِهادیمیزده  بُو عَمَل  یا  سُوز  کُفر  بُوله دی، اَمّا  اوُزلرینی نَظَریده  اِیسه  تَعویل و اِجتِهاد  حِسابلَنَدی؛ شُو سَبَبلی هَم  بیز اوُلرنی  تَکفیر  قیله آلمَیمِیز و اِسلام دائِره سیدَن  هَم  چیقَریب  یُوباره  آلمَیمِیز، فَقَط  اوُلرگه  اَهلی  بِدعَت  دِییمیز  حَلاص.

بُو اَهلی  بِدعَت  قَچانگه چه  دَوام  اِیته دی؟ واحِد  اوُلی الاَمر شُوراسی اَنه  اوُشه “اوُچ اَبزار” آرقَلی کیلیب  قاضی صِیفَتیده  اوُزینی آخِیرگِی حُکمینی صادِر  قیلگوُنیچه  و هَمّه گه حُجَّتنی  قائِم  قیلگوُنیچه و اوُزینی  تَشخِیصی، قَضاوَتی  بیلن اِختِلافلرنینگ  عُمرینی تُوگه تیب  بیزلر  بِدعَت  دیب سَنَیاتگن  نَرسه لرگه  خاتِمه  بِیرگوُنیچه  دَوام  اِیته دی. مَنه  بُو ییرده  قاضینی، قَضاوَتنی  اوُرنیده تُوریب  آخِیرگی  حُکمنی  صادِر  قیله دیگن  فَقَط  شُورا  بُوله دی و فَقَط  قاضی  بَرچَه آدَملر،کُرُوهلر، پَرتِیه لر، مَذهَبلر  اوُستِیدَن حُجَّتنی  قائِم  قیله دی  و اوُزینی  واحِد اِجماع سی  بیلن آخیرگی حُکمنی  صادِر  قیله دی. بُو یِیرده  هیچ  قَیسی شَخص، گرُوه،مَذهَب، تَفسیر،پَرتِیَه  “مِعیار، اوُلچاو” صِیفَتیده  اوُزیگه  حاص  نَظَری بیلن  باشقه  مَذهَب  گرُوهلری، تَفسیرلری، توُرلی- هیل جَماعَتلرنی  اوُستِیدَن حُجَّتنی  اِقامَه  قیلیش صَلاحِیَتیگه  اِیگه  اِیمَس. مَنه  بُو صَلاحِیَتنی “اوُچ اَبزار” واسیطه سیده  وُجُودگه  کیلگن  اولی الاَمر شُوراسیگه  تاپشیریش  کیرَک  بُوله دی.  

Бидъат. (6)

Агар биз “уч абзор” канали орқали хамма қози сифатида қабул қиладиган  вохид шўро ва вохид умматга эга бўлмас эканмиз ва шахс агарда Қуддомани хаддидаги жиноятларни қилган тақдирда хам, такфир шартларида узри борлиги ё такфир монеъликлари сабабли ва вохид улил амр шўросининг вохид ижмоъси йўқлиги учун  – салохиятга эга бўлган якка қози сифатида- биз у кишини поклай хам олмаймиз, такфир хам қилолмаймиз. Шунингдек бу шахс мана шўрони йўқлиги боис – салохиятга эга якка қози сифатида- қилаётган гунохида давом этади, бу шахс бизни кўз- қарашимиз ва бизни ижтиходимиз бўйича жиноятчи, бидъат ахли хисобланади. Бу шахс ўзини ё гурухини,тўдасини, мазхабини назарида ўзини бидъат ахли деб хисобламаслиги хам мумкин, хатто уни ақидасига қарама-қарши ақидага эга бўлганимиз ё уни ишларига қарама-қарши ишларни  қилганимиз боис бизларни бидъат ахли деб санаши хам мумкин. Бу ерда вохид шўро ва вохид ижмоъга эга салохиятли ва бизларни орамизда хукм чиқарадиган ва бизларни ўртамизда хужжатни қоим қиладиган  қозини йўқлиги сабабли, бизларни хар биримиз ўзимизни хақ деб хисоблаб мухолиф тарафни жиноятчи, бидъат ахли дейишимиз табиий.

Мана бунга ўхшаш ўринларда биз фалон гурухни бидъат ахли деб биламиз. Яъни, ана ўша фалон гурух бизни назаримизда бизни ижтиходимизда бу амал ё сўз куфр бўлади, аммо ўзларини назарида эса таъвил ва ижтиход хисобланади; шу сабабли хам биз уларни такфир қила олмаймиз ва ислом доирасидан хам чиқариб юбора олмаймиз, фақат уларга ахли бидъат деймиз холос.

Бу ахли бидъат қачонгача давом этади? Вохид улил амр шўроси ана ўша “уч абзор” орқали келиб қози сифатида ўзини охирги хукмини содир қилгунича ва хаммага хужжатни қоим қилгунича ва ўзини ташхиси, қазовати билан ихтилофларнинг  умрини тугатиб бизлар бидъат деб санаётган нарсаларга хотима бергунича  давом этади. Мана бу ерда қозини, қазоватни ўрнида туриб охирги хукмни содир қиладиган фақат шўро бўлади ва фақат қози барча одамлар, гурухлар, партиялар, мазхаблар устидан хужжатни қоим қилади ва ўзини вохид ижмоъси билан  охирги хукмни содир қилади. Бу ерда хеч қайси шахс, гурух, мазхаб, тафсир, партия “меъёр, ўлчов” сифатида ўзига хос назари билан бошқа мазхаб гурухлари, тафсирлари, турли-хил жамоатларни устидан хужжатни иқома қилиш салохиятига эга эмас. Мана бу салохиятни “уч абзор” воситасида вужудга келган  улил амри шўросига топшириш керак бўлади.

بدعت.(6)

اگر ما صاحب یک شورای واحد و امتی واحد از کانال این «سه ابزار» به عنوان قاضی مورد قبول همه نبودیم، و شخصی دچار جرمهائی در حد قدامه هم شود اما، به دلیل داشتن عذری در شروط تکفیر یا موانع تکفیرما نتوانیم به دلیل عدم وجود شورای اولی الامر واحد و اجماع واحد – به عنوان تنها قاضی ذی صلاح – ایشان را نه تبرئه کنیم و نه تکفیر نماییم، این شخص همچنان به دلیل نبود این شورا – تنها قاضی ذیصلاح- به جرم خود ادامه دهد، این شخص از نگاه ما و به اجتهاد ما یک شخص مجرم و اهل بدعت محسوب می شود. حالا، ممکن است از نگاه خودش و گروه و دارودسته و مذهب خودش، خود را اهل بدعت نداند، و حتی ما را که عقیده ای بر خلاف عقیده ی او داریم، یا کاری بر خلاف کار او انجام می دهیم را اهل بدعت بداند.

در اینجا قاضی ذی صلاح که شورای واحد و اجماع واحد این شورا باشد وجود ندارد که بین ما قضاوت کند و بر همه ی ما اقامه ی حجت نماید، برای همین است که ما هر کدام خودمان را بر حق و طرف مخالف مان را مجرم و اهل بدعت می دانیم.

در اینگونه موارد ما فلان گروه را اهل بدعت می دانیم. یعنی، فلان گروه کاری را انجام داده که از نگاه و به اجتهاد ما این گفته یا عمل، کفر است اما، از نگاه خودشان تأویل و اجتهاد است؛برای همین ما نمی توانیم او را تکفیر کنیم و از دایره ی اسلام او را خارج نماییم بلکه، فقط به او می گوییم که اهل بدعت است.

و این اهل بدعت، تا کی ادامه دارد؟ تا زمانی که شورای اولی الامر واحد از طریق همان «سه ابزار» بیاید و به عنوان قاضی با اجماع واحد خود حکم نهائی را صادر کند، و بر همه اقامه ی حجت نماید، و با تشخیص و قضاوت خودش به عمر این اختلافات و این چیزهائی که ما یا آن ها بدعت می دانیم  خاتمه دهد. در اینجا، فقط شوراست که در جایگاه قاضی و قضاوت و صادر کننده ی رأی نهایی  قرار می گیرد؛ و فقط این قاضی است که می تواند بر همه ی افراد، گروهها، احزاب و مذاهب اقامه ی حجت کند و رأی نهائی را با اجماع واحدش صادر نماید، و هیچ شخص، گروه، مذهب، تفسیر و حزبی نمی تواند و صلاحیتش را ندارد که «معیار و محک» شود و خیال کند با رأی خاص خودش می تواند بر دیگر گروههای مذهبی، تفاسیر و جماعتهای مختلف اقامه ی حجت نماید؛  باید این صلاحیت را به امتی واگذار کرد که از طریق شورای اولی الامر یکی از «سه ابزار» به وجود آمده باشد. 

بدعت. (5)

شُوندَی مَنبَعلر هَم بارکی  فقط  لُغَت  جِهَتیدَن  اوُلرگه  نِسبَتاً بِدعَت  دیگن  نامنی اِیشلَتسه  بُوله دی، یاکی بُولمَسَم  بَعضی  اوُرینلَرده  شَرعِی  مَنبَعلرگه  قَرشی  بُولگه نی  بیلن  اوُلرنی  اَصلاً  بِدعَت دیب هَم بُولمَیدی. هَر اِیکّی  اُورین هَم  شَرعِی جِهَتدَن  بِدعَت حُکمیدَگی  تَعریفگه  کِریمَیدی.

شَرعِی مَنبَعلرگه  قَرَمه- قَرشی  بُولگه نی  بیلن  بیرگه  اوُنگه  بِدعَت  دیب و اوُنگه  اِیرگشگنلرنی هَم  بِدعَت اَهلی  دیب بُولمَیدیگن  اوُرینلرنی  بیری  اِجتِهاد  بُوله دی. اِجتِهاد  دیگه نی، اِجتِهاد قیلینیشی  رُحصَت  بیریلگن  اَصلی  مَنبَعلردَن  شَرعِی قانون و حُکملرنی  چیقریشگه  حَرَکَت قیلیشدیر. مَنه  شُو حُکملرنی  اَصلی مَنبَعلردَن  چیقریشنی  بیله دیگن، تُوشُونَدیگن  کیشیلرگه  مُجتَهِد دییله دی.

اِیندی  مَنه  بُو اِجتِهاد  هَر قَندَی آدَمنی  قوُلیدَن  کیله دیگن  مَیده، کِیچکینه  مَسَله لرده  هَم  بُولیشی مُومکین  یاکی بُولمَسَم  مُتَخَصِّصلیکگه  مُحتاج  بُولیشی و مَنه  بُو مُتَحَصِّصلر مَندانگه  تُوشیشلری  هَم کیرَک  بُوله دی. مَثَلاً  اَگر  کِیچه سی  بِیابانده  قالیب  کِیتسَنگ و قِبله قَیسی  تامانده  اِیکه نینی تَشخِیص  بیره  آلمَسَنگ، مَنه  بُو یِیرده  اِجتِهاد  قیلیب  نَمازینگنی  اوُقِیسَن، اَگر  توُغری  اِجتهاد قِیلگن  بُولسَنگ  اِیکّیته  ثَواب  آله سَن و نَمازینگ  هَم  تُوغری  بُوله دی. اَمّا  ناتُوغری  اِجتِهاد قیلگن  بُولسَنگ  یَعنی  جَنُوبنی  اوُرنیگه  غَربگه  قَرَب  نَماز اوُقیگن  بُولسَنگ  بِیتّه  ثَواب  آله سَن و نَمازنگ  هَم  تُوغری  بُوله دی. مَنه بُو شَخصِی اِیشلردَگی  اِجتهاد بُولیب، اِیندی  بُو ییرده  بُوتُون جَمیعَتگه  باغلیق  بُولگن  اِیشلر هَم  بار، اَمّا  اوُلر بارَسِیده  شَخص  مُتَخَصِّصلیکگه اِیگه  بُولیشی لازم، حُکوُمَتنی  باشقریش،جِهاد،قُورالّی جَنگ،قَضاوَت  قیلیش، مِعراث تَقسِیملَش و باشقه لرگه اوُحشَش.