از موانع وحدت(8) عدم توافق بر نقاط مشترک و منافع مشترک (1)
به قلم: کارزان شکاک
از فرق معروف به اهل سنت و ائمه ی بزرگوار این فرق ادعیه و نمازهای فراوانی همراه با ثواب های زیاد نقل شده است که اگر کسی تمام شب و روزش را وقف خواندن آنها کند، باز هم کم است. بدون شک همین ائمه نیز تمام وقت خود را به خواندن آن ادعیه و نمازها نمی‌گذراندند، اما این به این معنی نیست که تصور شود اینها عالم بی عمل بودند. بلکه به تنوعی اشاره دارد که غیر قابل انکار است.
چون هر مسلمانی توانائی و استعداد یکی از این کارهای نیک را دارد ، رسول الله صلی الله علیه وسلم به افراد مختلفی با توانائی های مختلفی، چنین سفارشی نموده است. یعنی یکی ممکن است در فلان عبادت استعداد و توانائی داشته باشد و دیگری در فلان ادعیه و نمازو… . البته این موارد امور شخصی هستند و امور عمومی که همه مسلمین ملزم به انجام ان هستند نمی گردد . به عنوان مثال تمام این ثوابها مشمول کسانی می گردد که مرتکب جرم تخلف از امر قتال و جنگ مسلحانه نگردند، مثل همان سه صحابی رسول الله صلی الله علیه وسلم.
حالا عده ای با چنگ زدن به همین امور جزئی و تنگ نظری سعی دارند اسبابی جهت تفرق و ذلیلی گردند. غافل از اینکه دین خدا و بندگان خدا دو امانت گرانبها در اختیارما هستند، که باید به خوبی از این دو امانت نگهداری کنیم اما این عده نه تنها نگهبان خوبی نبوده اند، بلکه با رفتار و کردارشان به گسترش و عملی شدن ارزشهای اسلامی و و حتی خود مسلمین ضربه هم زده اند.
“форслар румликларни устидан ғалаба қозонган эди, мушриклар эронликларни румликларни устидан ғалаба қозонишини яхши кўришарди, мусулмонлар хам румликлар форсларни мағлубиятга учратишини хохлашарди. Чунки румликлар ахли китоб бўлиб мусулмонларни динига яқинроқ бўлишган. Мана шу мазмун ибни Аббос ва бошқалардан хам ривоят қилинган.
Мана бу ерга бир диққат қилинглар, исломни аввалидаги мусулмонларнинг аксари бесавод бўлишларига қарамасдан, нихоятда аниқ душманга ташхис бериш илмига эга бўлишган. Миллатлар аро воқеаларни нихоятда диққат ва эътибор билан кузатиб боришган ва ўзларини вазияти, шодлиги, хавотирланишларига биноан душманга шаръий ташхис бериш ва уларни шаръан даражаларга ажратишни тартибга келтиришган. Уларни меъёрлари қуйидагича эди: агарчи кофир бўлса хам, бизларга яқинроқ бўлганларни ғалабаси билан хурсанд бўламиз.
Мушриклар ва уларнинг ислом шариатидаги таъвил ахлини ўзаро сўзлашув адабиётидаги хукмлари.
Бисмиллах валхамдуллах.
Аммо баъад: ассаламу алайкум ва рохматуллохи ва барокатух.
Савол.
Бизларнинг яхудий кофирларига ё насронийларни кофирларига кофир дейишимиз уларни аччиғини чиқаради ва ба аллохни буйруғидир. Ва аллохни буйруғини ижро қилиш хам ибодат бўлади. яхудий ва насронийларни мушрик дейиш ибодат эмасми?
Ж: баъзи бир кишилар кофирларнинг аччиғини чиқариш учун шаръий бўлмаган сўзлар таркибини ишлаб чиқаради ва хатто уларни шахсиятини хақорат қилишга хам боришади. Бу ерда кофирларни аччиғини чиқаришни ибодат деб далил қилиб олишган. Аллох таоло мархамат қилиб айтадики:
لِيَغِيظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ (فتح/29)
Улар сабабли кофирларни хафа қилиш учундир.
Агар мана бу оятни диққат билан тахлил қилиб чиқадиган бўлсак, кофирларни хафа қилишдаги мухим нуқталарни тушуниб етамиз. Аллох таоло айтадики:
مُّحَمَّدٌ رَّسُولُ اللَّهِ ۚ وَالَّذِينَ مَعَه:
Мухаммад аллохнинг пайғамбаридир. У билан бирга бўлган ( мўъмин) лар.
أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ
Кофирларга қахрли
رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ ۖ:
Ўз ораларидаги ( мўъминлар) билан эса рахм- шафқатлидирлар.
يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِّنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا:
Уларни ( мудом) аллохдан фазл-мархамат ва ризолик тилаб рукуъ, сужуд қилаётган холларида кўрасиз.
Зеро аллох йўлида уларга бирон ташналик, машаққат, очлик етса ва кофирларни ғазаблантирадиган бирон қадам боссалар душманга бирон зиён етказсалар, албатта улар учун бу ишлари сабабли яхши амал ёзилур.
Шу билан бирга сийрат китобларида келтирилишича росулуллох саллаллоху алайхи васаллам худайбия воқеасида Абу Жахлдан ғанимат қилиб олинган туяни қурбонлик қилдилар, чунки қийматлик , эгаси машхур бўлган туяни ушлаб турмасдан ,худди оддий туядай суйиб юборишлик ўша шахсга нисбатан хақорат хисобланар эди . ибни Қоййим рохимахуллох мана бу воқеани хужжат қилиб айтадики: худайбия қиссасида қуйидаги нуқтага диққат қилинса ўринли бўлар эди. Аллохнинг душманларини ғазабини келтириш мустахабдир. Аллохнинг душманини ғазабини келтирган холатда аллохга ибодат қилган киши сиддиқлар мақомидан жуда катта насибага эга бўлади.
Очиқ ва равшан кўриниб турганидек, аллохни шариатини манзури ва илм ахлининг кофирларни ғазабини келтириш борасидаги ишлардан қилган хулосаси уларни хақорат қилиш, ёмон сўзлар билан сўкиш эмас, балки ўзига хос ибодатларни махсус қилиш ва умумий маънода шариатга мувофиқ равишда аллох учун уларни хафа қилишдир.
Кофирларни намоз , рўза, хаж , жиходни кўриш ва аллохни шариатини йўлга қўйиш ва бу йўлда ислом диёрини тараққиётга эришишини кўриш ва мана бунга ўхшаш масалалар уларни хафа қилади. Мўъминларни тараққиётга эришиб ўсишларини кўришга тоқатлари йўқ, шу сабабли хам рухий ва қуролли жангларни йўлга қўйиш билан ўзларини ғазабларини эълон қилишади ва кўриб турганимиздек мўъминларни махсусан ислом диёрларини тараққиёти ва ўсишига тўсқинлик қилишга харакат қилишади.
مُشرِکلر و اولرنینگ اسلام شریعتده گی تَعویل اهلینی اوزارا سوزلشُو آدبیاتِده گی حُکملری.
بسم الله و الحمد الله .
اما بعد: السلام علیکم و رحمة الله و برکته.
سوال .
بیزلرنینگ یَهودی کافرلرگه یا نَصرانی لرنی کافرلریگه کافر دِییشیمیز اولرنی اچّیغینی چِقَرَدی و بو الله نی بویروغی. و الله نی بویروغینی اِجرا قِلِش هَم عِبادت بُولادی. یهودی و نصرانی لرنی مُشرک دِییش عِبادت ایمسمی؟
ج: بعضی بیر کیشی لر کافرلرنی اچّیغینی چیقَریش اوچون شرعی بولمَگن سوزلر تَرکیبینی اِشلَب چِقرشَدی و حَتی اولرنی شَخصیاتنی حَقارَت قِلِشگه هم باریشَدی. بو یِیرده کافرلرنی اچّیغینی چیقریشنی عبادت دیب دلیل قِلِب آلِشگن.
الله تعالی مَرحَمَت قِلِب ایتدیکی:
لِيَغِيظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ (فتح/29)
اولر سببلی کافرلرنی حَفه قیلیش اوچوندیر.
اگر منه بو آیَتنی دِقّت بیلن تَحلیل قِلِب چِقه دِگن بولسَک، کافرلرنی حَفه قیلیشدَگی مُهم نُقته لرنی توشونیب ییِتَه میز. الله تعالی ایتدکی:
مُّحَمَّدٌ رَّسُولُ اللَّهِ ۚ وَالَّذِينَ مَعَهُ:
محمد الله نینگ پَیغَمبَریدیر. او بیلن بیرگه بولگن( مؤمن) لر.
أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ: کافرلرگه قَهرلی
رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ ۖ: اوز آره لریده ( مؤمنلر بیلن) ایسه رَحم- شَفقَتلی دیرلر.
يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِّنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا : اولرنی ( مودام) الله دَن فَضل-مَرحَمت و رِضالیک تیلب رُکُوع،سُجُود قلیاتگن حالّریده کُورورسیز.
الله ایمان کیلتیریب، یَحشی عَمَل لر قیلگن ذاتلرگه مَغفرَت و اولوغ آجر- مُکافات وَعده قیلگندیر.
امامی بَغَوی رَحمَه الله مَنه بو آیاتنی تَفسیریده ایتدکی: الله صحابه لرنی کوپَیتریب اولرگه قُدرَت بیردی و بو نَرسه کافرلرنی غَضَبیگه سَبَب بولدی. مَنه شونگه اوحشَش الله تعالی مرحمت قیلدکی:
زیرا الله یولیده اولرگه بیران تَشنه لیک، مَشَقّت، آچلیک یِیتسه و کافر لرنی غَضَبلنتیرَدِگن بِران قَدَم باسَّه لر دُشمن گه بیران زیان یتگز سه لر ، البته اولر اوچون بو ایشلر سَبَب لی یَخشی عَمَل یازلور.
شوبیلن بِیرگه سیرَت کتاب لریده کیلتیریلیشیچه رسول الله صلی علیه وسلم حُدیبیه واقِعَسِ ده ابو جهل دَن غَنیمَت قیلیب آلینگن تویه نی قربان لیک قیلدی لر، چونکی قیمتلیک، ایگه سی مَشخور بولگن تویه نی اوشلب تورمَسدَن خُودّی عادّی بر تویه دَی سویِیب یوباریشلیک اوشه شخص گه نِسبَتا حَقارَت حِسابلنَر ایدی ابن قایم رحمه الله منه بو واقعنی حُجّت قیلیب ایتدکی :حدیبیه قِصّه سِده قویدَگی نُقته گه دِقّت قیلینسه اورینلی بولر ایدی. الله نی دشمنلرینی غَضَبنی کیلتیریش مُستَحَب دیر. الله نی دشمنینی غضبنی کیلترگن حالتده الله گه عبادت قیلگن کیشی صیدّیق لر مَقامِدَن جوده کتّه نَصِیبه گه ایگه بولادی.
آچیق و روشن کورینیب تورگنیدیک، الله نی شریعتینی منضوری و علم اهلینینگ کافرلرنی غضبنی کیلتیریش باره سیده گی ایشلریدن قیلینگن خُلاصه سی اولرنی حَقارَت قیلیش، یامان سوزلر بیلن سوکیش ایمس، بلکی اوزیگه خاص عبادتلرنی مخصوص قیلیش و عُمومی مَعناده شریعتگه مُوافق رَوشده الله اچون اولرنی حَفه قلشدیر.
کافرلرنی نماز، روزه، حج، جهادنی کورش و الله نی شَریعَتینی یولگه قوییش و بو یولده اسلام دیارینی مُوفّقیَتلَرگه ایریشییشلرینی کوریش اولرنی حَفه قیلدی. مؤمنلرنی تَرَقّیاتگه ایریشیب اوسیشلرینی کوریشگه تاقَه تلری یوق. شو سَبَبلی هم روحی و قورالّی جنگلر آرقه لی مؤمِنلرنی تَرَقّّیاتگه ایرشیشیگه توسقینلیک قیلیب مخصوصا اسلام دِیارینی اوسیشیگه مانِع بولشگه حَرَکت قیلیشَدی.
اینکه ما به کفار یهودی بگوئیم مشرک یا به کفار نصرانی بگوئیم مشرک آنها را خشمگین می کند و این اجرای دستور خداست و اجرای دستور خدا هم عبادت است. آیا گفتن یهودی مشرک و نصرانی مشرک است عبادت نیست؟
ج: عده ای صرفاً جهت خشمگین کردن کفار دست به تولید ترکیبات غیر شرعی و حتی اقدام به وارونه گوئی و فحاشی جهت ترور شخصیتی آنها می زنند، با این استدلال که خشمگین کردن کفار عبادت است. بله، الله تعالی فرموده است: لِيَغِيظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ (فتح/29) تا کفار را به سبب آنها خشمگین کند. اما اگر تنها به بررسی کامل و دقیق این آیه هم اکتفا کنیم به نکات مهم و دقیقی در علت خشمگین کردن کفار پی می بریم که الله تعالی می فرماید: مُّحَمَّدٌ رَّسُولُ اللَّهِ ۚ وَالَّذِينَ مَعَهُ: محمد فرستاده خدا است ، و کسانی که با او هستند :
أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ: در برابر کافران تند و سرسخت هستند
رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ ۖ: نسبت به یکدیگر مهربان و دلسوزند.
تَرَاهُمْ رُكَّعًا سُجَّدًا : ایشان را در حال رکوع و سجود می‌بینی .
يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِّنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا ۖ: آنان همواره فضل خدا و رضای او را می‌طلبند.
سِيمَاهُمْ فِي وُجُوهِهِم مِّنْ أَثَرِ السُّجُودِ ۚ: نشانه ایشان بر اثر سجده در پیشانیهایشان نمایان است
ذَٰلِكَ مَثَلُهُمْ فِي التَّوْرَاةِ ۚ : این، توصیف آنان در تورات است،
وَمَثَلُهُمْ فِي الْإِنجِيلِ: و اما توصیف ایشان در انجیل چنین است که :
كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَىٰ عَلَىٰ سُوقِهِ يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ (همانند کشتزاری هستند که جوانه‌های (خوشه‌های) خود را بیرون زده ، و آنها را نیرو داده و سخت نموده و بر ساقه‌های خویش راست ایستاده باشد، بگونه‌ای که زارعین را به شگفت می‌آورد. (مؤمنان نیز همین گونه‌اند و الله تعالی این پیشرفت و قوّت و قدرت را نصیب مؤمنان می‌کند)) لِيَغِيظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ ۗ (تا کافران را به سبب آنان خشمگین کند.)
وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُم مَّغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا (فتح/29) خداوند به کسانی از ایشان (مسلمین همراه رسول الله) که ایمان بیاورند و کارهای شایسته بکنند آمرزش و پاداش بزرگی را وعده می‌دهد.
امام بغوی رحمه الله در تفسیر این آیه می‌گوید: الله، صحابه را زیاد کرده و قدرت بخشیده تا موجب خشم کافران باشند.[1]
همچنین الله تعالی می فرماید: لَا يُصِيبُهُمْ ظَمَأٌ وَلَا نَصَبٌ وَلَا مَخْمَصَةٌ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلَا يَطَئُونَ مَوْطِئًا يَغِيظُ الْكُفَّارَ وَلَا يَنَالُونَ مِنْ عَدُوٍّ نَيْلًا إِلَّا كُتِبَ لَهُمْ بِهِ عَمَلٌ صَالِحٌ ۚ (توبه/120) و گامی به جلو برنمی‌دارند که موجب خشم کافران شود، و به دشمنان دستبردی نمی‌زنند (و ضرب و قتل و جرحی نمی‌چشانند و اسیر و غنیمتی نمی‌گیرند) مگر این که به‌خاطرش عمل صالحی برایشان نوشته می‌شود.
علاوه بر این در کتب سیره آمده که رسول الله صلی الله علیه وسلم، در واقعه‌ی حدیبیه، شتری که از ابوجهل به غنیمت گرفته بودند را قربانی کردند، چون عدم نگهداری شتر قیمتی و مشهور شخصی و کشتن آن همچون یک شتر عادی، در واقع توهین به آن شخص بود. ابن قیم رحمه الله با استناد به این واقعه می گوید: از جمله نکاتی که از قصه‌ی حدیبیه برداشت می‌شود، این است که خشمگین‌کردن دشمنان خداوند، مستحب است.[2] همچنین می گوید: هرکس الله را با خشمگین‌ساختن دشمن او عبادت کند، سهم زیادی از مقام صدیقیّت برده است.[3]
واضح است که منظور شریعت الله و برداشتی که اهل علم از خشمگین کردن کفار ارائه داده اند کارهائی چون دشنام دادن و بد دهنی کردن و امثال اینها نیست، بلکه مختص کردنِ عبادت خاص و عام در معنی جامع و شرعی آن برای الله تعالی آنها را خشمگین می کند؛ دیدن نماز، روزه، حج، جهاد و اقامه‌ی شریعت الله و ترقی و پیشرفت دارالاسلام و مسائلی از این دست آنها را خشمگین می‌کند و تحمل دیدن رشد و ترقی مومنین را ندارند به همین دلیل با جنگ روانی و مسلحانه این خشم خود را علنی می کنند و سعی می کنند مانع این رشد و ترقی مومنین و بخصوص دارالاسلام آنها شوند که داریم می بینیم .
“Шиъа” аслида эргашганлар маъносини билдиради, масалан Иброхим шиъалари,яъни Иброхимга эргашганлар ёки алини шиъалари хам алига эргашганлар маъносида келади ёки бўлмасам фиръавн шиъалари хам фиръавнга эргашганлар маъносини билдиради ва ……..хаказо. “Ахли суннат” хам пайғамбаримиз саллалллоху алайхи васалламни суннатларига эргашганлар маъносида келган.
Энди бу ерда диққат қиладиган бўлсак,хар икки таърифда хам бир-бирига қарама-қаршиликни кўрмаймиз,алини шиъаси яъни қуръон ва росулуллох саллаллоху алайхи васалламни суннатига ва Али розиаллоху анхуни хукумат бошқаруви шевасига эргашадиган мусулмонлар дегани бўлади.
Шундай бўлгач бир мусулмон хам Али шиъаси бўлиши хам мумкин ва хам росулуллох саллаллоху алайхи васалламни суннатларига эргашувчилардан бўлиши хам мумкин, хам пайғамбарни ахли байтини яхши кўради ва хам росулуллох саллаллоху алайхи васалламни суннатларига амал қилади, бундай шахс хам шиъа ва хам сунний бўлади ва комил мусулмон хам бўла олади. Бундан хулоса чиқарадиган бўлсак,шиъа ва суннийни ўртасида хеч қандай қарама-қаршилик мавжуд эмас ва хеч ким бу икковини бир-бирига қарши қўя олмайди.
Ахли суннат деб маъруф бўлган фирқалардаги имомларни барчаси бир кўринишда Али шиъаларидан бўлишган. Уларнинг шиъа гурухларидан қилган химоятлари ва аббосий, умавий хукуматларидан ўзларини узоқ тутишларини ўзи, қилган иддаоларига содда ва энг яхши далил бўла олади.
Мана бу хақиқатга яқин ва жохилий таъассубдан узоқ бўлган кўз-қарашдаги исм эмас ,балки ундаги аслий мазмун мухимдир; ўзини фирқаларни бирига нисбатлаган хар қандай мусулмон, пайғамбаримиз саллаллоху алайхи васалламни канали орқали тоғутга куфр келтириб аллохга иймон келтирадиган ва шаходатайнни айтадиган ва доим қуръон ва суннат бўйича иш олиб борадиган, хамда ихтилоф қилишдан нафратланадиган бўлса, бундай мусулмон бошқа фирқалардаги ўзини биродарларидан хеч қандай фарқи йўқ,уммат ва ижмоъи вохид ташкил бўлиши учун минтақа бўйича ёки жахон миқёсидаги улил амр шўроси ташкил бўлгунича, хар бир шахс фиқхий масалалар бўйича ўзи яхши кўрган мазхабига сахих далиллар билан таъассубга берилмасдан эргашишга хаққи бор. Бу ердаги энг мухим нарса, муштарак динни асоси бўйича вужудга келган муштарак нуқталар ва муштарак манфаъатлар доирасидаги вахдат йўлини махкам ушлаш керак бўлади.
Биз мана бу услубни қўллаш орқали исломни махкам ушлаймиз ва мана шу исломда барча фирқалар, мазхаблар душманчилик, кина,тахқир,лаънат, нифоқ, ёлғон, ширк, хурофот, бидъат,суннатдан безор қилиш, ёмон гумон ва ……лардан узоқлашган холатда жойлашиш имконига эга бўлади. Худди шу ислом ўзига эргашган мусулмонларга вахдат, мухаббат, хурмат, садоқат, тавхидни яхши кўриш,суннат, ширк ва бидъатни ёмон кўришни, жамиятни ислох қилиш,тозалаш йўлида тўхтовсиз харакат қилиш, масъулиятларни бажаришни юклайди, сахоба розиаллоху анхум ва ахли байт алайхиссаломни барчалари мана шу йўлда жон беришган эди.
Шундай экан агар бир “мусулмон” шахс ахли байт ёки Али шиъаларини аиммаларига нисбатан кина-қудурат сақлайдиган бўлса, у сунний эмас, балки носибий хисобланади; агар бир “мусулмон” мўъминларни оналарига –розиаллоху анхум- нисбатан дилида кина-қудурат сақлайдиган бўлса, у хам шиъа эмас, балки мусулмонларни вахдатини душмани хисобланади. Хар икки холатда хам шахс “мусулмон” холида қолади, аммо адашган ва жиноятчи мусулмон хисобланади.
Савол: хозирда наж дий Айман Аззавохирий Бағдодийнинг довла партиясини Ямандаги умумий маконларга қилган хамлаларини қоралаб чиқяпти ва мана бу хамлалардан ўзини поклигини изхор қилган, сизни назарингизда мана бу қоралашлар манхажий, илдизларга боғлиқми ё фақат таблиғот ва оммавий ахборот воситалари учунми?
Алқоида ихвонул муслиминдаги Саййид Қутб манхажининг эргашувчилари бўлган доктор Абдуллох Изом ва Усома бир Лодин томонидан ташкил қилинган замондан ,то Айман Аззавохирий ва Абу Мусъаб Зарқовий унга аъзо бўлгунича бўлган даврда хам, уларнинг биринчи даражаги мақсадлари бутун дунё секуляр кофирлари, махсусан американинг исломий диёрларга қилаётган босқинчилик ва хамлаларини тўхтатиш ва бу босқинчиларни қувиб чиқариш бўлган. Сўфийлар ё шиъалар ё бошқа фирқалар ёки исломий мазхабларга диққатни қаратиш , мана бу бирлашган миллатли жамоатнинг иш режасида умуман бўлган эмас.
Шундай бўлгач довла Завохирий ва Абу Мусъаб Зарқовийни наждий ақидаларининг бошқаруви остида алқоидани қорнидан туғилди , довла мана бу икковининг наждият ақидаларини антитезидан чиқиб келган синтез эди.
Яъни сизлар кўриб турганингиздек 1393 йил 29 исфанд ойида довланинг Ямандаги наждийлар жамоати икки масжидни портлатишди. Бу ерда зайдийлар ва шофеъийлар намоз ўқиш ва мавлуд маросимини учун хозир бўлишган эди, бу портлатишни оқибатида 140 нафар ўлди ва 345 нафар захмий бўлди. Мана бу талафот аёллар, болалар, қариялар ва ёшлардан иборат мусулмонларни ташкил қилар эди, алқоида буни қоралаб чиқди. Аммо бу қоралаш уларнинг сўфийлар ва шиъа зайдийларини мушрик дейишликдаги ихтилофлари натижасига боғлиқ эмас, балки шайх Усома бин Лодин ва ибни Таймия ( иккинчи навли салафиятни намояндаси) нинг қолдиқларини борлиги , мудофаъа қилишни тушуниш ва мусулмонларни масжидлар, бозорлар ва умумий маконларда ўлдиришдан четланиш хақидаги тафаккурлари сабаб бўлган. Албатта довла мана бу ерда ўзини наждият манхажини сидқидилдан татбиқ қилди.
Мана бу ерда алқоида ўзининг оммавий ахборот воситалари ва рухий жангларида довлани тизгини йўқлиги, хаддидан ошиб кетишда муттахам қилиб, ибни Таймиянинг мудофаъа масаласидаги фикрларига уларни қайтишга чақирса хам ,аммо воқеиятда уларнинг икковини хам манхажи наждийдир. Алқоида хам ўзини вақтида Саъда, Санъо, Умрон ва Абиннинг умумий маконларида зайдийларни хадафга олган, буни натижасида юзлаб бегунох мусулмонлар ўлдирилди , шу сабабли Аззавохирий наждийни алқоидаси билан наждий довлани жамоатини орасига фарқ қўйиб бўлмайди. Мана бу суратда Айман Аззавохирий наждийни алқоидасининг мусулмонлар деган жумладан бўлган манзури ,сўфий ва шиъа бўлмаган ахли суннатдан иборат эди .
Наждий Айман Аззавохирийнинг алқоидасини ташқи кўринишдаги фарқи,яъни бугунги кундаги алқоида мана бу заминада ахли суннатни авом халқига нисбатан салафиятни учинчи навига эргашмайди. Аммо довла бизнинг замонамиздаги наждият манхажини комил айни ўзидир; шу сабабли баъзилар мана бу икки наждий партияни фарқи,уларни сиёсий хилма-хиллигида ё идорий ишларига боғлиқ деб ўйлашади. Агарчи нихоятда жузъий, илтиқотий бўлса хам ,воқеият мана бу икки жараённи манхажий ихтилофларига ишора қилиб турибди.
Мана бу суратда бугунги кундаги Завохирий наждий алқоида билан наждий довлани орасидаги ўзига мухолиф мусулмонлар , махсусан сўфийлар ахли ва шиъалар борасидаги ихтилофлари нихоятда илдиз отиб кетган келишмовчилик эмас, балки уларни ихтилофи биринчи даражали ишлар, сиёсий ва идорий манфаъатлар , алқоида партиясини илтиқотий бўлишлигидадир. Чунки Усома бин Лодиндан кейинги алқоида жамоат холидан мазхаб ва партия томонга интилаётган , ўртадаги муштарак душман яъни америкага қарши жангларда барча тафсирлар ва исломий мазхабларга нисбатан битта бошпана вазифасини ўтайдиган ,”уч абзор”дан бири хисобланган жамоат, Айман Аззавохирий ишини бошлагандан сўнг, фақат ўзини хохиш-истакларини орқасидан юрган бошқа партияларга ўхшаш бир наждий партияга айланган.
