Душманни тўғри ташхис бериш.
Аллох таоло уларни мусулмонларнинг энг қаттиққўл душманлари деб таништирган яхудлар, секуляристлардан яъни мусулмонларни биринчи даражали душманларидан сўнг, муртадлар хам ўзларини ихтиёрлари билан мана бу гурухга эргашишади. Мана булардан сўнг биз аллох таоло рум сурасини аввалги оятларида унга ишора қилган, бошқа бир гурухни кўрамиз. Оятни кўриб чиқишдан олдин шуни айтиб ўтмоқчиманки: шибхи ахли китоб бўлган Шохпур мажус ,насроний ахли китоб бўлмиш румни хокими Хирақл ё Хираклиюсни мағлуб қилган пайтида, мусулмонлар хам мушриклар, қурайшни секуляристлари бетараф бўлиб бизга нима? -,деб бепарво ўтиришмаган. Балки ўзларини ақидаларига мувофиқ равишда муносабатда бўлишган, мусулмонлар мана бу миллатлар аро, ақидага оид ходисага шаръий муносиб ўринда турган холда муносабат билдиришган.
Абдуллох ибни Масъуд розиаллоху анху айтади:
كَانَتْ فَارِس ظَاهِرَة عَلَى الرُّوم وَكَانَ الْمُشْرِكُونَ يُحِبُّونَ أَنْ تَظْهَر فَارِس عَلَى الرُّوم. وَكَانَ الْمُسْلِمُونَ يُحِبُّونَ أَنْ تَظْهَر الرُّوم عَلَى فَارِس لِأَنَّهُمْ أَهْل كِتَاب . وَهُمْ أَقْرَب إِلَى دِينهمْ
“форслар румликларни устидан ғалаба қозонган эди, мушриклар эронликларни румликларни устидан ғалаба қозонишини яхши кўришарди, мусулмонлар хам румликлар форсларни мағлубиятга учратишини хохлашарди. Чунки румликлар ахли китоб бўлиб мусулмонларни динига яқинроқ бўлишган. Мана шу мазмун ибни Аббос ва бошқалардан хам ривоят қилинган.
Мана бу ерга бир диққат қилинглар, исломни аввалидаги мусулмонларнинг аксари бесавод бўлишларига қарамасдан, нихоятда аниқ душманга ташхис бериш илмига эга бўлишган. Миллатлар аро воқеаларни нихоятда диққат ва эътибор билан кузатиб боришган ва ўзларини вазияти, шодлиги, хавотирланишларига биноан душманга шаръий ташхис бериш ва уларни шаръан даражаларга ажратишни тартибга келтиришган. Уларни меъёрлари қуйидагича эди: агарчи кофир бўлса хам, бизларга яқинроқ бўлганларни ғалабаси билан хурсанд бўламиз.