شِیعَه –سُنِّی وَ اوُلَرنِینگ تَرِیخدَگِی اوُرنِی
خالِد هُورامِی
“شِیعَه اَصلِیدَه اِیرگشگنلَر مَعناسِینِی بِیلدِیرَدِی، مَثَلاً اِبراهِیم شِیعَه لَرِی،یَعنِی اِبراهِیمگه اِیرگشگنلَر یاکِی عَلِینِی شِیعَه لَرِی هَم عَلِیگه اِیرگشگنلَر مَعناسِیدَه کِیلَدِی یاکِی بُولمَسَم فِرعَون شِیعَه لَرِی هَم فِرعَونگه اِیرگشگنلَر مَعناسِینِی بِیلدِیرَدِی وَ ……هَکَذا. “اَهلِی سُنَّت” هَم پَیغَمبَرِیمِیز صَلی الله علیه وسلمنی سُنَّتلَرِیگه اِیرگشگنلَر مَعناسِیدَه کِیلگن.
اِیندِی بُو یِیردَه دِقَّت قِیلَدِیگن بُولسَک، هَر اِیکِّی تَعرِیفدَه هَم بِیر-بِیرِیگه قَرَمَه- قَرشِیلِیکنِی کوُرمَیمِیز، عَلِینِی شِیعَه سِی یَعنِی قُرآن وَ رَسول الله صلی الله علیه وسلّمنِی سُنَّتیِگه وَ عَلِی رَضی الله عَنهُ نِی حُکوُمَت باشقَرُوِی شِیوَه سِیگه اِیرگشَدِیگن مُسُلمانلَر دِیگنِی بُولَدِی.
شُوندَی بُولگچ بِیر مُسُلمان هَم عَلِی شِیعَه سِی بُولِیشِی هَم مُومکِین وَ هَم رسول الله صلی الله علیه وسلمنی سُنَّتلَرِیگه اِیرگشُوچِیلَردَن بُولِیشِی هَم مُومکِین، هَم پَیغَمبَرنِی اَهلِی بَیتِینِی یَحشِی کوُرَدِی وَ هَم رسول الله صلی الله علیه وسلمنِی سُنَّتلَرِیگه عَمَل قِیلَدِی، بُوندَی شَخص هَم شِیعَه وَ هَم سُنِّی بُولَدِی و کامِل مُسُلمان هَم بُولَه آلَدِی. بُوندَن حُلاصَه چِیقَرَدِیگن بُولسَک، شِیعَه وَ سُنِّینِی اوُرتَسِیدَه هِیچ قَندَی قَرَمَه- قَرشِیلِیک مَوجُود اِیمَس وَ هِیچ کِیم بُو اِیکّاوِینِی بِیر- بِیرِیگه قَرشِی قوُیَه آلمَیدِی.
اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بُولگن فِرقَه لَردَگِی اِماملَرنِی بَرچَه سِی بِیر کوُرِینِیشدَه عَلِی شِیعَه لَرِیدَن بُولِیشگن. اوُلَرنِینگ شِیعَه گوُرُوهلَرِیدَن قِیلگن حِمایَتلَرِی وَ عَبَّاسِی، اوُمَوِی حُکوُمَتلَرِیدَن اوُزلَرِینِی اوُزاق توُتِیشلَرِینِی اوُزِی،قِیلگن اِدَّعالَرِیگه سَادَّه وَ اِینگ یَحشِی دَلِیل بُوله آلَدِی.
مَنَه بُو حَقِیقَتگه یَقِین وَ جاهِلِی تَعَصُّبدَن اوُزاق بُولگن کوُز- قَرَشدَگِی اِسم اِیمَس، بَلکِی اوُندَگِی اَصلِی مَضموُن مُهِمدِیر؛ اوُزینِی فِرقَه لَرنِی بِیرِیگه نِسبَتلَگن هَر قَندَی مُسُلمان، پَیغَمبَریِمِیز صلی الله علیه وسلمنِی کَنَلِی آرقَلِی طاغُوتگه کُفر کِیلتِیرِیب الله گه اِیمان کِیلتِیرَدِیگن وَ شَهادَتَین نِی اَیتَدِیگن وَ دائِم قُرآن وَ سُنَّت بُویِیچَه اِیش آلِیب بارَدِیگن، هَمدَه اِختِلاف قِیلِیشدَن نَفرَتلَنَدِیگن بُولسَه، بُوندَی مُسُلمان باشقَه فِرقَه لَردَگِی اوُزِینِی بِرادَرلَرِیدَن هِیچ قَندَی فَرقِی یُوق، اوُمَّت وَ اِجماعِ واحِد تَشکِیل بُولِیشِی اوُجُون مِنطَقَه بُویِیچَه یاکِی جَهان مِقیاسِیدَگِی اوُلِی الاَمر شُوراسِی تَشکِیل بُولگوُنِیچَه، هَر بِیر شَخص فِقهِی مَسَلَه لَر بُویِیچَه اوُزُی یَحشِی کوُرگن مَذهَبِیگه صَحِیح دَلِیل لَر بِیلَن تَعَصُّبگه بِیرِیلمَسدَن اِیرگشِیشگه حَقِّی بار. بُو یِیردَگِی اِینگ مُهِم نَرسَه، مُشتَرَک دِینِّی اَساسِی بُویِیچَه وُجُودگه کِیلگن مُشتَرَک نُقتَه لَر وَ مُشتَرَک مَنفَعَتلَر دائِرَسِیدَگِی وَحدَت یُولِینِی مَحکَم اوُشلَش کِیرَک بُولَدِی.
بِیز مَنَه بُو اوُصلوُبنِی قوُلَّش آرقَلِی اِسلامنِی مَحکَم اوُشلَیمِیز وَ مَنَه شُو اِسلامدَه بَرچَه فِرقَه لَر، مَذهَبلَر دُشمَنچِیلِیک،کِینَه، تَحقِیر،لَعنَت،نِفاق،یالغان،شِرک، خُرافات، بِدعَت،سُنَّتدَن بِیزار قِیلِیش، یامان گوُمان وَ …….لَردَن اوُزاقلَشگن حالَتدَه جایلَشِیش اِمکانِیگه اِیگه بُولَدِی. حُودِّی شوُ اِسلام اوُزِیگه اِیرگشگن مُسُلمانلَرگه وَحدَت،مُحَبَّت،حُرمَت، صَداقَت،تَوحِیدنِی یَحشِی کوُرِیش، سُنَّت، شِرک وَ بِدعَتنِی یامان کوُرِیشنِی، جَمِیعَتنِی اِصلاح قِیلِیش تازَلَش یُولِیدَه تُوحتاوسِیز حَرَکَت قِیلِیش، مَسؤُلِیَت لَرنِی بَجَرِیشنِی یُوکلَیدِی ،صَحابَه رضی الله عَنهُم وَ اَهلِی بَیت عَلَیهِ السّلامنِی بَرچَه لَرِی مَنَه شُو یُولدَه جان بِیرِیشگن اِیدِی.
شُوندَی اِیکن اَگر بِیر “مُسُلمان” شَخص اَهلِی بَیت یاکِی عَلِی شِیعَه لَرِینِی اَئِمَّه لَرِیگه نِسبَتاً کِینَه- قُدُرَت سَقلَیدِیگن بُولسَه، اوُ سُنِّی اِیمَس، بَلکِی ناصِبِی حِسابلَنَدِی؛ اَگر بِیر “مُسُلمان” مُؤمِنلَرنِی آنه لَرِیگه – رَضِیَ الله عَنهُم- نِسبَتاً دِیلِیدَه کِینَه – قُدُرَت سَقلَیدِیگن بُولسَه، اوُ هَم شِیعَه اِیمَس، بَلکِی مُسُلمانلَرنِی وَحدَتِینِی دُشمَنِی حِسابلَنَدِی. هَر اِیکِّی حالَتدَه هَم شَخص “مُسُلمان” حالِیدَه قالَدِی، اَمّا اَدَشگن وَ جِنایَتچِی مُسُلمان حِسابلَنَدِی.