کیمده –کیم اسلامدن اوزگه دین ایسته سه، بس هرگیز قبول قیلینمه یدی و او اخرتده زیان کورگوچی لرده ندیر.
ایندی بیر شخص کیلیب مین منه بو آیتنی قبول قیلمیمن دیدی. کافرنی کافر دیب حسابله میدیگن کیمسه نینگ کفرینی معیاری، آیتنی 1. آگاه حالده 2. قصددن 3. اوزینی حاحشی و احتیاری بیلن رد قیلگن کیشینی معیاری بیلم بیر هیل بوله دی. بو ییرده شخصنینگ حجتنی رد قیلمسدن توریب، “شبهه” و “تعویل” گه دچار بولیشی فرق قیله دی.
Бешталик кофирларни кофир деб хисобламайдиган ва тоғутга куфр келтиришни ўзи улар учун хеч қандай маънони англатмайдиган кимсалар бор,улар мусулмонларнинг тоғутга куфр келтиришларига хам монеъ бўлишади; мана буларни хукми нима? Бундай кишиларни ўзи кофир бўла оладими? Ёки мана бу кишилар махаллий муртадларни хам такфир қилишмайди, ахир улар биз куфр келтиришимиз лозим бўлган тоғутлардан хисобланмайдими?
Ибни Қоййим рохимахуллохни (751 х) сўзига кўра:
« الواجب علی العبد أن يعتقد أن كل من دان بدين غير الإسلام فهو كافر».[1]
Агар хар қандай кимса исломдан ўзга динга эргашган бўлса, уни кофир деб эътиқод қилиши хар бир бандага вожиб бўлади.
Биз мусулмонларнинг орасидан фақатгина 1.Огох холда 2. Қасддан 3.Ўзини ихтиёри ва хохши билан хужжатларни рад қилган кимсаларни такфир қила оламиз. Мисол тариқасида аллох таоло мархамат қиладики:
کسانی هستند که این طاغوتهای 5 گانه را کافر نمی دانند و اصلاً چیزی به نام کفر به طاغوت برایشان معنی ندارد و در برابر کفر به طاغوت مسلمین هم مانع شده اند؛ حکم اینها چیست؟ آیا اینها خودشان کافر می شوند؟ یا می بینم که مرتدین محلی را هم تکفیر نمی کنند که اینها هم طاغوت هستند که باید به آنها کفر کنیم .
به قول ابن القيم (٧٥١ هـ) رحمه الله: « الواجب علی العبد أن يعتقد أن كل من دان بدين غير الإسلام فهو كافر».[1] بر هر بنده‌ای واجب است که معتقد باشد هر کسی که به دینی غیر از اسلام دیانت کند پس او کافر است.
ما از میان مسلمین تنها کسی را تکفیر می کنیم که 1- آگاهانه 2- عمداً 3- به میل خودش و اختیاری نصوص را رد کند. چون مناط کفرِ اهل قبله ای که کافر را کافر نداند، تکذیب و رد کردن نصوص است.
به عنوان مثال الله تعالی فرموده است: وَمَن يَبْتَغِ غَيْرَ الإِسْلاَمِ دِيناً فَلَن يُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِي الآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ (آل عمران/85) و هر کس که دینی غیر از اسلام انتخاب کند، هرگز از او پذیرفته نخواهد شد، و او در آخرت از زیانکاران است.
حالا شخصی بیاید و بگوید من این آیه را قبول ندارم . پس مناط کفر کسی که کافر را کافر نداند، دقیقاً مناط کفر کسی است که آیه ای را 1- اگانه 2- عمداً 3- به میل خودش و اختیاراً تکذیب کند نه اینکه شخص دچار «شبهه» و «تأویل» شده باشد بدون آنکه نصّی را تکذیب کرده باشد.
حکم باید مقیّد به کافر دانستن کافری شود که بر کفرش اجماع است نه در آن کافری که در کفرش اختلاف است و به قول ابن تیمیه در «الردُ علی البکري»: وَأَمَّا مَنْ أَنْكَرَ مَا ثَبَتَ بِالتَّوَاتُرِ وَالْإِجْمَاعِ فَهُوَ كَافِرٌ بَعْدَ قِيَامِ الْحُجَّةِ.[2] و اما کسی که آنچه را که با تواتر و اجماع ثابت شده است انکار کند، پس او بعد از اقامه‌ی حجّت کافر است.
کسی که کافر اصلی را کافر نداند، یعنی کسی که بر کفرش با ذکر اسمش «نص» آمده است، مانند یهود و نصاری، و کسی که اینها را تکفیر نکند به اطلاق کافر است و تأویل آوردن نفعی برایش نمی‌رساند؛ مگر اینکه گمان جهل یا تاویل به آن برود. قاضی عیاض در کتابش «الشفا» می‌گوید: و برای همین کافر می‌دانیم شخصی را که کافر نداند کسی را که به غیر ملّت مسلمانان از دیگر ملل دیانت بکند یا درباره‌ی آنها توقف کند یا شک کند یا مذهبشان را صحیح بداند، اگرچه به همراه آن اسلام را هم از خود ظاهر گرداند و به آن معتقد باشد و به باطل بودن همه‌ی مذاهبِ غیر آن، اعتقاد داشته باشد. پس او کافر است با آشکار کردن آنچه که مخالف آن (اسلام) است.[3]
و باز به نقل از قاضی ابوبکربن العربی می‌گوید: قاضی ابوبکر می‌گوید: برای اینکه توقیف (نصوصی که در آن توقّف شده) و اجماع، این دو، بر کفرشان اتفاق دارند، پس کسی که در آن توقّف کند به تحقیق که نص و توقیف را تکذیب کرده و در آن شک کرده است. و تکذیب یا شک در آن جز از شخص کافر واقع نمی‌شود.[4]
این مساله را با تکفیر اهل قبله ای که بر کفرش اجماع وجود ندارد و بر آن اختلافی وجود دارد اشتباه نگیرید. ابن تیمیه می گوید: وَمَا زَالَ السَّلَفُ يَتَنَازَعُونَ فِي كَثِيرٍ مِنْ هَذِهِ الْمَسَائِلِ وَلَمْ يَشْهَدْ أَحَدٌ مِنْهُمْ عَلَى أَحَدٍ لَا بِكُفْرِ وَلَا بِفِسْقِ وَلَا مَعْصِيَةٍ.[5] و سلف پیوسته در بسیاری از مسائل با هم نزاع می‌کردند و هیچ یک از آنان بر دیگری گواهی به کفر یا فسق یا معصیت نمی‌داد.
به عنوان مثال می بینیم که عمر بن خطاب جزئی از لوازم و حقوق « لَا إِلَٰهَ إِلَّا اللَّه » از او غائب شد و در کفر تخفیف گیرندگان حکم زکات شک کرد بخاطر اینکه به شهادتین تلفظ می‌کردند و به حدیث عصمت خون و اموال کسی که لَا إِلَٰهَ إِلَّا اللَّه را تلفظ کند احتجاج کرد.
عمر بن خطاب رضی الله عنه جهت محافظت از خون حرام شده ی مسلمین به حدیث رسول الله صلی الله علیه وسلم استناد می کند که می فرماید: أُمِرْتُ أَنْ أُقَاتِلَ النَّاسَ حَتَّى يَشْهَدُوا أَنْ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ، وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، وَيُقِيمُوا الصَّلاةَ، وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ، فَإِنْ فَعَلُوا ذَلِكَ عَصَمُوا مِنِّي دِمَاءَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ، إِلا بِحَقِّ الإِسْلامِ، وَحِسَابُهُمْ عَلَى اللَّهِ[6]به من دستور داده شده است که با مردم بجنگم تا گواهی دهند که هیچ معبودی بجز الله وجود ندارد و محمد فرستاده‌ی الله است و نماز را بر پا دارند و زکات بدهند. پس وقتی که آن را انجام دادند، خون و مال‌شان را از من حفاظت کرده‌اند مگر به حق اسلام و حسابشان با الله است.
عمر بن خطاب رضی الله عنه به توحید، علمی کامل و تمام داشت و ابوبکر صدیق رضی الله عنه با لوازم و حقوق لَا إِلَٰهَ إِلَّا اللَّه با عمر بن خطاب رضی الله عنه وارد گفتگو شد و جهل به این لوازم طعنی به علم این مومنین وارد نمی کند و گفته نمی شود که مثلاً عمر به توحید جاهل بود. تهمتی که عده ای از برادران ما به مخالفین صاحب عذر خود می زنند.
کسی نمی گوید که عمر بن خطاب به خاطر جهلش به لوازم لَا إِلَٰهَ إِلَّا اللَّه و حق‌های آن، به توحید جهل داشته است، برای اینکه لوازم، باب گسترده‌ای است که در احاطه نمی‌آید و بالاتر از آن هر صاحب علمی علیمی است، بر خلاف معنای شرعی ساده و مجمل لَا إِلَٰهَ إِلَّا اللَّه که به معنای کفر به طاغوت و رد تمام إله ها و کفار و سپس ایمان به الله از کانال آخرین فرستاده است و هر انسان مکلفی با هر میزانی از آگاهی می تواند به آن علم پیدا کند.
بر این اساس ابن تیمیه می گوید: فَالتَّكْفِيرُ يَخْتَلِفُ بِحَسَبِ اخْتِلَافِ حَالِ الشَّخْصِ فَلَيْسَ كُلُّ مُخْطِئٍ وَلَا مُبْتَدَعٍ وَلَا جَاهِلٍ وَلَا ضَالٍّ يَكُونُ كَافِرًا؛ بَلْ وَلَا فَاسِقًا بَلْ وَلَا عَاصِيًا.[7] پس تکفیر بر حسب اختلاف حال شخص، مختلف است. پس هر شخص خطاکار و مبتدع و جاهل و گمراه، کافر نیست، بلکه فاسق هم نیست، بلکه عاصی هم نیست؛ … بدون شک مردمی از ائمه‌ی طوایفِ شناخته شده در نزد مردم به علم و دین، دچار غلط شده‌اند و غالب آنان وجهی از حق را گرفته و پیروی کرده‌اند و وجه دیگر آن از آنان پنهان مانده و برایشان محقق نگشته است و اینطور شده که به بعضی از حق عارف گشته و به بعضی دیگرش جاهل؛ بلکه آن را انکار هم می‌کند.
در تمام این مواردِ اجتهادی، شخص نصّی را تکذیب نکرده است بلکه بعضی از حق را شناخته و به بعضی دیگر از آن جهل دارد. این امور گاه به تکفیر نابجای مومنین هم کشیده می شود . به عنوان مثال عمر بن خطاب رضی الله عنه حاطب رضی الله عنه را به ناحق و بر اساس تاویلات اشتباهی که داشت تکفیر کرد؛ اشتباه عمر بن خطاب رضی الله عنه توسط حکیمی دلسوز چون رسول الله صلی الله علیه وسلم اصلاح شد، حالا به نظر شما چه کسانی هستند که اشتباهات عمرهای زمان ما را اصلاح کنند؟
یا می بینیم که عمار بن یاسر رضی الله عنه کلمه‌ی کفر را گفت قبل از اینکه آیه‌ی اکراه نازل شود، و رسول الله صلی الله علیه وسلم نیز قبل از نازل شدن آیات، چنین جرمی را نایده گرفت و آن را اهمال کرد. عمار رضی الله عنه در چنان حالت اضطرار و ضرورتی که قرار گرفته بود بر خلاف سمیه و پدرش رضی الله عنهم اجمعین کلمات کفری را بر زبان آورد و هنوز آیه ای که در مورد گفتن کفر در حالت اکراه در صورتی که قلب مطمئن به ایمان است نازل نشده بود. نه رسول الله صلی الله علیه وسلم در این زمینه توضیح داد و نه کسی از صحابه او را تکفیر کرد. یا مثلاً بگویند کسی که در کفر او شک کند کافر است و از این دست بازی های خطرناکی که عده ای انجامش می دهند.
در این صورت عقل در اسماء و احکام شرعی راهی ندارد، بلکه به قول ابن تیمیه: الْإِيمَانُ وَالْكُفْرُ هُمَا مِنْ الْأَحْكَامِ الَّتِي ثَبَتَتْ بِالرِّسَالَةِ؛ وَبِالْأَدِلَّةِ الشَّرْعِيَّةِ يُمَيِّزُ بَيْنَ الْمُؤْمِنِ وَالْكَافِرِ؛ لَا بِمُجَرَّدِ الْأَدِلَّةِ الْعَقْلِيَّةِ.[8]
ایمان و کفر این دو از احکامی هستند که با رسالت ثابت می‌شوند و با ادلّه‌ی شرعی بین مؤمن و کافر تمییز داده می‌شود نه به مجرد دلالت عقلی. و در جای دیگری هم می گوید: فَإِنَّ الْكُفْرَ وَالْفِسْقَ أَحْكَامٌ شَرْعِيَّةٌ لَيْسَ ذَلِكَ مِنْ الْأَحْكَامِ الَّتِي يَسْتَقِلُّ بِهَا الْعَقْلُ.[9] بدرستی که کفر و فسق احکامی شرعی هستند [و] از احکامی نیستند که عقل در آن مستقل باشد.
به همین دلیل ما تنها کسانی را تکفیر می‌کنیم که الله و رسولش صلی الله علیه وسلم آنها را تکفیر کرده‌اند و گناهکاری را که الله و رسولش صلی الله علیه وسلم او را تکفیر نکرده‌اند را تکفیر نمی‌کنیم. پس با عقل خودتان این در را باز نکنید.
[3] قاضی عیاض، کتاب الشفا، ج: 2 ص: 610. / ولهذا نكفر من لم يكفر من دان بغير ملة المسلمين من الملل، أو وقف فيهم، أو شك، أو صحح مذهبهم وإن أظهر مع ذلك الإسلام واعتقده واعتقد إبطال كل مذهب سواه. فهو كافر بإظهاره ما أظهر من خلاف ذلك
[4] همان، ج: 2 صص: 602-603./ قال قاضي أبو بكر لأن التوقيف والإجماع اتفقا علی كفرهم فمن وقف في ذلك فقد كذب النص والتوقيف أو شك فيه. والتكذيب أو الشك فيه لا يقع إلا من كافر
Ахли суннат ва жаъфарий ташайюъсини ўртасидаги ясама ривоятларни хужжат қилиб келтирадиган кимсалар
Холид хўромий
Бир қанча асрлардан буён ахли суннат хилма-хил хукуматларга эга бўлган холатда росулуллох саллаллоху алайхи васалламни хадисларини поклашни бошлашган. Ўтган бир неча аср ичида ахли суннат турли-хил мархалаларда ва даврларда исроилиётлар……… номи остида ясама хадисларни ўзларини китобларидан поклашди, мана бу поклашни охиргиси Албоний рохимахуллохга тегишли бўлиб,у киши асрлардан буён амал қилиниб келаётган ва кўзга кўринган ахли суннат уламоларининг китобларида мавжуд бўлган машхур аммо заиф юзлаб ривоятларни жамлаб олди. Мусулмонлар мана бундай хадисларни очиб кўрсатиш ва уларни росулуллох саллаллоху алайхи васалламга нисбатлашдан нихоятда эхтиёт бўлишлари керак.
Шундай бўлгач ахли суннатни китобларида ясама, заиф ривоятларни борлиги яшириб ўтирадиган нарса эмас. Худди шу ясама, заиф ривоятлар ахли ташайюъни китобларида хам мавжуд, бунга мисол тариқасида қуйидагиларни айтса бўлади:
Шиъалардан бир киши келиб имом Ризо (алайхиссаломга) арз қиладики: одамлар бизларга жибр ва ташбех сўзларини нисбатлашяпти, чунки оталарингиздан мана бу заминада ривоятлар нақл қилинган экан. Хазрат ривоят қилаётган кишидан савол қилиб сўрайдилар: ” мени оталаримдан жибр ва ташбех хақида нақл қилинган ривоятлар кўпроқми ё пайғамбар саллаллоху алайхи васалламдан нақл қилинган ривоятлар кўпми?” Ровий жавоб бериб айтади: пайғамбаримиздан нақл қилинган ривоятлар кўпроқ. Шунда хазрат айтадилар: ” бундай экан пайғамбар саллаллоху алайхи васаллам хам жибр ва ташбехга қоил бўлган экан,денглар.” Ровий хазратга арз қилиб айтади: уларни айтишларича, пайғамбар саллаллоху алайхи васаллам буларни мархамат қилмаганлар, балки уни ясалган. Имом Ризо (алайхиссалом) айтадилар: ” шундай экан мени оталарим хақида хам шундай данглар, улар мана бу хадисларни мархамат қилишмаган ,балки уларни сўзлари сифатида ясалгандир.” [1]
Мана булар воқеиятда бор бўлишига қарамасдан, баъзи бир шиъалар ахли суннатни ўтган даврлардаги китобларини қидириб заиф ривоятларни келтиришади ва буларни хужжат қилган холда ахли суннатга хамла қилишади, аслини олганда ахли суннатни ўзи мана бу ривоятларни қабул қилишмайди. Худди шунга ўхшаш ахли суннатдан бўлган баъзи бир кишилар хам ташайюъни қадимги китобларидан ривоятлар, ижтиходларни топиб буларни хужжат қилган холда ташайюъга хамла қилишади, аслини олганда бугунги кундаги ташайюъ хам бу ривоятларни қабул қилишмайди.
Энди сизни назарингизда тафарруқ ва ички жанглардан бошқа мақсади бўлмаган мана бу икки гурух, душманни рухий жангини олиб борувчилари ва ташайюъ , тасаннунни душмани эмасми?
کسانی که به روایتهای ساختگی میان اهل سنت و تشیع جعفری استناد می کنند
به قلم: خالد هورامی
قرنهاست که اهل سنت با آنکه حکومتهای مختلفی را در اختیار داشته اقدام به پالفتن احادیث رسول الله صلی الله علیه وسلم نموده است . در این چند قرن گذشته اهل سنت توانسته است در مراحل و دوره های مختلفی احادیث ساختگی تحت عنوان اسرائیلیات و… را از کتب خود پالفته کنند که آخرین مورد آن به کسانی چون آلبانی رحمه الله[1] بر می گردد که بالغ بر صدها روایت ضعیف اما مشهور که قرنها به آن عمل شده و در کتب بسیاری از علمای برجسته ی اهل سنت وجود دارند را جمع آوری نموده که لازم است مسلمین از بازگو کردن این نوع احادیث و نسبت دادن آنها به رسول الله صلی الله علیه وسلم شدیداً اجتناب کنند.
در این صورت وجود روایات ضعیف و ساختگی در کتب اهل سنت چیزی نیست که قابل کتمان باشد. در کتب اهل تشیع هم باز چنین روایتهایی وجود دارد . به عنوان مثال در کتب اهل تشیع آمده است که :
یکی از شیعیان به امام رضا (علیه السلام) عرض می‌کند که مردم قول به جبر و تشبیه را به ما نسبت می‌دهند، چون روایاتی از پدران‌تان در این زمینه نقل شده است. حضرت از راوی سؤال می‌کند: «روایاتی که از پدران من در جبر و تشبیه نقل شده بیشتر است، یا روایاتی که از پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) نقل شده است؟» راوی پاسخ می‌دهد: روایاتی که از پیامبر نقل شده بیشتر است. حضرت می‌فرماید: «پس باید بگویید که پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) هم قائل به جبر و تشبیه بوده است.» راوی به حضرت عرض می‌کند: آنها می‌گویند، پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) اینها را نفرموده، بلکه آنها را ساخته‌اند. امام رضا (علیه السلام) می‌فرماید: «پس درباره پدران من هم بگویید آنها هیچ یک [از این احادیث] را نفرموده‌اند، بلکه از قول آنها ساخته‌اند.» [2]
حالا با وجود چنین واقیتی عده ای به نام تشیع در کتب گذشته ی اهل سنت می گردند و روایات ضعیفی را می آورند و با استناد به انها به اهل سنت حمله می کنند در حالی که اهل سنت فعلاً چنین ورایتهائی را قبول ندارند، به همین ترتیب دسته هائی به نام اهل سنت نیز در کتب گذشته ی اهل تشیع می گردند و به روایتها و اجتهاداتی جهت حمله به تشیع استناد می کنند که تشیع کنونی هم چنین روایتهائی را قبول ندارد.
حالا به نظر شما این دو گروه که هدفی جز ایجاد تفرق و جنگ داخلی ندارند مجریان جنگ روانی دشمن و دشمن تشیع و تسنن نیستند؟
Мазхаблар хужжат сифатида қабул қилган манбаълардан кўра тарихий ривоятларни афзалроқ кўришлик хам вахдатга монеълик қилади. (5)
Корзон Шаккок
Ахли суннат деб маъруф бўлган бугунги мазхаблар ва фирқаларнинг иттфоқ қилган манбалари қуйидагилардан иборатдир: 1- қуръон 2- суннат 3- ижмоъ 4- қиёс.
Шиъа уламолари хам тўрт асл яъни: 1-қуръон 2- суннат 3- ақл 4- ижмоъни, хужжат келтириш учун аслий манбаълар сифатида қабул қилишади.
Мана шунга қарамасдан санаб ўтилган ўринларни ўрнига, шак ва гумонлар топилиши қатъий бўлган ёки аксари бузилган ё бир воқеа хақида хилма-хил назарга эга тарихий ривоятлардан хужжат сифатида фойдаланишади. Биринчи ва иккинчи хижрий қарндаги барча тарихлар девон қилинган эмас…..аввалда “муслим” ва унга ўхшаганларни ривоят ва ахборлари ахли суннат деб маъруф бўлган мазхаблар ва фирқаларнинг тарих бўйича кўз-қарашларини асоси сифатида ишлатилган, тарихчилар хам ундан ўзларини асарларини девон қилишда фойдаланишган; шиъаларни орасида хам худди шу жараён содир бўлган……шу билан бирга барча исломий фирқаларни китобларида заиф ривоятлар, исроилиётлар топилиши мумкинлигини хамма яхши билади.
از موانع وحدت (5) برتری دادن روایتهای تاریخی بر منابع قابل استناد مذاهب
به قلم: کارزان شکاک
منابع متفقٌ علیه در فرق و مذاهب کنونی معروف به اهل سنت عبارتند از .1- قرآن 2- سنت 3- اجماع 4- قیاس .
علمای شیعه نیز چهاراصل: 1- كتاب (قرآن) 2- سنت 3- عقل 4- اجماع را جزو منابع اصلی مورد استناد خود می دانند.
با این وجود دیده می شود که به جای تمام این موارد، روایتهای تاریخی که احتمال شک و گمان در آنها قطعا وجود دارد و یا اکثرا آلوده و دارای تنوع در یک رویداد هستند مورد استناد قرار می گیرند. روشن است که همه تواریخ در قرن اوّل و دوم هجرى تدوین نشده اند.. در ابتدا اخبار و روایات «مسلم» و امثال او بود که مبناى نگارش تواریخ فرق و مذاهب معروف به اهل سنت قرار گرفت و مورّخین از آنها در تدوین آثارشان استفاده کردند؛ کما اینکه در شیعه نیز همین پدیده روى داد.. و علاوه بر این کسی هم شکی در وجود روایتهای ضعیف و اسرائیلیات در کتب حدیثی تمام فرق اسلامی ندارد .
در این زمینه تنها به ذکر یک مثال در مورد سلیم بن قیس و روایتهای تاریخی او می پردازیم تا بدانیم تا چه اندازه می بایست در اعتماد به روایتهای تاریخی با سخت گیری و موشکافی منهجی برخورد کرد.
احمدبن حسین بن عبیداله غضائری معروف به ابن غضائری مولف كتاب الضعفاء، متوفی بین سالهای 430 تا 450 هـ یكی از عالمترین كارشناسان علم رجال هزار سال قبل، در كتاب خود (الضعفاء) می‌نویسد: سلیم بن قیس هلالی عامری از ابوعبدالله (ع) حسن (ع) و حسین (ع) و علی بن‌حسین (ع) روایت نقل می‌كند و این كتاب مشهور به او منسوب است. اصحاب ما می گویند كه سلیم شناخته شده نیست و در خبری هم از او یادی نیست. اما من خود نامش را در مواردی جز كتاب او و جز روایات ابان ابی عیاش از او دیده ام. ابن عقده در رجال امیرالمومنین احادیثی از او آورده اما خود كتاب منسوب به سلیم بدون شك ساختگی است..[1] و در مورد ابان بن ابی عیاش می‌گوید: ابان ابن ابی عیاش و نام ابوعیاش هارون است تابعی است از انس ابن مالك و علی ابن حسین روایت نقل می‌كند. ضعیف است. مورد توجه نیست. اصحاب ما ساخت كتاب سلیم بن قیس را به او نسبت می‌دهند.[2]
شیخ مفید نیزمی‌گوید:”این كتاب قابل اعتماد نیست و در آن تخلیط و تدلیس صورت گرفته است”[3]
بر همین اساس است که کسانی چون محمد قطب رحمه الله بر این باورند که تاریخ اسلامی را باید از نو نوشت و بخصوص تاریخ صحابه را باید با عینک قرآنی مورد بازخوانی قرار داد.
حالا اشخاصی که روایتهای آشفته ی تاریخی بر قرآن و منابع قطعی مورد استناد مذاهب برتری می بخشند و با این روایتهای تاریخی به مذهب مخالف می تازند بدون شک انسانهای آگاه و متعادلی نیستند و به عنوان یکی از موانع وحدت میان مسلمین عمل می کنند.
[1]همان منبع ص 43 به نقل از كتاب الضعفاء – خطی مرحوم آیت‌اله نجفی – قم كتابخانه آیه اله نجفی ورق 5 عكسی از مجموعه 155 ورق 234 قهپایی / مجمع 3/156 و نیز در: حلی /خلاصه 82 و 83 + ابن داوود / رجال 1 /106 ش 732- 2/249ش226)
[2]كتاب الضعفاء / پیشین. ورق 1/عكسی / پیشین 229- قهپایی / مجمع 1/ 15 و 16)
شیخ محمد ابن عبدالوهاب رحمه الله منهجینی مخالف لری او کیشی و نجد اولامالرینی اَیبله یاتگن نرسه لردن بیری، شیخ محمد ابن عبدالوهاب رحمه الله کافرلرگه تعَلّوقلی بولگن حکمنی مسلمانلرگه تطبیق قیلگَنیدیر. کییینگی مسله ایسه بغدادینینگ اسلامی دولَتینی جماعت شیخ محمد ابن عبد الوهاب و نجد اولامالرینی تفکّوراتینی یولگه قوییشگن، اما اولر اوزلری حقیده هیچ نرسه دیییشمگن ایدی. منه بو سوزلر قیسی درجه ده توغری بوله دی؟
ج: محمد ابن عبد الوهاب اوزیگه مخالف مسلمانلرنی مشرک دییش بیلن اولرنی آچیق و روشن تکفیر قیلَردی. و بونگه مثال کیلتیریب ایتَردیکی: عبدالقادیر گیلانی و اونگه اوخشه گنلردن سورشگنیگه اوخشدیر. منه بو زمینه ده اونته لیک نقصانلرده کیلتیریشیچه، مجبور بولمه گن حالتده او هم شوندی رویشده گی اوزلری تعریف قیلیب چیگه ره لب قوییشگندیک مسلمانلر اوچون جهالت و تعویل بابیده اعتبارلی شرعی عذرلرنی کیلتیریشمیدی. [1][2]
شیخ احمد ابن زینی دهلان ( 1231-1304 ق) حرمیننی امامی، شافعیلرنی فقیهی، محمد ابن عبد الوهابنی عصریده گی صوفی مسلک بولگن ذات شیخ محمد ابن عبد الوهاب حقیده اَیته دیکی:
و حمل الآیات القرآنیة التی نزلت فی المشرکین علی اهل التوحید… [3]
محمد ابن عبدالوهاب مشرکلر باره سیده نازل بولگن قرآن آیَتلرینی اهلی توحیدگه تطبیق قیلگن کیشی ایدی……..
محمد ابن عبدالوهاب اوزینی ییتّنچی رساله سیده ابن سحیم و اونگه ایرگشگنلرگه ردّیه بیریب اولرنی تکفیر قیله دی و بهوتینی اقناع کتابیده گی سوزلرینی حوجّت قیلیب ایتدی: علی ابن ابی طالبنی فریاد قیلیب چَقیرگن کیمسه کافر بوله دی. شوندی ایگن اولرنی مسلمان دیب حِسابلیدیگن و مُوَحِّدلر بیلن بحثله شه دیگن و موحّدلرنی هوارج و کافر دیدیگن لرنی حالی قندی بولر ایکن. .[4]
آلی سعود سلطنتیده گی نجدیتنینگ اینگ کتّه مفتیسی ابن باز شرکنی تعریفیگه یاردم سورش، فریاد قیلیب اولگن یا غائب کیشیلرنی چَقیریش یاکی اولرگه قوربانلیک و نظرلر قیلیشنی مثال تریقه سیده کیلتیریب ایته دی:
Шайх Мухаммад ибни Абдулваххоб рохимахуллох манхажини мухолифлари у киши ва нажд уламоларини айблаётган нарсалардан бири , шайх Мухаммад ибни Абдулваххоб рохимахуллох кофирларга таъаллуқли бўлган хукмни мусулмонларга татбиқ қилганлигидир. Кейинги масала эса, Бағдодийнинг исломий давлатини жамоати шайх Мухаммад ибни Абдулваххоб ва нажд уламоларини тафаккуротини йўлга қўйишган, аммо уларнинг ўзлари бу хақида хеч нарса дейишмаган эди. Мана бу сўзлар қайси даражада тўғри бўла олади?
Ж: Мухаммад ибни Абдулваххоб ўзига мухолиф мусулмонларни мушрик дейиш билан уларни очиқ ва равшан такфир қиларди. Ва бунга мисол хам келтириб айтардики: Абдулқодир Гийлоний ва унга ўхшашлардан сўрашганига ўхшашдир. Мана бу заминада ўнталик нуқсонларда келтиришича,мажбур бўлмаган холатда у хам шундай равишдаги ўзлари таъриф ва чегаралаб қўйишгандек мусулмонлар учун жахолат ва таъвил бобида эътиборли шаръий узрларни келтиришмайди. [1][2]
Шайх Ахмад ибни Зайний Дахалон ( 1231- 1304 қамарий) харамайнни имоми, шофеъийларни фақихи,Мухаммад ибни Абдулваххобни асридаги сўфий маслак бўлган зот шайх Мухаммад ибни Абдулваххоб хақида айтадики:
و حمل الآیات القرآنیة التی نزلت فی المشرکین علی اهل التوحید… [3]
Мухаммад ибни Абдулваххоб мушриклар борасида нозил бўлган қуръон оятларини ахли тавхидга татбиқ қилган киши эди……
Мухаммад ибни Абдулваххоб ўзини еттинчи рисоласида ибни Сахим ва унга эргашганларга раддия бериб уларни такфир қилади ва Бахутийни ақно китобидаги сўзларини хужжат қилиб айтади: Али ибни Аби Толибни фарёд қилиб чақирган кимса кофирдир ва уни куфрида шак-шубха қилиб уни такфир қилмаган кимса хам кофир бўлади. Шундай экан уларни мусулмон деб хисоблайдиган ва муваххидлар билан бахслашадиган ва муваххидларни хавориж ва кофир дейдиганларни холи қандай бўлар экан. .[4]
Оли саъуд салтанатидаги наждиятнинг энг катта муфтиси ибни Боз ширкни таърифига ёрдам сўраш, фарёд қилиб ўлган ё ғоиб кишиларни чақириш ёки уларга қурбонлик ва назрлар қилишни мисол тариқасида келтириб айтади:
