Аниқ ва равшан кўриниб турибдики,жуда кўп азоблар ва ижтимоий, шахсий офатлар ва касалликлар мажбурий холатда нубувват манхажига асосланган исломий хукуматдаги улил амр шўросига кўра иш олиб борадиган вохид уммат, вохид жамоат, вохид ижмонинг йўқлиги боис вужудга келади.
Бу ерда нубувват манхажига асосланган хилофатни ўрнига шохигарликни қўйиш билан булоқни боши ёки манбаъсини очиб ёпиб турувчи дастагини ўрнатилди,бу иш билан мусулмонларни орасида юзага чақадиган минглаб булғанишларни ва янги пайдо бўлган касалликларни олдини олиб бошини ёпиб қўйса бўлади. яъни мана бу манбаъни бошини ёпиш орқали булғанишлар, доғлар,оқибатлардан нажот топса бўлади.
Вохид умматни, вохид ижмоъни бузилиши сабабли вужудга келган касалликлар ва оқибатларнинг энг хатарлиси, мазхабларни етилиб чиқиши ва буни натижасидаги бўлиниб кетишлар,тафарруқни хосил бўлишидир. Жамият улил амр шўроси орқали яна янгидан шариатда талаб қилинган вохид уммат, вохид жамоатга, вохид ижмоъга қайтмас экан, мана бу касалликлардан қочиб қутулиб бўлмайди. Ва мана бу хилма-хил мазхаб ва тафсирларнинг хеч қайсиниси бошқа уларга мухолиф бўлган мазхаб ва тафсирларни яхши ё ёмон эканини ташхис бериш учун хужжат бўла олмайди, уларни хеч қайсиниси якка холатда вохид уммат ва ўзини вохид ижмоъси билан қози вазифасини бажарадиган улил амр шўросини нақшини бажаришга қодир эмас, лойиқ хам эмас. Мана шу қозини ўрнига ўтира оладиган шахс улил амр шўроси ва бу улил амр шўросидан вужудга келган уммат ўтиришга лойиқ бўлади, шу қози битта фикрни вохид ижмоъ сифатида ироя беради.
Энди мана булардан келиб чиқадиган бўлса, нубувват манхажига асосланган исломий хукумат ва улил амр вохид шўроси қулагандан сўнг вужудга келган касалликларни бири, бу турли-хил якка шахсий ижтиходлар, таъвиллар,хамда биз асрлардан буён гувох бўлиб турган ошкор фирқаланишлар бўлади.
واحِد اولی الاَمر شُوراسینینگ یُولی بیلن وُجُودگه کیلگن منه بو واحد اومّت، اوزینی واحد اجماسی بیلن واحد جماعتنی دنیاگه کیلتیردی، رسول الله صلی الله علیه وسلم مَنه بُوندَی جَماعَتگه قوُشیلیشگه بُویُورگنلر:
فَعَلَيْكُمْ بِالْجَمَاعَةِ.
و مَنه بُوندَی جَماعَت الله نی حِمایه سینی قوُلگه کیریتَدی.«فَإِنَّ يَدَ اللهِ عَلَى الْجَمَاعَةِ».[2]
عمر ابن حطاب رضی الله عنه هَم رسول الله صلی علیه وسلمدَن رِوایَت قیلیب اَیته دی:
Мусулмонлар фақат мана бу уч даста орқали улил амр шўроси йўлидаги вохид жамоатни ва вохид умматни вужудга келтира олишади ва гумрох, саргардон бўлишдан нажот топишади; росулуллох саллаллоху алайхи васаллам аллох таолодан мана бундай умматнинг гумрох бўлмаслигини замонатини олганлар:
Вохид улул амр шўросининг йўли билан вужудга келган мана бу вохид уммат,ўзини вохид ижмоси билан вохид жамоатни дунёга келтиради, росулуллох саллаллоху алайхи васаллам мана бундай жамоатга қўшилишга буюрганлар:
فَعَلَيْكُمْ بِالْجَمَاعَةِ.
ва мана бундай жамоат аллохни химоясини қўлга киритади.
Ички кофирлар (ғуллот) ва адашиш, инқилобни ўғирлаш ва мусодара қилиш
Корзон Шаккок
Ички кофирлар(мунофиқлар) ўзларини мавжудиятини, ақидаларини кўрсатиш учун бир йўл топишга доим харакат қилиб келишган. Улар хохлаган йўллардан бири, бир харакат марказий хукуматни қаршисида ўзининг мавжудиятини эълон қилган ва ўзига эргашувчиларни хам жамлай олган пайтда вужудга келади. Ахли суннатнинг манбаъларида Али ибни Аби Толиб амирал мўъмининни лашкарида мана бундай кимсаларни ва уларни мухолифларини бор бўлганлиги батафсил баён қилишган. Бугунги кундаги харакатларни орасида хам бундай кимсалар нихоятда кўп топилади.
Баъзи ўринларда шиъаларни харакатларини орасидаги ички кофирлар(ғуллот) ўзларини қиёмнинг рахбарига нисбатлаб, уларни чехрасини хам булғаб кўрсатишган; ғуллот ўзини Абу Хошим Абдуллох ибни Мухаммад ибни Ханифага нисбатлаганини мисол келтирса бўлади. Гохида баъзи қиёмларда иштирок этиб хуник ишларни қилишар ва харакатни номига доғ туширишарди. Баъзи ғуллотлар бўлса ўзларини инқилобчиларни тарафдори эканини иддао қилиб ўзларининг мухолифларини терор қилишган. [1]
Мана бунга ўхшаш ўринларда ғуллот қиёмларни чехрасини бузилишига сабаб бўлган бўлса, бошқа томондан улар рухий жангларни бошқарувчиларни ва салтанат уламоларини қўлидаги марказий хукуматнинг бостиришларини изохлаш учун бир абзорга айланишар ва султонларни фойдасига халқни умумий қўзғалишига ва шариат тарафдори бўлган харакатларга қўшилмасликларига сабаб бўлишарди.
Шу тарзда ғуллот шиъа қиёмларининг чехрасини бузилишига сабаб бўлишган бўлса, бошқа томонда шиъаларга мухолиф бўлган золим хокимлар хар қандай қиёмни ғулувга мойил бўлган ақидага нисбатлаб бостиришарди ва шиъаларни ақидасини ёйилишини олдини олишиб, шу йўналиш орқали ўзларини хукуматларини ишларини ёқлашарди.
Худди мана шу йўналиш инқилобий ва шариат тарафдори бўлган ахли суннат жараёнларини ўртасида нихоятда тезлик билан содир бўлиб боряпти. Хатто бу ишда тоғутлар ва махаллий муртадлардан ташқари жахондаги секуляр (мушрик) кофирлар хам мужохидларни харакатини бостириш учун ғуллотларни қанотини остига кириб олишган ва уларни хар бири ўзини равиши билан мана бу ғуллотларни англияда, канадада ва ……..ларда парвариш қилиб ўстириб ётишибди.
Яъни бу мусибатга тўла тарихни яна бир марта такрорланиши бўлади: ўзини тарихини билмаган миллат уни такрорлашга мажбурдир.
-Эски жохилиятда фол очиш, қиморни азлам , деб номлашган бўлса, бугунги кунда эса бундай муассасаларни исмини латарея деб қўйишган. Бу ерда нима ўзгарган? Хеч нарса ўзгармаган.
-Қадимги араб жохилияти давридаги тарих давомида тоғутлар бугунги кунга ўхшаш хилма-хил, бунчалик катта миқёсда, бирлашган холда жамланганини кўрмаганмиз. Улар бугунга кунда бир-бирлари билан ўртада ихтилофлари борлигига қарамасдан ,сармоядор секуляр тоғутлар,социалистлар ва уларни навкарлари муштарак манфаъатларга кўра ва аллохни шариатини қонунларига қарши жанг қилиш учун бир жойда бирлашишган. Исломни аввалидаги жохилият даврида аллохнинг шариатини қонунларига қарши чиқувчи душманлар, макка ва уни атрофидаги бир неча қабилада чегараланган эди. Бугунги кунда эса бу биз рўбарў бўлиб турган бир фожеъага,муаммога айланган.
-Олдинги жохилиятда хукуматни кучини ташкил қилган қуролни ва секуляризм қонунларини башарни қўли билан ясаларди, хозирги пайтда хам хукуматни эгаси ўша қуролни кучи ва секуляризм қонунлари хисобланади, аммо ўзини мухолифларига нисбатан берган озодлиги араб жохилиятига қараганда анча камроқ берилган. Аввалги араб жохилиятида яхудийлар ўзларини қонунлари билан хукм қилишарди, ханифлар хам шундай бўлишган, насроний билан мусулмонлар хам кўпроқ озодликларга эга бўлишган эди. Энди хозирги пайтдачи? Энди ўзингиз бир тасаввур қилиб кўринг, янги секуляризм кийиладиган кийимлар, аёлларни хижоби, фарзандларни тарбиясини равиши, хатто иккита бирга яшайдиган одамни хаётига боғлиқ бўлган масалаларга хам дахолат қилишади. Аллохни шариати инсонларни бу дунёдаги хаётларига дахолат қилишига эса умуман рухсат бермайди.
-Олдинги жохилиятда дўст ва душманчиликни ўлчови қавм ва қабилавий манфаъатларга асосланган эди; бугунги жохилиятда хам инсоний табақаларни манфаъати, сармоядорлик ва мана бундан сўнг эса миллий манфаъатлар ўрин олган. Бу ерда сармоядорлик табақаси биринчи ўринда туради, олдинги жохилиятда эса қабилани раислари, ёши катта кишилари қабиласини манфаъати учун ўзларини фидо қилишарди ; хозирда буни тамоман акси бўлиб қолган, қабила, қавм, нажод ўзига хос табақани манфаъати йўлида қурбон бўлиб кетади.
-Эски жохилият даврида секулярлар ораларидаги ўзаро ихтилофларга қарамасдан, ислом ва уни қонунлари юзага чиққан пайтида дўст ва душманчиликни асосини, муттахид бўлиб бирлашиш ва аллохни шариатини қонунларига мухолифат қилиш деб таъйинлашган эди . Хозирги даврда хам ўрталаридаги ўзаро ихтилофлар бўлишига қарамасдан, ислом ўзини мавжуд эканини эълон қилгач, дўст ва душманчиликнинг асосини бирлашиш ва аллохни қонунларига қарши чиқиш ташкил қилади .
-Арабларда қонун тузадиган ва секуляризм системасининг қонунларини ишлаб чиқарадиган маконни қурайш замонидаги жохилият даврида “дорун надва” деб номланган эди. Бошқа қабилаларда хам хар бир қабилани ўзига хос макони бўлган. Масалан мадинадаги бундай маконни исми “сақифайи бани соида” эди. Бугунги жохилиятда қарор қабул қилинадиган бундай маконни номи нима? Хозирги замонда уни исмини парламент деб қўйишган. Аслида парламентни сақифа ё дорун надва билан иш юритиш борасида хеч қандай фарқи йўқ.
Исломни бошидаги жохилиятда мутафаккир каллага эга бўлган, одамларга қонун чиқариб берадиган, хамда хукм қиладиган кишилар қуйидагилар бўлган эди: Хожиб ибни Зирора, Ақраб ибни Хобис, Робиъа ибни Махошин, Ғийлон ибни Салма, Абдулмутталиб, Ос ибни Воил, Алоъ ибни Хориса, Робиъа ва Салма ибни Нуфайл ва …… бўлишган, мана бу қонун чиқарувчиларни баъзилари ўзларини қабилаларида энг ишончи кишилар хисобланиб, қабила учун қонун ишлаб чиқаришган. Баъзилари эса хос бир минтақаларга қонун ишлаб чиқаришган, баъзилари барча арабларни эътимодига эга бўлишган , уларни айтган сўзи хаммага қонун ўрнида ишлаган.
Энди янги жохилиятдаги мутафаккир каллали кишилар кимлар ўзи? Махаллийларни гапирмаса хам бўлади, уларни бутун жахонга танилган Агуст кент, фрид, карл маркс ва бошқаларга ўхшаганларини мисол келтирса бўлади.
Умумий қилиб айтганда; секуляр кишилар ва секулярзодаларни хаётдаги мақсадлари ,исломни аввалидаги жохилият мақсадларидан унчалик кўп фарқ қилмайди. Фақат бугунги жохилият қадимги жохилиятда бор яхши сифатларни хам йиғиштириб қўйган, бу янги жохилият қўполлик ва қаттиққўллик билан эски араб жохилияти қилган жохилий амалларни,сифатларни давот эттириб келишяпти. Улар фақат қилаётган ишларини ёнига мода, маданият, ривожланиш, демократия, озодлик деган номларни қўйиб қўйишган холос, бу таъбирлар билан ўзларидаги ёмон хис- туйғуни кетгизмоқчи бўлишади.
Бугунги кунда биз кўриб турган жохилият, тажрибий илмларни камлигидан ё саводни йўқлигидан эмас, балки маълумотни фаровонлиги ва тажрибий илмларни собиқаси бўлмаган холда кўплигини орқасидан келиб чиққан. Шунинг учун хам бугунги жохилиятни замонавий жохилият дейилади; яъни улар илм билан ана ўша эски секуляризмни тарихий динини, равишини қўллаб боришяпти, фасод ва фахшлар ўзгармаган хозир хам бор. Маданиятни кенгайиши , демократия, башариятни хуқуқини химоя қилиш номи остидаги талончиликлар,аёлларнинг машғулияти деган ном билан улардан суистефода қилиш ва хар қанча кўп махсулот сотиш йўлидаги таблиғотларни, фасодни озодлик деган ном остида ривожлантириш, ислом шариатидаги тушунчаларни ақл ва куфр озодлиги ё фикрий озодликлар исми билан савол остига қўйиш, мана буларни хаммаси замонавий жохилиятга киради. Яъни ишлар ва рафторлар ана ўша қадимги, аммо чиройли , инсоний унвон ва номлар билан ,парда ортида, расмий холатда башарни ижтимоий хаётидаги аллохнинг барча қонунларини инкор қилинади.
Аллохни динига зарба уриш мақсадида чиққан секуляристлар иймонига эга мунофиқлар
Абу Абдуллох Мукирёний
Росулуллох саллаллоху алайхи васалламни давридаги ички кофирлар юзларига тутиб олган мунофиқ ниқоби остида,ахли китоб ва шибхи ахли китоб кофирларини меъёрлари, ишончлари,арзишларига бутунлай қарши бўлган ақида ва ишончларга эга бўлишган. Уларни фақат ахли китобдан бошқа кофирлар ва секуляристларни ( мушрикларни) орасида кўрса бўларди. Асли воқеият бўйича хам бу даврдаги мунофиқларни тўдасини, турли-хил далилларга кўра мусулмонларни қилиғини чиқариб турган ва ахли китоб бўлмаган кофирлар (мушриклар) ташкил қилар эди. Ахли китоб кофирлари яхудий ва насороларга ўхшаб ўзига хос борлиқ,мавжудиятга эга бўлиб,ўзларини ислом динида экандек кўрсатишга ва нифоқга эхтиёжлари бўлган эмас.
Исломий хукуматни миқёси кенгайиб, янги эгалланган минтақалар кўпайиб боргач, ахли китоб ва шибхи ахли китоб кофирларини бир қисми ўзларини исломда экандек кўрсатиб, ўзларига хос ишончларни исломга хос ривоятлар ва тафсирлар қолибида мусулмон жамиятга сингдириб боришади. Али ибни Аби Толиб розиаллоху анхуни давригача исломий хукуматни идора қилиш қудрати ва контроли, улил амр шўроси, уммат ва уни ижмоъсини назорати остида уларнинг харакатларини бошқариб,офат ва зарарларини олдини оларди. Аммо исломий хукумат кетишлиги билан уни бошқарув муассасалари хам ўртадан кетди ва мусулмонлар жамияти ғейри ахли китоб, ахли китоб ва шибхи ахли китоб кофирларидан ташкил топган мунофиқлар жавлонгохига айланди.
Бу орада баъзи бир кишилар хозир хам яхудлар билан исломий фирқаларни ўртасида алоқани вужудга келтиришга харакат қилишяпти, улар бу фирқаларни илдизи гўё яхудларга етиб борадигандек қилиб кўрсатишади. Мисол тариқасида айтадиган бўлсак, худди яхудийлар узайрни худони ўғли дейишганга ўхшаш, шиъалар хам улухият мақомини ўзларини имомларига қоил бўлишган. Ёки бўлмасам баъзилар уларни илдизини насороларга улаб қўйишади ва баъзи ёзувчилар хам улар билан зурвонизм, митроизм ва фара яздий ва эроний шохларини тухуми, хиндларни будизми ва …….ларни ўртасида алоқа халқасини боғлашга харакат қилишяпти.
Бир гурух кишилар эса мана бу заминадаги ғуллотларни ишончларини бир қисмини умумлаштирган холда, шиъаларга эронлик илдизни вужудга келтиришга харакат қилишяпти, улар қуйидаги далилларни келтиришади:
Янги мусулмон бўлган эронликлар агар хам исломни қабул қилган бўлсалар хам, ўзларини исломдан олдинги ақидаларига нисбатан хотирларида боғлиқлик бор эди. Улардаги ақидаларни бири бўйича, ўзларини подшохларига нисбатан махсус муқаддас мақомга қоил бўлишган ва подшохликни улар учун аллох томонидан берилган иноят деб билишар ва подшохларига тухма шохий ва фира яздийликни қоил бўлишган; яъни худо мана бу мақомни фақат мана шу хонадонга бўлишини хохлаган, бу илохий берилган нарса ва хеч кимни бу хақни тортиб олишга хаққи йўқ.
Исломни қабул қилгач, улар мана бундай муқаддасликни топширишга муносиб шахсларни қидириб юришган, шиъалар ўзларини имомларига нисбатан махсус мақомга қоил эканликларидан хабар топишгач , шиъаликка юзланишди ва ўзларини подшохларига берадиган мақомни шиъаларни имомлариг бериб қўя қолишди, шу тарзда аста- секин уларни худони мақомига кўтариб олиб боришган. [1]
Ёки мана шу заминада бу масалага ишора қилишадики, тухма шохий шахрибону – яздгурди учинчини қизи – ни воситасида ахли байт алайхиссалом томонга ўтган,яъни шахрибону имом Хусайн алайхиссаломга турмушга чиққан. [2]
Мана бу кўзқараш амалда Хусайндан олдинги пайғамбаримизни, Фотимани, Алини, Хасанни фарояздийликка олиб кириб қўя олмайди, шундай экан уларни бу изохлари тўғри эмас.
Умуман айтганда, агар инсофсиз ва бир томонлама қилинаётган текширувларни бир четга йиғиштириб қўядиган бўлсак, исломий мазхабларга эргашувчиларни хеч қайсиниси мана бу ишончларни вужудга келтиришмаган, балки буларни барча шохаларда мавжуд бўлган ички кофирлар ишлаб чиққан нарсалар бўлиб, улар ўзларини ишлаб чиқарган фосид нарсаларини ғайри исломий мақсадлар йўлида бузғунчи қурол сифатида ишлатишган бўлиб чиқади.
Шу сабабли хам биз бугунги кунда барча кафирларнинг турли- хил исломий фирқаларни орасидан чиқиб келган бузғунчиликларини кўриб турибмиз. Бу ички кофирларни ягона хохламаган нарсалари мусулмонларга яхшилик ва саодатни етмаслиги бўлиб, бу кимсаларни ягона истаги эса мусулмонларни ўртасида тафарруқни ижод қилиш билан бирга, сусткашлик, ички жанглар, кина ва нафратни келтириб чиқаришдан иборат.
Агар шиъа ғуллотларининг Абул Хаттоб, Муғийра ибни Саъад, Абу Мансур ажалийга ўхшаш рахбарларини шахсияти,яшаш тарзини текшириб чиқадиган бўлсак,уларнинг мол-дунё ва обрў-эътиборга етиш йўлида ўзларига гурухларни вужудга келтиришгани ва ўзларини аиммаларидаги улухиятни бахона қилган холда уларни пайғамбар , хамда улар томонидан мансуб қилинган кишилар,деб олишганини тушуниб етамиз . Шу тарзда улар содда халқни хиссиётидан фойдаланиб уларни қийшиқ йўлларга тортиб кетишган ва ўзлари хам фақатгина бир муддат мана бу харакатларини натижасидан бахраманд бўлишган холос. Улар бузуқликларни бутунлай очиқчасига таблиғ қилишарди, хатто ўзларини қизлари билан турмуш қуришни хам ўзларига раво кўришарди. Тўнғизни гўштини хам халол деб хисоблашган,лут қавмини амалини эса халол ишлардан деб санашган.[3]
Мана бу қўрқинчли жараённи тахлил қилиб чиқгач ,гўёки бугунги кундаги замонавий секулярларнинг ўтган тарихини ўқиб чиқгандек бўламиз, чунки замонавий секулярлар хам (суейдда) махрамлар ўртасидаги никохни ,эркак кишини эркак киши билан, аёлни аёл киши билан никохини, хатто ундан хам бадтарроғи инсонни хайвон билан никох қуришини хам……… манфаъат сифатида қонуний қилиб олишган.
Осмоний шариатларга ўзларининг пасткаш истаклари қаршисидаги бир тўсиқ сифатида қарайдиган секуляристлар,дин ва динни катта кишилари ,деб номланган мана шу тўсиқлардан ўтиш учун баъзи бир мархалаларда динни қонунлари, манфаъатларига хамла қилишган. Охирги асрларда эса барча осмоний шариатларни бир четга йиғиштириб қўйиб, бутун тарих давомида ўзлари хохлаган нарсаларини озод холда амалга ошириш билан овора бўлиб юришибди .
