وَاعْتَصِمُوا

Савол: хозирда наж дий Айман Аззавохирий Бағдодийнинг довла партиясини  Ямандаги умумий маконларга қилган хамлаларини  қоралаб чиқяпти ва мана бу хамлалардан ўзини поклигини изхор қилган, сизни назарингизда мана бу қоралашлар манхажий, илдизларга боғлиқми ё фақат таблиғот ва оммавий ахборот  воситалари учунми?

Алқоида ихвонул муслиминдаги Саййид Қутб манхажининг  эргашувчилари бўлган доктор Абдуллох Изом ва Усома бир Лодин  томонидан ташкил қилинган замондан ,то Айман Аззавохирий ва Абу Мусъаб Зарқовий унга аъзо бўлгунича бўлган даврда  хам, уларнинг биринчи даражаги  мақсадлари бутун дунё секуляр кофирлари, махсусан американинг исломий диёрларга қилаётган босқинчилик ва хамлаларини тўхтатиш ва бу босқинчиларни қувиб чиқариш бўлган. Сўфийлар ё шиъалар ё бошқа фирқалар ёки исломий мазхабларга диққатни қаратиш , мана бу бирлашган миллатли  жамоатнинг  иш режасида умуман бўлган эмас.

Шундай бўлгач довла Завохирий ва Абу Мусъаб Зарқовийни наждий ақидаларининг бошқаруви остида алқоидани қорнидан туғилди , довла мана бу икковининг наждият ақидаларини антитезидан чиқиб келган синтез  эди.

Яъни сизлар кўриб турганингиздек 1393 йил 29 исфанд ойида довланинг Ямандаги наждийлар  жамоати икки масжидни портлатишди. Бу ерда зайдийлар ва шофеъийлар намоз ўқиш ва мавлуд маросимини учун хозир бўлишган эди, бу портлатишни оқибатида 140 нафар ўлди ва 345 нафар захмий бўлди.  Мана бу талафот аёллар, болалар, қариялар ва ёшлардан иборат мусулмонларни ташкил қилар эди, алқоида буни қоралаб чиқди. Аммо бу қоралаш уларнинг сўфийлар ва шиъа зайдийларини мушрик дейишликдаги ихтилофлари натижасига боғлиқ эмас, балки шайх Усома бин Лодин ва ибни Таймия ( иккинчи навли салафиятни намояндаси) нинг  қолдиқларини борлиги , мудофаъа қилишни тушуниш ва мусулмонларни масжидлар, бозорлар ва умумий маконларда ўлдиришдан  четланиш хақидаги тафаккурлари сабаб бўлган. Албатта довла мана бу ерда ўзини наждият манхажини сидқидилдан татбиқ қилди.

Мана бу ерда алқоида ўзининг оммавий ахборот воситалари ва рухий жангларида довлани тизгини йўқлиги, хаддидан ошиб кетишда муттахам қилиб, ибни Таймиянинг мудофаъа масаласидаги фикрларига уларни қайтишга чақирса хам ,аммо воқеиятда уларнинг икковини хам  манхажи наждийдир. Алқоида хам ўзини вақтида Саъда, Санъо, Умрон ва Абиннинг умумий маконларида зайдийларни хадафга олган, буни натижасида юзлаб бегунох  мусулмонлар ўлдирилди , шу сабабли Аззавохирий наждийни алқоидаси билан наждий довлани жамоатини орасига фарқ қўйиб бўлмайди. Мана бу суратда Айман Аззавохирий наждийни алқоидасининг  мусулмонлар деган  жумладан бўлган манзури ,сўфий ва шиъа бўлмаган ахли суннатдан иборат эди .

Наждий Айман Аззавохирийнинг алқоидасини  ташқи кўринишдаги фарқи,яъни  бугунги кундаги алқоида мана бу заминада  ахли суннатни авом халқига  нисбатан салафиятни учинчи навига эргашмайди. Аммо довла бизнинг замонамиздаги наждият манхажини комил айни ўзидир;  шу сабабли баъзилар мана бу икки наждий партияни  фарқи,уларни сиёсий хилма-хиллигида ё идорий ишларига боғлиқ деб ўйлашади. Агарчи нихоятда жузъий, илтиқотий  бўлса хам ,воқеият мана бу икки жараённи манхажий ихтилофларига ишора қилиб турибди.

Мана бу суратда бугунги кундаги Завохирий наждий алқоида билан  наждий довлани орасидаги  ўзига мухолиф мусулмонлар , махсусан сўфийлар ахли ва шиъалар борасидаги ихтилофлари нихоятда илдиз отиб кетган келишмовчилик эмас, балки уларни ихтилофи биринчи даражали ишлар, сиёсий ва идорий манфаъатлар , алқоида партиясини илтиқотий  бўлишлигидадир. Чунки Усома бин Лодиндан кейинги алқоида жамоат холидан мазхаб ва партия  томонга интилаётган , ўртадаги муштарак душман яъни америкага қарши  жангларда барча тафсирлар ва исломий мазхабларга нисбатан битта бошпана вазифасини ўтайдиган ,”уч абзор”дан  бири хисобланган жамоат, Айман Аззавохирий ишини бошлагандан сўнг,  фақат ўзини хохиш-истакларини  орқасидан юрган бошқа партияларга ўхшаш бир наждий партияга айланган.

س3. هم اکنون القاعده ی نجدی ایمن الظواهری حملات حزب دوله ی بغدادی را به مکانهای عمومی در یمن محکوم می کند و از این حملات برائت کرده، به نظر شما این محکوم کردنها منهجی و ریشه ای است یا فقط تبلیغی و رسانه ای است؟

ج: القاعده از زمان تاسیس آن توسط پیروان منهج سید قطبی اخوان المسلمین چون دکتر عبدالله عزام و اسامه بن لادن تا زمانی که نجدی هائی چون ایمن الظواهری و ابومصعب زرقاوی به عضویت آن در آمدند اولویت آن متوقف کردن حملات و اشغالگری های کفار سکولار جهانی و بخصوص آمریکا به سرزمینهای اسلامی و بیرون راندن این اشغالگران بود و پرداختن به حکم اهل تصوف یا شیعیان و سایر فرقه ها و مذاهب اسلامی اصلاً در دستور کار این جماعت بین المللی نبود.

در این صورت می توان گفت که دوله از بطن القاعده ی تحت مدیریت عقاید نجدی الظواهری و ابومصعب زرقاوی متولد شد، و دوله در واقع سنتزی بود که از آنتی تز عقاید نجدیت این دو به وجود آمد.

ادامه خواندن هم اکنون القاعده ی نجدی ایمن الظواهری حملات حزب دوله ی بغدادی را به مکانهای عمومی در یمن محکوم می کند و از این حملات برائت کرده، به نظر شما این محکوم کردنها منهجی و ریشه ای است یا فقط تبلیغی و رسانه ای است؟ 

ابن تیمیه رحمه الله ایته دی:

وَأَمَّا قِتَالُ الدَّفْعِ فَهُوَ أَشَدُّ أَنْوَاعِ دَفْعِ الصَّائِلِ عَنْ الْحُرْمَةِ وَالدِّينِ فَوَاجِبٌ إجْمَاعًا، فَالْعَدُوُّ الصَّائِلُ الَّذِي يُفْسِدُ الدِّينَ وَالدُّنْيَا لَا شَيْءَ أَوْجَبَ بَعْدَ الْإِيمَانِ مِنْ دَفْعِهِ فَلَا يُشْتَرَطُ لَهُ شَرْطٌ بَلْ يُدْفَعُ بِحَسَبِ الْإِمْكَانِ. وَقَدْ نَصَّ عَلَى ذَلِكَ الْعُلَمَاءُ أَصْحَابُنَا وَغَيْرُهُمْ فَيَجِبُ التَّفْرِيقُ بَيْنَ دَفْعِ الصَّائِلِ الظَّالِمِ الْكَافِرِ وَبَيْنَ طَلَبِهِ فِي بِلَادِهِ («الفتاوى الكبرى» لابن تيمية 5/ 538)

بو ییرده انیق ایتیلگن دیک مدافعه جهادی اوچون هیچ قندی شرط یوق.سیز حمایه له نیش موضوع سیده  کیلتیرگن شرطلر بیلن اولامالرگه قرشی حالده ایش توتمه دینگیزمی؟

ج: بیز آلیب کیلگن منه بو شرطلرنی خیرالقورونده گی فقها رحمه الله لر و اولردن کیینگی لر جمله دن ابن تیمیه و باشقه لر شرعی منبع لردن بیان قیلیب کیلتیریشگن، بو مینی اجادیم یا 4-5 عصر آلدینگی نرسه هم ایمس.

منه بوندن سونگ سیز ابن تیمیه رحمه الله نیینگ بو سوزلرینی یحشیلب مطالعه قیلیب چیقینگ، شونده او کیشینینگ کیلتیرگن “شرط”دن منظوری نیمه؟ حمایه له نیش اوچون کیلتیریلگن شرطلرمی  یا منظوری باشقه شرطلرمی؟ -ایکنینی بیلیب آله سیز.

ادامه خواندن بو ییرده انیق ایتیلگن دیک مدافعه جهادی اوچون هیچ قندی شرط یوق.سیز حمایه له نیش موضوع سیده  کیلتیرگن شرطلر بیلن اولامالرگه قرشی حالده ایش توتمه دینگیزمی؟

2.ибни Таймия рохимахуллох айтадики:

وَأَمَّا قِتَالُ الدَّفْعِ فَهُوَ أَشَدُّ أَنْوَاعِ دَفْعِ الصَّائِلِ عَنْ الْحُرْمَةِ وَالدِّينِ فَوَاجِبٌ إجْمَاعًا، فَالْعَدُوُّ الصَّائِلُ الَّذِي يُفْسِدُ الدِّينَ وَالدُّنْيَا لَا شَيْءَ أَوْجَبَ بَعْدَ الْإِيمَانِ مِنْ دَفْعِهِ فَلَا يُشْتَرَطُ لَهُ شَرْطٌ بَلْ يُدْفَعُ بِحَسَبِ الْإِمْكَانِ. وَقَدْ نَصَّ عَلَى ذَلِكَ الْعُلَمَاءُ أَصْحَابُنَا وَغَيْرُهُمْ فَيَجِبُ التَّفْرِيقُ بَيْنَ دَفْعِ الصَّائِلِ الظَّالِمِ الْكَافِرِ وَبَيْنَ طَلَبِهِ فِي بِلَادِهِ («الفتاوى الكبرى» لابن تيمية 5/ 538)

Бу ерда аниқ айтилгандек мудофаъа  жиходи учун хеч қандай шарт йўқ. Сиз химояланиш учун келтирган шартлар билан уламоларга қарши холда иш тутмадингизми?

Ж:  Биз олиб келган мана бу шартларни хойрул қурундаги фуқахо рохимахуллохлар ва улардан кейингилар жумладан ибни Таймия ва бошқалар шаръий манбаъларда  баён қилиб келтиришган, бу мени ижодим ё 4-5 аср олдинги нарса хам эмас.

Мана бундан сўнг сиз ибни Таймия рохимахуллохнинг бу сўзларини яхшилаб мутолаъа қилиб чиқинг, шунда у кишининг келтирган “шарти”дан манзури нима?Химояланиш учун келтирилган шартларми ё манзури бошқа шартларми ?-эканини билиб оласиз.

У киши мана бу жумлада ва ундан олдин хам жиходнинг фарзи кифоя холати ё талаб жиходи хақида сухбат қилади ва бундан кейин фарзи айн холатидаги жиходга эътиборини қаратади. У киши мана бу матнда айтадики:

  فَيَجِبُ التَّفْرِيقُ بَيْنَ دَفْعِ الصَّائِلِ الظَّالِمِ الْكَافِرِ وَبَيْنَ طَلَبِهِ فِي بِلَادِهِ.

ادامه خواندن   Бу ерда аниқ айтилгандек мудофаъа  жиходи учун хеч қандай шарт йўқ. Сиз химояланиш учун келтирган шартлар билан уламоларга қарши холда иш тутмадингизми

س 2. ابن تیمیه رحمه الله می گوید: وَأَمَّا قِتَالُ الدَّفْعِ فَهُوَ أَشَدُّ أَنْوَاعِ دَفْعِ الصَّائِلِ عَنْ الْحُرْمَةِ وَالدِّينِ فَوَاجِبٌ إجْمَاعًا، فَالْعَدُوُّ الصَّائِلُ الَّذِي يُفْسِدُ الدِّينَ وَالدُّنْيَا لَا شَيْءَ أَوْجَبَ بَعْدَ الْإِيمَانِ مِنْ دَفْعِهِ فَلَا يُشْتَرَطُ لَهُ شَرْطٌ بَلْ يُدْفَعُ بِحَسَبِ الْإِمْكَانِ. وَقَدْ نَصَّ عَلَى ذَلِكَ الْعُلَمَاءُ أَصْحَابُنَا وَغَيْرُهُمْ فَيَجِبُ التَّفْرِيقُ بَيْنَ دَفْعِ الصَّائِلِ الظَّالِمِ الْكَافِرِ وَبَيْنَ طَلَبِهِ فِي بِلَادِهِ («الفتاوى الكبرى» لابن تيمية 5/ 538) در اینجا واضح می گوید که برای جهاد دفع هیچ شرطی وجود ندارد. با این شروطی که برای تترس آوردید مخالف علما عمل نکرده اید؟

ج : این شروطی را که آورده ایم فقهای خیر القرون رحمهم الله و بعد از آن منجمله ابن تیمیه و دیگران از منابع شرعی بیان کرده اند و ابداع من یا 4-5 قرن گذشته هم نیست.

به دنبال این باید پس و پیش این سخن ابن تیمیه رحمه الله را نیز مطالعه بفرمائید تا بدانید منظورش از «شرط» کدام «شرط» است؟ آیا شروطی است که برای تترس بیان شده یا منظورش شروط دیگری است؟

ایشان در همین جمله و قبل از این در مورد جهاد در حالت فرض کفائی یا جهاد الطلب صحبت می کند و بعد تمرکز می کند بر جهاد در حالت فرض عین. و در همین متن می گوید : فَيَجِبُ التَّفْرِيقُ بَيْنَ دَفْعِ الصَّائِلِ الظَّالِمِ الْكَافِرِ وَبَيْنَ طَلَبِهِ فِي بِلَادِهِ.

ادامه خواندن . با این شروطی که برای تترس آوردید مخالف علما عمل نکرده اید؟

یا مَذهَبِی جَنگلَر و اوُزِینِی اوُلدِیرِیش یا اِتِّحاد و سِکولارِیزم اوُستِیدَن غَلَبَه قاذانِیش قَیسِی بِیرِی؟

ابو عبدالله جاف جَوانرُو

“نیُوزوِیک” اَمِیرِکَه نِی حَیئَتِیگه قِیلگن تَوصِیَه سِیدَه اَیتِیشِیچَه: مُسُلمانلَرنِی اوُرتَسِیدَگِی مَذهَبِی جَنجَلَّردَه بِیر تامانِّی طَرَفِینِی آلمَسدَن، بُو جَنجَلَّر دَوام اِیتِیشِی اوُچُون حَرَکَت قِیلِینگلَر، چُونکِی شُوندَه مُسُلمانلَر غَربگه حَملَه قِیلِیشنِی اوُرنِیگه اوُزِینِی اِیچِیدَگِی اِختِلافلَر بِیلَن مَشغُول بُولِیب قالَدِی.

مَنَه بُو تَحلِیلدَه اَیتِیلِیشِیچَه: بُو یُونَلِیشنِی مَنَه شُو شَکلدَه دَوام اِیتِیشِی مَسِیحِی اِصلاحات دَورِینِی یادِیمِیزگه سالَدِی.

اوُرتَه عَصرلَردَه و غَربدَه گِی رِنِسّانسنِی اَوَّلِیدَه، نَصرانِیَتنِی هِیلمَه- هِیل شاهَه لَریی اوُزِینِی فِرقَه سِی و مَذهَبینِی تُوغرِی یُولدَه اِیکَنِینِی اِثباتلَش اوُچُون بِیر- بِیرلَرِینِی قِیرَه باشلَشدِی. اوُرتَدَگِی اِختِلاف مِقیاسِینِی شُو دَرَجَه دَه کِینگَیتِیرِیب یُوبارِیشگن اِیدِیکِی، سِکولار جَمِیعَتِینِی اَندَک بِیر قِسمِی هَم مَذهَبِی آدَملَرنِی فِکرِینِی اوُزِیگه جَلب قِیلِیشگه قادِر بُولگن اِیدِی.

 آدَملَر بِیر تاماندَن تُورلِی- هِیل مَذهَبلَرنِی شاهَه لَرِی و رَهبَرلَرِی اوُرتَسِیدَگِی وَیران قِیلوُچِی جَنجَل لَر، تَلَشِیب- تارتِیشُولَردَن، باشقَه تاماندَن اِیسَه فَقِیرلِیک،یِیتِیشماوچِیلِیکدَن و دِیکتَتار حاکِملَرنِی مَذهَبچِیلَر بِیلن هَمکارلِیک  قِیلِیشِیدَن قِینَلِیب کِیتِیشگن اِیدِی؛ اوُلَر مَذهَبنِی فَقَط شَخصنِی اوُزِیگه چِیگرَلَب قوُیَه دِیگن وَ دَلَّال لَرنِی،مَذهَبِی فِتنَه چِیلَرنِی و ظالِم حاکِملَرنِی قوُلِینِی آدَملَردَن تِیِیشنِی هاحلَگن سِکولارلَرنِینگ دَعوَتلَرِیگه اَلدَنِیشدِی. اِختِلافلَر و مَذهَبچِیلَرنِی اِیچکِی قِیرغِینِی ،فَقِیرلِیک،جَمِیعَتدَگِی حاکِملَرنِی ظُلمِی آدَملَرنِی سِکولاریستلَر تامانگه تارتِیب کِیتدِی، بُو یِیردَه سِکولاریستلرنِی پرَاگرَمَّه لَرِی،عَقِیدَه لَرِینِی حَقّانِیَتِی عُمُوماً رال اوُینَگن اِیمَس.

ادامه خواندن یا مَذهَبِی جَنگلَر و اوُزِینِی اوُلدِیرِیش یا اِتِّحاد و سِکولارِیزم اوُستِیدَن غَلَبَه قاذانِیش قَیسِی بِیرِی؟

Ё мазхабий жанглар ва ўзини ўлдириш ё иттиход ва секуляризм устидан ғалаба қозониш қайси бири?

Абу Абдуллох Жоф Жавонру

“ниюзвик” американи хайъатига қилган тавсиясида айтишича: мусулмонларни ўртасидаги мазхабий жанжалларда бир томонни тарафини олмасдан, бу жанжаллар давом этиши учун харакат қилинглар, чунки шунда мусулмонлар ғарбга хамла қилишни ўрнига ўзини ичидаги ихтилофлар билан машғул бўлиб қолади.

Мана бу тахлилда айтилишича: бу йўналишни  мана шу шаклда давом этиши масихий ислохот даврини эсга солади.

ادامه خواندن Ё мазхабий жанглар ва ўзини ўлдириш ё иттиход ва секуляризм устидан ғалаба қозониш қайси бири?

یا جنگ مذهبی و خودکشی  یا اتحاد و پیروزی بر دین سکولاریسم  کدامیک؟

به قلم : ابوعبدالله جاف جوانرو

«نیوزویك» به مقامات آمریكایی توصیه كرده است، بدون گرفتن جانب یك طرف در  درگیری‌ها ی مذهبی میان مسلمین ، تلاش كند این درگیری ادامه یابد تا مسلمانان به جای حمله به غرب، مشغول اختلافات داخلی خود باشند.
در این تحلیل آمده است: این روند به همین شكل یادآور دوره اصلاحات مسیحی است.

در قرون وسطی و اوایل رنسانس در غرب ، شاخه‌های گوناگون نصرانیت برای اثبات درستی فرقه و مذهب خود  به كشتار یكدیگر پرداختند. و دامنه ی اختلاف را به حدی گسترش دادند که جناح بسیار اندک و ناچیز سکولار جامعه توانستند نظر و رای  مردمان مذهبی نیز را به خود جلب کنند .

ادامه خواندن یا جنگ مذهبی و خودکشی  یا اتحاد و پیروزی بر دین سکولاریسم  کدامیک؟

بیشته لیک کافرلرنی کافر دیب حسابله میدیگن و طاغوتگه کفر کیلتیریشنی اوزی اولر اوچون هیچ قندی معنانی انگلتمه یدیگن کیمسه لر بار، اولر مسلمانلرنینگ طاغوتگه کفر کیلتیریش لریگه هم مانع بولیشه دی، منه بولرنی حکمی نیمه؟ بوندی کیشیلرنی اوزی کافر بوله آله دیمی؟ یاکی منه بو کیشیلر محلی مرتدلرنی هم تکفیر قیلیشمه یدی، احیر اولر بیز کفر کیلتیریشیمیز لازم بولگن طاغوتلردن حسابلنمیدیمی؟

ابن قاییم رحمه الله نی ( 751ه) سوزیگه کوره:

« الواجب علی العبد أن يعتقد أن كل من دان بدين غير الإسلام فهو كافر».^[1]

اگر هر قندی کیمسه اسلامدن اوزگه دینگه ایرگشگن بولسه، اونی کافر دیب اعتقاد قیلیش هر بیر بنده گه واجب بوله دی.

بیز مسلمانلرنینگ آره سیده فقطگینه 1.آگاه حالده 2. قصددن3.اوزینی احتیاری و حاحشی بیلن حجتلرنی رد قیلگن کیمسه لرنی تکفیر قیله آله میز. مثال تریقه سیده الله تعالی مرحمت قیله دیکی:

وَمَن يَبْتَغِ غَيْرَ الإِسْلاَمِ دِيناً فَلَن يُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِي الآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ (آل عمران/85)

کیمده –کیم اسلامدن اوزگه دین ایسته سه، بس هرگیز قبول قیلینمه یدی و او اخرتده زیان کورگوچی لرده ندیر.

ایندی بیر شخص کیلیب مین منه بو آیتنی قبول قیلمیمن دیدی. کافرنی کافر دیب حسابله میدیگن کیمسه نینگ کفرینی معیاری، آیتنی 1. آگاه حالده 2. قصددن 3. اوزینی حاحشی و احتیاری بیلن رد قیلگن کیشینی معیاری بیلم بیر هیل بوله دی. بو ییرده شخصنینگ حجتنی رد قیلمسدن توریب، “شبهه” و “تعویل” گه دچار بولیشی فرق قیله دی.

ادامه خواندن بیشته لیک کافرلرنی کافر دیب حسابله میدیگن و طاغوتگه کفر کیلتیریشنی اوزی اولر اوچون هیچ قندی معنانی انگلتمه یدیگن کیمسه لر بار، اولر مسلمانلرنینگ طاغوتگه کفر کیلتیریش لریگه هم مانع بولیشه دی، منه بولرنی حکمی نیمه؟ بوندی کیشیلرنی اوزی کافر بوله آله دیمی؟

Бешталик кофирларни кофир деб хисобламайдиган ва тоғутга куфр келтиришни ўзи улар учун хеч қандай маънони англатмайдиган кимсалар бор,улар мусулмонларнинг тоғутга куфр келтиришларига хам монеъ бўлишади; мана буларни хукми нима? Бундай кишиларни ўзи кофир бўла оладими? Ёки мана бу кишилар махаллий муртадларни хам такфир қилишмайди, ахир улар биз куфр келтиришимиз лозим бўлган тоғутлардан хисобланмайдими?

Ибни Қоййим рохимахуллохни (751 х) сўзига кўра:

 « الواجب علی العبد أن يعتقد أن كل من دان بدين غير الإسلام فهو كافر».^[1]

Агар хар қандай кимса исломдан ўзга динга эргашган бўлса, уни кофир деб эътиқод қилиши  хар бир бандага вожиб бўлади.

Биз мусулмонларнинг орасидан фақатгина 1.Огох холда 2. Қасддан 3.Ўзини ихтиёри ва хохши билан хужжатларни рад қилган кимсаларни такфир қила оламиз. Мисол тариқасида аллох таоло мархамат қиладики:

وَمَن يَبْتَغِ غَيْرَ الإِسْلاَمِ دِيناً فَلَن يُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِي الآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ (آل عمران/85)

Кимда- ким исломдан ўзга дин истаса, бас харгиз қабул қилинмайди ва у охиратда зиён кўргувчилардандир.

ادامه خواندن Бешталик кофирларни кофир деб хисобламайдиган ва тоғутга куфр келтиришни ўзи улар учун хеч қандай маънони англатмайдиган кимсалар бор,улар мусулмонларнинг тоғутга куфр келтиришларига хам монеъ бўлишади; мана буларни хукми нима? Бундай кишиларни ўзи кофир бўла оладими