Имом Шофеъий рохимахуллох моликий мазхабидагилар томонидан калтакланган ва буни оқидатида бемор бўлган эди, мана шу калтакланишлар оқибатида охири хам вафот топади. Мана бу мазхабий келишмовчиликлар исломий рошидин хукуматининг қулаганидан буён хозирги кунгача давом этиб келяпти. Орада бўлиб ўтган мусибатларни айтиб ўтиш учун бутун бошли муфассал китоб ёзилиши керак бўлади, бу нарса бизни мажлисимизни имконидан ташқаридаги иш хисобланади, шу сабабли бугун бу мавзуга тегишли бир неча боғлиқ бўлган ўринларга ишора қилиб ўтмоқчимиз холос.
امام شافعی رحمه الله توسط مالکی ها مورد ضرب و شتم قرار می گیرد و علیل می شود و بر اثر همین کتک کاری ها پس از مدتی فوت می کند و این درگیری های مذهبی که از زمان انهدام حکومت اسلامی راشدین شروع شده بود تا همین الان ادامه دارد. ذکر تمام مصیبتها خودش یک کتاب مفصل می طلبد و از حوصله ی این جلسه ی ما خارج است، به همین دلیل تنها به ذکر چند مورد مرتبط با بحث امروز اشاره می شود:
همه می دانیم که مسلمین زمینه های نابودی خود را با تفرقهای بی شمار و جنگهای داخلی و مفاسد رفتاری گوناگون فراهم کرده بودند . مگر می توان جنگ مذهبی میان شافعیان کوی «دردشت» به رهبری خاندان آل خجند و حنفی ها ی کوی «جوباره» به رهبری خاندان آل صاعد در اصفهان را فراموش کرد؟ این دو خاندان که هر یک خود را نماینده ی یک مذهب می دانستند چنان عرصه را بر مردم تنگ کرده و باعث نارضایتی و خستگی و بیزاری مردم شده بودند که مردم آرزو می کردند که ظالمی پیدا شود و آنها را از جنگ چند قرنه ی این دو خاندان نجات دهد.
حاکمیت مغولها که از «اتحاد» با قبایل مختلف شکل گرفته بود در سال 616 ه به ایران حمله کرده بودند. زمانی که بار اول به اصفهان حمله کردند بر اثر رشادت سلطان جلال الدین نتوانسته بودند بر اصفهان چیره شوند و شکست خوردند اما سرانجام در سال 633 يعنى در عهد اوگتاى قاآن شافعی های اصفهان به شرط اینکه مغولها حنفی های را قتل عام کنند قرار گذاشتند كه دروازههاى شهر را برروى مغولها باز کنند. مغلوها که اینگونه وارد شهر شدند شافعی و حنفی همه را کشتند.
Сен мусулмонларга нисбатан ўзингни мушрик дейишлигинг ва бехуда такфир қилишлигинг билан шундай одамларни ўлдириш хақида гапиряпсанки, улар фақатгина шаръий манбаълардаги таъвилда ва бир неча фиқхий амалларда сен билан фарқи бор холос. Бўлиб хам уни ўзи ва аждодлари исломга ва минглаб масжидларга эга бўлишган , улар ўзларининг исломлари ва дунёдаги зохирлари билан тақволи ва нажот топгувчилардан бўлишган: аллох таоло бақара сурасини аввалги оятларида мана бу тақволи, пархезкор кишиларни белгиларини ” худал лил муттақин” деб келтиради ва улар аллохни хидояти йўлида эканини ва ростгуй кишилардан эканини баён қилади:
Хеч қандай шак-шубха бўлмаган ушбу китоб ғайбга ишонадиган, намозни тўкис адо этадиган ва биз ризқ қилиб нарсалардан инфоқ –эхсон қиладиган тақволи кишилар учун рахбар –йўлбошчидир.
Энди шофеъийлар, шиъалар, ханафийлар, моликийлар ва ……..лардан иборат барча ахли қибла бўлган тоифалар, мана бу айтиб ўтилган ўринларга иймон келтиришларини тушуниб еткандирсан? Шундай экан аллох таолонинг сўзини қабул қилиб, хавойи нафсга эргашадиган ва кинали, нафратли одамлар айтаётган сўзларни йиғиштириб қўйгин-да, мана бу каломни айт:
Шундай экан аллохни омонида бўлган кишига хиёнат қилманглар.
Барча сўфийлар, ашъарийлар, мотрудийлар ва барча қибла ахли мана бу ўринларни хаммасига иймон келтиришадими? Шундай бўлгач ,келинглар аллохни росулини, жибрилни сўзини қабул қилайлик, улар мана бу кишиларни ахли иймон деб хисоблашган. Хавойи нафсига эргашаётган кимсаларни гапларини йиғиштириб қўйиб, кўз- қарашларимизни аллох ва росули ва жибрилдан ўрнак олиб ўзгартирайлик.
Аллох таоло ва росулуллох саллаллоху алайхи васаллам бизларни қуйидаги нарсаларга даъват қилган бўлиб, бу борада фақат икки хил вазиятни ушласа бўлади холос:
Аллох ва унинг пайғамбарига ўрталарида хукм чиқариш учун чорланган вақтларида, мўъминларни сўзи “эшитдик ва бўйсиндик” (демоқдир), ана ўшалар нажот топгувчилардир.
Ёки яхудий кофирларга ўхшаш , ўзларига берилган нарсаларни махкам ушлаш ва амал қилиш борасида аллохга паймон беришгандан сўнг, қуйидагича жавоб беришганди:
قَالُوا سَمِعْنَا وَعَصَيْنَا (بقره/93)
Айтишдики: эшитдик ва лекин бўйсунмадик !
Росулуллох саллаллоху алайхи васаллам яна бешта нарсага буюриб айтадиларки:
تو با مشرک خواندن و تکفیر نابجای مسلمین در مورد کشتن کسی صحبت می کنی که تنها در «تاویل» منابع شرعی و چند عمل فقهی باهاش اختلاف داری در حالی که خودش و اجدادش دارای سابقه ی اسلام و دارای هزاران مسجدی است که با داشتن اسلام مجمل و به ظاهر در دنیا جزو متقین و مفلحون هستند: الله متعال در ابتدای سوره بقره مشخصات کسانی را می آورد که این اشخاص پرهیزگار «هُدًى لِّلْمُتَّقِینَ» و در مسیر هدایت الله قرار گرفته اند و رستگار هستند . «أُوْلَئِکَ عَلَى هُدًى مِّن رَّبِّهِمْ وَأُوْلَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ»(بقره/5)دقت کنیم که اینها چه کسانی؟
الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَیُقِیمُونَ الصَّلاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنفِقُونَ (بقره/3)آن کسانی که به دنیای نادیده و غیب باور میدارند ، و نماز را به بر پا می دارند، و از آنچه بهره آنان ساختهایم میبخشند . « والَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِمَا أُنزِلَ إِلَیْکَ وَمَا أُنزِلَ مِن قَبْلِکَ وَبِالآخِرَةِ هُمْ یُوقِنُونَ»(بقره/4)آن کسانی که باور میدارند به آنچه بر تو نازل گشته و به آنچه پیش از تو فرو آمده ، و به روز آخرت هم یقین و اطمینان دارند .
Мусулмонларни бугунги кундаги холати нихоятда ачинарли
Айтиб ўтилгандек росулуллох саллаллоху алайхи васаллам ўзларидаги хукуматни қудратига суянган холда қандай кофирлар билан муттахид бўлмадилар, бўлиб хам улар қандай ақида ва қандай амалларга эга бўлишган эди! Энди хозирги пайтда бизнинг мусулмонларни ўртасида “иттиход”ни ўрнатиш даъвати билан нидо қилиб чиқишимиз, баъзи бир кимсаларни шу даражада қўрқитиб юборди! Бўлиб хам мана шу мусулмонларни бизлар билан ижтиход таъвили бўйича фалон оят ё тарихий ривоятда фарқи бўлиши мумкин холос.
-Нима учун баъзи бир кимсалар ўзларидаги ихтилофлар яъни фарқлар бўлишига қарамасдан, битта жибхада туриб исломий “иттиход” билан бирлашиш мумкинлигини дарк қилиб тушуниб етишмайди?
-Нима учун мусулмонларни ўртасида фирқаланиш ва ички жанглар ва мусулмонларни қириш нидоси билан бақир- чақир қилишади? Ахир улар ислом душманларининг мусулмонлар билан жанг қилишга қодир бўлмай қолган жойларда , мана шу мусулмонларнинг ўртасига ихтилоф, келишмовчилик ташлашини ва мусулмонларни орасига тафарруқ уруғларини сочишни орқасидан икки асрдан буён мусулмонлар устида хукмронлик тизгинини қўлларида тутиб юришганини кўриб туришибди-ку?!
-Улар нима учун бир-бирларини ўлдириб юришибди, шундоқ хам хар куни бутун жахон секуляр кофирлари томонидан қанчадан- қанча мўъминлар қатли ом бўлишяпти –ку?! Ахир улар хатто жанг қизиб турган пайтда хам ,агар шу жангдаги кофир жангчи мен иймон келтирдим, деса уни ўлдирмаслик кераклиги яхши билишади-ку?! Улар бу ерда Усома ибни Зайд розиаллоху анхуни хатосини такрорламасликлари керак-да!
Энди жанг майдонларидан анча узоқларда яшаётган ва мусулмон экани барчага очиқ ойдин маълум бўлган мусулмонларни масаласи нима бўлади? Мана бу гурухдаги мусулмонларни биттагина гунохи бўлиб, у хам бўлса аллохни шариатига эмас , балки сизларнинг фикрингиз, таъвилингиз, ижтиходингизга қарши бўлганлиги холос.
Агар Мухаламга ўхшаб ўзингдаги нафсоний ва дунёвий далилларга суянган холда сўзинг ё қўлинг билан мусулмонларни ўлдирсанг ёки уларни ўлимига рози бўладиган бўлсанг, буни тавонини хам тўлашинг керак бўлади, ўзингни қуйидаги сўзларга муносиб қилиб оласан:
«اِذْهَبْ لاَ غَفَرَ اللّهُ لَکَ؛
“кетавер, аллох сени мағфират қилмасин” , чунки бу одам ўзини нихоятда хатарли гунохга ботириб олган эди,шу сабабли росулуллох саллаллоху алайхи васаллам мархамат қилгандилар:
Аллох таоло барча гунохларни кечириши мумкин, аммо секуляр мушрик холида ўлган ва мўъмин кишини қасддан ўлдирган мўъмин кишини гунохини кечирмайди. Энди секуляр мушрик кимса жаханнамда абадий қолиши аниқ, қотил мўъмин киши – аллох яхшироқ билади- гунохи сабабли жаханнамда қанча қолиши бизларга маълум эмас.
Хатто агар ўзингни ё гурухингни нотўғри таъвил ва тафсири сабабли , жанг қизиган яъни қарор қабул қилишга вақт жуда кам бўлган пайтда, шаходатайнни айтиб турган ва муртадлар гурухидан хам бўлмаган мусулмон кишини ўлдирадиган бўлсанг, ўзингни росулуллох саллаллоху алайхи васалламни саволларига тайёрлаб қўявер:
«أَقَتَلْتَهُ بَعْدَمَا قَالَ: لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ؟!»
دیدیم که رسول الله صلی الله علیه وسلم با پشتوانه ی قدرت حکومتی که داشت با چه کفاری متحد شد، آنهم با چه عقاید و اعمالی که داشته و دارند! حالا ما ندای دعوت به «اتحاد» میان مسلمین را سر می دهیم که عده ای را تا این اندازه هراسان کرده است!«اتحاد» با مسلمینی که ممکن است در تاویل و اجتهاد در مورد فلان آیه یا روایت تاریخی با ما اختلاف داشته باشند.
چرا عده ای درک و فهم این را ندارند که می توانند در مواردی با سایر مسلمین اختلاف داشته باشند اما با این وجود با «اتحاد» ی اسلامی در یک جبهه باشند؟
چرا ندای تفرق و جنگ داخلی و کشتار با مسلمین را سر می دهند در حالی که می دانند که دشمنان هر جا توان جنگ با مسلمین را نداشته اند بین آنها اختلاف می اندازند و با دامن زدن به تفرق میان مسلمین نزدیک به دو قرن است که بر آنها حاکمیت دارند؟
چرا جاهلانه همدیگر را می کشند در حالی که روزانه توسط کفار سکولار جهانی مومنین قتل عام می شوند؟ در حالی که می دانند حتی در گرماگرم جنگ نیز اگر کافری محارب گفت من ایمان آورده ام نباید با او جنگید و اشتباه اسامه بن زید رضی الله عنهما را تکرار کرد: «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا ضَرَبْتُمْ فِى سَبِيلِ اللَّهِ فَتَبَيَّنُوا وَ لا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقى إِلَيْكُمُ السَّلامَ لَسْتَ مُؤْمِناً» حالا چه رسد به کسانی که دور از میدانهای جنگ بوده و برای همه واضح و روشن است که جزو مسلمین هستند و تنها جرم این دسته از مسلمین اینه که مخالف افکار و تأویل و اجتهادات شما هستند نه مخالف شریعت الله.
اگر مثل مُحَلِّمٍ به این دلایل نفسانی و دنیوی مسلمانی رابا گفتار یا دستت می کشی یا حتی راضی به کشته شدن آن هستی باید تاوان پس بدهی و خود را مخاطب : «اِذْهَبْ لاَ غَفَرَ اللّهُ لَکَ؛ برو که خدا تو را نیامرزد» قرار دهی چون خود را آلوده به گناه خطرناک کرده ای که رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید:كُلُّ ذَنْبٍ عَسَى اللَّهُ أَنْ يَغْفِرَهُ إِلاَّ مَنْ مَاتَ مُشْرِكًا أَوْ مُؤْمِنٌ قَتَلَ مُؤْمِنًا مُتَعَمِّدًا[1]ممکن است الله تمام گناهان را ببخشد مگر کسی که سکولار مرده باشد یامومنی که مومنی را عمداً کشته باشد. حالا سکولار یا مشرک خلدین فیها ابدا در جهنم است و مومن قاتل هم والله اعلم چقدر به خاطر این جرمش در جهنم باقی بماند.
حتی اگر به خاطر تاویل و تفسیر غلط خودت یا گروهت مسلمانی را در گرماگرم جنگ ودر تنگترین اوقات تصمیم گیری می کشی که شهادتین بر زبان جاری کرده و در گروه مرتدین نیست باید خود را آماده پاسخ به سوال رسول الله صلی الله علیه وسلم کنی که : «أَقَتَلْتَهُ بَعْدَمَا قَالَ: لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ؟!» آیا مثل اسامه بن زید رضی الله عنه می خواهی اشتباه کنی؟ آنوقت:«فَكيْفَ تَصْنَعُ بلا إِله إِلَّا اللَّهُ إِذا جاءَت يوْمَ القيامَةِ؟!»
[1]سنن ابی داوود باب فی تعظیم قتل حدیث 4272 / الاحادیث الصحیحه، حدیث 511؛ صحیح الجامع، حدیث 4524).
Биз тушиб қолган мана бу зарурий , мажбурий холатда барча исломий мазхабларни “огохона, йўналтирилган,харакатли вахдатга” афзал “уч абзор” ни бири бўлган улил амр шўросини канали орқали , етишимиз керак бўлган асл мақсад номи билан даъват қиламиз. Аммо мусулмонларнинг “мавжуд вазиятига” эътибор берган холда, бизлар қадамма- қадам олдинга силжишга мажбурмиз ва бу йўлдаги биринчи , амалий қадам сифатида барча исломий мазхаб, фирқаларни “исломий иттиход” остида бирлашишга чақирамиз.
Шундай қилиб биз хозирги “мавжуд вазиятда” “ўтиш мархаласи” номи остида,”вахдатга” етиш учун турли-хил исломий мазхабларни, тафсирларни муттахид қилиш йўлида биринчи қадамларимизни босиб боряпмиз. Яна бир марта қайтариб айтаман, “иттиход” пайтида ундаги барча қатнашувчиларни ўзига хос хусусиятлари бор бўлиб, баъзи бир ўринларда бир-биридан фарқли бўла олади.
Бизларни бу ердаги айтаётган “иттиход”дан бўлган манзуримиз, шофеъий ё ханафий ё ханбалий ё шиъа бўлган шахс , ўзини эътиқодлари, ишончларидан қўлини ювиб бошқа мазхаб ё гурух ё жамоатга тобеъ бўлиши керак, деган маънода эмас. Хатто шахс бошқа мазхаблардан фарқли бўлган ўзини мазхабини ақидалари, рафторларини яшириб юрсин хам дейилмайди, балки бу ердаги “иттиход”дан бўлган манзур, хар бир мусулмон бошқа мусулмонлар билан муштарак бўлган юзлаб нуқталарга , муштарак манфаъатларга эътиборни қаратиши ва битта жибхада харакат қилиши ва ўзига хос бўлган эътиқодларига хам амал қилиб боравериши лозим бўлади.
Мана бу ишлар билан бирга , янада қалбларни ва хилма-хил дунё қарашларни яқинроқ бўлиши йўлида , аслий мақсад номи билан “вахдат” га яқинроқ бўлиш учун шахс бошқа мусулмонлар билан шаръий сўзлашувлар олиб борса,яъни ўзини мазхабини хос дунё қарашларини баён қила олади. Лекин агар мана бу сўзлашувлар тортишув, бахсга , қалбларни янада узоқлашишига ё ўртадаги муштарак усулларга зарба етишига ё “вахдат” сари харакат қилишни секинлашишига сабаб бўладиган бўлса ,бу ишларни йиғиштириб қўйган яхши бўлади. Бу борада росулуллох саллаллоху алайхи васаллам мархамат қиладиларки:
« اقْرَؤُوا القُرْآنَ ما ائْتَلَفَتْ قُلُوبُكُمْ، فإذا اخْتَلَفْتُمْ فَقُومُوا عنْه»[1]
“Дилларингиз иттифоқга эга бўлгунича қуръон ўқинглар; унда ихтилофга тушиб қолган пайтингизда, ундан қўлингизни тортиб кетаверинглар” ,бизларни фиқхдаги хос тушунчаларимиз қуръонни оятидан хам мухимроқми?
